Luận án Chuyển biến kinh tế, xã hội của huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hoá từ năm 1996 đến năm 2018

4. Điều đó cho thấy đời sống văn hoá - xã hội tiếp tục chuyển biến tích cực. Đến năm 2010, tất cả 18 xã, thị trấn đã có sân vận động, 12/18 xã, thị trấn đầu tư xây dựng Nhà bia tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ, 68% số thôn, xóm, bản trên địa bàn có nhà văn hoá. Sân vận động huyện, Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Như Xuân cũng được đầu tư xây dựng khang trang. Cùng với đó, tất cả các xã, thị trấn đều thành lập đội bóng đá thanh, thiếu niên, nhi đồng, đội văn nghệ quần chúng. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ quần chúng được tổ chức thường xuyên ở các xã. Huyện Như xuân cũng đã tổ chức thành công lễ hội Đình Thi1 năm 2010, đã góp phần phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn huyện. Phong trào thể dục thể thao phát triển mạnh, huyện đã tham gia đại hội thể dục thể thao toàn tỉnh lần thứ VI. Các phong trào đền ơn đáp nghĩa, thành lập quỹ khuyến học, quỹ ủng hộ nạn nhân chất độc da cam,... được duy trì và phát huy hiệu quả tốt. Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được triển khai thực hiện tốt thu hút sự tham gia của các tầng lớp nhân dân, góp phần quan trọng ổn định chính trị - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho mọi người dân. Tiểu kết chương 2 Chỉ sau 14 năm kể từ khi chia tách huyện Như Xuân cũ, thành lập huyện Như Xuân mới (18/11/1996 - 31/12/2010), bức tranh kinh tế, xã hội trên địa bàn huyện Như Xuân đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn 1 Lễ hội đình Thi (của đồng bào dân tộc Thổ) có ý nghĩa tri ân, tưởng nhớ công đức danh tướng Lê Phúc Thành - người có công lớn giúp Lê Lợi đánh đuổi quân xâm lược nhà Minh, được tổ chức cấp huyện 5 năm 1 lần; còn hằng năm giao cho xã đứng ra tổ chức để bà con xa, gần có dịp về thăm quê hương và ghi nhớ truyền thống quê mình. Lễ hội đình Thi được xem là “đặc sản” văn hóa truyền thống của Như Xuân thu hút được sự quan tâm của đông đảo du khách. Ngoài ra, đền Chín Gian tọa lạc trên đỉnh đồi Pú Pỏm (đồi Tròn), thuộc thôn Thống Nhất, xã Thanh Quân, huyện Như Xuân, là nơi tổ chức lễ hội dâng trâu tế trời diễn ra hằng năm sẽ là một địa danh văn hóa thu hút đông đảo khách du lịch thập phương. 74 diện. Diện tích gieo trồng, cơ cấu mùa vụ, cây, con giống vật nuôi cây trồng đến năng suất, sản lượng và giá trị kinh tế của ngành trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp đều thay đổi theo chiều hướng tích cực. Tỷ trọng các ngành nông - lâm - ngư trong tổng giá trị kinh tế của huyện ngày càng giảm trong khi hiệu quả kinh tế mà các ngành: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, xây dựng, vận tải, thương mại tăng nhanh. Nông - lâm nghiệp từ chỗ chiếm tới trên 80,3% tổng giá trị của nền kinh tế vào năm 2000, đến năm 2005, giá trị từ nông - lâm nghiệp chỉ còn chiếm 57%. Năm 2010, tỷ trọng nông - lâm nghiệp giảm xuống còn 43,5% tổng giá trị kinh tế trên địa bàn huyện (giảm 47%). Vị thế độc tôn của ngành nông nghiệp hoàn toàn bị phá vỡ, thay vào đó là sự tăng trưởng mạnh mẽ của các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, thương mại. Từ chỗ chỉ chiếm 8% giá trị kinh tế năm 2000 đến năm 2006, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng chiếm tỷ trọng 24%; thương mại, dịch vụ, vận tải chiếm 21% tổng giá trị kinh tế huyện. Đến năm 2010, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng chiếm tỷ trọng 29%; thương mại, dịch vụ, vận tải chiếm 27,5%. Tổng giá trị của các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, vận tải, thương mại đạt 56,5% tổng giá trị của nền kinh tế địa phương. Hoạt động thu, chi ngân sách từng bước được cải thiện theo hướng cân đối thu/chi trên địa bàn, v.v Tuy nhiên, ngành du lịch vẫn chưa trở thành một ngành kinh tế của Như Xuân. Nhân dân trên địa bàn huyện là chủ thể tạo nên những bước phát triển mang tính đột phá của nền kinh tế; hàng vạn người lao động có công ăn việc làm, thu nhập ổn định, số hộ gia đình nghèo vươn lên trở thành hộ khá, hộ giàu tăng nhanh. Chất lượng giáo dục được nâng lên, tỷ lệ nngười dân được khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe tăng đều qua các năm. Phong trào xây dựng làng văn hóa, đơn vị văn hóa, gia đình văn hóa, gia đình thường xuyên luyện tập thể dục, thể thao phát triển rộng khắp, thu hút các tầng lớp nhân dân tham gia. Quốc phòng, an ninh được giữ vững, công tác xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội ngày càng đi vào chiều sâu mang lại hiệu quả thiết thực. Bức tranh kinh tế - văn hóa, xã hội ở huyện miền núi Như Xuân đã hoàn toàn đổi khác ngay trong thập niên đầu của thế kỷ XXI. 75 Chương 3 CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA HUYỆN NHƯ XUÂN TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2018 3.1. Chủ trương phát triển kinh tế, xã hội của huyện Như Xuân giai đoạn 2010 - 2018 Năm 2010, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXI đã xác định phương hướng phát triển chung trong giai đoạn 2010-2015 là: “đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung. Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực hỗ trợ đầu tư của Nhà nước, của các tổ chức, cá nhân và nhân dân để xây dựng kết cấu hạ tầng, tạo điều kiện cho phát triển nhanh và bền vững. Trọng tâm là chăn nuôi đại gia súc, mở rộng diện tích trồng các loại cây công nghiệp, đặc biệt là cây cao su; phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn, dịch vụ thương mại; nâng cao tính cạnh tranh sản phẩm trên thị trường. Cùng với phát triển kinh tế, giải quyết tốt các vấn đề xã hội; nâng cao các hoạt động văn hóa, giáo dục, y tế, xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân; củng cố quốc phòng - an ninh, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức Đảng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền các cấp; phát huy dân chủ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân; xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong sạch, vững mạnh. Phấn đấu đến năm 2015 đưa huyện thoát khỏi danh sách các huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ” [97; tr.8-9] Để thực hiện có hiệu qủa phương hướng, nhiệm vụ chung đó, Đại hội đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu về kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Trong đó, về kinh tế, Đảng bộ chủ 76 trương phát triển kinh tế nông - lâm nghiệp là nhiệm vụ trung tâm trong cơ cấu kinh tế của huyện, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả để duy trì tốc độ tăng trưởng; từng bước phát triển nền nông nghiệp toàn diện và bền vững; tiếp tục chuyển dịch cơ cấu mùa vụ, cây trồng, vật nuôi, lựa chọn những giống cây, con có năng suất, chất lượng, giá trị kinh tế cao vào sản xuất. Quy hoạch phát triển vùng trồng các loại cây công nghiệp như cao su, mía, sắn theo hướng ổn định thâm canh tăng năng suất; tiếp tục rà soát quy hoạch bổ sung, giao đất rừng đến hộ dân và chuyển đổi rừng nghèo kiệt sang trồng rừng kinh tế với các loại cây công nghiệp, lâm nghiệp có giá trị, phục vụ cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu; đẩy mạnh phong trào trồng rừng kinh tế với các loại cây như keo, xoan, lát Mêhicô, luồng, măng tre bát độ,...; tập trung phát triển chăn nuôi, coi trọng chăn nuôi đại gia súc (trâu, bò) và tiểu gia súc (dê, lợn); coi trọng và phát triển các vùng kinh tế, đó là các vùng 9 xã trung tâm huyện, vùng 6 Thanh, vùng Bãi Trành, Xuân Hòa, Xuân Bình. Về văn hóa, xã hội, Đại hội đề ra các giải pháp: nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa - thông tin, đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền. Đẩy mạnh cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, coi trọng giữ gìn và phát huy các bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt là bảo tồn các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Thổ trên địa bàn; quan tâm khơi dậy tiềm năng du lịch của địa phương, từng bước hình thành một số điểm du lịch sinh thái, gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống ở thôn bản. Đổi mới công tác quản lý, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và chất lượng giáo dục mũi nhọn; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục; đẩy mạnh đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học; củng cố hệ thống y tế cơ sở, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho nhân dân; đổi mới phương thức hoạt động y tế dự phòng; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, gắn với giáo dục y đức cho đội ngũ cán bộ y tế; tuyên truyền và thực hiện tốt chủ trương, chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình, chương trình chăm sóc, bảo vệ trẻ em; tập 77 trung triển khai thực hiện tốt các chính sách đảm bảo an sinh xã hội, nhất là các chính sách theo Nghị quyết 30a của Chính phủ [97; tr.13-14]. Năm 2015, Đại hội Đảng bộ huyện Như Xuân nhiệm kì 2015-2020 tiếp tục đề ra đường lối phát triển toàn diện, trong đó nhấn mạnh phát triển nông - lâm nghiệp toàn diện theo hướng sản xuất hàng hoá tập trung gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, cải thiện mạnh mẽ thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đa dạng hóa các hoạt động dịch vụ, đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới, xã hội hóa và nâng cao chất lượng hiệu quả các hoạt động khoa học - công nghệ, văn hóa - xã hội, giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống nhân dân. Đường lối, chủ trương đó trở thành kim chỉ nam định hướng cho sự phát triển về kinh tế, xã hội của Như Xuân trong giai đoạn mới. Bên cạnh các chủ trương trên, việc thực hiện chương trình xây dựng Nông thôn mới gắn với việc thực hiện một cách hiệu quả chính sách đối với đồng bào dân tộc, miền núi đã góp phần quan trọng tạo nên những chuyển biến mạnh mẽ cả trong đời sống kinh tế và xã hội trên địa bàn huyện Như Xuân. Chẳng hạn, trong năm 2012, Uỷ ban nhân dân huyện tập trung triển khai thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, chương trình 135/CP, đạt 79,8%; chương trình 30a/CP đạt 63,4% kế hoạch đề ra. Bên cạnh đó, các ngành chức năng của huyện tổ chức tập huấn cho 139 người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc Mường, Thái, Thổ,... góp phần quan trọng trong việc đẩy nhanh công cuộc xoá đói giảm nghèo, giải quyết công ăn việc làm, ổn định đời sống chính trị - xã hội, xây dựng củng cố an ninh - chính trị, thế trận an ninh nhân dân, quốc phòng toàn dân trên địa bàn huyện nhất là tại các xã có đông đồng bào dân tộc sinh sống. Đặc biệt trong năm 2015, huyện đã phê duyệt và giao kế hoạch vốn chương trình 135 với 19 công trình có mức vốn đầu tư lên tới 15,8 tỷ đồng, triển khai thực hiện Quyết định số 54/2012/QĐ-TTg cho 134 hộ gia đình các dân tộc có nhu cầu vay vốn để phát triển sản xuất, xây dựng nhà cửa. Huyện đồng thời phê duyệt danh sách 3.698 hộ nghèo với 15.005 khẩu nghèo được thụ hưởng chính sách theo 78 Quyết định số 102/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; rà soát, phê duyệt danh sách 140 người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số theo Quyết định 18/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Uỷ ban nhân dân huyện Như Xuân cũng triển khai thực hiện Quyết định 755/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ đất sản xuất, mua máy nông cụ và nước sinh hoạt phân tán cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số và hộ nghèo ở các thôn, bản đặc biệt khó khăn với tổng kinh phí lên tới 4.955,1 triệu đồng [176; tr.8- 9]. Nhờ đó, các hộ đồng bào dân tộc, nhất là các hộ nghèo và cận nghèo ở các thôn, bản vùng sâu vùng xa của huyện được thụ hưởng đầy đủ mọi quyền lợi mà chính sách dân tộc, miền núi của Đảng, Nhà nước ban hành. Nhiều hộ gia đình được vay vốn đầu tư phát triển kinh tế hộ gia đình, mua sắm các tiện nghi, phương tiện sinh hoạt để thoát nghèo, hay có thẻ Bảo hiểm y tế để khám chữa bệnh, có điều kiện cho con em được đến trường. Năm 2017, Hội đồng nhân dân huyện phê duyệt chủ trương đầu tư cơ sở hạ tầng từ Chương trình 135 với 33 công trình, trong đó, có 09 công trình ở các xã đặc biệt khó khăn với tổng số vốn 6,837 tỷ đồng; 24 công trình thôn, bản đặc biệt khó khăn với tổng số vốn đầu tư 8,225 tỷ đồng. Các ban ngành chức năng của huyện thẩm định, phê duyệt danh sách hộ nghèo, khẩu nghèo thụ hưởng chính sách theo Quyết định số 102/2009/QĐ-TTg ngày 07/7/2009 của Thủ tướng Chính phủ cho 17.617 khẩu với tổng số tiền lên tới 1.000.000.000 đồng; triển khai, rà soát nhu cầu hỗ trợ theo Quyết định số 2085/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ xây dựng đề án hỗ trợ với tổng nguồn vốn từ Ngân sách Nhà nước là 9,5 tỷ đồng vốn vay Ngân hàng Chính sách xã hội lên tới 53,5 tỷ đồng [182; tr.6]. Qua khảo sát, đánh giá đến ngày 31 tháng 12 năm 2017, toàn huyện Như Xuân còn 8 xã thuộc khu vực III, 27 thôn đặc biệt khó khăn thuộc xã khu vực II, giảm 03 xã và 24 thôn đặc biệt khó khăn so với năm 2011. Trong năm 2018, phê duyệt chủ trương đầu tư cơ sở hạ tầng từ chương trình 135 lên đến 30 công trình với tổng số vốn đầu tư 14,1 tỷ, hỗ trợ vốn vay phát triển sản xuất cho 246 hộ đồng bào dân tộc trong diện nghèo và cận nghèo với số vốn 3,4 tỷ đồng, có 3.510 hộ với 14.647 nhân 79 khẩu được thụ hưởng chính sách theo Quyết định số 102/2009/QĐ-TTg ngày 07/7/2009 của Thủ tướng Chính phủ với số tiền trên 1,3 tỷ đồng [183; tr.8]... Từ những trình bày trên cho thấy, nhờ tập trung triển khai một cách hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về dân tộc và miền núi, từ năm 2011 đến năm 2018, đại bộ phận đồng bào dân tộc Thái, Mường, Thổ,... ở Như Xuân được thụ hưởng nhiều sự hỗ trợ để vay vốn phát triển kinh tế hộ gia đình hay mua sắm các phương tiện phục vụ sản xuất, đời sống. Ngoài ra, tất cả những hộ nghèo, cận nghèo còn được thụ hưởng nhiều lợi ích khác từ chính sách Bảo hiểm y tế, văn hoá, giáo dục,... góp phần để họ thoát nghèo có cuộc sống no đủ về vật chất và đời sống văn hoá tinh thần không ngừng được nâng lên. 3.2. Chuyển biến kinh tế 3.2.1. Tổng giá trị sản xuất Xét về tổng giá trị sản xuất của huyện Như Xuân, thống kê tổng giá trị sản xuất của huyện Như Xuân trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2018 được thể hiện qua biểu đồ 3.1 và 3.2. Biểu đồ 3.1 Tổng giá trị sản xuất của huyện Như Xuân từ năm 2011 đến năm 2015 (tính theo giá cố định năm 1994) Nguồn: [172-176] 80 Như vậy, giá trị sản xuất của kinh tế Như Xuân tăng liên tục qua các năm. Từ năm 2011 đến năm 2015, tổng giá trị sản xuất của Như Xuân tăng 562,12 tỷ đồng, gấp 1.89 lần. Cụ thể, năm 2012 so với năm 2011 tăng 100,48 tỷ đồng. Năm 2013 so với năm 2012 tăng 138,94 tỷ đồng. Trong các năm sau, mức tăng tưởng này tiếp tục được nâng cao. Năm 2015, giá trị sản xuất của kinh tế Như Xuân cũng tăng so với năm 2014 là 177,16 tỷ đồng. Từ sau năm 2015, mức độ tăng trưởng giá trị sản xuất của huyện Như Xuân như sau: Biểu đồ 3.2 Tổng giá trị sản xuất của Như Xuân từ năm 2016 đến năm 2018 (tính theo giá cố định năm 2010) Nguồn: [172-176] Từ năm 2016 đến năm 2018, tổng giá trị sản xuất của huyện Như Xuân tăng 1.479,3 tỷ đồng, gấp 1,37 lần. Trong đó, chỉ tính sau một năm, từ năm 2017 so với năm 2016 tăng thêm 684,9 tỷ đồng. Năm 2018 so với năm 2017 tiếp tục tăng 794,4 tỷ đồng. Như vậy, từ các số liệu trên, có thể thấy giá trị sản xuất của toàn nền kinh tế huyện Như Xuân có sự tăng trưởng liên tục. Theo đó, tốc độ tăng trưởng của kinh tế Như Xuân năm 2011 là 17,3%; năm 2012 là 17,55%; năm 2013 đạt 17,72%; năm 2014 là 17,9%; 2015 đạt 17,41% (tính theo giá 1994). 81 Từ năm năm 2016, tính theo giá cố định năm 2010 là 16,7%; năm 2017 tốc độ tăng trưởng là 17,3% và 2018 là 17,1%. Những con số trên phản ánh tốc độ tăng trưởng khá cao của kinh tế Như Xuân trong giai đoạn này. 3.2.2. Sự phát triển của các ngành kinh tế 3.2.2.1. Nông, lâm nghiệp Nông nghiệp, giai đoạn 2011 - 2018, khi Như Xuân bước vào công cuộc xây dựng nông thôn mới, sản xuất nông nghiệp của huyện tiếp tục có những chuyển biến phù hợp với chủ trương đẩy mạnh sản xuất hàng hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn của huyện. Về diện tích trồng trọt, đối với các cây lương thực chính của huyện, bao gồm cây lúa và ngô, diện tích trồng lúa và ngô được thể hiện bởi các số liệu trong bảng thống kê sau đây: Bảng 3.1. Thống kê diện tích trồng lúa, ngô ở huyện Như Xuân (2011 - 2018) Đơn vị: ha Năm Diện tích trồng lúa cả năm Diện tích trồng ngô 2011 4.711 1.322 2012 4.940 820 2013 4.952 1.054 2014 4.951 863 2015 4.875 780 2016 4.710 905 2017 4.807 803 2018 4.672 764 Nguồn: [35-37] Phân tích số liệu bảng thống kê cho thấy, diện tích trồng lúa cả năm ở Như Xuân từ năm 2011 đến năm 2018 biến động không đáng kể. Diện tích trồng lúa duy trì tương đối ổn định với 4.875 ha năm 2015 và 4.672 ha năm 2018, giảm 203 ha. Với cây ngô, diện tích trồng ngô có xu hướng giảm: năm 2011 là 1.322 ha, đến năm 2018 chỉ còn 764 ha, giảm 558 ha (giảm 1,73 lần). Như vậy, các loại cây lương thực chính ở Như Xuân có xu hướng giảm diện tích, trong khi đó, cây công nghiệp ngắn ngày và dài ngày trên địa bàn 82 huyện Như Xuân lại có bước chuyển biến quan trọng, được khẳng định từ những số liệu dưới đây: Bảng 3.2. Thống kê diện tích mía, sắn, cao su ở Như Xuân (2011-2018) Đơn vị: ha Năm DT trồng mía (ha) DT trồng sắn (ha) DT trồng cao su (ha) 2011 2.430 3.607 4.377 2012 3.992 2.437 5.335 2013 4.668 2.400 6.010 2014 3.860 3.619 6.155 2015 3.827 3.524 6.155 2016 3.465 3.289 6.168 2017 2.952 2.100 6.192 2018 2.701 2.091 6.167 Nguồn: [35-37] Diện tích trồng mía tăng từ 2.430 ha năm 2011 lên 4.668 ha năm 2013, đây cũng là năm diện tích trồng mía đạt mức cao nhất ở Như Xuân. Mía trở thành một trong những loại cây trồng chiếm diện tích lớn ở Như Xuân, phục vụ cho sự phát triển của ngành công nghiệp mía đường trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá. Tuy nhiên, từ năm 2014, diện tích trồng mía giảm do hiệu quả kinh tế đưa lại không cao nên không còn trở nên hấp dẫn người nông dân. Năm 2014, diện tích trồng mía chỉ còn 3.860 ha và giảm xuống 3.827 ha năm 2015. Đến năm 2018, diện tích trồng mía chỉ còn 2.701 ha, giảm 1.967 ha so với năm có diện tích trồng mía cao nhất. Bên cạnh cây mía, diện tích trồng sắn cũng có những biến động tăng/giảm qua các thời kì. Cụ thể: năm 2013, diện tích trồng sắn là 2.400 ha, giảm 1.207 ha so với năm 2011. Trong các năm tiếp theo, diện tích trồng sắn có tăng trở lại, cao nhất vào năm 2014, đạt 3.619 ha, song đến năm 2018 giảm chỉ còn 2.091 ha. Số liệu từ bảng thống kê cũng cho thấy, diện tích đất trồng cây cao su từ năm 2011 đến năm 2018 tiếp tục tăng. Cụ thể, diện tích trồng cao su năm 2011 mới đạt 4.377 ha, nhưng đến năm 2015 đã đạt 6.155 ha, tăng 1.778 ha. Trong hai năm 2017, 2018, diện tích trồng cao su tăng nhẹ và tương đối ổn định. Từ việc phân tích các số liệu thống kê cho thấy, đến năm 2018 tổng diện tích trồng mía, sắn, cao su trên địa bàn huyện Như Xuân đã vượt qua con số 12.000ha/năm; nếu tính cả diện tích trồng chè và các loại cây ăn quả khác, 83 thì tổng diện tích trồng các loại cây công nghiệp và cây ăn quả trên địa bàn huyện Như Xuân đã tăng gấp 3 lần so với diện tích trồng lúa hai vụ. Thế độc canh cây lúa và các loại cây lương thực khác đã bị phá vỡ. Ngành trồng trọt ở Như Xuân chuyển dần từ nền nông nghiệp độc canh cây lúa sang nền nông nghiệp hàng hoá; trong đó, cây công nghiệp và các loại cây ăn quả cho hiệu quả kinh tế cao từng bước khẳng định vị thế vượt trội. Huyện Như Xuân đã thực hiện chuyển đổi giống cây trồng sang các loại cây con. Diện tích cây ăn quả như cam, bưởi, Thanh Long, Dứa gai, Dưa hấu tăng từ 341 ha năm 2011 lên 826 ha năm 2018. Chương trình cải tạo vườn được quan tâm chỉ đạo và đã trở thành phong trào trên địa bàn toàn huyện; sau hơn 4 năm triển khai thực hiện, toàn huyện cải tạo được 450 ha vườn tạp (cây ăn quả 350 ha, các loại cây khác 100 ha) [186; tr.8-9]. Về năng suất, nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học, đưa nhiều giống mới vào sản xuất, đồng thời đảm bảo tưới tiêu nên năng suất các loại cây trồng của Như Xuân đều tăng so với giai đoạn trước. Có thể thấy qua minh chứng về năng suất lúa và ngô của Như Xuân trong giai đoạn này như sau: Biểu đồ 3.3. Năng suất lúa, ngô ở huyện Như Xuân (2011-2018) Nguồn: [35-37] Từ năm 2011 đến năm 2018, năng suất lúa của Như Xuân đã tăng 6,9 84 tạ/ha, năng suất ngô tăng 3,0 tạ/ha. Như vậy, năng suất lúa và ngô đều có tăng trưởng, trong đó, năng suất lúa tăng rõ rệt. Về sản lượng, nhờ nâng cao năng suất nên dù diện tích không tăng, sản lượng của một số loại cây ở Như Xuân vẫn tăng qua các năm. Cụ thể như sau: Bảng 3.3. Thống kê về sản lượng một số loại cây trồng ở Như Xuân (2011-2018) Năm Sản lượng lúa cả năm (tấn) Sản lượng ngô (tấn) Sản lượng sắn (tấn) Sản lượng mía (tấn) Sản lượng cao su (tấn mủ quy khô) 2011 21.235 4.125 69.579 123.872 1.454 2012 21.235 2.517 48.739 215.541 1.244 2013 21.798 3.275 50.400 256.740 1.238 2014 25.311 2.464 76.131 208.592 549,67 2015 23.401,92 2.439,01 66.956 195.177 558,8 2016 23.031,88 2.856,00 62.819 181.789 1.416 2017 23.314,90 2.731,70 44.058 162.423 1.028 2018 24.317,59 2.605,86 43.885 147.422 837,29 Nguồn: [35-37] Như vậy, so với năm 2011, sản lượng lúa của Như Xuân vẫn tăng 3.082,59 tấn. Sau 7 năm, sản lượng lúa đã tăng 1,15 lần. Đối với sản lượng ngô, mặc dù năng suất có cao hơn song do diện tích giảm nhanh nên sản lượng năm 2018 chỉ bằng 0,63 lần so với năm 2011. Với cây mía, dù diện tích giảm nhiều nhưng sản lượng mía năm 2015 vẫn đạt 195.177 tấn, tăng 71.305 tấn so với năm 2011. Với cây sắn, năm 2014 là năm đạt sản lượng sắn cao nhất với 76.131 tấn. Trong các năm sau, sản lượng sắn giảm theo sự suy giảm diện tích. Sản lượng cao su có sự biến động mạnh qua các năm. Đặc biệt, các năm 2014, 2015, 2018 sản lượng giảm mạnh. Năm 2013, giá trị tấn mủ cao su khô đạt 1.238 tấn, giảm xuống còn 558,8 tấn mủ quy khô năm 2015 (giảm 679 tấn). Điều này được lí giải vì trong các thời điểm trên có khoảng hơn 2.000 ha cao su trong thời kỳ nghỉ khai thác mủ để chăm sóc. Mủ cao su qua sơ chế là một trong những mặt hàng xuất khẩu quan trọng góp phần tăng nguồn thu ngân sách cho địa phương. Tuy nhiên, cũng trong khoảng thời gian từ năm 2014, do giá mủ xuống thấp, người dân không đầu tư phân bón, 85 chăm sóc dẫn đến cây cao su sinh trưởng, phát triển không đều, cây to, cây nhỏ, sản lượng mủ thấp. Ông Trương Hữu Thế, thôn Vân Bình, xã Cát Vân, kể, gia đình ông trồng 1ha cao su từ năm 2011. Sau 8 năm, gia đình mới chỉ thu hoạch được 1 lần năm 2018: “Cây cao su đến kỳ thu hoạch nhưng vì giá mủ quá thấp, có thu hoạch cũng không đủ ngày công nên tôi bỏ liều ở đó. Vì không được chăm bón nên chất lượng cây và mủ cũng không cao. Chúng tôi rất muốn phá để trồng cây khác nhưng không dám vì cao su dự án. Năm 2018, tôi thu hoạch lần đầu, chỉ được vài chục cân mủ, trong khi giá chỉ có 9000 đồng/kg mủ tươi. Làm thì vất vả mà không lời lãi gì nên thôi” [236]. Đây cũng là một trong những nguyên nhân thúc đẩy người dân Như Xuân chuyển sang trồng các loại cây con. Các mô hình trồng cam canh, mô hình trồng bưởi hồng Quang Tiến, bưởi da xanh, táo Đài Loan, mít Thái, na dai, đào cảnh, chanh tứ quý, chanh leo, thanh long. Các mô hình nuôi trồng nấm ăn, nấm lim xanh đã đưa lại năng suất và hiệu quả đáng kể cho người dân Như Xuân. Trên lĩnh vực chăn nuôi, từ năm 2011 đến năm 2018, tình hình ngành chăn nuôi gia súc, gia cầm, thuỷ sản trên địa bàn huyện Như Xuân được thể hiện qua bảng sau đây: Bảng 3.4. Thống kê về tổng đàn trâu bò, lợn, dê, gia cầm trên địa bàn huyện Như Xuân từ năm 2011 đến năm 2018 Năm Tổng đàn trâu (con) Tổng đàn bò (con) Tổng đàn lợn (con) Tổng đàn gia cầm (con) 2011 11.883 1.828 13.026 209.000 2012 9.741 1.406 17.871 210.000 2013 8.358 1.650 19.013 218.000 2014 8.902 2.733 20.140 196.000 2015 9.477 3.674 17.198 218.800 2016 9.698 5.584 18.990 281.200 2017 9.883 6.939 17.244 238.781 2018 8.190 5.432 14.142 284.622 Nguồn: [35-37] 86 Như vậy, nếu như năm 2011, tổng đàn trâu của huyện là 11.883 con thì đến năm 2018, số lượng trâu còn lại là 8.190 con, giảm 3.693 con. Trong khi đó, tổng đàn bò năm 2011 chỉ có 1.828 con, năm 2018 tăng lên 5.432 con, tăng 3.604 con. Tổng đàn lợn tăng 1.116 con. Đặc biệt, tổng đàn gia cầm năm 2011 có 209.000 con, đến năm 2018 đã tăng lên 284.678 con, tăng 75.622 con. Về cơ bản, có thể thấy, tình hình chăn nuôi của huyện Như Xuân vẫn phát triển, đặc biệt là chăn nuôi gia cầm và chăn nuôi bò. Lâm nghiệp Giai đoạn 2011 - 2018, ngành lâm nghiệp ở Như Xuân tiếp tục chuyển biến theo chiều hướng tích cực. Cụ thể: Thứ nhất, giá trị sản xuất lâm nghiệp liên tục tăng trưởng: Mô hình kết hợp giữa kinh tế lâm nghiệp và kinh tế trang trại là một trong những mô hình kinh tế mang lại hiệu quả kinh tế cao cho các hộ gia đình nhận đất rừng để khoanh nuôi, chăm sóc, bảo vệ và