Luận án Đánh giá tình trạng dinh dưỡng và kết quả bổ sung vi chất sắt, kẽm ở trẻ 1-3 tuổi suy dinh dưỡng thấp còi tại một số tỉnh phía Bắc (2017-2020)

hóm can thiệp). NNT = 1 ------------- p0 – p1 Chỉ số NNT: (number needed to treat)– số trẻ trẻ SDD, thiếu VCDD cần được can thiệp để giảm một trẻ SDD, thiếu VCDD. NNT được tính theo công thức [106]: Trong đó: P0 là tỷ lệ mắc bệnh trong nhóm chứng p1 là tỷ lệ mắc bệnh trong nhóm can thiệp. p0, p1 được tính như trong chỉ số ARR%. 2.2.11. Sai số hệ thống và biện pháp khắc phục: Các sai số hệ thống có thể gặp trong quá trình nghiên cứu: Sai số trong chọn mẫu Sai số trong cân đo nhân trắc Sai số trong thu thập thông tin: phỏng vấn bà mẹ của trẻ Sai số trong xử lý, phân tích số liệu; sai số bỏ cuộc Các biện pháp khắc phục: Tuân thủ các kỹ thuật trong chọn mẫu. Xây dựng tiêu chuẩn chọn nhóm can thiệp và nhóm chứng chi tiết, rõ ràng và lựa chọn trẻ vào từng nhóm theo đúng tiêu chuẩn. Tập huấn kỹ thuật, các điều tra viên được tập huấn về phương pháp phỏng vấn, phương pháp đo đạc, phương pháp lấy máu xét nghiệm, thống nhất thu thập số liệu. Các phiếu phỏng vấn thu thập số liệu được thiết kế sẵn và điều tra thử trước khi tiến hành chính thức. Các điều tra viên không thay đổi trong các lần thu thập số liệu. Thống nhất phương pháp điều tra cho cán bộ thực hiện theo dõi, các chỉ số nghiên cứu, các thông tin cần thu thập được định nghĩa, có tiêu chuẩn xác định rõ ràng. Giám sát thường xuyên và chặt chẽ các hoạt động để giải quyết kịp thời khi có khó khăn, vướng mắc phát sinh. Các sản phẩm tăng cường vi chất không thay đổi trong suốt quá trình can thiệp trừ trường hợp có yêu cầu của nghiên cứu viên. Các mẫu máu được thu thập bởi kỹ thuật viên xét nghiệm có kinh nghiệm của Khoa Hóa sinh thuộc Bệnh viện Nhi Trung ương, thu thập theo đúng quy trình, hạn chế tình trạng vỡ hồng cầu. Mẫu máu được cho làm xét nghiệm trên hệ thống máy theo đúng quy trình xét nghiệm Lựa chọn cán bộ có kinh nghiệm và thường xuyên thực hiện đánh giá tình trạng nhân trắc trẻ dưới 5 tuổi nói chung đo chiều cao/ chiều dài của trẻ nói riêng và cố định để thực hiện cân đo các chỉ số nhân trắc (2 người cân, 2 người đo) trong suốt thời gian nghiên cứu. Sử dụng bộ cân thước chuẩn, thường xuyên kiểm tra chất lượng cân, thước đo. Số liệu được làm sạch trước khi nhập. Thực hiện kiểm tra chéo thông tin tại thực địa và trong quá trình nhập, xử lý số liệu. Các biến đều được kiểm tra phân bố chuẩn trước khi phân tích thống kê. Lựa chọn địa điểm nghiên cứu ổn định, ít biến động về dân cư: bà mẹ làm ruộng là chủ yếu, ít di chuyển chỗ ở. Khi tuyển chọn đã loại trừ tối đa các yếu tố bất lợi về sức khỏe, có thể khiến trẻ bỏ cuộc. Gia đình trẻ được giải thích đầy đủ, rõ ràng về mục đích, nội dung, những lợi ích của nghiên cứu, tự nguyện tham gia nghiên cứu. 2.2.12. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu được thông qua theo Quyết định số 1060/ QĐ-BYT của Bộ Trưởng Bộ Y tế ngày 28 tháng 3 năm 2016 về việc phê duyệt đề tài khoa học và công nghệ cấp Bộ. Nội dung nghiên cứu và can thiệp được sự nhất trí của địa phương và sự đồng tình, tự nguyện tham gia của đối tượng nghiên cứu. Sẵn sàng tư vấn cho bà mẹ và gia đình về các vấn đề liên quan đến nuôi và chăm sóc trẻ, đặc biệt khi gặp các bà mẹ có cách thực hành nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ sai trong quá trình phỏng vấn. Gia đình của trẻ được thông báo về nội dung nghiên cứu, thời gian nghiên cứu. Trẻ được hưởng các quyền lợi theo quy định hiện hành của nhà nước, trẻ được nhận vào nghiên cứu khi gia đình tự nguyện tham gia. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ 3.1. Tình trạng nhẹ cân, gầy còm, thiếu máu, thiếu sắt, thiếu kẽm ở trẻ suy dinh dưỡng thấp còi 1-3 tuổi 3.1.1. Một số thông tin của đối tượng và mẹ của đối tượng nghiên cứu Hình 3. 1. Phân bố đối tượng theo giới tính Hình 3. 2. Tỷ lệ trẻ có cân nặng sơ sinh ngưỡng 2500g Bảng 3. 1. Thứ tự sinh trong gia đình của đối tượng nghiên cứu Thứ tự con trong gia đình Số lượng (n=340) Tỷ lệ (%) Con thứ nhất 107 31,5 Con thứ hai 161 47,4 Con thứ ba 59 17,4 Con thứ tư 12 3,4 Con thứ năm 1 0,3 Hình 3.1 biểu diễn tỷ lệ trẻ trai là 56,2% trẻ gái là 43,8%. Hình 3.2 mô tả tỷ lệ trẻ có cân nặng sơ sinh dưới 2500 gram là 14,1% và trên 2500 gram là 85,9%. Bảng 3.1 trình bày tỷ lệ con thứ 2 trong gia đình là 47,4%, con thứ nhất là 31,5 %, con thứ tư con thứ tư là 3,4% và con thứ năm trong gia đình là 0,3%. Hình 3. 3. Tỷ lệ đối tượng theo trình độ học vấn Bảng 3. 2. Trình độ học vấn, nghề nghiệp của mẹ đối tượng nghiên cứu Nghề nghiệp Số lượng (n=340) Tỷ lệ (%) Làm ruộng 150 44,1 Công nhân 110 32,4 Công chức, viên chức 17 5,0 Tiểu thủ công nghiệp 38 11,2 Tự do 25 7,3 Hình 3.3 diễn tả tỷ lệ bà mẹ có trình độ học vấn trung học cơ sở là 56,5%; tiếp đến là trung học phổ thông: 24,2%, tiểu học: 9,1%, trình độ cao đẳng, trung cấp chiếm 7,6%, trình độ đại học trở lên chiếm 2,6%. Bảng 3.2 cho thấy tỷ lệ bà mẹ của trẻ có nghề nghiệp làm ruộng chiếm 44,1%, công nhân là: 32,4%, công chức, viên chức nhà nước chiếm tỷ lệ 5%, còn lại là tiểu thủ công nghiệp và lao động tự do. 3.1.2. Tình trạng SDD thể nhẹ cân của đối tượng nghiên cứu Hình 3. 4. Tỷ lệ Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân của đối tượng nghiên cứu. Tỉ lệ SDD thể nhẹ cân tại tỉnh Hà Nam là 50,5%, tại tỉnh Vĩnh Phúc là 48,7% và tại tỉnh Phú Thọ là 52,6%. Trong đó tỷ lệ SDD thể nhẹ cân mức vừa tại Hà Nam là 43,2%, tại Phú Thọ là 45,6%. Tỷ lệ SDD thể nhẹ cân mức độ nặng tại Hà Nam là 7,3%, tại Vĩnh Phúc là 6,1% và tại Phú Thọ là 7%. Tỷ lệ SDD thể nhẹ cân chung của đối tượng nghiên cứu là 50,6%, trong đó tỷ lệ SDD thể nhẹ cân mức vừa chiếm 43,8%, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân mức nặng chiếm 6,8%. Bảng 3. 3. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân của đối tượng nghiên cứu theo giới và tuổi Nhóm tuổi Tình trạng dinh dưỡng Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân p Trai Gái Chung N n (%) N n (%) N n (%) 1 tuổi SDD 72 31 (43,1) 47 25 (53,2) 119 56 (47,1 ) 0,279 Không SDD 41 (56,9) 22 (46,8) 63 (52,9) 2 tuổi SDD 70 33 (47,1) 51 23 (45,1) 121 56 (46,3) 0,824 Không SDD 37 (52,9) 28 (54,9) 65 (53,7) 3 tuổi SDD 49 33 (67,3 ) 51 27 (52,9) 100 60 (60,0) 0,142 Không SDD 16 (33,7) 24 (47,1) 40 (40,0) p: so sánh sự khác biệt giữa trẻ trai và trẻ gái ở cùng lứa tuổi, sử dụng kiểm định Chi-Square Test. Bảng 3.3 cho thấy, ở trẻ 1 tuổi, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân ở trẻ trai là 43,1%, trẻ gái là 53,2% (p = 0,279). Ở trẻ 3 tuổi, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân ở trẻ trai là 67,3%, trẻ gái là 52,9% (p = 0,142). Ở trẻ trai, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân ở trẻ 1 tuổi là 43,1%, trẻ 2 tuổi là 47,1% và trẻ 3 tuổi là 67,3%. Ở trẻ gái, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân ở trẻ 1 tuổi là 53,2%, trẻ 2 tuổi là 45,1% và trẻ 3 tuổi là 52,9%. Sự khác biệt về tỷ lệ SDD thể nhẹ cân giữa trẻ trai và trẻ gái so sánh ở các lứa tuổi chưa thấy có YNTK. 3.1.3. Tình trạng SDD thể gầy còm của đối tượng nghiên cứu Hình 3. 5. Tỷ lệ Suy dinh dưỡng thể gầy còm của đối tượng nghiên cứu Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ SDD thể gày còm chung của 3 tỉnh là: 8,5; phân tích theo tỉnh cho thất tỷ lệ SDD thể gày còm của đối tượng nghiên cứu tại Hà Nam là 9,9%, Vĩnh Phúc là 10,4%, và Phú Thọ là 5,3%. Bảng 3. 4. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể gầy còm của đối tượng nghiên cứu theo giới và tuổi Nhóm tuổi Tình trạng dinh dưỡng Suy dinh dưỡng thể gầy còm p Trai Gái Chung N n (%) N n (%) N n (%) 1 tuổi SDD 72 11 (15,3) 47 5 (10,6) 119 16 (13,4) 0,468 Không SDD 61 (84,7) 42 (89,4) 103 (86,6) 2 tuổi SDD 70 5 (7,1) 51 2 (3,9) 121 7 (5,8) 0,454 Không SDD 65 (92,9) 49 (76,1) 114 (94,2) 3 tuổi SDD 49 5 (10,2) 51 1 (2,0) 100 6 (6,0) 0,083 Không SDD 44 (89,8) 50 (98,0) 94 (94,0) p: so sánh sự khác biệt giữa trẻ trai và trẻ gái cùng ở cùng lứa tuổi, sử dụng kiểm định Chi-Square Test. Tỷ lệ SDD thể gầy còm ở cả nam và nữ nhóm 1 tuổi là: 13,4%, nhóm 2 tuổi là 5,8% và nhóm 3 tuổi là 6,0%. Nhận xét theo giới ở các độ tuổi tỷ lệ này là: 1 tuổi ở trai 15,3% và gái 10,6%, 2 tuổi ở trai 7,1% và gái 3,9%, 3 tuổi ở trai: 10,2% và gái 2,0% (p>0,05). Sự khác biệt về tỷ lệ SDD thể gầy còm giữa trẻ trai và trẻ gái so sánh ở các lứa tuổi chưa thấy có YNTK 3.1.4. Tình trạng thiếu máu của đối tượng nghiên cứu Bảng 3. 5. Tỷ lệ thiếu máu của đối tượng nghiên cứu ở các mức độ Địa bàn Tỷ lệ thiếu máu của đối tượng nghiên cứu Thiếu máu nặng n (%) Thiếu máu vừa n (%) Chung n (%) Tỉnh Hà Nam (n=111) 8 (7,2) 30 (27,0) 38 (34,2) Tỉnh Vĩnh Phúc (n= 115) 8 (7,0) 26 (22,6) 34 (29,6) Tỉnh Phú Thọ (n=114) 8 (7,0) 28 (24,6) 36 (31,6) Tổng (n=340) 24 (7,1) 84 (24,7) 108 (31,8) Bảng 3.5 cho thấy tỷ lệ bị thiếu máu chung là 31,8% trong đó tại Hà Nam là 34.2%, tại Phú Thọ là 31,6%, tại Vĩnh Phúc là 29,6%. Tính chung cho cả 3 tỉnh, tỷ lệ trẻ thiếu máu mức vừa là 24,7%, mức độ nặng là 7,1%. Bảng 3. 6. Tỷ lệ thiếu máu của đối tượng nghiên cứu theo giới và tuổi Nhóm tuổi Tình trạng dinh dưỡng Thiếu máu p Trai Gái Chung N n (%) N n (%) N n (%) 1 tuổi Thiếu máu 72 39 (54,2) 47 17 (36,2) 119 56 (47,1) 0,055 Không thiếu máu 33 (45,8) 30 (65,8) 63 (52,9) 2 tuổi Thiếu máu 70 20 (28,6) 51 12 (23,5) 121 32 (26,4) 0,535 Không thiếu máu 50 (71,4) 39 (76,5) 89 (73,6) 3 tuổi Thiếu máu 49 9 (18,4) 51 11 (21,6) 100 20 (20,0) 0,689 Không thiếu máu 40 (81,6) 40 (78,4) 80 (80,0) p: so sánh sự khác biệt giữa trẻ trai và trẻ gái cùng ở cùng lứa tuổi, sử dụng kiểm định Chi-Square Test. Bảng 3.6 cho thấy tỷ lệ thiếu máu của đối tượng nghiên cứu chung cho 2 giới giảm dần theo tuổi: 47,1% nhóm 1 tuổi, 26,4% nhóm 2 tuổi và 20,0% nhóm 3 tuổi. Ở trẻ 1 tuổi, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ trai là 54,2%, trẻ gái là 36,2% (p = 0,055). Ở trẻ 2 tuổi, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ trai là 28,6%, trẻ gái là 23,5% (p = 0,535). Ở trẻ 3 tuổi, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ trai là 18,4%, trẻ gái là 21,6% (p = 0,689). Chưa tìm thấy sự khác biệt có YNTK 3.1.5. Tình trạng thiếu sắt của đối tượng nghiên cứu Bảng 3. 7. Tỷ lệ thiếu sắt của đối tượng nghiên cứu theo địa bàn nghiên cứu Địa bàn Thiếu sắt n (%) Không thiếu sắt n (%) Tỉnh Hà Nam (n=111) 32 (28,8) 79 (71,2) Tỉnh Vĩnh Phúc (n= 115) 31 (27,0) 84 (73,0) Tỉnh Phú Thọ (n=114) 20 (17,5) 94 (82,5) Tổng (n=340) 83 (24,4) 257 (75,6) Bảng 3.7 cho thấy, tại Hà Nam, tỷ lệ trẻ thiếu sắt là 28,8%, tại Phú Thọ, tỷ lệ trẻ thiếu sắt là 17,5% và Vĩnh Phúc tỷ lệ trẻ thiếu sắt là 27,0% Chung cả 3 tỉnh, tỷ lệ trẻ thiếu sắt là 24,4%. Bảng 3. 8. Tình trạng thiếu sắt của đối tượng nghiên cứu theo giới và tuổi Nhóm tuổi Tình trạng dinh dưỡng Thiếu sắt p Trai Gái Chung N n (%) N n (%) N n (%) 1 tuổi Thiếu sắt 72 31 (43,1) 47 18 (38,3) 119 49 (41,2) 0,606 Không thiếu sắt 41 (56,9) 29 (61,7) 70 (58,8) 2 tuổi Thiếu sắt 70 14 (20,0) 51 7 (13,7) 121 21 (17,4) 0,368 Không thiếu sắt 56 (80,0) 44 (86,3) 100 (82,6) 3 tuổi Thiếu sắt 49 7 (14,3) 51 6 (11,8) 100 13 (13,0) 0,708 Không thiếu sắt 42 (85,7) 45 (88,2) 87 (87,0) p: so sánh sự khác biệt giữa trẻ trai và trẻ gái cùng ở cùng lứa tuổi, sử dụng kiểm định Chi-Square Test. Nhận xét: tỷ lệ thiếu sắt nhóm 1 tuổi là 41,2%, nhóm 2 tuổi là 17,4%, nhóm 3 tuổi là 13,0%; Tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ trai của nhóm 1 tuổi là 43,1%, nhóm 3 tuổi là 14,3%. Tỷ lệ thiếu sắt ở trẻ gái nhóm 2 tuổi là 13,7 %. Chưa tìm thấy sự khác biệt có YNTK giữa tỷ lệ thiếu sắt theo giới tính của từng nhóm tuổi. 3.1.6. Tình trạng thiếu kẽm của đối tượng nghiên cứu Hình 3. 6. Tỷ lệ thiếu kẽm của đối tượng nghiên cứu Tỷ lệ đối tượng nghiên cứu bị thiếu kẽm chung là 65,3%. Tỷ lệ thiếu kẽm ở tỉnh là: Hà Nam là 67,6%, Vĩnh Phúc là 62,6%, Phú Thọ là 65,8%. Bảng 3. 9. Tỷ lệ thiếu kẽm của đối tượng nghiên cứu theo giới và tuổi Nhóm tuổi Tình trạng dinh dưỡng Thiếu kẽm p Trai Gái Chung N n (%) N n (%) N n (%) 1 tuổi Thiếu kẽm 72 48 (66,7) 47 32 (68,1) 119 80 (67,2) 0,872 Không thiếu kẽm 24 (33,3) 15 (31,9) 39 (32,8) 2 tuổi Thiếu kẽm 70 45 (64,3) 51 33 (64,7) 121 78 (64,5) 0,962 Không thiếu kẽm 25 (35,7) 18 (35,3) 43 (35,5) 3 tuổi Thiếu kẽm 49 33 (67,3) 51 31 (60,8) 100 64 (64,0) 0,494 Không thiếu kẽm 16 (32,7) 20 (39,2) 36 (36,0) Ở bảng 3.9 tỷ lệ thiếu kẽm chung ở các nhóm tuổi tương đương nhau (1 tuổi, 2 tuổi, 3 tuổi theo thứ tự là: 67,2%; 64,5%; 64,0%. Nhìn chung theo giới, tỷ lệ thiếu kẽm ở trẻ trai và gái ở các lứa tuổi là tương đương nhau, sự khác biệt về tỷ lệ thiếu kẽm giữa hai giới ở các lứa tuổi chưa thấy có YNTK (p>0,05). 3.2. Kết quả của sử dụng sắt - kẽm phối hợp, sử dụng kẽm riêng rẽ lên tình trạng thấp còi, nhẹ cân, gầy còm, thiếu máu, thiếu sắt và thiếu kẽm ở trẻ 1-3 tuổi suy dinh dưỡng thể thấp còi sau 6 tháng can thiệp. 3.2.1. Đặc điểm nhân trắc, phân bố đối tượng vào nhóm nghiên cứu Bảng 3. 10. Đặc điểm nhân trắc của đối tượng nghiên cứu thời điểm trước can thiệp Đặc điểm Nhóm nghiên cứu Nhóm chứng (n=114) Nhóm bổ sung kẽm (n=114) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=112) Tuổi (tháng) 29,81 ± 9,66 30,01 ± 10,40 29,22 ± 10,04 Cân nặng sơ sinh (g) 2876,32 ± 559,59 2979,82 ± 431,95 2873,21 ± 508,13 Cân nặng (kg) 10,05 ± 1,46 10,11 ± 1,54 10,10 ± 1,51 Chiều cao (cm) 81,68 ± 6,04 81,77 ± 6,22 81,46 ± 6,17 WHZ -0,95 ± 0,87 -0,90 ± 0,81 -0,79 ± 0,77 HAZ -2,64 ± 0,62 -2,62 ± 0,49 -2,57 ± 0,44 WAZ -2,11 ± 0,69 -2,07 ± 0,62 -1,97 ± 0,59 Đặc điểm nhân trắc của đối tượng nghiên cứu thời điểm trước can thiệp được trình bày trong Bảng 3.10. Tuổi trung bình của nhóm chứng là 29,81 ± 9,66 tháng, nhóm bổ sung kẽm là 30,01 ± 10,40 và nhóm bổ sung sắt - kẽm là 29,22 ± 10,04. Cân nặng trung bình của nhóm chứng là 10,05 ± 1,46 kg, nhóm bổ sung kẽm là 10,11 ± 1,54 kg, và nhóm bổ sung sắt-kẽm là 10,10 ± 1,51 kg. Chiều cao trung bình của nhóm chứng là 81,68 ± 6,04 cm, nhóm bổ sung kẽm là 81,77 ± 6,22 cm, và nhóm bổ sung sắt-kẽm là 81,46 ± 6,17 cm. Không có sự khác biệt YNTK về tuổi, cân nặng, chiều dài/chiều cao, WAZ, HAZ và WHZ giữa 3 nhóm nghiên cứu (p > 0,05). Bảng 3. 11. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tỉnh và nhóm nghiên cứu tại Nhóm nghiên cứu Địa điểm nghiên cứu Hà Nam n (%) Vĩnh Phúc n (%) Phú Thọ n (%) Chung n (%) Nhóm chứng 39 (35,2) 39 (33,9) 36 (31,6) 114 (33,5) Nhóm bổ sung kẽm 37 (33,3) 39 (33,9) 38 (33,3) 114 (33,5) Nhóm bổ sung sắt-kẽm 35 (31,5) 37 (32,2) 40 (35,1) 112(33,0) Tổng 111 (100) 115 (100) 114 (100) 340 (100) Bảng 3.11 cho thấy, các đối tượng được phân thành 3 nhóm: nhóm chứng không bổ sung vi chất, nhóm bổ sung kẽm và nhóm bổ sung sắt-kẽm. Nghiên cứu được triển khai ở 12 xã tại 3 tỉnh Hà Nam, Vĩnh Phúc, Phú Thọ. Tại Hà Nam, phân bố đối tượng ở nhóm chứng, nhóm bổ sung kẽm và nhóm bổ sung sắt-kẽm tương ứng là 35,2%: 33,3% và 31,5%. Tính chung 3 tỉnh, phân bố đối tượng nghiên cứu nhóm chứng, nhóm bổ sung kẽm và nhóm bổ sung sắt - kẽm tương ứng là 33,5%, 33,5% và 33,0%. 3.2.2. Kết quả đối với tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi sau 6 tháng can thiệp Bảng 3. 12. Kết quả thay đổi chỉ số Z-score chiều cao/tuổi của đối tượng nghiên cứu sau 6 tháng can thiệp Chỉ số HAZ Nhóm nghiên cứu Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp -2,66 ± 0,65 -2,58 ± 0,49 -2,58 ± 0,45 0,814 Sau can thiệp -2,61 ± 0,63 -2,54 ± 0,53 -2,56 ± 0,51 0,476 Thay đổi 0,05 ± 0,37 0,04 ± 0,34 0,02 ± 0,32 p2 0,177 0,255 0,466 p1: so sánh 2 nhóm can thiệp và nhóm đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng kiểm định ANOVA Test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng kiểm định t-Test ghép cặp. Ở nhóm chứng chỉ số HAZ trung bình trước can thiệp là: -2,66 ± 0,65, sau can thiệp là: -2,61 ± 0,63 thay đổi so với trước can thiệp là 0,05 ± 0,37. Ở nhóm bổ sung kẽm, chỉ số HAZ trung bình trước can thiệp là: -2,58 ± 0,49, sau can thiệp là: - 2,54 ± 0,53 thay đổi so với trước can thiệp là 0,04 ± 0,34; Nhóm bổ sung sắt - kẽm chỉ số HAZ trung bình trước can thiệp là: -2.58 ± 0,45, sau can thiệp là: -2,56 ± 0,51 thay đổi so với trước can thiệp là: 0,02 ± 0,32. Mặc dù có sự thay đổi sau can thiệp giảm so với trước can thiệp của các nhóm nhưng chưa thấy có ý nghĩa thống kê (p>0,05) Bảng 3. 13. Kết quả can thiệp thay đổi tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi n (%) Thời điểm Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt - kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp 99 94 99 100% 100% 100% Sau can thiệp 91 79 89 0,202 91,9% 84,0% 89,9% p2 0,008 0,001 0,002 p1: so sánh nhóm can thiệp và đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng kiểm định Chi-Square test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng kiểm định McNemar test. Nhìn vào bảng trên cho thấy: Tỷ lệ SDD thể thấp còi có xu hướng giảm ở thời điểm sau can thiệp ở cả 3 nhóm, tuy nhiên sự khác biệt chưa thấy có TNTK giữa 2 nhóm can thiệp và nhóm chứng (p= 0,202). Có sự thay đổi về tỷ lệ SDD thể thấp còi trước và sau can thiệp ở nhóm chứng 8,1% trong khi đó nhóm bổ sung kẽm là 16% và nhóm bổ sung sắt - kẽm là 11,1%. Sự thay đổi tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trước can thiệp so với sau can thiệp cả 3 nhóm có YNTK (p<0,05). Bảng 3. 14. Chỉ số hiệu quả đối với tình trạng SDD thấp còi sau can thiệp Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung kẽm p Suy dinh dưỡng 91 91,9% 79 84,0% 0,091 Không suy dinh dưỡng 8 8,1% 15 16,0% ARR 7,9 NNT 12,66 Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung sắt - kẽm p Suy dinh dưỡng 91 91,9% 89 89,9% 0,621 Không suy dinh dưỡng 8 8,1% 10 10,1% ARR 2 NNT 50 ARR: Mức giảm nguy cơ tuyệt đối sau 6 tháng can thiệp. NNT: số người cần can thiệp để giảm 1 ca bệnh sau 6 tháng. p: so sánh sự thay đổi tỷ lệ giữa các nhóm, sử dụng kiểm định Chi-square test. Kết quả nghiên cứu ở bảng trên, ở thời điểm sau can thiệp có 99 trẻ thuộc nhóm chứng và 94 trẻ thuộc nhóm bổ sung kẽm. Sau 6 tháng can thiệp, ở nhóm bổ sung kẽm có 16,0% đối tượng không suy dinh dưỡng thấp còi, cao hơn so với nhóm chứng 8,1%. Chỉ số hiệu quả giảm nguy cơ tuyệt đối với suy dinh dưỡng thấp còi giữa nhóm bổ sung kẽm và nhóm chứng là 7,9%. Cứ 13 trẻ sử dụng bánh bổ sung kẽm sau 6 tháng thì có một trẻ thoát khỏi suy dinh dưỡng thấp còi (NNT= 12,66). Sau 6 tháng can thiệp nhóm bổ sung sắt, kẽm có 10,1% đối tượng không suy dinh dưỡng thấp còi, cao hơn so với nhóm chứng là 8,1%. Hiệu quả giảm nguy cơ tuyệt đối với SDD thấp còi giữa nhóm bổ sụng sắt - kẽm là 2%. Cứ 50 trẻ sử dụng bánh bổ sung sắt - kẽm sau 6 tháng thì có một trẻ không suy dinh dưỡng thấp còi (NNT= 50). Chưa thấy sự khác biệt YNTK về tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở nhóm can thiệp và nhóm đối chứng (p > 0,05). 3.2.3. Kết quả can thiệp đối với tình trạng suy dinh dưỡng thể nhẹ cân Bảng 3. 15. Kết quả thay đổi chỉ số Z-score cân nặng/tuổi của đối tượng nghiên cứu sau 6 tháng can thiệp Chỉ số WAZ Nhóm nghiên cứu Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp -2,13 ± 0,69 -2,04 ± 0,62 - 2,01± 0,58 0,343 Sau can thiệp -1,81 ± 0,68 -1,62 ± 0,67 - 1,65 ± 0,57 0,103 Thay đổi 0,32 ± 0,33 0,42 ± 0,37 0,36 ± 0,30 p2 0,001 0,001 0,001 p1: so sánh 2 nhóm can thiệp và nhóm đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng kiểm định ANOVA Test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng paired t-test. Bảng 3.15 trình bày giá trị WAZ trung bình của các nhóm ghiên cứu. Ở nhóm chứng, giá trị WAZ trung bình trước can thiệp là -2,13 ± 0,69, sau can thiệp là -1,81 ± 0,68, thay đổi WAZ sau can thiệp so với trước can thiệp là 0,32 ± 0,33. Ở nhóm tăng cường kẽm, giá trị WAZ trung bình trước can thiệp là -2,04 ± 0,62, sau can thiệp là -1,62 ± 0,67, thay đổi WAZ sau can thiệp so với trước can thiệp là 0,42 ± 0,37. Ở nhóm tăng cường sắt-kẽm, giá trị WAZ trung bình trước can thiệp là – 2,01± 0,58, sau can thiệp là - 1,65 ± 0,57, thay đổi WAZ sau can thiệp so với trước can thiệp là 0,36 ± 0,30. Có sự khác biệt ý nghĩa thống kê giữa WAZ trước và sau can thiệp ở các nhóm (p<0,05). Bảng 3. 16. Thay đổi tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân sau can thiệp Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân Thời điểm Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp 55 48 46 0,606 55,6% 51,1% 46,5% Sau can thiệp 36 28 30 0,549 36,4% 29,8% 30,3% p2 0,001 0,001 0,001 p1:so sánh nhóm can thiệp và đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng kiểm định Chi-square test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng kiểm định McNemar test. Bảng 3.16 cho thấy có sự thay đổi về tỷ lệ SDD thể nhẹ cân trước và sau can thiệp ở cả 3 nhóm. Ở nhóm chứng, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân trước can thiệp là 55,6%, sau can thiệp là 36,4% (p = 0,001). Ở nhóm kẽm, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân trước can thiệp là 51,1%, sau can thiệp là 29,8% (p = 0,001). Ở nhóm sắt - kẽm, tỷ lệ SDD thể nhẹ cân trước can thiệp là 46,5%, sau can thiệp là 30,3% (p = 0,001). Chưa thấy có sự khác biệt YNTK về tỷ lệ SDD thể nhẹ cân giữa 3 nhóm ở các giai đoạn can thiệp. Bảng 3. 17. Chỉ số hiệu quả can thiệp đối với tình trạng suy dinh dưỡng thể nhẹ cân sau can thiệp Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung kẽm p Suy dinh dưỡng 36 36,40% 28 29,80% 0,332 Không suy dinh dưỡng 63 63,60% 66 70,20% ARR 6,6 NNT 15,15 Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung sắt -kẽm p Suy dinh dưỡng 36 36,40% 30 30,30% 0,366 Không suy dinh dưỡng 63 63,60% 69 69,70% ARR 6,1 NNT 16,39 ARR: Mức giảm nguy cơ tuyệt đối sau 6 tháng can thiệp. NNT: số người cần can thiệp để giảm 1 ca bệnh sau 6 tháng. p: so sánh nhóm sự thay đổi tỷ lệ giữa các nhóm, sử dụng kiểm định Chi-square test. Sau can thiệp nhóm bổ sung kẽm có 70,2% đối tượng không suy dinh dưỡng nhẹ cân cao hơn so với nhóm chứng 63,60%. Chỉ số hiệu quả giảm nguy cơ tuyệt đối với suy dinh dưỡng thể nhẹ cân giữa nhóm chứng và nhóm bổ sung kẽm là 6,6 %. Cứ 15 trẻ sử dụng sản phẩm bánh tăng cường kẽm sau 6 tháng thì có một trẻ không bị SDD nhẹ cân (NNT= 15,15). Sau can thiệp, 69,70% đối tượng ở nhóm bổ sung sắt - kẽm không suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, cao hơn nhưng chưa có ý nghĩa thống kê (p>0,05) so với nhóm chứng (63,60%). Chỉ số hiệu quả giảm nguy cơ tuyệt đối với SDD thể nhẹ cân giữa nhóm chứng và nhóm bổ sung sắt - kẽm là 6,1%. Cứ 16 trẻ em sử dụng bánh tăng cường sắt - kẽm trong 6 tháng thì có một trẻ không suy dinh dưỡng thể nhẹ cân (NNT=16,39). 3.2.4. Kết quả thay đổi tình trạng suy dinh dưỡng thể gầy còm sau 6 tháng can thiệp Bảng 3. 18. Kết quả thay đổi chỉ số Z-score cân nặng/ chiều cao của đối tượng nghiên cứu sau 6 tháng can thiệp Chỉ số WHZ Nhóm nghiên cứu Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp -0,97 ± 0,87 -0,90 ± 0,81 -0,85 ± 0,76 0,553 Sau can thiệp -0,47 ± 0,91 -0,29 ± 0,85 -0,29 ± 0,74 0,201 Thay đổi 0,50 ± 0,55 0,61 ± 0,54 0,56 ± 0,48 p2 0,001 0,001 0,001 p1: so sánh 2 nhóm can thiệp và nhóm đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng ANOVA Test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng kiểm định paired t-test. Bảng 3.18 cho thấy chỉ số WHZ trung bình ở các nhóm trước và sau can thiệp. Thay đổi giá trị WHZ so với trước can thiệp ở nhóm chứng là 0,50 ± 0,55; ở nhóm bổ sung kẽm là 0,61 ± 0,54; ở nhóm bổ sung sắt - kẽm là 0,56 ± 0,48. Sự thay đổi WHZ trung bình trước và sau can thiệp của các nhóm có ý nghĩa thống kê (p = 0,001). Bảng 3. 19. Thay đổi tỷ lệ suy dinh dưỡng thể gầy còm sau can thiệp Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể gầy còm Thời điểm Nhóm chứng (n=99) Nhóm bổ sung kẽm (n=94) Nhóm bổ sung sắt-kẽm (n=99) p1 Trước can thiệp n 10 8 7 0,886 (%) 10,1 8,5 7,1 Sau can thiệp n 5 1 2 0,259 (%) 5,1 1,1 2,0 p2 0,180 0,039 0,062 p1:so sánh nhóm can thiệp và đối chứng cùng ở cùng thời điểm, sử dụng kiểm định Chi-square test. p2: so sánh cùng nhóm ở hai thời điểm trước và sau can thiệp, sử dụng kiểm định McNemar test. Bảng 3.19 cho thấy, có sự thay đổi về tỷ lệ SDD thể gày còm trước và sau can thiệp ở cả 3 nhóm. Ở nhóm chứng, tỷ lệ SDD thể gày còm trước can thiệp là 10,1%, sau can thiệp là 5,1% (p = 0,18). Ở nhóm kẽm, tỷ lệ SDD thể gày còm trước can thiệp là 8,5%, sau can thiệp là 1,1% (p = 0,039). Ở nhóm sắt - kẽm, tỷ lệ SDD thể gày còm trước can thiệp là 7,1%, sau can thiệp là 2% (p = 0,062). Tuy nhiên, không có sự khác biệt YNTK về tỷ lệ SDD thể gầy còm giữa 3 nhóm ở trước can thiệp (p = 0,886) và sau can thiệp (p = 0,259). Bảng 3. 20. Chỉ số hiệu quả đối với tình trạng suy dinh dưỡng gầy còm sau can thiệp Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung kẽm p Suy dinh dưỡng 5 5,1% 1 1,1% 0,111 Không suy dinh dưỡng 94 94,9% 93 98,9% ARR 4 NNT 25,15 Chỉ số Nhóm chứng Nhóm bổ sung sắt kẽm p Suy dinh dưỡng 5 5,1% 2 2,0% 0,248 Không suy dinh dưỡng 94 94,9% 97 98,0% ARR 3,1 NNT 32,26 ARR: Mức giảm nguy cơ tuyệt đối sau 6 tháng can thiệp. NNT: Số người cần can thiệp để giảm 1 ca bệnh sau 6 tháng. p: So sánh nhóm sự thay đổi tỷ lệ giữa các nhóm, sử dụng kiểm định Chi square test. Chỉ số hiệu quả của nhóm can thiệp bổ sung kẽm so với nhóm chứng: tỷ lệ không suy dinh dưỡng thể gầy còm sau can thiệp cho thấy nhóm chứng (94,9%) thấp hơn so với nhóm can thiệp bổ sung kẽm (