MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.i
LỜI CẢM ƠN.ii
MỤC LỤC . iii
DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT .vi
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ .vii
MỞ ĐẦU.1
1. Lý do chọn đề tài .1
2. Mục đích nghiên cứu.3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .3
4. Giả thuyết khoa học.3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .3
6. Phạm vi giới hạn của đề tài .4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu.4
8. Các luận điểm bảo vệ .6
9. Những đóng góp mới của luận án .6
10. Cấu trúc của luận án .7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC Ở
ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN .8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề dạy học Giáo dục học theo tiếp cận năng
lực thực hiện.8
1.1.1. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài .8
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nƣớc.11
1.2. Bản chất của quá trình dạy học ở đại học .17
1.3. Dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện.20
1.3.1. Năng lực và năng lực thực hiện.20
1.3.2. Tiếp cận năng lực thực hiện.25
1.3.3. Tiếp cận năng lực thực hiện và “chuẩn đầu ra” .27
1.3.4. Dạy học theo tiếp cận năng lực thực hiện trong quá trình đào tạo giáo viên .35
259 trang |
Chia sẻ: Thành Đồng | Ngày: 06/09/2024 | Lượt xem: 20 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Dạy học giáo dục ở Đại học Sư phạm theo tiếp cận năng lực thực hiện, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
g
của SV
Ghi
những
nội dung
cơ bản
của bài
học mà
SV cần
nắm và
ghi chép
đƣợc
Hoạt động 1: Khởi động
Đây là hoạt động nhằm thu hút, kích thích hứng
thú và dẫn dắt SV vào bài học. Hoạt động khởi
động có thể là một tình huống, một trò chơi
nhỏ, một câu hỏi có tính vấn đề, ... có liên quan
tới chủ đề bài học. Qua hoạt động này có thể
dẫn nhập vào bài học.
Hoạt động 2: Đo năng lực đầu vào của SV
Hoạt động này nhằm xác định mức độ kiến
thức, kỹ năng và thái độ liên quan đến bài học
mà SV đã đạt đƣợc, qua đó tổ chức dạy học
phù hợp, Có thể sử dụng bài tập tình huống,
phiếu yêu cầu học tập, vấn đáp, ... để đo năng
lực đầu vào của SV.
Hoạt động 3: Tổ chức, điều khiển hoạt động
nhận thức của SV
Đây là hoạt động chính chiếm đa số thời gian
dành cho bài học, Phần này mô tả các hoạt
động thể hiện PPDH của giảng viên
Hoạt động 4: Củng cố, giao nhiệm vụ về nhà,
nhận xét đánh giá giờ học và thu thông tin phản
hồi từ ngƣời học.
Mục đích của hoạt động này nhằm nhấn mạnh,
khắc sâu tri thức, giao nhiệm vụ và bài tập tự
nghiên cứu tiếp theo cho SV. Thu thông tin
phản hồi về bài học từ phía sinh viên để điều
chỉnh quá trình dạy học.
Mô tả hệ
thống những
hành động,
việc làm của
giảng viên
bao gồm: đặt
câu hỏi, phát
phiếu học
tập, đƣa ra
yêu cầu đối
với SV
Hoạt động
trả lời câu
hỏi, điền vào
phiếu học
tập, ... tƣơng
ứng với yêu
cầu của
giảng viên,
...
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
106
(2) Khung bài soạn giáo án tổ chức thảo luận /seminar/ thực hành trên lớp
TÊN BÀI: .... (Tiết ..., bài thảo luận/seminar/thực hành tại lớp)
I. Mục tiêu (kiến thức, kỹ năng, thái độ)
II. Chuẩn bị của giảng viên
III. Hình thức tổ chức dạy học (phƣơng pháp dạy học)
IV. Tiến trình
Đối với giáo án thực hành giảng viên cần xác định rõ mục tiêu hình thành kỹ
năng gì cho SV, trên cơ sở đó xác định mục tiêu cho từng hoạt động. Cần phải mô
tả rõ những hoạt động của SV và hoạt động tổ chức, giám sát của giảng viên.
Nội dung
Hoạt động DH
Hoạt động của
GV
Hoạt động
của SV
Mô tả nội dung tiến trình tổ chức dạy học, bao gồm
các bƣớc, các hoạt động triển khai. Cụ thể:
Bƣớc 1: Chuẩn bị (Triển khai ở giờ học trƣớc)
Bƣớc 2: Tổ chức thảo luận trên lớp học.
* Hoạt động 1:
Ổn định tổ chức các nhóm làm việc và giới thiệu nội
dung thảo luận.
* Hoạt động 2:
Giao nhiệm vụ cho nhóm làm việc.
* Hoạt động 3:
Hƣớng dẫn SV PP, KN làm việc nhóm
* Hoạt động 4:
Quan sát, kiểm soát hoạt động nhóm. Trợ giúp SV
(nếu cần)
* Hoạt động 5:
Báo cáo kết quả và thảo luận toàn lớp.
* Hoạt động 6:
Kết luận nội dung thảo luận/ seminar/ thực hành
Bƣớc 3: Kết luận bài học
Nhận xét đánh giá giờ học.
Giao nhiệm vụ học tập tiếp theo
Mô tả các hoạt
động của ngƣời
giảng viên
nhằm thực thi
các bƣớc, các
hoạt động
trong phần nội
dung
Mô tả các
hoạt động
tƣơng ứng
của SV dƣới
sự dẫn dắt
của giảng
viên.
(Các giáo án thiết kế mẫu xem phụ lục 4)
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
107
(iii.) Điều kiện thực hiện
- Nhà trƣờng và tổ bộ môn phải xây dựng và cấu trúc lại nội dung dạy học
môn GDH theo hƣớng tiếp cận NLTH.
- Giảng viên phải nắm chắc nội dung dạy học GDH. Có ý thức học hỏi,
không ngại thay đổi.
- Giảng viên cần bồi dƣỡng cho mình những năng lực cần thiết để thích ứng
với nội dung dạy học theo tiếp cận NLTH nhƣ: có năng lực tổ chức, năng
lực điều khiển, năng lực kiểm tra đánh giá theo tiếp cận NLTH.
- Giảng viên phải thiết kế đƣợc một hệ thống các phiếu học tập, phiếu đánh
giá phù hợp với từng hoạt động và phù hợp với từng đối tƣợng SV.
- SV cần có thái độ tích cực trong học tập và học tập sáng tạo. Ngoài nghiên
cứu những giáo trình GDH đã có, cần khai thác những thông tin của mạng
Internet, trao đổi với giáo viên phổ thông, tích cực thảo luận theo nhóm để
chiếm lĩnh đƣợc nội dung dạy học.
3.2.2.4. Tổ chức tiến trình dạy học bài học GDH theo tiếp cận NLTH
(i). Mục tiêu
Cung cấp những chỉ dẫn cho giảng viên giảng dạy môn GDH ở các trƣờng
ĐHSP về trình tự các bƣớc tiến hành hoạt động khi tổ chức dạy học bài học theo
tiếp cận NLTH.
Xây dựng tiến trình dạy học GDH cần đảm bảo:
- Tạo môi trƣờng học tập thân thiện, tăng cƣờng hoạt động hợp tác giữa
giảng viên với SV, SV với SV.
- Phối hợp các phƣơng pháp và phƣơng tiện dạy học hiện đại nhằm rèn
luyện kỹ năng nghề nghiệp cho SV sƣ phạm. Khắc phục đƣợc lối dạy một
chiểu mang tính chất lý thuyết kinh viện.
- Quan tâm tới giáo dục thái độ, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cho SV.
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
108
(iii). Nội dung và cách thức thực hiện
Theo tiếp cận NLTH, tổ chức dạy học GDH là quá trình giảng viên đƣa ra
một hệ thống các nhiệm vụ học tập (công việc) có tính thực tiễn nghề nghiệp cao và
định hƣớng, tổ chức hoạt động, kiểm tra - đánh giá việc thực hiện hoạt động học tập
của SV. Tƣơng ứng với sự tổ chức, điều khiển của giảng viên, SV tích cực tự tổ
chức hoạt động học tập của bản thân nhằm nắm vững lý thuyết, hình thành kỹ năng
và thái độ tƣơng ứng để thực hiện nhiệm vụ học tập mà giảng viên yêu cầu. Quá
trình tổ chức dạy học từng bài học GDH theo tiếp cận NLTH cần tiến hành theo
trình tự:
* Bƣớc 1: Chuẩn bị
(1) Đối với giảng viên: trong bƣớc này giảng viên thực hiện bốn nhiệm vụ
nối tiếp nhau là:
- Nhiệm vụ 1: Xác định mục tiêu của bài học
- Nhiệm vụ 2: Thiết kế và chuẩn bị phiếu học tập, phiếu thu thông tin phản
hồi, phiếu đánh giá của giảng viên và tự đánh giá của SV.
- Nhiệm vụ 3: Chuẩn bị phƣơng tiện dạy học
Phƣơng tiện dạy học ở đây bao gồm những điều kiện về cơ sở vật phục vụ
cho hoạt động dạy học: Máy tính, máy chiếu, hình ảnh, bảng biểu, mô hình, .... Với
mỗi bài học cụ thể sẽ có phƣơng tiện dạy học tƣơng ứng.
- Nhiệm vụ 4: Phân nhóm SV
Việc phân nhóm SV phải đảm bảo các yêu cầu sau:
+ Về số lƣợng SV mỗi nhóm nếu quá ít sẽ không tận dụng đƣợc trí tuệ tập
thể trong quá trình học tập, nếu quá đông sẽ khó tổ chức, điều khiển hoạt
động của nhóm và có thể nảy sinh tình trạng một số thành viên ỉ lại vào các
thành viên tích cực trong nhóm. Vì vậy, mỗi nhóm có 7 SV trong đó 1 SV
làm nhóm trƣởng, 1 SV làm thƣ ký. Giảng viên cần quy định rõ về vai trò
của trƣởng nhóm, thƣ ký và các thành viên. Quy định chế độ báo cáo và
công bố những căn cứ để đánh giá kết quả học tập của nhóm.
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
109
+ Về trình độ giữa các nhóm SV phải có sự tƣơng đồng nhau, SV trong
một nhóm thì cùng chuyên ngành đào tạo (đối với những lớp học ghép
nhiều chuyên ngành đào tạo)
+ Hình thức phân nhóm: Giảng viên căn cứ vào đặc điểm tình hình
chung của lớp kết hợp với đội ngũ cán bộ lớp để phân chia thành nhóm
cho phù hợp.
(Có thể chia nhóm SV cố định ngay khi bắt đầu quá trình dạy học môn
GDH hoặc chia nhóm trƣớc mỗi bài học cho phù hợp)
(2) Đối với SV: tƣơng ứng với mỗi nhiệm vụ trên, giảng viên phải tạo đƣợc
những hoạt động sau ở SV.
+ Tự xác định mục tiêu học tập
+ Tự nghiên cứu trƣớc nội dung học tập.
+ Lập kế hoạch tự học theo nhóm
+ Tự chuẩn bị các điều kiện học tập.
* Bƣớc 2: Tổ chức dạy học
Đối với từng loại bài học (lý thuyết, thực hành, seminar, ) mà tiến hành
trình tự các bƣớc, các hoạt động cho phù hợp.
(Tiến trình tổ chức dạy học đƣợc trình bày khái quát ở mục 3.2.2.3 và trình
tự tiến hành dạy học từng bài cụ thể xem phụ lục 4).
* Bƣớc 3: Đánh giá NLTH của SV
Giai đoạn này giảng viên tiến hành thu thập các minh chứng để đánh giá
NLTH của SV. Việc đánh giá đƣợc thực hiện thông qua đánh giá của giảng viên
(giữ vai trò quyết định chính) và tự đánh giá của SV (là một kênh thông tin để giáo
viên có cơ sở đánh giá SV). Qua những minh chứng thu đƣợc, giảng viên sẽ đánh
giá đƣợc:
- Mức độ nắm kiến thức của SV
- Mức độ thành thạo kỹ năng của SV
- NLTH của SV
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
110
Nếu kết quả đánh giá và tự đánh giá cho thấy SV đã đạt đƣợc mục tiêu dạy
học theo chuẩn NLTH ở một mức độ nhất định thì chuyển lên tiếp tục hoàn thành
nhiệm vụ tiếp theo. Nếu chƣa đạt chuẩn phải chỉ ra đƣợc những hạn chế và tiến
hành lại công việc.
(iii). Điều kiện thực hiện
- Giảng viên phải có năng lực thiết kế, năng lực tổ chức, năng lực xử lý
tình huống dạy học để có thể điều khiển đƣợc các hoạt động nối tiếp
nhau một cách nhịp nhàng.
- Giảng viên phải biên soạn đƣợc tài liệu hƣớng dẫn học tập cụ thể để chỉ
dẫn SV thực hiện theo trình tự các hoạt động.
- SV phải nhận thức đƣợc ý nghĩa của nhiệm vụ học tập từ đó có thái độ,
động cơ học tập đúng đắn, thực hiện theo những chỉ dẫn của giảng viên.
- Nhà trƣờng phải tạo điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất: bàn ghế trong
phòng học có thể ghép nối linh hoạt để phù hợp với các dạng tổ chức dạy
học toàn lớp và nhóm; có mạng wifi ở tất cả các phòng học để SV và giảng
viên cập nhật, trao đổi thông tin; mua thêm nhiều đầu sách, tài liệu tham
khảo cần thiết trong thƣ viện, ...
3.2.2.5. Đánh giá kết quả dạy học GDH theo tiếp cận NLTH
(i). Mục tiêu
- Tạo ra sự thay đổi trong đánh giá kết quả học tập môn GDH, không chỉ
đánh giá mức độ đạt đƣợc về kiến thức (chủ yếu là mức độ tái hiện của
SV), mà còn đánh giá đƣợc mức độ thành thạo về kỹ năng.
- Cung cấp những chỉ dẫn để giảng viên đánh giá đúng NLTH của sinh
viên đƣợc hình thành trong dạy học GDH
- Giảng viên có thể tổ chức đánh giá chính xác kết quả học tập của SV theo
NLTH làm cơ sở thực tiễn để điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp.
- Kết hợp đánh giá của giảng viên và tự đánh giá của SV nhằm điều chỉnh
mối liên hệ ngƣợc ngoài và liên hệ ngƣợc trong trong quá trình dạy học.
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
111
(iii). Nội dung và cách thức thực hiện
Bƣớc 1: Xác định chuẩn đánh giá của môn GDH theo NLTH
Chuẩn đánh giá là điều mà SV cần biết và có thể thực hiện đƣợc. Một bài
đánh giá sẽ không có giá trị nếu không đo đƣợc cái cần đo, muốn đánh giá đúng,
thực chất NLTH của SV thì cần xác định hệ thống chuẩn đánh giá tƣờng minh.
Trong đánh giá kết quả học tập môn GDH theo tiếp cận NLTH, giảng viên
cần xây dựng các loại chuẩn đánh giá sau:
Chuẩn nội dung: là một tuyên bố miêu tả những gì sinh viên phải biết, hoặc
có thể làm đƣợc trên cơ sở một đơn vị nội dung của môn GDH.
Chuẩn quá trình là một tuyên bố miêu tả nhữug kỹ năng mà sinh viên phải
rèn luyện để thực hiện và cải thiện quá trình học tập. Chuẩn quá trình là những kỹ
năng cơ bản để áp dụng cho tất cả các môn học mà không chỉ riêng cho môn GDH.
Chuẩn giá trị là một tuyên bố miêu tả những phẩm chất mà sinh viên cần rèn
luyện trong quá trình học tập GDH.
Bƣớc 2: Xác định các nhiệm vụ/bài tập đánh giá môn GDH theo NLTH
Nhiệm vụ/bài tập đánh giá môn GDH đƣợc thiết kế sao cho qua đó SV thể
hiện đƣợc năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng do chuẩn xác định. Nói cách khác,
trong đánh giá KQHT môn GDH theo tiếp cận NLTH, giảng viên phải xây dựng
đƣợc nhiệm vụ/bài tập có tính thực thi cao, gắn kết với thực tiễn lao động nghề
nghiệp của ngƣời giáo viên.
Trong mô hình đánh giá truyền thống quá trình dạy học thƣờng tách rời khỏi
khâu đánh giá, tức là bài thi đƣợc tổ chức sau khi quá trình dạy học đã kết thúc. Còn
trong mô hình đánh giá theo tiếp cận NLTH, cùng một nhiệm vụ đƣợc sử dụng để
đo lƣờng năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng của sinh viên và đồng thời đƣợc
dùng nhƣ một phƣơng tiện, công cụ để dạy học.
Nhiệm vụ/bài tập GDH đƣợc thiết kế phải đảm bảo hai yêu cầu sau:
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
112
- Sinh viên đƣợc yêu cầu tự kiến tạo câu trả lời của mình chứ không phải
lựa chọn một câu trả lời đúng.
- Nhiệm vụ đó mô phỏng lại những thách thức mà sinh viên phải đối diện
trong quá trình lao động sƣ phạm tƣơng lai.
Các kiểu nhiệm vụ/bài tập có thể xây dựng để đánh giá KQHT môn GDH
theo tiếp cận NLTH
- Câu hỏi kiến tạo: để trả lời câu hỏi này sinh viên phải kiến tạo những câu
trả lời trên cơ sở kiến thức, kỹ năng đã đƣợc học. Thông thƣờng không có 1 câu trả
lời chính xác duy nhất cho loại câu hỏi này. Sinh viên kiến tạo câu trả lời có thể rất
khác nhau. Đặc trƣng của loại câu hỏi kiến tạo là có nội dung hẹp, định hƣớng cách
trả lời, có giới hạn về độ dài. Tuy nhiên, do sinh viên phải tự kiến tạo kiến thức mới
nên ít nhiều cũng bộc lộ năng lực tƣ duy của họ. Khác với những bài tập lựa chọn
câu trả lời đúng, trong trƣờng hợp này giảng viên có thể ít nhiều nhận ra năng lực tƣ
duy của sinh viên. Các loại câu hỏi kiến tạo:
+ Câu hỏi - bài luận ngắn
+ Bài tập mô phỏng
+ Bản đồ khái niệm
+ Thuyết trình theo sơ đồ
+ Viết một tình huống dạy học - giáo dục
- Bài tập thực hành
Để hoàn thành loại bài tập này sinh viên phải kiến tạo một sản phẩm cụ thể,
có giá trị, bằng chứng của sự vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã học, và/hoặc khả
năng ứng dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá những kiến thức, kỹ năng đó. Cũng
nhƣ các câu hỏi kiến tạo, sinh viên phải tự viết ra câu trả lời, tuy nhiên sản phẩm
này thƣờng rộng và sâu hơn, có độ lớn hơn, sâu sắc hơn, cần nhiều thời gian hơn.
Các loại bài tập thực hành:
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
113
+ Bài tập lớn
+ Báo cáo khoa học
+ Bản kế hoạch hoạt động
- Sản phẩm hoạt động
Kiểu bài tập này có thể đƣợc thiết kế dƣới dạng “hoàn thành một nhiệm vụ”.
Để thực hiện kiểu bài tập này sinh viên phải hoàn thành một nhiệm vụ để chứng tỏ
mức độ nắm vững các kiến thức, kỹ năng, hay khả năng vận dụng, phân tích, tổng
hợp và đánh giá những kiến thức, kỹ năng đó. Loại bài tập này cũng đòi hỏi kiến
thức rộng, sâu, cần nhiều thời gian. Các loại sản phẩm hoạt động:
- Thực hiện một hoạt động
- Tranh luận
- Thuyết trình trƣớc lớp học
- Dự án, đồ án
Bƣớc 3: Xác định các tiêu chí đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ theo
chuẩn đã xác định
Tiêu chí là những chỉ số (những đặc trƣng) của việc hoàn thành nhiệm vụ.
Giảng viên sẽ dùng các tiêu chí này để đánh giá sinh viên đã hoàn thành nhiệm vụ ở
mức nào, tức là họ đáp ứng chuẩn ở mức nào.
Một tiêu chí tốt có những đặc trƣng sau: Đƣợc phát biểu rõ ràng, ngắn gọn,
quan sát đƣợc, mô tả hành vi, đƣợc viết để sinh viên hiểu đƣợc.
Bƣớc 4: Xây dựng bản hƣớng dẫn đánh giá
Bản hƣớng dẫn (kèm biểu điểm) là bản cung cấp những miêu tả hoặc các
chỉ số thực hiện từng mức độ hoàn thành nhiệm vụ ứng với các tiêu chí đó. Nhƣ
vậy bản hƣớng dẫn giúp đánh giá chính xác mức độ đạt chuẩn của sinh viên và
cung cấp thông tin phản hồi để Sv rút kinh nghiệm và tiến bộ không ngừng trong
quá trình học tập.
Soá hoùa bôûi trung taâm hoïc lieäu
114
Xác định độ tin cậy của bản hƣớng dẫn: Để đánh giá độ tin cậy của bản
hƣớng dẫn có thể dùng phƣơng pháp thử bằng cách cho 2 ngƣời chấm 1 bài hoặc
cho 1 ngƣời chấm vào 2 thời điểm khác nhau. Nếu điểm số trùng nhau có thể xem
bản hƣớng dẫn là có độ tin cậy. Trong trƣờng hợp ngƣợc lại, cần có sự chỉnh sửa
bản hƣớng dẫn cho phù hợp.
Ví dụ: Xây dựng kế hoạch đánh giá kết quả học tập nội dung: Thiết kế
hoạt độ
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- luan_an_day_hoc_giao_duc_o_dai_hoc_su_pham_theo_tiep_can_nan.pdf