Luận án Giá trị văn hóa quân sự truyền thống với phát triển nhân cách học viên sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay

c, còn nhiều “lỗ hổng” về kiến thức lịch sử, văn hóa quân sự. Cũng ở chính bộ phận học viên này, cảm xúc, tình cảm của họ dành cho giá trị văn hóa quân sự truyền thống cũng chưa thực sự rõ nét, chưa biến thành ý chí, quyết tâm của cá nhân. Bên cạnh số học viên dành sự trân trọng, tự hào đối với các giá trị cao đẹp của văn hóa quân sự truyền thống, còn tới 12% học viên cảm thấy khó trả lời do chưa nhận thấy được sự rung động tích cực nơi bản thân mình [phụ lục 3]. Những kết quả điều tra xã hội học trên phản ánh rằng mức độ nhận thức, hiểu biết của một bộ phận học viên sĩ quan Quân đội về nội dung, tầm quan trọng, ý nghĩa của giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa đầy đủ, sâu sắc. 100 Vai trò nền tảng tinh thần của giá trị văn hóa quân sự truyền thống đối với một bộ phận học viên sĩ quan Quân đội chưa thực sự rõ nét còn được nhìn nhận như là những hạn chế trong sự chủ quan hóa những giá trị đó thành phẩm chất chính trị - tư tưởng, phẩm chất đạo đức ở chính bản thân người học. Mặc dù xác định “lấy binh làm nghiệp”, song 18,9% số học viên được hỏi đã không cho rằng gìn giữ và phát huy truyền thống tốt đẹp của Quân đội là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong cuộc đời mình, mà họ đặt nặng hơn vấn đề gia đình (8,1%), tình yêu, hôn nhân (6,5%), vấn đề làm giàu (4,3%) [phụ lục 3]. Những nhu cầu cá nhân của mỗi học viên sĩ quan là hoàn toàn chính đáng, song, nếu đặt nó ở vị trí quan trọng nhất lại là điều đáng phải suy ngẫm khi đánh giá từ góc độ phẩm chất chính trị - tư tưởng. Cũng chính từ những hạn chế này, trong thực tiễn, còn hiện tượng học viên dao động, suy thoái tư tưởng chính trị, không kiên định theo con đường phấn đấu trở thành sĩ quan phục vụ lâu dài trong Quân đội, một số đồng chí xin thôi học. Phẩm chất đạo đức của học viên được hình thành trên cơ sở nền tảng tinh thần là những giá trị nhân văn quân sự truyền thống, tuy nhiên, ở một số học viên, vai trò này chưa được biểu hiện rõ. Còn tới 14,4% số giảng viên và 16% cán bộ đơn vị được hỏi chưa đánh giá cao tinh thần đoàn kết, nhân ái, thương yêu, giúp đỡ nhau trong tập thể học viên [phụ lục 4]. Một số học viên chưa thực sự mẫu mực về đạo đức, lối sống, có biểu hiện chủ nghĩa cá nhân, cơ hội. Trong thực tiễn, còn có học viên vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống, với các loại lỗi phạm từ mức độ nhỏ như: xưng hô chào hỏi không đúng mực, thiếu tôn trọng đồng đội, thiếu tinh thần tập thể, giúp đỡ nhau trong đơn vị, tới các vi phạm lớn như: chấp hành quy định không nghiêm, mất đoàn kết với đồng đội, quan hệ với nhân dân không đúng mực, thậm chí có cả các vi phạm kỷ luật nghiêm trọng. Có nhà trường, có thời điểm “tinh thần đoàn kết và làm chủ bản thân của một số học viên chưa tốt; vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống, vi phạm kỷ luật còn nhiều” [35, tr.7]. Nghị quyết lãnh đạo nhiệm vụ năm học 2018-2019 của Đảng ủy Trường Sĩ quan Chính trị đánh giá: “tình 101 trạng vi phạm các quy định còn xảy ra, nhất là trong tham gia giao thông, sử dụng điện thoại di động của học viên. Kỹ năng, bản lĩnh xử trí một số tình huống của một số đồng chí chưa tốt” [34, tr.4]. Có thể khẳng định, nếu như giá trị văn hóa quân sự truyền thống với sức mạnh của cái hay, cái tốt, cái đẹp, của bề dày truyền thống được thấm sâu, lan tỏa và thể hiện tốt hơn vai trò của mình, sẽ góp phần quan trọng và thiết thực làm cho những vi phạm về mặt chính trị - tư tưởng, vi phạm đạo đức trong đội ngũ học viên được ngăn chặn, giảm thiểu, không xảy ra những vấn đề như trên. Nói cách khác, những hạn chế trong nhận thức, tư tưởng, phẩm chất đạo đức, phẩm chất chính trị - tư tưởng của người học cũng chính là minh chứng cho thấy, vai trò tạo nền tảng tinh thần của giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa vững chắc; chưa được khai thác tối đa để trở thành một nguồn văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm ở một bộ phận học viên sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Thứ hai, giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa thực sự tạo tiền đề tri thức vững chắc ở một số học viên, khiến năng lực chuyên môn quân sự ở họ vẫn còn có hạn chế nhất định Giá trị văn hóa quân sự truyền thống, đặc biệt là nghệ thuật quân sự truyền thống có vai trò hết sức to lớn, tạo ra tiền đề tri thức, giúp học viên hình thành, phát triển hệ thống năng lực chuyên môn của mình. Song, ở một số học viên, vai trò này chưa thực sự vững chắc, thể hiện ở việc học viên nhận thức chưa sâu sắc về nghệ thuật quân sự truyền thống dân tộc và vai trò của nó; chưa thực sự tích cực thực hành, rèn luyện, chuyển hóa những tri thức đó thành phương pháp, tác phong, năng lực quân sự chuyên môn của mình; kết quả học tập, nghiên cứu còn hạn chế. Trong thực tế, nhận thức về những giá trị nghệ thuật quân sự truyền thống cơ bản ở một số học viên còn bộc lộ những thiếu sót. Kết quả điều tra xã hội học cho thấy, còn 6,6% học viên nhầm lẫn khi cho rằng “chủ động tiến công, mở rộng lãnh thổ, xây dựng tiềm lực quân sự” là một giá trị trong nghệ 102 thuật tổ chức chuẩn bị chiến tranh, và 9,9% học viên xác định “chờ địch tiến công, ra sức phòng ngự” là một giá trị nghệ thuật tiến hành chiến tranh trong truyền thống quân sự Việt Nam [phụ lục 3]. Khi tìm hiểu kỹ hơn, được biết, số học viên này do không nắm chắc lịch sử, đã hiểu nhầm tư tưởng “tiên phát chế nhân” của Lý Thường Kiệt thành “chủ động tiến công, mở rộng lãnh thổ, xây dựng tiềm lực quân sự” - một điều chưa bao giờ xuất hiện trong nền quân sự Việt Nam từ khi dựng nước tới nay. Điều này không chỉ phản ánh việc thiếu kiến thức mà còn phản ánh việc nắm bản chất các giá trị còn kém, thiếu sâu sắc, nhạy bén trong tư duy của một số học viên. Tác giả luận án cũng có nêu câu hỏi về một số kế sách, quan điểm, cách đánh trong truyền thống quân sự Việt Nam, vẫn còn những học viên lúng túng, không hiểu rõ thực chất những thuật ngữ như: “vườn không nhà trống”, “tránh lúc bình minh, đánh lúc hoàng hôn” Còn tới 11% học viên được lấy ý kiến bằng phiếu điều tra xã hội học không đánh giá cao vai trò của giá trị văn hóa quân sự truyền thống trong thời hiện đại ngày nay [phụ lục 3]. Những kết quả điều tra, khảo sát thực tiễn trên cho thấy còn một bộ phận học viên chưa nhận thức đầy đủ về nội dung, chưa thực sự nhận ra được ý nghĩa, vai trò tiền đề tri thức của các giá trị nghệ thuật quân sự truyền thống Việt Nam. Đồng thời với việc còn tồn tại những hạn chế trong nhận thức, thì giá trị văn hóa quân sự truyền thống Việt Nam còn chưa thể hiện tốt vai trò tiền đề tri thức của mình biểu hiện: “một số học viên ý thức trách nhiệm, tinh thần cố gắng vươn lên trong học tập, rèn luyện thấp; chậm chuyển đổi phương pháp học tập, còn hiện tượng học tủ, học lệch, học theo thời vụ” [140, tr.7]. Họ chưa thực sự tích cực thực hành, luyện tập, rèn luyện ở ngoài thao trường, bãi tập, trong thực tiễn huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu để biến các tri thức giá trị nghệ thuật quân sự truyền thống thành hệ thống năng lực quân sự chuyên môn của bản thân như năng lực chỉ huy, huấn luyện, quản lý bộ đội, năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị, năng lực làm chủ vũ khí trang bị. Có tới 13,3% giảng viên và 14% số cán bộ quản lý học viên được hỏi đánh giá học viên thiếu tích cực, tự giác ở khía cạnh này [phụ lục 4]. 103 Những hạn chế về mặt năng lực quân sự chuyên môn của học viên đã được nhiều học viện, trường sĩ quan nghiêm túc chỉ ra: Nghị quyết lãnh đạo nhiệm vụ năm học 2017-2018 của Trường Sĩ quan Lục quân 2 đánh giá: “Năng lực thực hành, khả năng vận dụng kiến thức tổng hợp để giải quyết các tình huống thực tiễn, phương pháp huấn luyện, trình độ bắn súng, chấp hành kỷ luật trong huấn luyện và việc rèn luyện thể lực của một số học viên còn hạn chế” [36, tr.6]. Chỉ riêng trong năm học 2016-2017, số lần thi, kiểm tra đạt khá giảm 2,9%, tỉ lệ không đạt yêu cầu môn bắn đạn thật tăng cao so với năm học trước. Có năm học, Trường Sĩ quan Chính trị cũng nhận định: “Kiến thức cơ bản của nhiều học viên chưa vững chắc; kết quả thi tốt nghiệp và phúc tra tốt nghiệp cuối khóa có nội dung thấp (bắn súng)” [138, tr.9]. Hệ thống năng lực chỉ huy, năng lực làm chủ vũ khí trang bị, xử trí tình huống đối với học viên nhóm ngành sĩ quan chỉ huy - tham mưu và năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị đối với học viên đào tạo cán bộ chính trị là những năng lực trung tâm hết sức quan trọng của họ, song ở một số học viên chưa được hình thành rõ nét. Trao đổi với đồng chí Phó Chủ nhiệm Khoa Chiến thuật của Trường Sĩ quan Lục quân 1, được biết: Một số học viên đào tạo cơ bản nắm kiến thức về các hình thức chiến thuật còn hạn chế, chưa có tư duy độc lập, sáng tạo; phương pháp, tác phong chỉ huy, hiệp đồng chiến đấu thể hiện trong tập bài, tập chiến thuật, diễn tập chiến thuật còn lúng túng, thiếu quyết đoán, thiếu khoa học. Những hạn chế về kết quả học tập là những minh chứng cho vai trò tiền đề tri thức của giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa thực sự vững chắc ở một số học viên. Bề dày truyền thống văn hóa quân sự Việt Nam đã để lại nhiều bài học vô cùng giá trị về nghệ thuật tổ chức chỉ huy bộ đội, nghệ thuật khai thác, sử dụng vũ khí, về cách đánh linh hoạt, sáng tạo, song số ít học viên chưa biết tiếp thu, kế thừa và vận dụng vào trong thực hiện nhiệm vụ và nâng cao năng lực của mình. Nói cách khác, nhận thức chưa thật đầy đủ, đúng đắn, thiếu tích cực lĩnh hội và rèn luyện, chuyển hóa tri thức giá trị văn hóa 104 quân sự truyền thống nói chung, nghệ thuật quân sự truyền thống nói riêng thành hệ thống năng lực quân sự chuyên môn của bản thân, do vậy một số học viên kết quả học tập thấp, khả năng hoàn thành cương vị, chức trách không cao. Thứ ba, vai trò của giá trị văn hóa quân sự truyền thống trong định hướng, điều tiết, thúc đẩy sự phát triển nhân cách ở một số học viên sĩ quan Quân đội chưa mạnh mẽ, hiệu quả chưa cao Mặc dù giá trị văn hóa quân sự truyền thống đã được các học viện, trường sĩ quan Quân đội đưa vào trở thành những yêu cầu căn bản nhất trong mô hình nhân cách đòi hỏi người học viên phải đạt tới, song trong thực tế, việc học viên nhận thức và quyết tâm phấn đấu đạt được một cách toàn diện nhất mô hình đó vẫn còn những hạn chế. Qua khảo sát ý kiến đánh giá về mức độ quyết tâm đạt tới những giá trị tốt đẹp của văn hóa quân sự truyền thống trong mô hình nhân cách theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo, nhận thấy có 10,3% giảng viên, 10,8% cán bộ đơn vị được hỏi cho rằng học viên còn thiếu quyết tâm, phấn đấu chưa tốt [phụ lục 4]. Một số học viên không giữ vững hướng phấn đấu và đi được đến mục tiêu cuối cùng là trở thành người sĩ quan phục vụ lâu dài trong Quân đội. Chỉ riêng năm học 2020-2021, Trường Sĩ quan Chính trị đã thải loại 30 học viên, trong đó, có tới 8 học viên (=26,7%) với lý do: có đơn xin thôi học [142, tr.2 của phụ lục]. Báo cáo Tổng kết thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2011-2020 cho thấy, trong giai đoạn này đã tuyển sinh được 41.212 học viên sĩ quan cấp phân đội, song kết quả đào tạo khi tốt nghiệp ra trường chỉ có 40.511 đồng chí [18, tr.4]. Như vậy, trong 10 năm, đã có tới 701 trường hợp học viên phải thải loại. Đối với số học viên này, nguyên nhân phải thải loại có thể vì nhiều vấn đề khác nhau (như vi phạm kỷ luật, đạo đức, lối sống, dao động tư tưởng, xin thôi học), nhưng, xét từ khía cạnh chính trị - tư tưởng, đều do không giữ vững được định hướng phấn đấu trở thành người sĩ quan Quân đội theo những yếu tố tốt đẹp từ giá trị văn hóa quân sự truyền thống. Còn xét từ khía cạnh văn hóa, điều này cũng cho phép khẳng định: sức mạnh định hướng của giá trị 105 văn hóa quân sự truyền thống trong sự phát triển nhân cách ở một bộ phận học viên chưa thực sự mạnh mẽ, chưa tác động tới tận chiều sâu tâm thức và sự quyết tâm phấn đấu của họ. Trong đội ngũ học viên, những hiện tượng vi phạm phẩm chất, đạo đức, lối sống cũng cho thấy, đó đây đã có sự xâm nhập của những phản giá trị, phản văn hóa vào đời sống của họ. Và đứng trước sự lôi kéo, cám dỗ của những tiêu cực, phản giá trị, phản văn hóa đó, cũng như khi phải đối mặt với khó khăn trong học tập, rèn luyện hay trong cuộc sống, sinh hoạt, một số học viên sĩ quan Quân đội chưa dựa vững được vào sức mạnh to lớn trong bề dày văn hóa quân sự truyền thống ngàn năm của dân tộc. Họ chưa biến giá trị đó thành bản lĩnh, thành nội lực để đấu tranh, vượt thắng trở lực, vươn lên, thậm chí, đã có học viên sa ngã, mắc vào cả những tệ nạn xã hội. Nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm học 2020-2021 của Đảng ủy Học viện Kỹ thuật quân sự nêu lên trường hợp học viên sử dụng chất kích thích buộc phải loại ngũ [32, tr.8]. Tổng kết năm học 2020-2021 của Trường Sĩ quan Chính trị cũng phản ánh có học viên "thiếu tu dưỡng, rèn luyện, chưa xác định tốt động cơ nghề nghiệp, bị tác động bởi những tiêu cực của xã hội" [142, tr.6], còn hiện tượng “ý thức tổ chức kỷ luật kém, vượt tường, vắng mặt trái phép, sử dụng rượu bia, mất đoàn kết” [142, tr.7]. Bản thân học viên chưa nỗ lực chủ quan hóa giá trị văn hóa quân sự truyền thống trở thành giá trị bản thân và tỏa sáng như một chủ thể văn hóa đích thực trong đấu tranh với những cái xấu, cái sai trong cuộc sống xã hội, “việc đấu tranh chống những quan điểm, khuynh hướng sai trái, lệch lạc trên lĩnh vực văn hoá, văn nghệ vẫn là khâu yếu, nhất là tác chiến, đấu tranh trên không gian mạng” [131, tr.11]. Trong thực tiễn, một số học viên chưa cho thấy được sự trưởng thành một cách mạnh mẽ và vững chắc về mặt nhân cách, chưa cống hiến được nhiều giá trị bản thân cho tập thể thông qua việc hoàn thành chức trách, nhiệm vụ còn có những hạn chế. Những năm gần đây, mặc dù “chất lượng học viên tốt nghiệp ra trường được nâng lên, tuy nhiên, vẫn còn hạn chế về tác phong chỉ huy và kinh nghiệm xử trí tình huống phức tạp xảy ra” [18, tr.14] trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, quản lý, chỉ huy bộ đội ở đơn vị cơ sở. 106 Như vậy, bên cạnh những ưu điểm là cơ bản, giá trị văn hóa quân sự truyền thống với phát triển nhân cách học viên sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Ở một số học viên, việc nhận thức và chủ quan hóa các giá trị yêu nước, nhân văn quân sự thành các phẩm chất cao đẹp, giá trị nghệ thuật quân sự truyền thống thành năng lực trung tâm của mỗi người chưa thực sự hiệu quả. Họ cũng chưa giữ vững định hướng một cách xuyên suốt và nhất quán sự phấn đấu theo các giá trị văn hóa quân sự truyền thống tốt đẹp của dân tộc, chưa bám chắc và dựa vững, chưa biến nó thành sức mạnh thúc đẩy nhân cách phát triển toàn diện, bền vững và hiệu quả theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan. Nguyên nhân của hạn chế Những hạn chế của giá trị văn hóa quân sự truyền thống với phát triển nhân cách học viên sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, trước hết là do những nguyên nhân khách quan như: tác động từ mặt trái cơ chế thị trường; sự chống phá của các thế lực thù địch; điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước còn có những mặt khó khăn, hạn chế; điều kiện cơ sở vật chất phục vụ giáo dục - đào tạo và sinh hoạt ở các học viện, trường sĩ quan chưa thực sự tốt so với yêu cầu đặt ra. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ quan vẫn là chủ yếu. Một là, việc đổi mới nội dung, đa dạng hóa hình thức, phương pháp giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống cho học viên ở một số học viện, trường sĩ quan chưa được tiến hành thường xuyên, hiệu quả Thực tế đã chứng minh, chính những hạn chế, bất cập trong công tác giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống ở các học viện, trường sĩ quan là một trong những nguyên nhân cơ bản làm cho giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa được ngấm sâu vào nhận thức, tư tưởng học viên để thực sự trở thành nền tảng tinh thần, tiền đề tri thức, định hướng, thúc đẩy sự phát triển nhân cách của học viên sĩ quan. Báo cáo Chính trị tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI nhiệm kỳ 2020 - 2025 đánh giá: “Chất lượng công tác giáo dục chính trị có nội dung hạn chế” [107, tr.18], và giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống cũng không nằm ngoài đánh giá đó. 107 Nội dung giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa được thiết kế một cách khoa học, chủ yếu hiện nay mới chỉ được lồng ghép, tích hợp vào các bài giảng, chuyên đề của các môn học khác nhau, thiếu độ chuyên sâu và tính hệ thống. Còn hiện tượng trùng lặp giữa nội dung giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống trong chương trình đào tạo với nội dung giáo dục trong chương trình công tác đảng, công tác chính trị (giáo dục chính trị, giáo dục truyền thống, giáo dục của đoàn viên, thanh niên, đối tượng đảng). Chính vì vậy, có nội dung xuất hiện ở rất nhiều chương trình, song việc khai thác triệt để, làm sâu sắc, nổi bật theo góc độ tiếp cận của từng chuyên ngành, từng môn, từng chủ đề giáo dục chưa được tốt. Ngược lại, có nội dung chỉ xuất hiện rất ít, hơn thế, lại chủ yếu được khai thác dưới góc độ công tác tổ chức thực hành hoặc dưới góc độ những tri thức về chính trị - xã hội mà chưa tiếp cận nhiều từ khía cạnh một giá trị văn hóa. Một số nội dung giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống đã tỏ ra lạc hậu, đòi hỏi cần có sự nghiên cứu, cập nhật và kết hợp chặt chẽ với các giá trị văn hóa quân sự hiện đại, nhất là các giá trị về mặt nghệ thuật quân sự. Nhìn chung, hình thức, phương pháp giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống còn hạn chế, đơn điệu, nặng về lý luận, chưa cụ thể và sát với đặc thù tâm, sinh lý tuổi trẻ của học viên, thiếu lôi cuốn, hấp dẫn. Các hình thức giáo dục trực quan, giáo dục thông qua tổ chức hoạt động thực tiễn tần suất còn thấp; tuyên truyền, phổ biến giá trị văn hóa quân sự truyền thống trên các phương tiện thông tin ở trong học viện, trường sĩ quan (đài truyền thanh, website, mạng nội bộ) còn nhiều bất cập. Điều này khiến cho chất lượng giáo dục giá trị văn hóa quân sự cho học viên chưa đạt mục đích, yêu cầu đề ra, từ đó, làm cho các giá trị này không được lan tỏa mạnh mẽ và thể hiện hết vai trò đối với sự phát triển nhân cách người học. Hai là, mức độ tôn vinh, lan tỏa giá trị văn hóa quân sự truyền thống trong môi trường văn hóa ở một số học viện, trường sĩ quan chưa thực sự rộng rãi và còn thiếu chiều sâu Ở các học viện, trường sĩ quan Quân đội, giá trị văn hóa quân sự truyền thống tồn tại, vận động một cách “sống động” trong các quan hệ, thiết chế và các 108 hình thái hoạt động văn hóa. Tuy nhiên, giá trị này đã không thực sự được thẩm thấu, được tôn vinh và hiện diện một cách đậm nét trong các thành tố của môi trường văn hóa; và điều đó trở thành nguyên nhân khiến cho giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa thể hiện rõ nét được khả năng tạo nền tảng tinh thần, tiền đề tri thức, tham gia định hướng, điều tiết và thúc đẩy nhân cách học viên. Trong một số trường hợp, các quan hệ văn hóa của học viên còn có những biểu hiện tiêu cực, chưa thể hiện được nét đẹp của tinh thần yêu nước, nhân văn, cùng hướng vào hoàn thành nhiệm vụ, chức trách. Mối quan hệ chỉ huy, lãnh đạo với phục tùng, quan hệ giữa cá nhân từng học viên với tổ chức trong đơn vị nhiều nơi còn cứng nhắc, khô khan, thiên về mệnh lệnh hành chính, thiếu đi ý nghĩa nhân văn, nét đẹp văn hóa truyền thống, cá biệt còn xảy ra hiện tượng mất đoàn kết. Quan hệ đồng chí, đồng đội ở một số học viên có biểu hiện thực dụng, toan tính cá nhân, thiếu tinh thần tập thể. Một số thiết chế cơ sở vật chất nhằm bảo tồn, lưu giữ giá trị văn hóa quân sự truyền thống ở học viện, trường sĩ quan như nhà truyền thống, phòng Hồ Chí Minh “chưa được củng cố thường xuyên, hoạt động kém hiệu quả” [131, tr.11], có nơi xuống cấp, thiếu đồng bộ. Thiếu tính thống nhất trong chỉ đạo và triển khai tổ chức thực hiện hoạt động tôn vinh giá trị văn hóa quân sự truyền thống giữa cơ quan và đơn vị quản lý học viên, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận, lực lượng chuyên trách trong định hướng, giáo dục thông qua hệ thống các thiết chế này. Với tư cách là một thiết chế văn hóa, cần có sự mẫu mực về nhân cách văn hóa trong mọi lời nói, hành động trước học viên, song trong thực tế, một số ít cán bộ chỉ huy ở đơn vị quản lý học viên chưa thực hiện tốt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và quy định nêu gương. “Có cán bộ, đảng viên thiếu gương mẫu, nói chưa đi đôi với làm; cá biệt có cán bộ ý thức tổ chức kỷ luật kém, tham gia tệ nạn xã hội, sống buông thả, vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội” [107, tr.19]. Các hoạt động văn hóa văn nghệ ở các học viện, trường sĩ quan tuy bảo đảm tốt tính định hướng chính trị, song, việc lồng ghép tuyên truyền nội dung giá trị văn hóa quân sự truyền thống ở nhiều nơi còn hạn chế, chưa đạt hiệu quả cao, hình thức tổ chức còn theo đường mòn, nếp cũ, chưa đổi mới, sáng tạo. Tổ 109 chức hoạt động văn hóa văn nghệ ở một số đơn vị còn có biểu hiện hình thức, chạy theo thành tích, chỉ tập trung ở các hạt nhân văn nghệ, thậm chí thuê, mượn từ bên ngoài mà chưa phát huy tiềm năng của học viên theo quan điểm học viên vừa sáng tác, vừa thụ thưởng, đồng thời, thông qua đó thêm một lần giáo dục giá trị văn hóa quân sự truyền thống cho họ. Việc chuyển, thấm những cái hay, cái đẹp của giá trị văn hóa quân sự truyền thống vào các mặt hoạt động thường ngày như học tập, huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, sinh hoạt, điều lệnh có lúc, có đơn vị chưa được chú trọng đúng mức, dẫn tới khô khan, nhàm chán. Ba là, nhân tố chủ quan của học viên trong tiếp nhận, chuyển hóa giá trị văn hóa quân sự truyền thống vào tự phát triển nhân cách chưa được tích cực hóa một cách hiệu quả. Mặc dù học viên sĩ quan quân đội là những người trẻ tuổi, rất nhanh nhạy trong nhận thức và tiếp thu các giá trị, tiếp thu cái mới, nhưng một số học viên còn thụ động trong tiếp nhận, chuyển hóa giá trị văn hóa quân sự truyền thống vào tự phát triển nhân cách; động cơ phấn đấu, khả năng nhận thức và hành động theo giá trị văn hóa chưa được nâng lên tương xứng với yêu cầu khách quan của thực tiễn giáo dục - đào tạo. Việc xác định động cơ học tập, phấn đấu, rèn luyện theo hướng tiếp nối, phát huy giá trị văn hóa quân sự truyền thống chưa vững chắc, bền bỉ, thường xuyên. Việc học viên lựa chọn, định hướng theo giá trị văn hóa quân sự truyền thống còn cần nhiều sự hướng dẫn, giúp đỡ từ phía các chủ thể, thậm chí, có cả những biểu hiện của tư tưởng, lối sống thực dụng, chạy theo những lợi ích vật chất, lợi ích cá nhân mà coi nhẹ lý tưởng, mục tiêu phấn đấu cao đẹp. Một số học viên nhận thức chưa đúng đắn về vai trò, tầm quan trọng của giá trị văn hóa quân sự truyền thống dân tộc, chưa ý thức sâu sắc về sự cần thiết phải tu dưỡng, rèn luyện, phát triển nhân cách của bản thân. Khả năng nhận thức và hành động theo giá trị văn hóa quân sự truyền thống ở một số học viên còn nhiều hạn chế. Nắm bắt và lĩnh hội giá trị văn hóa quân sự truyền thống cũng như chuyển hóa thành tư tưởng, tình cảm bên trong mỗi người thiếu hiệu quả, đó đây vẫn còn tồn tại những hiện tượng thờ ơ, vô 110 cảm với những giá trị lịch sử, giá trị văn hóa trong truyền thống tốt đẹp của nền quân sự dân tộc. Khả năng hành động theo những những giá trị tốt đẹp, tỏa sáng nhân cách của học viên trong học tập, sinh hoạt, lối sống nhìn chung chưa tốt; tính chủ thể, tự tin thể hiện giá trị, bản sắc cá nhân trên cơ sở giá trị văn hóa quân sự truyền thống của nhiều học viên còn rất hạn chế. Đứng trước những khó khăn, phức tạp trong học tập, rèn luyện và hoạt động thực tiễn, một bộ phận học viên tỏ ra phân vân, lúng túng, còn tâm lý ngại khó, ngại khổ; thiếu quyết tâm, nỗ lực, cố gắng để khắc phục khó khăn hoàn thành nhiệm vụ được giao. Cá biệt, còn có hiện tượng đi ngược lại các chuẩn mực giá trị cao đẹp của văn hóa quân sự truyền thống, biểu hiện suy thoái về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, phai nhạt niềm tin lý tưởng, lười học tập, rèn luyện, thiếu lý trí và khả năng tự chủ trong hành vi và giải quyết các mối quan hệ. Khả năng phản biện và tự phản biện nhân cách của học viên theo giá trị văn hóa quân sự truyền thống, tuy có sự chuyển biến, song, mức độ trưởng thành so với yêu cầu đặt ra còn chưa đáp ứng tốt. Một số học viên chưa nắm vững các chuẩn mực giá trị, nhìn nhận, đánh giá sự việc, hiện tượng và con người thiếu đúng đắn, toàn diện, đồng thời, thiếu một số kỹ năng cần thiết, nhất là trong tư duy phản biện. Còn có biểu hiện thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh, chất lượng tự phê bình và phê bình trong một số tập thể học viên còn rất hạn chế, chưa thực sự giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. 3.2. Yếu tố tác động và yêu cầu phát huy giá trị văn hóa quân sự truyền thống với phát triển nhân cách học viên sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay 3.2.1. Yếu tố tác động đến phá