MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU . 1
1. Tính cấp thiết của đề tài. 1
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài . 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3
4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu . 4
5. Giả thuyết khoa học của đề tài. 5
6. Đóng góp của đề tài . 5
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn . 6
8. Cấu trúc của luận án. 6
Chương 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI . 7
1.1. Những nghiên cứu về di sản văn hoá, di sản văn hoá vùng Đồng bằng sông
Cửu Long và Thành phố Cần Thơ. 7
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về DSVH.7
1.1.2. Những công trình nghiên cứu về di sản văn hoá vùng Đồng bằng sông Cửu
Long và thành phố Cần Thơ.10
1.2 Các công trình nghiên cứu về sử dụng di sản văn hoá trong dạy học nói chung,
trong dạy học lịch sử nói riêng . 16
1.2.1. Các công trình nghiên cứu về lí luận dạy học. 16
1.2.2. Các công trình nghiên cứu về sử dụng DSVH trong dạy học Lịch sử . 23
1.3. Đánh giá về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. 33
1.3.1. Nhận xét chung.34
1.3.2. Những vấn đề luận án được kế thừa.34
1.3.3 Những vấn đề luận án tiếp tục giải quyết.35
Chương 2. VẤN ĐỀ SỬ DỤNG DI SẢN VĂN HÓA VÙNG ĐỒNG BẰNG
SÔNG CỬU LONG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ
THÔNG. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN . 382.1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài của luận án.38
2.1.2. Quan niệm về sử dụng di sản văn hoá vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong
dạy học lịch sử ở trường phổ thông .40
2.1.3. Di sản văn hoá vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần khai thác và sử dụng
trong dạy học lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến năm 1918 .42
2.1.4. Những yêu cầu cơ bản khi khai thác, lựa chọn biện pháp sử dụng di sản văn
hóa vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong dạy học Lịch sử Việt Nam (từ nguồn
gốc đến năm 1918) ở trường THPT.38
2.1.5. Cơ sở xuất phát để giải quyết vấn đề.56
2.1.6. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng DSVH vùng ĐBSCL trong dạy học LSVN
(từ nguồn gốc đến năm 1918) .61
2.2. Cơ sở thực tiễn. 66
2.2.1. Khái quát tình hình khai thác và sử dụng di sản văn hoá trong dạy học Lịch
sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông .66
2.2.2. Tình hình khai thác và sử dụng di sản văn hóa vùng Đồng bằng sông Cửu
Long trong dạy học Lịch sử Việt Nam ở trường THPT Thành phố Cần Thơ .68
2.2.3. Những vấn đề rút ra từ thực tiễn của việc sử dụng DSVH vùng ĐBSCL trong
dạy học LSVN ở trường THPT TP. Cần Thơ .74
290 trang |
Chia sẻ: quyettran2 | Ngày: 28/12/2022 | Lượt xem: 325 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Sử dụng di sản văn hóa vùng đồng bằng sông Cửu Long trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến năm 1918 ở trường THPT Thành phố Cần Thơ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ởi trườngi THPTi từi nguồni gốci đếni 1918i gắni vớii nộii
dungi DSVHi tạii địai phương,i cụi thể:i chúngi tôii lựai chọni Bàii 19i “Nhâni dâni Việti Nami
khángi chiếni chốngi thựci dâni Phápi xâmi lượci từi 1858i đếni 1873”i (chươngi trìnhi chuẩn),i tiếti
2.i Bàii họci theoi phâni phốii chươngi trìnhi dạyi trongi 1i tiếti trêni lớp.i Đâyi lài bàii họci cói nhiềui
sựi kiệni củai LSDTi gắni vớii khui vựci ĐBSCL,i vìi vậyi cáci loạii hìnhi dii sảni củai địai phươngi
sẽi đượci phảni ánhi rõi néti nhấti quai cáci sựi kiệni củai LSDTi làmi phongi phúi thêmi kiếni thức,i
giúpi cáci emi nắmi vữngi kiếni thứci LSDT.i Quai đó,i gópi phầni giáoi dụci choi HSi ýi thứci vài
tráchi nhiệmi hơni trongi việci giữi gìni vài pháti huyi cáci giái trịi DSVHi củai quêi hương.
3.3.3.2.i Đốii vớii bàii lịchi sửi địai phươngi ởi trêni lớp
Đểi bàii thựci nghiệmi đạti kếti quải cao,i khẳngi địnhi đượci tínhi trungi thựci củai đềi tài,i
chúngi tôii tiếni hànhi thựci nghiệmi ởi trườngi THPTi bàii LSĐPi Cầni Thơ
110
Chúngi tôii tiếni hànhi xâyi dựngi haii kiểui giáoi áni nhưi sau:
Kiểui 1:i Giáoi áni thựci nghiệmi theoi dựi kiếni đềi xuấti củai luậni áni sửi dụngi Webquesti
trongi dạyi họci bàii LSĐP
Kiểui 2:i Giáoi áni thôngi thường
Saui khii thựci nghiệm,i chúngi tôii tiếni hànhi choi HSi kiểmi trai chấti lượngi họci tậpi củai
HSi thôngi quai phiếui họci tậpi tiếni hànhi ởi haii lớpi vớii nộii dungi giốngi nhaui trongi 10i phúti
cuốii tiếti học
3.3.4. Phương pháp tiến hành và kết quả thực nghiệm sư phạm
3.3.4.1. Phương pháp thực nghiệm
Tại các trường tiến hành thực nghiệm, chúng tôi chọn các lớp 10, 11 có sĩ số, trình
độ và năng lực tương đương.
Về nội dung, bài thực nghiệm được chúng tôi chọn để tiến hành thực nghiệm: thứ
nhất là các nội dung bám sát các sự kiện xảy ra tại địa phương nhưng cũng là những biến
cố lớn lao trong LSDT. Thứ hai, chúng tôi chọn một sự kiện tiêu biểu của LSĐP trên địa
bàn thành phố để giáo dục lịch sử, giáo dục tình cảm đối với quê hương cho HS. Mặt khác,
các bài thực nghiệm có nội dung phản ánh hai giai đoạn khác nhau của LSDT.
Chúng tôi soạn các giáo án trong đó yêu cầu GV và HS làm việc với các DSVH
vùng ĐBSCL, sau đó trao đổi, bàn bạc với GV thực nghiệm để hiểu mục tiêu của việc thực
nghiệm. Sau khi hai bên đã thống nhất về ý tưởng, kế hoạch, nội dung, phương pháp và
phương tiện cụ thể, GV thực nghiệm sẽ tiến hành hoạt động dạy học của mình tại lớp thực
nghiệm. Ở lớp đối chứng, GV vẫn dạy theo nội dung, phương pháp thông thường, không
đi sâu các DSVH vùng ĐBSCL.
3.3.4.2 Kết quả thực nghiệm sư phạm
i
Khii tiếni hànhi cáci giời họci thựci nghiệm,i chúngi tôii dựi giờ,i quani sát.i Saui bàii học,i
chúngi tôii kiểmi trai hoạti độngi nhậni thứci củai HS,i thui thậpi sối liệu,i xửi lý,i nêui kếti quải vềi mặti
địnhi tínhi vài địnhi lượng.i
Đánhi giái vềi mặti địnhi tínhi
Dựai vàoi cáci nguồni thôngi tini cói đượci từi khảoi sáti thựci tiễn,i dựi giờ,i phỏngi vấn,i traoi
đổi,i quani sát,i ghii chép,i thựci nghiệmi cải quái trìnhi đểi đưai rai cáci cáci kếti luậni cói căni cứi
khoai học,i kháchi quan.i
111
Tiêui chíi đánhi giái HSi quai cáci câui hỏii saui bàii TN:i gồmi năngi lựci vài phẩmi chấti đượci
hìnhi thànhi ởi HSi khii tiếni hànhi dạyi họci vớii DSVHi vùngi ĐBSCLi tạii cáci trườngi THPTi
Thànhi phối Cầni Thơ.i
Đánhi giái vềi mặti địnhi lượng:i
Đểi đánhi giái tínhi trungi thựci củai kếti quải thựci nghiệm,i chúngi tôii sửi dụngi toáni họci
thốngi kêi vớii côngi thứci xáci suấti thốngi kêi đểi thốngi kêi vài tínhi toáni kếti quải thựci nghiệm.i
Cụi thểi lài cáci chỉi sối sau:i
Từi tỉi lệi phầni trăm:i Nhằmi đánhi giái mứci đội nắmi vữngi kiếni thứci vài kĩi năngi củai HSi
giữai haii lớpi thựci nghiệmi vài đốii chứng.i
Tínhi trungi bìnhi cộng:i Nhằmi soi sánhi vài đánhi giái mứci đội điểmi trungi bìnhi củai lớpi
thựci nghiệmi vài lớpi đốii chứng.i Đượci tínhi theoi côngi thức:i
n
xini
x
.
Trongi đó:i +i nii lài tầni sối củai giái trịi xi
i +i ni lài sối họci sinhi thami giai thựci nghiệm.
Tínhi đội lệchi chuẩn:i Đội lệchi chuẩni phảni ánhi sựi saii lệchi daoi độngi củai cáci sối liệui
xungi quanhi giái trịi trungi bìnhi cộngi giữai haii nhómi thựci nghiệmi vài đốii chứng,i nhómi nàoi
cói đội lệchi chuẩni nhỏi hơni thìi nhómi đói cói kếti quải caoi hơn.
Đội lệchi chuẩni (kýi hiệui lài S),i còni thami sối phươngi saii đội lệchi chuẩni (kýi hiệui lài S2).i
Côngi thứci tínhi phươngi saii cói dạngi nhưi sau:
-i Đội lệchi chuẩni lài căni bậci haii củai phươngi sai,i doi vậyi côngi thứci tínhi nhưi sau:
Saui khii thựci nghiệm,i chúngi tôii tiếni hànhi kiểmi trai 15i phút,i câui hỏii kiểmi trai nhằmi
xemi xéti mứci đội đạti đượci củai mụci tiêui bàii học,i riêngi vềi kiểmi trai kiếni thứci thểi hiệni mứci
độ:i biết,i hiểui vài vậni dụng.i Việci đánhi giái điểmi đượci phâni loạii lài mứci Giỏii (9-10i điểm),i
Khái (7-8i điểm),i Trungi bìnhi (5-6i điểm),i Yếui (dướii 5i điểm).i Dùi địai bàni thựci nghiệmi kháci
nhau,i songi nộii dungi kiểmi trai khôngi thayi đổi.i Kếti quải kiểmi trai đượci xửi lýi theoi toáni họci
thốngi kê.i Dựai vàoi kếti quải tổngi hợpi điểmi kiểmi tra,i chúngi tôii tínhi trungi bìnhi cộngi (𝒙),i đội
lệchi chuẩni (S),i giữai lớpi TNi vài lớpi ĐC.i
S =
S =
112
Ởi bàii thựci nghiệmi trêni lớp,i chúngi tôii ápi dụngi vớii trườngi THPTi cói khoảngi cáchi xai
DSVHi hoặci khôngi cói điềui kiệni tổi chứci bàii họci tạii DSVH.i Kếti quải thui đượci thểi hiệni
trongi bảng
Bảng i 3.5.i Thốngi kêi điểmi sối kếti quải TNSPi toàni phầni bàii 19
Kíi
hiệui
Lớpi
Sĩi sối Điểm
i 𝒙 Si
2i 3i 4i 5i 6i 7i 8i 9i 10i
i Ii ĐCi 43i 00i 01i 04i 05i 9i 14i 08i 02i 00i 6.46 2.36
TNi 45i 00i 00i 00i 04i 08i 12i 15i 05i 01i 7.31 1.47
IIi
ĐCi 40i 00i 00i 04i 06i 08i 10i 10i 02i 00i 6.55 1.99
TNi 43i 00i 00i 00i 03i 05i 13i 16i 05i 01i 6.72 1.79
i IIIi ĐCi 42i 00i 01i 03i 06i 10i 11i 8i 03i 00i 6.50 2.1
TNi 45i 00i 00i 01i 03i 08i 15i 14i 04i 00i 7.1 1.33
i IVi ĐCi 35i 00i 00i 01i 04i 09i 13 07i 01i 00i 6.68 1.22
TNi 37 00i 00i 00i 03i 05i 12i 10 05i 02i 7.4 1.64
Nhómi I:i Trườngi THPTi Thuậni Hưngi (Quậni Thốti Nốt)
Nhómi II:i Trườngi THPTi Hài Huyi Giápi (Huyệni Cời Đỏ)
Nhómi III:i Trườngi THPTi Phani Văni Trịi (Huyệni Phongi Điền)
Nhómi IV:i Trườngi THPTi Lưui Hữui Phướci (Quậni Ôi Môn)
Quai bảngi thốngi kêi cói thểi thấyi kếti quải lớpi thựci nghiệmi caoi hơni lớpi đốii chứng.i
Trongi đói điểmi caoi nhấti lài 7.4i nhómi IV,i thấpi nhấti lài 6.72i nhómi II.i Lớpi đốii chứngi caoi
nhấti lài 6.68i nhómi IV,i thấpi nhấti lài 6.46i nhómi I.i
Ởi bàii thựci nghiệmi LSĐP,i chúngi tôii tiếni hànhi thựci nghiệmi vớii trườngi THPTi cói
điềui kiệni thuậni lợii gầni vớii DSVHi vài thui đượci kếti quả:i
Bảngi 3.6.i Thốngi kêi điểmi sối kếti quải TNSPi toàni phầni Lịchi sửi địai phương
Kíi
hiệui
Lớpi Sĩi sối
Điểmi
𝒙 S
2i 3i 4i 5i 6i 7i 8i 9i 10i
Ii
ĐCi 27i 00i 00i 00 02i 09i 07i 06i 03i 00i 6.96 1.34
TNi 25i 00i 00i 00i 00i 06i 06i 07i 04i 02i 7.6 1.58
II
ĐCi 38i 00i 00i 01i 06i 10i 11i 08i 02i 00i 6.65 1.47
TNi 40 00i 00i 00i 03i 05i 14i 11i 05i 02i 7.4 1.53
III
ĐCi 35i 00i 00i 01i 05i 07i 13i 08i 01i 00i 6.71 1.33
TNi 32i 00i 00i 00i 01i 5i 10i 12i 04i 00i 7.4 1.02
IVi
ĐCi 33i 00i 00i 00i 01i 05i 09i 14i 03i 01i 7.48 1.13
TNi 33i 00i 00i 00i 00i 02i 08i 14i 06i 03i 8.0 1.06
Nhómi I:i Trườngi THPTi Chuyêni Lýi Tựi Trọngi (TPi Cầni Thơ)i
113
Nhómi II:i Trườngi THPTi Bùii Hữui Nghĩai (TPi Cầni Thơ)i
Nhómi III:i Trườngi THPTi Châui Văni Liêmi (TPi Cầni Thơ)i
Nhómi IV:i Trườngi THPTi Thựci hànhi Sưi phạmi -i Đạii họci Cầni Thơi (TPi Cầni Thơ)
Bảngi 3.6,i cói thểi thấyi điểmi trungi bìnhi củai cáci lớpi thựci nghiệmi luôni caoi hơni lớpi
đốii chứng.i Điểmi trungi bìnhi củai lớpi thựci nghiệmi caoi nhấti lài 8.0i nhómi IV,i thấpi nhấti lài
7.4i nhómi IIi vài III.i Trongi khii điểmi củai lớpi đốii chứngi caoi nhấti lài 7.48i nhómi IV,i thấpi
nhấti lài 6.65i nhómi II.i Đội lệchi chuẩni (S)i củai cáci lớpi thựci nghiệmi vài đốii chứngi lài
khôngi đángi kể.i Điềui đói thểi hiệni đội chụmi củai cáci sối liệui quanhi giái trịi trungi bìnhi cộngi
lài đảmi bảo.
Từi kếti quải củai từngi nhóm,i chúngi tôii tiếpi tụci tínhi kếti quải tổngi hợpi củai cải lớpi
thựci nghiệmi vài đốii chứngi đểi rúti rai kếti luậni vềi hiệui quải củai cáci biệni phápi sưi phạm.i
Kếti quải trungi bìnhi cộngi choi thấyi trungi bìnhi cộngi củai lớpi thựci nghiệmi luôni caoi hơni
lớpi đốii chứng
Bảngi 3.7.i Thốngi kêi tầni sối điểmi tạii giái trịi điểmi sối củai lớpi TNi vài lớpi ĐCi bàii 19
Lớp Điểm
𝒙 S
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ĐCi 0i 0i 2i 12i 21i 36i 48i 33i 08i 0i 6.56i 1.42i
fi (%)i 0.0i 0.0i 1.25i 7.5i 13.1i 22.5i 30i 20.6i 5.0i 0.0i
TNi 0i 0i 0i 1i 16i 26i 52i 55i 19i 4i 7.30i 1.16i
fi (%)i 0.0i 0.0i 0.0i 0.6i 9.4i 15.3i 30.6i 32.4i 11.2i 2.4i
Ởi bảngi 3.7,i điểmi trungi bìnhi củai lớpi thựci nghiệmi lài 7.30i trongi khii lớpi đốii chứngi lài
6.56.i Điểmi chênhi lệchi giữai lớpi thựci nghiệmi vài lớpi đốii chứngi lài 0,74i điểm;i đội lệchi
chuẩni lài khôngi đángi kể.
114
Biểui đồi 3.1.i Đồi thịi tầni sối điểmi tạii giái trịi điểmi sối củai lớpi TNi vài lớpi ĐCi bàii 19
Đườngi biểui diễni củai lớpi đốii chứngi đạti đỉnhi ởi điểmi 7i lài 30%,i trongi khii ởi lớpi thựci
nghiệm,i đườngi biểui diễni đạti đỉnhi ởi điểmi 8i lài 32.4%.i Tínhi chungi quai haii biểui đồi cói thểi
thấyi đườngi biểui diễni tỉi lệi điểmi lớpi thựci nghiệmi caoi hơni lớpi đốii chứng.i Nhưi vậy,i nhữngi
biệni phápi chúngi tôii đềi xuấti lài phùi hợp,i cói thểi thựci hiệni tạii cáci trườngi THPT
Bảngi 3.8.i Thốngi kêi tầni sối điểmi tạii giái trịi điểmi sối củai lớpi TNi vài lớpi ĐCi bàii LSĐP
Lớp Điểmi
𝒙 Si
1i 2i 3i 4i 5i 6i 7i 8i 9i 10i
ĐCi 0i 0i 0i 02 14i 31i 40i 36i 09i 01i 6.9i 1.39i
fi (%)i 0.0i 0.0i 0.0i 1.5i 10.5i 23.3i 30.1i 27.1i 6.8i 0.8i
TNi 0i 0i 0i 0 04i 18i 38i 44i 19i 7i 7.59i 1.17i
fi (%)i 0.0i 0.0i 0.0i 0.0i 3.1i 13.8i 29.2i 33.8i 14.6i 5.4i
Ởi bảngi 3.8,i điểmi trungi bìnhi củai lớpi thựci nghiệmi lài 7.59i trongi khii lớpi đốii chứngi lài
6.9.i Điểmi chênhi lệchi giữai lớpi thựci nghiệmi vài lớpi đốii chứngi lài 0,69i điểm;i đội lệchi chuẩni
lài khôngi đángi kể.
0
5
10
15
20
25
30
35
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bài 19 Lịch sử lớp 11
ĐC TN
115
Biểui đồi 3.2.i Đồi thịi tầni sối điểmi tạii giái trịi điểmi sối củai lớpi TNi vài lớpi ĐCi bàii LSĐP
Quai đồi thịi cói thểi thấyi đườngi biểui diễni củai nhómi đốii chứngi màui xanh,i đạti đỉnhi
ởi điểmi 7i đạti (30.1%).i Đườngi biểui diễni lớpi thựci nghiệmi màui cami đạti đỉnhi điểmi tạii 8i
(33.8%).
3.3.4.3.i Nhậni xéti chungi vềi thựci nghiệmi sưi phạm
Soi vớii cáci giời họci thôngi thường,i việci sửi dụngi DSVHi vùngi ĐBSCLi trongi dạyi họci
LSVNi vớii cáci biệni phápi dạyi họci đãi nêui giúpi bàii họci tránhi đượci sựi nhàmi chán,i HSi đượci
độngi não,i đượci hoạti động,i đượci lôii cuốni vàoi việci giảii quyếti cáci vấni đềi ...i Quai đó,i năngi
lựci củai cáci emi đượci bồii dưỡngi vài khẳngi định.
Từi cáci kếti quải trêni choi phépi chúngi tai khẳngi địnhi rằngi tổi chứci dạyi họci LSVNi vớii
DSVHi vùngi ĐBSCLi trêni lớpi cói hiệui quải hơni soi vớii việci vậni dụngi cáci PPDHi thôngi
thường.i Hiệui quải nàyi đượci thểi hiệni khôngi chỉi vềi nhữngi chiai sẻ,i traoi đổi,i quani sát,i dựi giời
địnhi tínhi mài đượci kiểmi chứngi bằngi cáci phépi thử,i đốii chiếui thựci tếi mài kếti quải họci sinhi
đạti điểmi khái giỏii vài hạni chếi HSi cói điểmi yếui vài trungi bìnhi củai lớpi TN.
Cùngi vớii đánhi giái kếti quải địnhi lượng,i chúngi tôii tiếni hànhi traoi đổi,i thảoi luậni vài thui
nhậni nhiềui ýi kiếni đánhi giái TNSPi vềi mặti địnhi tính.i Saui khii tổi chứci dạyi mỗii tiếti TN,i
chúngi tôii họpi đánhi giá,i rúti kinhi nghiệmi giời dạyi củai GV,i phỏngi vấni HSi vềi bàii họci cói sửi
dụngi DSVHi trongi DHLSi VN.i Chúngi tôii nhậni thấy,i khii bướci đầui vậni dụngi cáci biệni
phápi sửi dụngi DSVHi vùngi ĐBSCLi còni cói nhữngi khói khăni đốii vớii GV.i Khii đượci hướngi
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bài Lịch sử địa phương
ĐC TN
116
dẫni vài traoi đổii cụi thểi từngi nhiệmi vụ,i kếi hoạch,i GVi đãi nhậni thứci đượci nhữngi vấni đềi vài
ápi dụngi PPDHi mớii trongi giời học.
Nhưi vậy,i việci đưai DSVHi vùngi ĐBSCLi vàoi dạyi họci bội môni cói táci dụngi rõi rệt.i Nói
táci độngi khôngi chỉi đếni việci hìnhi thànhi kiếni thứci choi HSi mài còni cói ýi nghĩai vềi mặti giáoi
dụci vài pháti triểni HS.i Đặci biệt,i chúngi giúpi thui hẹpi khoảngi cáchi giữai kiếni thứci vớii thựci
tiễni cuộci sốngi củai cáci địai phương.i HSi hiểui nhữngi sựi kiệni lịchi sử,i nhữngi thànhi quải mài
nhâni dâni địai phươngi đạti đượci hòai cùngi vớii lịchi sửi chungi củai dâni tộci nêni càngi yêui mảnhi
đấti quêi hương.i Đói lài cơi sởi đểi pháti triểni năngi lựci vài hìnhi thànhi lòngi yêui nướci cùngi
nhữngi phẩmi chấti côngi dâni tốti đẹpi khác.
*i *i *
Trêni cơi sởi xáci địnhi nộii dungi chươngi trìnhi LSVNi từi nguồni gốci đếni 1918,i chúngi
tôii đãi đềi xuấti cáci biệni phápi sưi phạmi sửi dụngi DSVHi vùngi ĐBSCLi trongi DHLSi ởi trườngi
THPT.i Cáci biệni phápi đềi xuấti trongi luậni áni chủi yếui tậpi trungi vàoi giời họci nộii khóai trêni
lớpi bởii vìi đâyi lài hìnhi thứci dạyi họci chiếmi phầni lớni thờii lượngi củai chươngi trình.i Việci
thựci hiệni cáci biệni phápi đượci dựai trêni cơi sởi sựi kếti hợpi giữai tiếni trìnhi tổi chứci dạyi họci
mộti giời họci trêni lớpi vớii tổi chứci cáci hoạti độngi họci tậpi choi HSi nhằmi tạoi cơi hộii choi cáci
emi bộci lội năngi lựci vài phẩmi chấti côngi dân.i Vìi vậy,i cáci biệni phápi đảmi bảoi tínhi khoai học,i
mớii mẻ,i phùi hợpi vớii xui hướngi đổii mớii PPDHi hiệni nay.
Đểi kiểmi nghiệmi tínhi khải thii củai cáci biệni phápi sưi phạmi đềi xuấti trongi luậni án,i
chúngi tôii đãi tiếni hànhi TNSPi từngi phầni vài toàni phần.i Theoi đó,i tổi chứci kiểmi trai ngắni vài
sửi dụngi toáni họci thốngi kêi đểi xửi líi kếti quải thựci nghiệm,i phâni tích,i soi sánh,i đốii chiếui vớii
cáci lớpi thựci nghiệmi vài đốii chứngi đểi rúti rai kếti luận.i Việci sửi dụngi DSVHi vùngi ĐBSCLi
gópi phầni quani trọngi vàoi việci mởi rộng,i khắci sâui kiếni thứci lịchi sử,i làmi tăngi sựi hứngi thúi
họci tậpi choi HS.i Đồngi thời,i bồii dưỡng,i giáoi dụci HSi lòngi tựi hàoi dâni tộc,i ýi thứci trâni trọngi
vài giữi gìn,i bảoi tồn,i pháti huyi giái trịi củai cáci DSVHi mài chai ôngi tai đãi đểi lại.i Quai đó,i tạoi
cơi hộii choi HSi pháti triểni năngi lựci chungi vài năngi lựci riêng,i gópi phầni nângi caoi chấti lượngi
dạyi họci bội môni lịchi sửi ởi trườngi THPTi hiệni nay
117
Chương 4
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VỚI DI SẢN VĂN HÓA VÙNG
ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
TỪ NGUỒN GỐC ĐẾN NĂM 1918 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ CẦN THƠ. THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM
Trong phạm vi nội dung của chương 4, chúng tôi tập trung đi sâu nghiên cứu, xác
định vai trò, ý nghĩa, một số nguyên tắc khi sử dụng DSVH vùng ĐBSCL để tổ chức các
HĐNK. Từ đó đề xuất một số biện pháp sử dụng DSVH vùng ĐBSCL để tổ chức HĐNK
trong dạy học LSVN ở trường THPT thành phố Cần Thơ. Đồng thời, tiến hành thử nghiệm
sư phạm để kiểm nghiệm tính khả thi của đề tài, làm cơ sở để rút ra những kết luận khoa
học và khuyến nghị hợp lí
4.1.1.o Quano niệmo vềo hoạto độngo ngoạio khoá
HĐNKo lào mộto hìnho thứco tổo chứco họco tậpo thựco tếo hấpo dẫno vớio HS.o Hoạto độngo nàyo cóo
ýo nghĩao hỗo trợo choo giáoo dụco nộio khóa,o gópo phầno pháto triểno vào hoàno thiệno nhâno cách,o bồio
dưỡngo năngo khiếu,o khảo năngo sángo tạoo choo HS.o Trướco hết,o nóo gópo phầno tạoo rao nhữngo biểuo
tượngo cụo thểo vềo nhữngo sựo kiệno lịcho sửo liêno quan.o Thứo hai,o HĐNKo còno giúpo kiểmo tra,o sửao
chữa,o làmo chínho xác,o cụo thểo hóao nhữngo kiếno thứco HSo đão đượco học.o Cuốio cùng,o ngoạio khóao
gópo phầno tạoo mốio liêno hệo giữao trio thứco lịcho sửo đượco họco vớio thựco tiễn,o giữao nhào trườngo vớio
xão hội.o Vìo nhữngo giáo trịo nêuo trêno nêno việco tăngo cườngo hoạto độngo nàyo trởo thànho yêuo cầuo
mango tínho khácho quano vào bứco thiếto củao vấno đềo dạyo họco ngàyo nay.
HĐNKo lào thuậto ngữo khôngo mớio trongo giáoo dụco trêno thếo giới.o Theoo Từo điểno tiếngo
Việto thìo “ngoạio khóao lào môno họco hoặco hoạto độngo giáoo dụco ngoàio giờ,o nóo nằmo ngoàio
chươngo trìnho chínho thứco vào dùngo đểo phâno biệto vớio hìnho thứco dạyo họco nộio khóa”o [89,o tr.53].o
Mộto cácho chungo nhấto cóo thểo hiểuo HĐNKo lào cáco hoạto độngo giáoo dụco ngoàio chươngo trìnho
chínho khoá.o Hayo nóio cácho khác,o HĐNKo lào hoạto độngo thuộco chươngo trìnho dạyo học,o gópo
phầno thựco hiệno cáco mụco tiêuo dạyo học,o nhưngo khôngo quio địnho cụo thểo trongo chươngo trìnho
chínho khoá.o Đâyo lào mộto bộo phậno trongo hoạto độngo giáoo dụco ngoàio giờo lêno lớp,o khôngo quyo
địnho bắto buộco trongo phâno phốio chươngo trìnho môno học.o HĐNKo chủo yếuo đượco tiếno hànho dựao
trêno tinho thầno tựo nguyệno vào ýo thứco tổo chứco củao GV.o Tinho thầno tựo nguyện,o khôngo nằmo trongo
chươngo trìnho chínho lào đặco trưngo lớno nhấto củao HĐNK.o Mỗio GV,o trongo quáo trìnho giảngo dạyo
118
củao mìnho sẽo cóo nhữngo sángo tạoo đểo tổo chứco HĐNKo choo HS.o Nóio nhưo vậyo đểo thấyo rằng,o
HĐNKo phụo thuộco kháo nhiềuo vàoo nhậno thứco củao cáco nhào quảno lýo vào GVo giảngo dạyo ởo cáco
nhào trường.o Việco tổo chứco HĐNKo sẽo cóo ýo nghĩao quano trọngo cảo vềo kiếno thức,o kỹo năngo vào tháio
độ.o Quao đóo gópo phầno quano trọngo vàoo việco pháto triểno cáco năngo lựco chung1,o cáco năngo lựco bộo
môn2 o vào giáoo dụco phẩmo chấto đạoo đứco choo HS
HĐNKo lịcho sửo lào mộto bộo phậno củao hoạto độngo DHLS,o đượco diễno rao ngoàio chươngo
trìnho chínho khóa,o dựao trêno tinho thầno tựo nguyệno củao HSo vào vaio tròo tổo chứco củao GV.o HĐNKo
Lịcho sửo cóo vaio tròo quano trọngo trongo việco gópo phầno thựco hiệno mụco tiêuo môno học,o nhấto lào
việco bổo sungo cáco kĩo năngo vào kinho nghiệmo sốngo choo HS,o giúpo HSo pháto triểno mộto cácho toàno
diện.o Thôngo quao ngoạio khóao lịcho sử,o HSo cóo thểo thểo hiệno niềmo đamo mêo vềo mộto lĩnho vựco cụo
thểo nàoo đóo trongo kiếno thứco lịcho sửo rộngo lớn,o quao đó,o nhữngo năngo khiếuo riêngo củao HSo cũngo
vìo thếo mào đượco thểo hiệno mộto cácho rõo néto nhất.o Doo đặco thùo củao bộo môno Lịcho sử,o kiếno thứco
lịcho sửo lào kiếno thứco vềo nhữngo sựo kiệno đão xẩyo rao trongo quáo khứ,o chínho vìo thế,o HĐNKo sẽo gópo
phầno quano trọngo vàoo việco tăngo cườngo tínho trựco quano trongo quáo trìnho nhậno thứco lịcho sửo củao
HS,o kícho thícho hứngo thúo họco tậpo vào pháto triểno kỹo năngo choo ngườio học.o
4.1.2.o Vaio trò,o ýo nghĩa
4.1.2.1.o Vaio trò
Thứo nhất,o vớio tưo cácho lào mộto trongo cáco hìnho thứco tổo chứco dạyo họco chủo yếu,o HĐNKo
cóo vaio tròo too lớno vào táco độngo mạnho mẽo việco đổio mớio PPDH,o cũngo nhưo gópo phầno tícho cựco
vào trựco tiếpo trongo việco thựco hiệno mụco tiêuo dạyo họco theoo yêuo cầuo đổio mới.o Sựo nghiệpo đổio
mớio giáoo dụco vào đàoo tạoo nóio chung,o đổio mớio DHLSo nóio riêng,o chắco chắno khôngo thểo thànho
côngo nếuo khôngo cóo nhữngo HĐNK.o Vào ngượco lại,o vớio nhữngo đặco trưngo vào ưuo thếo củao mình,o
HĐNKo sẽo lào mộto trongo cáco nhâno tốo quano trọngo vào tấto yếuo trongo thànho côngo chungo củao sựo
nghiệpo đổio mới.
Thứo hai,o tổo chứco cáco HĐNKo lào mộto biệno phápo thựco hiệno nguyêno lío giáoo dụco củao
Đảngo ta:o “họco đio đôio vớio hành,o lío luậno gắno liềno vớio thựco tiễn,o nhào trườngo gắno liềno vớio xão
hội”,o gópo phầno thựco hiệno đổio mớio PPDHo nóio chungo vào phươngo phápo DHLSo nóio riêng.o
Thôngo quao HĐNK,o HSo đượco trảio nghiệmo thựco tế,o đượco mởo rộngo kiếno thức,o vậno dụngo kiếno
1
Gồm: NL tư duy phê phán, tư duy logic; NL sáng tạo, tự chủ; NL giải quyết vấn đề; NL làm việc nhóm; NL
giao tiếp; NL tính toán; NL công nghệ thông tin,
2
Gồm: tái hiện lịch sử, tư duy lịch sử, đánh giá, thực hành lịch sử, giải quyết vấn đề lịch sử, tự học,
119
thứco vàoo thựco tiễno cuộco sống,o tạoo điềuo kiệno choo cáco emo pháto triểno thànho nhữngo côngo dâno
toàno cầu,o nhữngo côngo dâno đápo ứngo đượco sựo nghiệpo xâyo dựngo vào pháto triểno đấto nướco trongo
giaio đoạno mới,o nhữngo côngo dâno khôngo nhữngo cóo kiếno thứco vữngo chắco mào còno cóo nhữngo kĩo
năngo cầno thiếto đểo cóo thểo tồno tạio vào pháto triểno trongo xão hộio mới,o mào nhữngo kĩo năngo đó,o mộto
phầno đượco hìnho thànho từo HĐNK,o trongo đóo cóo ngoạio khóao bộo môno Lịcho sử.o Nhấto lào ởo thờio
điểmo mào việco họco tậpo bộo môno Lịcho sửo đango trởo nêno đángo báoo độngo nhưo hiệno nay.
Thứo ba,o HĐNKo bộo môno Lịcho sửo cũngo lào mộto phầno trongo DHLS.o Xão hộio đango đặto rao
choo bộo môno Lịcho sửo nhiềuo thửo thácho khio chấto lượngo dạyo họco bộo môno đango tồno tạio khôngo íto
bấto cập.o Mộto trongo nhữngo nguyêno nhâno đượco chỉo rao đóo là,o bêno cạnho nhữngo ưuo điểm,o quáo
trìnho dạyo vào họco lịcho sửo còno tồno tạio khôngo íto hạno chế,o nhưo còno ômo đồm,o nặngo vềo lío thuyết,o
nhiềuo khio khôo cứng,o nhàmo cháno vào thiếuo tínho thựco tiễn,...Trướco tìnho hìnho đó,o vớio đặco trưngo
vào ưuo thếo củao mộto hìnho thứco “dạyo họco mở”,o dạyo họco gắno vớio thựco tiễno vào thôngo quao thựco
tiễn,o HĐNKo lịcho sửo sẽo đóngo vaio tròo quano trọngo trongo việco khắco phụco nhữngo hạno chếo trêno
đâyo vào sẽo gópo phầno tícho cựco vàoo thànho côngo củao quáo trìnho đổio mớio DHLSo nóio riêngo vào
côngo cuộco đổio mớio giáoo dụco vào đàoo tạoo nóio chungo hiệno nay.
4.1.2.2.o Ýo nghĩa
Vớio vaio tròo too lớno nhưo vậy,o HĐNKo trongo DHLSo cóo ýo nghĩao quano trọngo đốio vớio HSo
vềo mặto kiếno thức,o hìnho thànho vào pháto triểno toàno diệno phẩmo chấto năngo lựco choo HS:
Vềo kiếno thức
HĐNKo bộo môno Lịcho sửo sẽo gópo phầno bồio dưỡng,o làmo sâuo sắco phongo phú,o toàno diệno
nhữngo kiếno thứco lịcho sửo mào HSo đão lĩnho hộio trongo cáco giờo họco chínho khóa.o Kiếno thứco củao
HĐNKo lào sựo mởo rộngo củao kiếno thứco hoạto độngo chínho khoá,o đặco biệto nhấno mạnho đếno tínho
thựco tiễn,o tínho trảio nghiệmo vào sựo tựo nhậno thứco củao HSo đốio vớio việco tiếpo thuo cáco kiếno thứco
mớio ngoàio xão hội.o Đốio vớio cáco HSo cóo nhữngo năngo khiếuo đặco biệto đốio vớio bộo môno Lịcho sử,o
trio thứco mào HSo cầno tiếpo thuo đượco cóo thểo nângo caoo hơn,o baoo quáto hơno đểo pháto huyo năngo
khiếuo củao cáco em.
Vío dụ:o Khio chúngo tao tổo chứco cuộco thio tìmo hiểuo vềo “Bùio Hữuo Nghĩao -o Rồngo vàngo đấto
Namo Bộ”o choo HSo trườngo THPT,o quao cuộco thio HSo sẽo cóo cơo hộio tìmo kiếm,o sưuo tầmo cáco tưo
liệuo liêno quano đếno cuộco đờio vào sựo nghiệpo củao Bùio Hữuo Nghĩao -o mộto nhào yêuo nướco nhiệto
thành,o mộto nhào tưo tưởngo cóo nhiềuo quano điểmo tiếno bộ,o mộto vịo quano cươngo trực,o thanho liêm,o
bấto khuấto trướco cườngo quyền.o Thủo khoao Bùio Hữuo Nghĩao còno lào mộto soạno giảo tuồngo bậco
thầy,o mộto nhào thơo yêuo nướco cuốio thếo kỷo XIXo vào lào mộto trongo bốno “Rồngo Vàng”o ởo đấto Namo
120
bộ.o Doo đó,o tổo chứco HĐNKo tìmo hiểuo vềo nhâno vậto Bùio Hữuo Nghĩa,o chínho lào biệno phápo đểo HSo
tựo tìmo hiểuo đưao rao nhữngo nhậno định,o đánho giáo dựao trêno sựo địnho hướngo củao GVo vềo cáco vấno
đềo xoayo quanho mộto nhâno vậto trío thứco mào nhâno dâno miềno Namo rấto tôno vinh.
Vềo năngo lực
Trêno cơo sởo hìnho thànho kiếno thức,o tổo chứco HĐNKo sẽo gópo phầno quano trọngo trongo pháto
triểno năngo lựco HS,o mộto điểmo nhấno củao mụco tiêuo đổio mớio giáoo dụco vào đàoo tạoo hiệno nay,o
trongo đóo cóo mộto sốo năngo lựco cơo bản:o Năngo lựco giảio quyếto vấno đềo vào sángo tạo:o Biếto đềo xuất,o
phâno tícho vào lựao chọno đượco giảio phápo phùo hợpo nhấto đểo bảoo vệ,o pháto huyo giáo trịo củao DSVH.o
Năngo lựco giaoo tiếpo vào hợpo tác:o biếto cácho lựao chọno hìnho thứco làmo việco nhómo vớio quyo môo phùo
hợpo vớio yêuo cầuo đểo hoàno thànho nhiệmo vụo thảoo luận;o Năngo lựco tựo chủo vào tựo học:o biếto
cácho sưuo tầmo vào sửo dụngo tưo liệuo lịcho sửo đểo tìmo hiểuo giáo trịo vào thựco trạngo củao DSVH;o
đánho giáo đượco táco độngo củao kinho tếo xão hộio ởo địao phươngo đốio vớio từngo loạio DSVH
Bêno cạnho đóo HĐNKo lịcho sửo còno hìnho thànho vào pháto triểno mộto sốo năngo lựco đặco thùo
củao bộo môno Lịcho sử.o
Trướco tiên,o năngo lựco tìmo hiểuo lịcho sử:o nhậno diệno vào khaio tháco nộio dungo củao DSVHo
đểo trìnho bàyo đượco giáo trịo lịcho sử,o khoao học,o văno hóao củao cáco dio sảno đó.o Bêno cạnho đó,o
khio thamo giao cáco HĐNKo HSo đượco tiếpo xúco vớio mộto môio trườngo mới,o cóo thểo đượco làmo việco
vớio nhữngo cono ngườio mới,o nhữngo mốio qu