Luận án Sự hòa hợp giữa kế toán Việt Nam và quốc tế trong việc lập và trình bày Báo cáo tài chính hợp nhất – từ chuẩn mực đến thực tiễn

quan giữa mức độ hòa hợp giữa các DN Việt Nam và mức độ tuân thủ của các DN Việt Nam Đặc điểm của CMKT, thực tế kế toán Nội dung kế toán Chỉ số H/ Chỉ số C Mức độ tuân thủ Chênh lệch I. Chỉ số H/Chỉ số C = Mức độ tuân thủ 1. CMKT chỉ quy định một phương pháp cho mỗi nội dung kế toán, thực tế tại các DN chỉ áp dụng phương pháp do CMKT quy định. AB, AC, AG, AH, AI, AP 1,000 1,000 0,000 BA, BE, BG, BI, BP, BQ, BR, BS, BV II. Chỉ số H/Chỉ số C < Mức độ tuân thủ   2. CMKT chỉ quy định một phương pháp, tuy nhiên thực tế có trường hợp không làm đầy đủ quy định của chuẩn mực. AA 0,993 0,996 0,004 AL 0,918 0,957 0,039 AM 0,868 0,929 0,061 AN 0,546 0,652 0,106 BB 0,966 0,982 0,017 3. CMKT chỉ quy định một phương pháp, tuy nhiên thực tế có trường hợp áp dụng các phương pháp khác với quy định của CMKT. AK 0,625 0,750 0,125 BK 0,910 0,949 0,039 BM 0,510 0,571 0,061 BN 0,755 0,857 0,102 BY 0,654 0,778 0,123 BL 0,607 0,756 0,149 BH 0,528 0,694 0,165 4. CMKT quy định 2 phương pháp có thể lựa chọn AD 0,573 1,000 0,427 III. Chỉ số H/Chỉ số C > Mức độ tuân thủ 5. CMKT chỉ quy định một phương pháp, tuy nhiên thực tế có trường hợp áp dụng các phương pháp khác với quy định của CMKT. AE 0,986 0,728 (0,258) 6. CMKT chỉ quy định một phương pháp, tuy nhiên thực tế có nhiều trường hợp áp dụng cùng phương pháp khác với quy định của CMKT. BC 0,524 0,086 (0,438) BF 0,371 0,067 (0,304) 7. CMKT chỉ quy định một phương pháp, thực tế có trường hợp làm sai với quy định của chuẩn mực nhưng về cơ bản không làm thay đổi phương pháp áp dụng. AF 1,000 0,807 (0,194) (*) Nội dung kế toán phân tích trong Bảng 4.10 là 35 – 2= 33 nội dung (trừ nội dung BD và BT) 4.2.2.2 . Kết luận về giả thuyết H2 Kết quả kiểm định trình bày ở phần 4.2.2.1 (Bảng 4.6) cho thấy có bằng chứng để kết luận rằng thực tế kế toán lập và trình bày BCTC HN giữa các DN Việt Nam áp dụng theo CMKT của Việt Nam đạt mức độ hòa hợp cao. Mức độ hòa hợp thực kế cao giữa các DN Việt Nam trong việc lập và trình bày BCTC HN có mối quan hệ chặt chẽ với mức độ tuân thủ cao CMKT của Việt Nam của các DN (Bảng 4.6, Bảng 4.7 và Bảng 4.9). Phân tích chi tiết mối tương quan giữa mức độ hòa hợp thực tế kế toán và mức độ tuân thủ CMKT của Việt Nam của các DN (Bảng 4.10), kết quả cho thấy: + Các nội dung kế toán mà CMKT chỉ quy định áp dụng 1 phương pháp và các DN tuân thủ 100% luôn luôn dẫn đến mức độ hòa hợp thực tế kế toán là 1 (hoàn toàn hòa hợp). 120 + Nội dung kế toán mà CMKT cho phép lựa chọn một trong hai phương pháp để áp dụng, mức độ tuân thủ đạt 100% nhưng mức độ hòa hợp thực tế kế toán chỉ đạt dưới 1 (không đạt mức hoàn toàn hòa hợp) (Nội dung AD). + Trong một số nội dung kế toán, mặc dù CMKT của Việt Nam chỉ quy định áp dụng 1 phương pháp nhưng mức độ tuân thủ kế toán vẫn không đạt 100%, tương ứng mức độ hòa hợp kế toán cũng không đạt mức hoàn toàn hòa hợp (có trường hợp mức độ hòa hợp cao hơn mức độ tuân thủ và ngược lại). Đặc điểm của các nội dung kế toán này có thể tổng hợp như sau:  Các nội dung kế toán chỉ riêng có trên BCTC HN không phát sinh trên BCTC riêng của công ty mẹ:  Kết cấu các khoản mục trên các BCTC HN: Các khoản mục bị trình bày sai là các khoản mục không phát sinh trong BCTC riêng, chỉ được CMKT của Việt Nam quy định mã số, tên gọi, vị trí trình bày trên BCTC HN mà không ra mẫu tổng hợp cụ thể.  Thông tin phải thuyết minh về công ty con, công ty liên kết, công ty liên doanh, hợp nhất kinh doanh: Các thông tin này chỉ quy định phải trình bày trong TM BCTC HN, không quy định phải trình bày trên TM BCTC riêng của công ty mẹ. Ngoài ra, riêng đối với thuyết minh về HNKD, CMKT của Việt Nam chỉ đưa ra quy định, không đưa ra các nội dung cụ thể phải thuyết minh.  Phạm vi công ty con phải hợp nhất: Chỉ trên BCTC HN, BCTC của công ty con mới được áp dụng phương pháp hợp nhất, trên BCTC riêng của công ty mẹ, công ty con được kế toán theo phương pháp giá gốc.  Các nội dung kế toán liên quan đến HNKD theo phương pháp mua: Chỉ trên BCTC HN, giá mua trong giao dịch HNKD mới phải phân bổ cho giá trị hợp lý của tài sản, nợ phải trả, lợi thế thương mại hoặc bất lợi thương mại. Ngoài ra, một trong những nội dung mà các DN thường không tuân thủ đó là không xác định giá trị hợp lý tại ngày mua mà sử dụng luôn giá trị ghi sổ của công ty con để hợp nhất BCTC.  Cùng bản chất nhưng phát sinh từ các nghiệp vụ kinh tế khác nhau thì được ghi nhận vào các khoản mục khác nhau trên BCĐKT HN: LTTM khi cổ phần hóa thì đưa vào khoản mục Chi phí trả trước dài hạn nhưng phát sinh khi HNKD theo phương pháp mua thì phản ánh vào khoản mục Lợi thế thương mại trên BCĐKT HN. 121 4.2.3. Kiểm định giả thuyết về sự khác biệt giữa BCTC HN được lập theo CMKT của Việt Nam và BCTC HN được lập theo IAS/IFRS của cùng một nhóm công ty mẹ - công ty con 4.2.3.1 . Kết quả kiểm định Phân tích từng nội dung kế toán trên cơ sở thông tin tài chính được công bố bởi BCTC HN được lập theo CMKT của Việt Nam và bởi BCTC HN được lập theo IAS/IFRS của Tập đoàn Vingroup, kết quả thu được như sau (Bảng 4.11) Bảng 4.11. Tổng hợp phương pháp kế toán áp dụng trong BCTC HN năm 2011 được lập theo CMKT của Việt Nam và BCTC HN năm 2011 được lập theo IAS/IFRS của Tập đoàn Vingroup BCTC HN áp dụng theo CMKT Việt Nam BCTC HN áp dụng theo CMKT quốc tế Ký hiệu Phương pháp áp dụng Mức độ tuân thủ với CMKT của Việt Nam (%) Phương pháp áp dụng Mức độ tuân thủ với IAS/IFRS (2008)29 (%) AA. AA2 100,00 AA4 100,00 AB. AB1 100,00 AB1 100,00 AC. AC1 100,00 AC1 100,00 AD. AD2 100,00 AD2 100,00 AE. AE1 100,00 AE2 100,00 AF. AF1 100,00 AF1 100,00 AG. AG2 100,00 AG2 100,00 AH. AH2 100,00 AH2 100,00 AI. AI1 100,00 AI1 100,00 AK. N/A N/A N/A N/A AL. AL1 100,00 AL3 100,00 AM. AM1 100,00 AM3 100,00 AN. AN1 0,00 AN1 0,00 AP. AP1 100,00 AP1 100,00 BA. BA1 100,00 BA1 100,00 BB. BB1 100,00 BB2 100,00 BC. BC1 100,00 BC2 100,00 BD. BD1 N/A BD3 100,00 BE. BE2 100,00 BE2 100,00 BF. BF1 100,00 BF2 100,00 BG. BG1 100,00 BG2 0,00 BH. BH1 0,00 BH1 0,00 BI. BI1 100,00 BI2 100,00 BK. BK1, BK2 50,00 BK1, BK2 50,00 BL. BL3 0,00 BL3 0,00 BM. BM3 0,00 BM3 0,00 BN. BN2 100,00 BN2 100,00 BP. BP1 100,00 Ghi giảm khoản mục “Lợi nhuận giữ lại” ở phần vốn chủ sở hữu 0,00 BQ. BQ1 100,00 BQ1 0,00 BR. N/A N/A N/A N/A BS. N/A N/A N/A N/A BT. N/A N/A N/A N/A BV. BV2 100,00 BV1 100,00 BY. BY1 100,00 BY1 100,00 BZ. BZ1 100,00 BZ2 100,00 Mức độ tuân thủ trung bình 85,00 72,58 Bảng 4.11 cho thấy mức độ tuân thủ trung bình đối với CMKT của Việt Nam của Tập đoàn Vingroup gần bằng mức tuân thủ trung bình trung của các công ty niêm yết (đạt 85,00% so với mức trung bình chung là 86,94%). Phân tích các nội dung kế toán giống và khác nhau (loại trừ các nội dung không xác định được phương pháp áp 29 TM BCTC HN theo IAS/IFRS của Vingruop công bố tuân thủ các IAS/IFRS có hiệu lực tại ngày 1/1/2012, tương ứng trong phạm vi luận án là bộ IFRS (2008). 122 dụng, bao gồm: AK, BR, BS, BT) giữa hai bộ BCTC HN của Tập đoàn Vingroup, kết quả tổng hợp được như sau (Bảng 4.12). Bảng 4.12. Tổng hợp phương pháp kế toán áp dụng tương đồng và khác biệt giữa hai bộ BCTC HN của Tập đoàn Vingroup Tương đồng/Khác biệt Phân loại Nội dung kế toán Số lượng Tỷ lệ 1. Các nội dung kế toán áp dụng phương pháp giống nhau giữa hai bộ BCTC HN Về mặt trình bày BCTC AB, AC, AD, AF, AG, AH, AI, AN, AP 9 0,29 Về mặt đo lường BA, BE, BH, BK, BL, BM, BN, BQ, BY. 9 0,29 Chung (Trình bày BCTC và Đo lường) 18 0,58 2. Các nội dung kế toán áp dụng phương pháp khác nhau giữa hai bộ BCTC HN Về mặt trình bày BCTC AA, AE, AL, AM. 4 0,13 Về mặt đo lường BB, BC, BD, BF, BG, BI, BP, BV, BZ 9 0,29 Chung (Trình bày BCTC và Đo lường) 13 0,42 Tổng số phương pháp khảo sát 31 Bảng 4.12 cho thấy mức độ hòa hợp giữa hai bộ BCTC HN của Tập đoàn Vingroup có mức hòa hợp trung bình (số nội dung kế toán có cùng phương pháp áp dụng đạt 0,58), cao hơn mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS (2008) (Hệ số Jaccard điều chỉnh là 26,32%). Mức độ hòa hợp giữa hai bộ BCTC HN này cao hơn mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS (2008) xuất phát từ các nguyên nhân:  Ngoài các nội dung kế toán tương đồng giữa hai bộ CMKT được Tập đoàn Vingroup tuân thủ 100%, còn một số nội dung kế toán khác biệt giữa hai bộ CMKT nhưng Tập đoàn không tuân thủ theo quy định mà áp dụng cùng một phương pháp ở hai bộ BCTC HN năm 2011 (Các nội dung AN, BH, BK, BL, BM).  Một số nội dung kế toán chỉ riêng có tại Việt Nam (AK, BR, BS, BT) dẫn đến giảm mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS (2008) nhưng các nội dung này không phát sinh tại Tập đoàn Vingroup. Phân tích sự khác biệt về số liệu được cung cấp bởi BCTC HN được lập theo CMKT của Việt Nam và BCTC HN được lập theo IAS/IFRS (2008), kết quả được tổng hợp như sau (Bảng 4.13) Bảng 4.13. Bảng tổng hợp một số giá trị được cung cấp bởi BCTC HN lập theo CMKT của Việt Nam và BCTC HN được lập theo IFRS của Tập đoàn Vingroup. Khoản mục (năm 2011) BCTC HN lập theo CMKT Việt Nam BCTC HN lập theo IFRS (2008) Chênh lệch Giá trị Tỷ lệ (%) Tài sản dài hạn 15.473.136.819.333 28.447.770.398.892 12,974,633,579,559 83,85 Tài sản ngắn hạn 20.039.498.304.151 23.411.386.793.480 3,371,888,489,329 16,83 Tổng tài sản 35.512.635.123.484 51.859.157.192.372 16,346,522,068,888 46,03 123 Khoản mục (năm 2011) BCTC HN lập theo CMKT Việt Nam BCTC HN lập theo IFRS (2008) Chênh lệch Giá trị Tỷ lệ (%) Vốn phân bổ cho cổ đông công ty mẹ30 6.501.237.900.575 14.678.574.199.781 8,177,336,299,206 125,78 Lợi ích cổ đông không kiểm soát31 1.750.939.083.964 2.021.848.714.277 270,909,630,313 15,47 Nợ phải trả 27.260.458.138.945 35.158.734.278.314 7,898,276,139,369 28,97 Lợi nhuận phân bổ cho cổ đông công ty mẹ 821.285.875.959 2.536.911.806.227 1,715,625,930,268 208,90 Lợi nhuận phân bổ cho cổ đông không kiểm soát 252.274.322.805 350.557.890.085 98,283,567,280 38,96 Bảng 4.13 cho thấy BCTC HN năm 2011 lập theo CMKT của Việt Nam và lập theo IAS/IFRS (2008) có độ lệch lớn về thông tin tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của Tập đoàn. 4.2.3.2 . Kết luận về giả thuyết H3 Kết quả kiểm nghiệm trình bày ở phần 4.2.3.1 cho thấy có bằng chứng để kết luận rằng đối với cùng một nhóm công ty mẹ - công ty con, thông tin được cung cấp bởi BCTC HN lập theo CMKT của Việt Nam và được cung cấp bởi BCTC HN lập theo IAS/IFRS có sự khác biệt đáng kể. Nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự khác biệt này là mức độ hòa hợp thấp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS hiện hành. Tuy nhiên, trường hợp của Tập đoàn Vingroup cũng cho thấy, mức độ hòa hợp thực tế có thể khác (cao hơn) hơn mức độ hòa hợp chuẩn mực kế toán nếu như trong thực tế DN không tuân thủ hoàn toàn theo chuẩn mực. 4.2.4. Kiểm định giả thuyết tính thích hợp của BCTC HN của các DN Việt Nam 4.2.4.1 . Kết quả kiểm định Áp dụng mô hình hồi quy bội được đưa ra ở chương 2 (mô hình 2.9 và mô hình 2.10), nguồn dữ liệu cụ thể như sau: - Mẫu: 74 công ty có cổ phiếu niêm yết tại HNX và HOSE tại ngày 31/12/2011, đã cung cấp đầy đủ BCTC riêng và BCTC HN từ năm 2008 đến năm 2011 [Phụ lục 31] - : Giá cổ phiếu của công ty i vào năm t lấy từ trang web - : Vốn chủ sở hữu/cổ phiếu theo BCTC riêng của công ty i vào năm t, được tính theo công thức: (Tổng vốn chủ sở hữu – Quỹ khen thưởng, phúc lợi)/Số cổ phiếu của công ty i đang lưu hành tại ngày 31/12 năm t). Số liệu về giá trị vốn chủ sở hữu, quỹ khen thưởng, phúc lợi (nếu được trình bày chung ở phần vốn chủ sở hữu) 30 Vốn phân bổ cho cổ đông công ty mẹ là cách đặt tên trên BCTC HN lập theo IAS/IFRS (2008), trên BCTC HN lập theo CMKT của Việt Nam của Tập đoàn Vingroup, đây là phần B. Vốn chủ sở hữu. 31 Lợi ích của cổ đông không kiểm soát là cách đặt tên trên BCTC HN lập theo IAS/IFRS (2008), trên BCTC HN lập theo CMKT của Việt Nam của Tập đoàn Vingroup, khoản mục này có tên gọi là Lợi ích của cổ đông thiểu số. 124 được lấy từ BCĐKT riêng của công ty mẹ; Số liệu về số cổ phiếu đang lưu hành được lấy từ TM BCTC HN của công ty i năm t. - : Lợi nhuận thuần/cổ phiếu theo BCTC riêng của công ty i vào năm t, được tính theo công thức: Lợi nhuận sau thuế/Số cổ phiếu của công ty i lưu hành bình quân năm t. Số liệu về lợi nhuận sau thuế được lấy từ BC KQHĐKD riêng của công ty i. Số liệu về số cổ phiếu lưu hành bình quân năm t lấy từ TM BCTC HN của công ty i. - : Vốn chủ sở hữu của nhóm/cổ phiếu theo BCTC HN của công ty i vào năm t. Công thức tính giống như pBVit. Số liệu về giá trị vốn chủ sở hữu; Quỹ khen thưởng, phúc lợi (nếu trình bày chung trong phần vốn chủ sở hữu) được lấy từ BCĐKT HN do công ty mẹ phát hành. Số liệu về số lượng cổ phiếu lưu hành tại ngày 31 tháng 12 năm t được lấy từ TM BCTC HN. - : Lợi nhuận thuần của nhóm/cổ phiếu theo BCTC HN của công ty i vào năm t. Công thức tính giống như pEit. Số liệu về lợi nhuận sau thuế là lợi nhuận thuộc về cổ đông công ty mẹ được lấy từ BC KQHĐKD HN. Số liệu về số cổ phiếu đang lưu hành bình quân năm t lấy từ TM BCTC HN. Sử dụng phần mềm SPSS 18 xử lý số liệu về giá cổ phiếu, vốn chủ sở hữu/cổ phiếu, lợi nhuận thuần /cổ phiếu thu thập được để: (i) Thực hiện kiểm định F, xác định lại mối quan hệ giữa các biến và (ii) Tính hệ số xác định điều chỉnh của mô hình 2.9 và mô hình 2.10, kết quả thu được như sau (Bảng 4.14.1; Bảng 4.14.2, Bảng 4.15.1 và 4.15.2): Bảng 4.14.1. Kết quả kiểm định F của mô hình 2.9 ANOVAb Sum of Squares df Mean Square F Sig. Năm 2008 a. Predictors: (Constant), PEi1, PBVi1; b. Dependent Variable: Pi1 Regression 8994.477 2 4497.239 4.976 .009a Residual 64164.137 71 903.720 Total 73158.615 73 Năm 2009 a. Predictors: (Constant), PEi2, PBVi2; b. Dependent Variable: Pi2 Regression 14402.569 2 7201.285 37.175 .000a Residual 13753.618 71 193.713 Total 28156.187 73 Năm 2010 a. Predictors: (Constant), PEi3, PBVi3; b. Dependent Variable: Pi3 Regression 11454.200 2 5727.100 20.655 .000a Residual 19686.314 71 277.272 Total 31140.514 73 Năm 2011 a. Predictors: (Constant), PEi4, PBVi4; b. Dependent Variable: Pi4 Regression 6604.507 2 3302.253 14.852 .000a Residual 15785.989 71 222.338 Total 22390.496 73 Năm 2008 – 2011 a. Predictors: (Constant), PEit, PBVit; b. Dependent Variable: Pit Regression 38808.613 2 19404.307 37.829 .000a Residual 150295.388 293 512.954 Total 189104.001 295 125 Bảng 4.14.2. Kết quả kiểm định F của mô hình 2.9 ANOVAb Sum of Squares df Mean Square F Sig. Năm 2008 a. Predictors: (Constant), CEi1, CBVi1; b. Dependent Variable: Pi1 Regression 12025.531 2 6012.766 6.983 .002a Residual 61133.084 71 861.029 Total 73158.615 73 Năm 2009 a. Predictors: (Constant), CEi2, CBVi2; b. Dependent Variable: Pi2 Regression 10443.341 2 5221.671 20.930 .000a Residual 17712.846 71 249.477 Total 28156.187 73 Năm 2010 a. Predictors: (Constant), CEi3, CBVi3; b. Dependent Variable: Pi3 Regression 7642.203 2 3821.101 11.545 .000a Residual 23498.311 71 330.962 Total 31140.514 73 Năm 2011 .a. Predictors: (Constant), CEi4, CBVi4; b. Dependent Variable: Pi4 Regression 6611.976 2 3305.988 14.876 .000a Residual 15778.520 71 222.233 Total 22390.496 73 Năm 2008 – 2011 a. Predictors: (Constant), CEit, CBVit; b. Dependent Variable: Pit Regression 28066.572 2 14033.286 61.353 .000a Residual 67017.982 293 228.730 Total 95084.554 295 Bảng 4.15.1. Kết quả hệ số xác định điều chỉnh của mô hình 2.10. Predictors(a): R R Square Adjusted R Square Std. Error of the Estimate Năm 2008 (Constant), PEi1, PBVi1 .351a .123 .098 30.06194 Năm 2009 (Constant), PEi2, PBVi2 .715 a .512 .498 13.91808 Năm 2010 (Constant), PEi3, PBVi3 .606 a .368 .350 16.65149 Năm 2011 (Constant), PEi4, PBVi4 .543 a .295 .275 14.91100 Năm 2008 – 2011 (Constant), PEit, PBVit .453a .205 .200 22.64848 Bảng 4.15.2. Kết quả hệ số xác định điều chỉnh (Adjusted R Square) của mô hình 2.10. Predictors(a): R R Square Adjusted R Square Std. Error of the Estimate Năm 2008 (Constant), CE i1, CBV i1 .405 a .164 .141 29.34330 Năm 2009 (Constant), CE i2, CBV i2 .609 a .371 .353 15.79483 Năm 2010 (Constant), CE i3, CBV i3 .495 a .245 .224 18.19236 Năm 2011 (Constant), CE i4, CBV i4 .543 a .295 .275 14.90747 Năm 2008 – 2011 (Constant), CE it, CBV it .543a .295 .290 15.12383 a. Sự tồn tại của mối quan hệ giữa các biến Số liệu từ các Bảng 4.14.1 và Bảng 4.14.2 cho thấy: - Nếu xét riêng từng năm: + So với mức α = 0,1: Tất cả các Sig.F (mô hình 2.9 và mô hình 2.10) đều nhỏ hơn 0,1; tất cả giá trị F (của cả mô hình 2.9 và mô hình 2.10) đều lớn hơn 2,39 (F2;60;0,1), do đó có thể bác bỏ giả thuyết là không có mối quan hệ giữa các biến được khảo sát. 126 + So với mức α = 0,05: Ngoại trừ Sig.F năm 2008 của mô hình 2.9 (0,09 > 0,05), tất cả các Sig.F khác đều rất nhỏ (nhỏ hơn 0,05) và tất cả các giá trị F tương ứng đều lớn hơn 3,15 (F2;60;0,05), do đó có thể bác bỏ giả thuyết là không có mối quan hệ giữa các biến khảo sát. - Xét từ năm 2008 đến năm 2011: F = 61,353 > 3,15, đồng thời Sig.F rất nhỏ, kết quả này cho thấy có thể bác bỏ giả thuyết không có mối quan hệ giữa các biến khảo sát. b. Hệ số xác định điều chỉnh của các mô hình Số liệu từ các Bảng 4.15.1 và 4.15.2 cho thấy: + Nếu xét riêng từng năm: Hệ số xác định điều chỉnh của cả mô hình 2.9 và 2.10 đều dưới mức 0,5. Hệ số này cho thấy mức độ tương quan giữa Pit với pBVit, pEit cũng như giữa Pit với cBVit và cEit không cao. Mức chênh lệch giữa hệ số xác định điều chỉnh của mô hình 2.9 và 2.10 cũng không chênh lệch nhiều, có năm hệ số xác định điều chỉnh của mô hình 2.10 cao hơn hệ số của mô hình 2.9, nhưng cũng có năm ngược lại. Kết quả này cho thấy không thể khẳng định là BCTC HN cung cấp được thông tin thích hợp hơn so với BCTC riêng. + Nếu xét từ năm 2008 đến năm 2011: Hệ số xác định điều chỉnh của cả mô hình 2.9 và 2.10 cũng đều rất thấp (0,2 và 0,29). Trong đó, hệ số xác định điều chỉnh của mô hình 2.10 cao hơn của mô hình 2.9, mặc dù không đáng kể. Kết quả này cho thấy nếu xét trên thời gian dài, có bằng chứng cho thấy BCTC HN cung cấp được thông tin thích hợp hơn so với BCTC riêng. 4.2.4.2 . Kết luận về giả thuyết H4 Kết quả kiểm nghiệm trình bày ở phần 4.2.4.1 cho thấy xét trên một khoảng thời gian dài, có bằng chứng để cho rằng thông tin do BCTC HN cung cấp có khả năng dự báo thích hợp hơn so với thông tin do BCTC riêng của công ty mẹ cung cấp. TÓM TẮT CHƯƠNG 4 Thông qua kết quả kiểm định các giả thuyết về mức độ hòa hợp giữa kế toán Việt Nam và quốc tế trong việc lập và trình bày BCTC HN – từ chuẩn mực đến thực tiễn, một số kết luận có thể đưa ra như sau: - Kết quả kiểm định giả thuyết H1: 127 + Không có bằng chứng để kết luận rằng CMKT của Việt Nam về lập và trình bày BCTC HN có mức độ hòa hợp cao với các IAS được ban hành trước năm 2004. Các nguyên nhân cơ bản dẫn đến mức độ hòa hợp thấp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS ban hành trước năm 2004 bao gồm: (i) Một số nội dung kế toán chỉ dược quy định trong CMKT của Việt Nam; (ii) Lý thuyết hợp nhất áp dụng cho nội dung kế toán được khảo sát giữa CMKT của Việt Nam và IAS có sự khác biệt; (iii) CMKT của Việt Nam chỉ áp dụng một trong số các phương pháp IAS cho phép; (iv) Phạm vi khai báo thông tin theo CMKT của Việt Nam hẹp hơn so với theo IAS; (v) Hệ thống CMKT của Việt Nam không đồng bộ, thiếu VAS về công cụ tài chính. + Có bằng chứng để kết luận rằng CMKT của Việt Nam về lập và trình bày BCTC HN có mức độ hòa hợp thấp so với các IAS/IFRS được ban hành sau năm 2004. Mức độ hòa hợp giảm do các bộ IAS/IFRS sau năm 2004 có những thay đổi đáng kể so với bộ IAS ban hành trước năm 2004 nhưng CMKT của Việt Nam vẫn chưa được sửa đổi, bổ sung tương ứng. - Kết quả kiểm định giả thuyết H2: + Có bằng chứng để kết luận rằng thực tế kế toán lập và trình bày BCTC HN giữa các DN Việt Nam áp dụng theo CMKT của Việt Nam đạt mức hòa hợp cao. + Mức độ hòa hợp thực tế cao giữa các DN Việt Nam trong việc lập và trình bày BCTC HN có mối quan hệ chặt chẽ với mức độ tuân thủ cao CMKT của Việt Nam của các DN. + Ngoài ra, kết quả kiểm nghiệm cũng cho thấy: (i) Các nội dung kế toán mà CMKT chỉ quy định áp dụng 1 phương pháp và các DN tuân thủ 100% thì luôn hoàn toàn hòa hợp; (ii) Các nội dung mà CMKT cho phép lựa chọn một trong nhiều phương pháp, dù cho mức tuân thủ đạt 100% thì mức hòa hợp thực tế kế toán vẫn chỉ đạt dưới mức hoàn toàn hòa hợp; (iii) Các nội dung kế toán chỉ xuất hiện trên BCTC HN (không gặp trong BCTC riêng của công ty mẹ) hoặc bản chất tương đồng nhưng được xử lý khác nhau trong các trường hợp khác nhau dễ bị mức tuân thủ dưới 100% và mức hòa hợp thực tế cũng dưới 1 (không đạt mức hoàn toàn hòa hợp) - Kết quả kiểm định giả thuyết H3: + Có bằng chứng để kết luận rằng đối với cùng một nhóm công ty mẹ - công ty con, thông tin được cung cấp bởi BCTC HN lập theo CMKT của Việt Nam và 128 cung cấp bởi BCTC HN lập theo IAS/IFRS có sự khác biệt đáng kể. Nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt này là từ mức độ hòa hợp thấp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS hiện hành. + Tuy nhiên, thông qua trường hợp khảo sát, kết quả cũng cho thấy mức độ hòa hợp thực tế có thể khác mức độ hòa hợp chuẩn mực kế toán nếu như DN không tuân thủ 100% theo chuẩn mực. - Kết quả kiểm định giả thuyết H4: + Có bằng chứng để cho rằng thông tin do BCTC nói chung và BCTC HN nói riêng cung cấp có ảnh hưởng đến quyết định của nhà đầu tư (mặc dù còn rất thấp). + Có bằng chứng để kết luận rằng đối với các nhà đầu tư vào nhóm công ty mẹ - công ty con, BCTC HN cung cấp thông tin thích hợp hơn so với BCTC riêng của công ty mẹ. 129 CHƯƠNG 5. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM GÓP PHẦN THỰC HIỆN TIẾN TRÌNH HÒA HỢP VỚI KẾ TOÁN QUỐC TẾ TRONG VIỆC LẬP VÀ TRÌNH BÀY BCTC HN – TỪ CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN TẠI VIỆT NAM 5.1. Giới thiệu Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu thu được từ chương 1, chương 3 và chương 4, chương 5 sẽ đưa ra một số giải pháp đề xuất có thể áp dụng khi tiến hành tiệm cận VAS với IAS/IFRS trong điều kiện phải đảm bảo phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam, phù hợp với hệ thống luật pháp, trình độ, kinh nghiệm kế toán, kiểm toán của Việt Nam. 5.2. Quan điểm đề xuất 5.2.1. Quan điểm về xu hướng hòa hợp giữa kế toán Việt Nam và quốc tế trong việc lập và trình bày BCTC HN. Hội nhập quốc tế về kế toán là kết quả tất yếu của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Chất lượng của thông tin do BCTC cung cấp là một yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến việc thu hút các nguồn đầu tư. Do đó, tuy mỗi quốc gia đều có chính sách kế toán riêng nhưng vẫn phải đảm bảo sự phù hợp nhất định với các thông lệ, nguyên tắc, chuẩn mực kế toán quốc tế. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, tại Việt Nam, việc tổ chức hoạt động kinh doanh dưới hình thức nhóm công ty mẹ - công ty con ngày càng trở nên phổ biến, vì vậy vấn đề hoàn thiện kế toán lập và trình bày BCTC HN sao cho hòa hợp với chuẩn mực, thông lệ quốc tế ngày càng trở nên cấp thiết. Tuy nhiên, do các khác biệt về chế độ chính trị, đặc thù của nền kinh tế, trình độ kỹ thuật và quản lý giữa các DN tại Việt Nam và các DN tại các quốc gia khác trên thế giới, để đảm bảo chất lượng của thông tin do BCTC HN cung cấp, kế toán lập và trình bày BCTC HN phải được hoàn thiện theo hướng đảm bảo phù hợp với môi trường pháp lý và môi trường kinh doanh ở Việt Nam. 5.2.2. Quan điểm về tác động của hòa hợp CMKT đến hòa hợp thực tế kế toán. Sự hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS có ảnh hưởng đáng kể đến sự hòa hợp giữa thực tế kế toán tại các DN Việt Nam với IAS/IFRS cũng như với thực tế kế toán tại các quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, mức độ hòa hợp CMKT so với mức độ hòa hợp thực tế kế toán có thể sẽ có khác biệt, mức độ khác biệt này tùy 130 thuộc chủ yếu vào tính tuân thủ của các DN đối với các CMKT cũng như các văn bản hướng dẫn có liên quan. Để đảm bảo hòa hợp thực tế kế toán lập và trình bày BCTC HN giữa các DN Việt Nam với các DN tại các quốc gia khác trên thế giới, cần thực hiện được hai vấn đề cơ bản: (i) CMKT của Việt Nam phải hòa hợp cao với IAS/IFRS; và (ii) Các DN Việt Nam phải tuân thủ cao với CMKT của Việt Nam. Nếu CMKT của Việt Nam vừa hòa hợp cao với CMKT quốc tế, vừa phù hợp với thực tế môi trường pháp lý, môi trường kinh doanh tại Việt Nam, đồng thời các DN Việt Nam tuân thủ cao đối với các CMKT, thì chất lượng BCTC nói chung và BCTC HN nói riêng sẽ được cải thiện, vai trò của thông tin kế toán trong việc ra quyết định của người sử dụng thông tin sẽ gia tăng. 5.3. Một số đề xuất cụ thể 5.3.1. Đề xuất đối với Bộ Tài chính 5.3.1.1