Luận văn Các giải pháp mở rộng tín dụng phát triển và đổi mới công nghệ tại Ngân hàng công thương Đống Đa

nhu cầu tín dụng ngày càng tăng lên của NHCT Đống Đa , mặt khác bổ sung nguồn vốn thiếu hụt của các chi nhánh ngân hàng khác thuộc NHCT Việt Nam bằng cách điều chuyển vốn lên NHCT Việt Nam và hưởng lãi suất cao hơn lãi suất huy động. Bảng 1 : Tình hình huy động vốn. Đơn vị : tỷ đồng Nguồn vốn Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 1. Tiền gửi tiết kiệm VNĐ Ngoại tệ (quy đổi) 630 515 115 760 630 130 970 120 250 2. Tiền gửi của TCKT VNĐ Ngoại tệ(quy đổi) 230 188 42 180 145 35 350 300 50 3. Kì phiếu VNĐ Ngoại tệ(quy đổi) 20,6 20,6 - 11 9,8 1,2 55 17 38 4. Tiền gửi khác VNĐ Ngoại tệ(quy đổi) 8 7,1 0,9 6,5 4,7 1,8 10 8 2 Tổng 888,6 957,5 1385 Nhìn vào bảng trên ta có nhận xét sau : Tiền gửi tiết kiệm của dân cư là nguồn tiền gửi quan trọng nhất. Tiền gửi tiết kiệm của dân cư chiếm khoảng từ 70 - 80% tổng nguồn vốn huy động trong 3 năm. Ngân hàng đã thực sự góp phần vào quá trình huy động nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư để phục vụ công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Tổng nguồn vốn huy động tăng nhanh. Năm 1997, tổng nguồn vốn huy động tăng 7,75% so với năm 1996 và năm 1998 tăng 44,65% so với năm 1997. Đặc biệt, trong năm 1998 nguồn tiền gửi bằng ngoại tệ của dân cư, các tổ chức kinh tế và kỳ phiếu ngoại tệ tăng rất nhanh. Nếu như năm 1997, tổng nguồn vốn ngoại tệ chỉ chiếm 17,5% tổng nguồn vốn huy động thì đến năm 1998, tổng nguồn vốn ngoại tệ đã đạt 25% tổng nguồn vốn huy động. Có thể nói, ngân hàng đã khá thành công trong chính sách huy động vốn. Mặc dù lãi suất tiền gửi giảm đáng kể trong 3 năm nhưng nguồn vốn ngân hàng huy động vẫn tăng nhanh. Tổng nguồn vốn huy động tăng nhanh một phần do thu nhập dân cư tăng dẫn đến tiết kiệm tăng. Người dân thành phố đã tin tưởng vào sự ổn định giá trị đồng tiền. Tâm lý coi tích trữ vàng là một hình thức tiết kiệm an toàn của người dân thành phố không còn phổ biến. Bên cạnh những nguyên nhân khách quan kể trên, ta có thể thấy tính năng động sáng tạo của ngân hàng đã đóng góp đáng kể cho thành công của chính sách huy động vốn. NHCT Đống Đa luôn đổi mới phong cách, lề lối làm việc, tôn trọng khách hàng, phục vụ niềm nở tận tình chu đáo, đáp ứng nhu cầu hợp lý của khách hàng. Thủ tục mở tài khoản nhanh gọn, không để khách hàng đi lại nhiều lần. Nhờ đầu tư công nghệ thanh toán hiện đại, NHCT Đống Đa thanh toán nhanh chóng, chính xác, đáp ứng mọi nhu cầu thanh toán không dùng tiền mặt của khác hàng như séc , ngân phiếu, uỷ nhiệm chi, uỷ nhiệm thu, L/C ... Chính vì vậy, số lượng tài khoản tiền gửi không ngừng tăng lên. Ngân hàng mở rộng mạng lưới quỹ tiết kiệm để tăng cường huy động vốn từ dân cư. Ngân hàng cũng tăng cường tiếp thị, quảng cáo để nâng cao hình ảnh của ngân hàng trong con mắt người dân, làm cho họ hiểu những lợi ích khi gửi tiền vào NHCT Đống Đa . Ngoài hình thức huy động tiền gửi tiết kiệm, ngân hàng đã phát triển hình thức huy động mới như phát hành kì phiếu, huy động tiền gửi bằng ngoại tệ... nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người gửi tiền tại thời điểm nào đó và ngân hàng sử dụng nguồn vốn này để phục vụ nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp. 3. Nghiệp vụ tín dụng Đối với một ngân hàng , huy động vốn mà không sử dụng vốn có hiệu quả mà vẫn bảo đảm tính thanh khoản thì ngân hàng đó không thể coi là hoạt động có hiệu quả, thậm chí có thể phải ngừng hoạt động. Xuất phát từ nhận thức đó, NHCT Đống Đa rất coi trọng nghiệp vụ tín dụng, coi đó là nghiệp vụ cơ bản, quan trọng nhất của ngân hàng. Nghiệp vụ tín dụng phát triển, đạt chất lượng cao thì lợi nhuận ngân hàng sẽ tăng và tạo điều kiện cho các nghiệp vụ khác phát triển. NHCT Đống Đa luôn tích cực mở rộng tín dụng gắn liền với hiệu quả và an toàn vốn. Nhiệm vụ của ngân hàng là : “Kinh tế phát triển, an toàn vốn, tôn trọng pháp luật, lợi nhuận hợp lý”. Ngân hàng coi sự phát triển của doanh nghiệp chính là sự phát triển của ngân hàng. Tình hình tín dụng doanh nghiệp được thể hiện trong bảng sau: Bảng 2 : Tình hình tín dụng của NHCT Đống Đa Đơn vị : tỷ đồng Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 1. Doanh số cho vay Quốc doanh Ngoài quốc doanh 1397 909 488 1472 920 552 1850 1400 450 2. Doanh số thu nợ Quốc doanh Ngoài quốc doanh 1365 814 551 1404 880 524 1565 880 510 3. Tổng dư nợ bình quân Quốc doanh Ngoài quốc doanh 480 288 192 525 315 210 810 660 150 Từ bảng số liệu trên, ta rút ra nhận xét sau : Thứ nhất : tổng dư nợ tăng nhanh Năm 1996, tổng dư nợ là 480 tỷ đồng và tăng lên 525 tỷ vào năm 1997, 810 tỷ năm 1998. Tốc độ tăng năm 1997 là 9,4% và năm 1998 là 54,3%. Tổng dư nợ tăng nhanh do doanh số cho vay tăng nhanh. Năm 1998, ngân hàng đã cho vay 1850 tỷ so với 1472 tỷ của năm 1997. Kết quả đó đã khẳng định những biện pháp mở rộng tín dụng của ngân hàng đã đi đúng hướng. Cụ thể là : - Ngân hàng đã thực hiện nghiêm túc quy trình tín dụng, tôn trọng quy định của nhà nước. - Tăng cường quan hệ với các khách hàng quen. - Tích cực nghiên cứu thị trường mới. - Phân loại doanh nghiệp, có chiến lược thu hút khách hàng mới. - Tìm kiếm những dự án đầu tư có sự tham gia của nhà nước để cấp tín dụng có hiệu quả. - Rút ngắn thời gian thẩm định tín dụng để khách hàng không bỏ lỡ cơ hội kinh doanh. Thứ hai : doanh nghiệp quốc doanh là khách hàng quan trọng nhất. Tổng dư nợ doanh nghiệp quốc doanh bao giờ cũng lớn hơn nhiều lần tổng dư nợ doanh nghiệp ngoài quốc doanh. NHCT Đống Đa thực sự giúp các doanh nghiệp nhà nước duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh, tăng khả năng cạnh tranh và tạo công ăn việc làm cho người lao động.Từ năm 1996- 1998, tổng dư nợ quốc doanh tương ứng là 288, 315, 660 tỷ đồng. Trong khi tổng dư nợ doanh nghiệp quốc doanh tăng 2,29 lần trong 3 năm 1996-1998 thì tổng dư nợ ngoài quốc doanh lại có xu hướng giảm. Kết quả là tổng dư nợ quốc doanh năm 1998 đã chiếm 81,5% tổng dư nợ. Điều đáng chú ý ở đây là ngân hàng luôn cố gắng đa dạng hoá tín dụng phục vụ các thành phần kinh tế. Số lượng khách hàng ngoài quốc doanh lớn hơn nhiều so với khách hàng quốc doanh. Lí do chính dẫn đến khách hàng quốc doanh là khách hàng quan trọng nhất của NHCT Đống Đa là doanh nghiệp quốc doanh đáp ứng tốt hơn các điều kiện tín dụng của ngân hàng. Các doanh nghiệp quốc doanh sau một thời gian bỡ ngỡ đã thích ứng được với cơ chế thị trường, tận dụng lợi thế để kinh doanh có hiệu quả cao. Nhiều doanh nghiệp quốc doanh có mối quan hệ lâu dài với ngân hàng. Nhìn chung, doanh nghiệp quốc doanh có nguồn vốn kinh doanh lớn hơn hẳn các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, tình hình tài chính lành mạnh hơn. Ngoài ra, một số dự án vay vốn của doanh nghiệp quốc doanh được sự hỗ trợ của chính phủ nên được hưởng lãi suất ưu đãi. Doanh nghiệp quốc doanh khi vay vốn không cần có tài sản thế chấp. Trong khi đó, nhu cầu tín dụng khu vực ngoài quốc doanh thu hẹp dần sau một thời gian bùng nổ tín dụng. Những doanh nghiệp kinh doanh không có kế hoạch, làm ăn chụp giật buộc phải thu hẹp kinh doanh hoặc giải thể. Nhiều doanh nghiệp ngoài quốc doanh kinh doanh không có hiệu quả nên không trả nợ đúng hạn. Chúng ta có thể thấy rõ qua số liệu bảng sau : Bảng 3 : Tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ phân theo thành phần kinh tế Đơn vị : % Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 Tỉ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ 2,3 2,9 1,7 Quốc doanh 0,08 0,2 0,07 Ngoài quốc doanh 2,22 2,74 1,63 Trong kinh doanh tiền tệ, tín dụng luôn đi cùng với rủi ro và nợ quá hạn không thể tránh khỏi mặc dù ngân hàng đã rất cố gắng nâng cao chất lượng tín dụng. Có một nghịch lý là trong khi tổng dư nợ doanh nghiệp ngoài quốc doanh chỉ chiếm khoảng 20- 30% tổng dư nợ thì nợ quá hạn cao, gấp 3-4 lần nợ quá hạn của các doanh nghiệp quốc doanh. Chủ trương mở rộng tín dụng ngoài quốc doanh để thu hút thêm khách hàng, đồng thời góp phần vào quá trình phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần là hoàn toàn đúng đắn. Nhưng trước tình hình các doanh nghiệp ngoài quốc doanh kinh doanh không hiệu quả, ngân hàng phải thu hẹp tín dụng ngoài quốc doanh và tập trung vào kinh tế quốc doanh. Một điểm đáng chú ý là không có nợ khó đòi tại NHCT Đống Đa. Các khoản nợ quá hạn đều có khả năng thu hồi trên 50%. Có được kết quả như vậy là do trong quá trình thu nợ, ngân hàng luôn tỏ thái độ mềm dẻo nhưng cương quyết. Ngân hàng tìm hiểu khó khăn của khách hàng, đưa ra các giải pháp khắc phục khó khăn, giải thích cho khách hàng hiểu nghĩa vụ phải hoàn trả nợ. Khi cần thiết, ngân hàng phối hợp với công an, Viện kiểm soát để thu hồi nợ. Ngân hàng cũng rất tích cực mở rộng thị trường cho vay ngoại tệ. Bảng 4 : Tình hình cho vay ngoại tệ Đơn vị : tỷ đồng Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 1. Doanh số cho vay ngoại tệ Tổng doanh số cho vay 280 1397 359 1472 420 1850 2. Doanh số thu nợ ngoại tệ Tổng doanh số thu nợ 307 1365 354 1404 388 1565 3. Dư nợ ngoại tệ Tổng dư nợ 105 480 110 525 142 810 Theo bảng 4, dư nợ ngoại tệ liên tục tăng tuyệt đối từ 105 đến 142 tỷ. Tuy nhiên, tỉ lệ dư nợ ngoại tệ trên tổng dư nợ giảm từ 22% năm 1996 xuống còn 17,5% năm 1998. Tốc độ tăng trưởng của dư nợ ngoại tệ thấp hơn so với tốc độ tăng trưởng của tổng dư nợ. Dư nợ ngoại tệ giảm sút chủ yếu do sự biến động theo xu hướng tăng lên của tỷ giá cuối năm 1997, đầu năm 1998. Trên tinh thần nâng cao chất lượng tín dụng, đồng thời đáp ứng mọi nhu cầu khách hàng, NHCT Đống Đa đã phát triển tín dụng trung và dài hạn. Bảng 5 : Tình hình dư nợ tín dụng theo thời gian Đơn vị : tỷ đồng Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 Tổng dư nợ 480 525 810 Dư nợ ngắn hạn 422 450 715 Dư nợ trung và dài hạn 58 75 95 Dư nợ trung và dài hạn tăng trưởng với tốc độ 29,3% năm 1997 và 26,7% năm 1998. Tốc độ tăng trưởng tuy cao nhưng vẫn chưa vượt được tốc độ tăng trưởng tín dụng ngắn hạn. Tỷ lệ % trên tổng dư nợ không biến động lớn trong 3 năm : 1996, 1997, 1998. Những kết quả trên là một minh chứng cho chính sách mở rộng tín dụng đã có hiệu quả. Để đạt được kết quả trên phải kể đến sự cố gắng lớn của tập thể cán bộ NHCT Đống Đa trong hoạt động tín dụng. NHCT Đống Đa đã tích cực chỉ đạo, thoả mãn tốt hơn nhu cầu khách hàng. Tuy nhiên, trong hoạt động tín dụng còn tồn tại những vấn đề sau: - Dư nợ kinh tế ngoài quốc doanh không tăng và có xu hướng giảm. Rủi ro tín dụng đối với thành phần kinh tế ngoài quốc doanh cao nên quan điểm của ngân hàng là hạn chế cho vay còn hơn mở rộng tín dụng. - Dư nợ trung và dài hạn chiếm tỷ trọng nhỏ, thấp hơn so với mức kế hoạch đề ra là 20%. - Nợ quá hạn có xu hướng tăng nhanh. Năm 1998, nợ quá hạn là 12 tỷ đồng, tăng 150% so với năm 1997. II Cơ sở pháp lý, môi trường kinh doanh đối với hoạt động cho vay đổi mới công nghệ. 1. Những quy định, chính sách của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước 1.1 Quy định của Nhà nước về cho vay đổi mới công nghệ Các quy định của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước bao gồm các nội dung chủ yếu sau : a/ Về điều kiện vay vốn : Các doanh nghiệp vay vốn phải thoả mãn những điều kiện Thứ nhất : Có khả năng tài chính đảm bảo khả năng trả nợ trong thời gian cam kết . - Phải có vốn tự có tham gia vào sản xuất kinh doanh, dịch vụ đời sống Đối với các dự án cải tiến kỹ thuật, mở rộng sản xuất, hợp lý hoá sản xuất doanh nghiệp phải có vốn tự có tham gia vào dự án tối thiểu bằng 10% tổng vốn đầu tư vào dự án. - Sản xuất kinh doanh phải có lãi. Nếu bị lỗ phải có phương án khả thi khắc phục. - Không có nợ khó đòi tại các tổ chức tín dụng. Thứ hai : mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp Thứ ba : có dự án đầu tư hoặc phương án sản xuất kinh doanh khả thi. b/ Về đối tượng cho vay - Giá trị vật tư, hàng hoá, máy móc thiết bị và các khoản chi phí khác để khách hàng thực hiện các dự án hoặc phương án sản xuất kinh doanh, dịch vụ đời sống và đầu tư phát triển. - Số tiền vay trả cho ngân hàng trong thời hạn thi công, chưa bàn giao và đưa tài sản cố định vào sử dụng đối với cho vay trung và dài hạn để đầu tư tài sản cố định mà khoản trả lãi được tính trong giá trị tài sản cố định đó. c/ Thời hạn cho vay - Thời hạn cho vay ngắn hạn được xác định phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh và khả năng trả nợ của khách hàng nhưng không quá 12 tháng. - Thời hạn cho vay trung và dài hạn được xác định phù hợp với thời hạn thu hồi vốn của các dự án đầu tư, khả năng trả nợ của khách hàng và tính chất nguồn vốn vay ngân hàng. d/ Lãi suất cho vay : - Lãi suất cho vay do ngân hàng và khách hàng thoả thuận phù hợp với quy định của ngân hàng nhà nước về lãi suất cho vay tại thời điểm ký kết hợp đồng tín dụng . - Lãi suất cho vay ưu đãi đối với khách hàng được ưu đãi về lãi suất theo quy định của chính phủ và ngân hàng nhà nước. Hiện nay, lãi suất cho vay ưu đãi là 0,81%. - Trong trường hợp khoản vay chuyển sang nợ quá hạn phải áp dụng lãi suất nợ quá hạn theo quy định của thống đốc ngân hàng nhà nước tại thời điểm ký kết hợp đồng tín dụng. Lãi suất quá hạn tại thời điểm hiện nay bằng 150% lãi suất cho vay. e/ Mức cho vay : - Tổng dư nợ cho vay đối với khách hàng không vượt quá mức quy định tại điều 79 Luật các tổ chức tín dụng nghĩa là không vượt quá 15% tổng số vốn tự có của ngân hàng. - Mức cho vay được xác định căn cứ vào nhu cầu vay vốn của khách hàng. 1.2 Chính sách vĩ mô của Chính phủ. Sau nhiều năm đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, đến năm 1998, tình hình kinh tế trong và ngoài nước không mấy thuận lợi. Cuộc khủng hoảng tiền tệ ở các nước trong khu vực đã tác động xấu đến nền kinh tế nước ta. Năm 1998 cũng là năm mà những yếu kém cơ bản của nền kinh tế nước ta bộc lộ rõ nét nhất. Sự giảm sút diễn ra ở hầu hết các ngành, các lĩnh vực kinh tế dẫn đến tốc độ tăng trưởng kinh tế chỉ còn 5,8%. Tăng trưởng kinh tế chững lại sẽ dẫn đến nguy cơ bất ổn định kinh tế vĩ mô một khi có biến cố lớn. Dự trữ ngoại tệ thấp, thu ngân sách không đủ kế hoạch và lạm phát tăng lên. Tổng đầu tư cũng giảm sút. Trước hết là đầu tư nước ngoài vào Việt Nam giảm. Trong những năm trước khủng hoảng tiền tệ, có tới 70% lượng vốn đầu tư nước ngoài vào nước ta từ các nước Đông Nam á và Đông á. Nước ta cũng nằm trong khu vực đang chịu ảnh hưởng lớn nhất của cuộc khủng hoảng tiền tệ nên các nhà đầu tư ở các khu vực khác trên thế giới cũng rất thận trọng khi đầu tư vào nước ta. Mặt khác, tích luỹ của nền kinh tế còn hạn hẹp, tỷ lệ tiết kiệm (%so với GDP) không tăng. Môi trường đầu tư nước ta đang trở nên kém hấp dẫn. Hiện tượng kém lành mạnh trong nền kinh tế đã de doạ sự ổn định kinh tế vĩ mô ngay cả trước khi cuộc khủng hoảng tiền tệ nổ ra. Năm 1998 cũng là năm đáng lo ngại về cán cân thanh toán quốc tế. Sau 2 lần điều chỉnh tỷ giá, giá trị danh nghĩa của VNĐ giảm 18% nhưng xuất khẩu hầu như không tăng. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu xuất một phần do nước ta chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tiền tệ và khả năng cạnh tranh của hàng Việt Nam yếu kém. Thâm hụt cán cân thương mại và cán cân vãng lai ở mức 3,02% và 4,0% so với GDP. Theo ý kiến của nhiều nhà phân tích, tỷ giá hối đoái vẫn chưa thực sự ổn định. Trong những năm sắp tới, diễn biến phức tạp, thiếu sáng sủa của tình hình kinh tế thế giới sau khủng hoảng tiền tệ vẫn tiếp tục gây bất lợi cho tình hình kinh tế nước ta. Những nước trong khu vực phải mất 2-3 năm nữa mới ra khỏi khủng hoảng. Trước tình hình trên, chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách khắc phục những khó khăn trên, tạo đà cho tăng trưởng bền vững, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao khả năng cạnh tranh, tham gia hội nhập vào thị trường thế giới. Để tạo ra môi trường đầu tư thông thoáng hơn, chính phủ đã cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế 1 cửa, giảm giá cho thuê đất và tiến tới áp dụng cơ chế 1 giá nhằm đối xử công bằng giữa các nhà đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước. Chính phủ có chủ trương hạn chế nhập khẩu bằng các chính sách cấp giấy phép, phân bổ hạn ngạch, mở rộng khung thuế suất, đặc biệt là đẩy mạnh dán tem hàng nhập khẩu đối với một số mặt hàng tiêu dùng để thúc đẩy hàng trong nước tiêu thụ mạnh. Để giảm bớt khó khăn về cán cân thanh toán, ổn định tỷ giá, Chính phủ đã đề nghị phía nước ngoài dãn bớt tiến độ trả nợ trung và dài hạn. Cơn sốt tỷ giá hối đoái được sử lý linh hoạt nên không kéo dài. Tuy nhiên, gánh nặng trả nợ trong những năm tiếp theo sẽ tăng với mức độ trả nợ bình quân là hơn 1 tỷ USD và gây bất lợi cho sự ổn định tỷ giá. Trước tình hình thâm hụt ngân sách gia tăng, Chính phủ đã tiết giảm chi tiêu ngân sách, đẩy mạnh khơi tăng nguồn thu của Chính phủ. Chính sách tiền tệ thắt chặt vừa phải đã góp phần quan trọng vào đối phó tình hình khó khăn một cách hiệu quả. Những chính sách này đã góp phần không nhỏ vào việc ổn định giá trị đồng tiền, khuyến khích người dân gửi tiền vào ngân hàng. Để tăng cường năng lực công nghệ nội sinh của đất nước , chính phủ đã có dự định chi 2% GDP cho phát triển và đổi mới công nghệ. Chính phủ cũng giao trách nhiệm cho ngành ngân hàng tìm giải pháp tăng cường cho vay đổi mới công nghệ đặc biệt là hoạt động ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Trong những năm sắp tới, Chính phủ sẽ thực hiện các biện pháp kích cầu như bố trí lại cơ cấu đầu tư, chi tiêu ngân sách, giảm khung thuế, tăng ưu đãi tín dụng, đặc biệt là tài trợ mạnh hơn cho phát triển nông thôn, tạo việc làm. Nhu cầu tăng lên sẽ kích thích các ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng phát triển. 2. Khả năng cạnh tranh của các chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong cho vay đổi mới công nghệ Các ngân hàng nước ngoài tuy mới thâm nhập vào thị trường Việt Nam nhưng đã sớm chứng tỏ khả năng cạnh tranh. Đó là những chi nhánh xuất phát từ các nước có nền kinh tế thị trường tương đối phát triển, sự cạnh tranh giữa các ngân hàng gay gắt. Điểm mạnh của các ngân hàng nước ngoài là có nhiều kinh nghiệm trong kinh tế thị trường. Kinh nghiệm về quản trị ngân hàng rất phong phú. Đặc biệt, các ngân hàng này đều xây dựng hệ thống chiến lược, kế hoạch như chiến lược marketing, chiến lược kinh doanh... Đội ngũ nhân viên ngân hàng rất năng động, có trình độ nghiệp vụ cao, thông thạo ngoại ngữ. Tiền lương của nhân viên ngân hàng nước ngoài bao giờ cũng cao hơn rất nhiều tiền lương của nhân viên ngân hàng trong nước. Chế độ thưởng phạt đã phát huy tối đa khả năng nhân viên. Một lợi thế nữa của ngân hàng nước ngoài là khả năng tài chính. Các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam được sự hỗ trợ tích cực về tài chính của các ngân hàng mẹ. Các ngân hàng mẹ ở nước ngoài có thể tăng vốn hoạt động cho các chi nhánh khi có cơ hội thuận lợi, chủ yếu là USD hoặc các đồng tiền mạnh khác với chi phí thấp, trong đó vốn trung và dài hạn chiếm tỷ trọng lớn. Ngoài ra, các chi nhánh ngân hàng nước ngoài còn có mối quan hệ rộng rãi với nước ngoài, có uy tín trên trường quốc tế và cung cấp những dịch vụ hiện đại cho khách hàng. Với những điểm mạnh trên, ngân hàng nước ngoài đã có bước khởi đầu khá thuyết phục khi chinh phục thị trường Việt Nam. Hiện nay, có tới 23 chin nhánh ngân hàng nước ngoài tại nước ta, hoạt động trên rất nhiều lĩnh vực. Thị trường Việt Nam là thị trường mới nên các ngân hàng nước ngoài thường chọn giải pháp an toàn vốn. Chất lượng tín dụng của các ngân hàng nước ngoài rất cao. Mặc dù ngân hàng nước ngoài rất thận trọng trong khâu thẩm định khách hàng mới nhưng tín dụng cũng tăng trưởng nhanh. Năm 1998 cũng là năm mà những điểm yếu của các ngân hàng nước ngoài bộc lộ rõ nét. Tốc độ tăng trưởng tín dụng chững lại và đã xuất hiện nợ quá hạn. Lãi suất cho vay cộng phí cho vay bằng ngoại tệ của ngân hàng nước ngoài khoảng 9%/ năm. Trong khi đó, tỷ giá hối đoái tăng lên làm cho các doanh nghiệp vay vốn thường gặp rủi ro hối đoái. Chi phí tiền vay tăng đột biến gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp muốn vay bằng đồng nội tệ hơn nhưng ngân hàng nước ngoài không thể thoả mãn nhu cầu này vì theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng nước ngoài chỉ được huy động 25% vốn tự có bằng VNĐ. Cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ đã tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các dự án đang được triển khai. Đây cũng là nguyên nhân chính làm giảm doanh số cho vay của các ngân hàng nước ngoài vì các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là khách hàng chính của ngân hàng nước ngoài. Trong thời gian tới, khi tỷ giá hối đoái tương đối ổn định và Chính phủ cho phép các ngân hàng nước ngoài được huy động VNĐ với tỷ lệ lớn hơn thì chắc chắn hoạt động tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ của các ngân hàng này sẽ tăng nhanh. Với ưu thế rõ ràng, các ngân hàng nước ngoài sẽ là đối thủ cạnh tranh mạnh đối với NHCT Đống Đa cũng như các ngân hàng trong nước trên mọi lĩnh vực, trong đó có hoạt động tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ. 3. Khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thương mại quốc doanh Hiện nay có 4 NHTM quốc doanh là Ngân hàng công thương, Ngân hàng ngoại thương, Ngân hàng đầu tư phát triển và Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn. Bốn ngân hàng này vẫn chiếm thị phần tín dụng lớn nhất. Điểm mạnh của các NHTM quốc doanh là có mạng lưới các chi nhánh ở khắp các tỉnh thành trong cả nước nên có thể đáp ứng nhu cầu tín dụng mọi nơi, mọi lúc. Cán bộ ngân hàng có điều kiện thuận lợi tiếp xúc với mọi đối tượng khách hàng. Uy tín ngân hàng cùng với mạng lưới quỹ tiết kiệm dày đặc cho phép các NHTM quốc doanh huy động lượng vốn nhàn rỗi lớn. Trong suốt quá trình hoạt động, uy tín của NHTM quốc doanh dần dần được xác lập. Nguồn vốn tự có do Nhà nước đầu tư và tương đối lớn. Khả năng phá sản của các ngân hàng này tương đối thấp. Hơn 10 năm hoạt động trong kinh tế thị trường đủ để cho các NHTM quốc doanh thiết lập mối quan hệ khá bền vững với khách hàng . Ngoài ra, các NHTM quốc doanh còn được sự ưu đãi của Chính phủ. Nhiều dự án lớn về đổi mới công nghệ được Chính phủ chỉ định cấp tín dụng. Trong tương lai, các NHTM quốc doanh sẽ phải đương đầu với sự cạnh tranh mạnh mẽ của các ngân hàng nước ngoài trong lĩnh vực tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ. Hoạt động tín dụng cần phải được đổi mới nếu như không muốn thị phần giảm sút. Các NHTM quốc doanh sẽ đổi mới hoạt động tín dụng như thế nào? Rất có thể các NHTM quốc doanh đổi mới theo hướng tăng cường mối quan hệ với khách hàng và đưa công nghệ hiện đại vào hoạt động ngân hàng, nâng cao trình độ của đội ngũ nhân viên, thiết lập hệ thống chiến lược kế hoạch để chủ động đối phó với những thay đổi của môi trường kinh doanh. Những biện pháp này nếu có kết quả là điều kiện để các NHTM quốc doanh phát triển một cách vững chắc. III Thực trạng hoạt động tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ tại NHCT Đống Đa 1. Hoạt động cho vay đổi mới công nghệ tại NHCT Đống Đa Các dự án tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ tại NHCT Đống Đa chủ yếu là ngân hàng cho doanh nghiệp vay để mua công nghệ. Những dự án vay vốn để đổi mới công nghệ là những dự án có nhu cầu vay ngân hàng lớn. Thời gian thu hồi vốn dài nên tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ đều là tín dụng trung và dài hạn. Mặt khác, doanh nghiệp vay vốn trung và dài hạn để đổi mới công nghệ, mua sắm tài sản cố định khác, xây dựng, bổ sung vốn hoạt động dài hạn ... Trong đó, tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ chiếm khoảng 70% tín dụng trung và dài hạn. Đổi mới công nghệ thường đi kèm theo xây dựng nhà xưởng, nhà kho và các cơ sở vật chất khác tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới công nghệ. Để thuận lợi cho việc phân tích, ta có thể sử dụng các số liệu về tín dụng trung và dài hạn. Bảng 6 Tình hình cho vay trung và dài hạn Đơn vị : tỷ đồng Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 1. Doanh số cho vay VNĐ USD 55 26 29 70 46 24 120 88 32 2. Tổng dư nợ VNĐ USD 58 16 42 75 38 37 95 48 47 Số liệu của bảng 6 cho ta nhận xét rằng dư nợ trung và dài hạn hàng năm tăng tuyệt đối khoảng 20 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng hàng năm của dư nợ trung và dài hạn khá cao. Năm 1997, dư nợ trung và dài hạn tăng 29,3%, năm 1998 tăng 26,6%. Dư nợ trung và dài hạn tăng do doanh số cho vay tăng nhanh. Doanh số cho vay năm 1998 tăng 71,4% so với năm 1997. Mặc dù tình hình kinh tế năm 1998 gặp nhiều khó khăn nhưng doanh số cho vay trung và dài hạn tăng nhanh đã khẳng định nhu cầu vay vốn để đổi mới công nghệ rất bức xúc. Doanh số cho vay năm 1997 tăng không nhiều. Chính sự giảm sút đáng kể của doanh số cho vay bằng ngoại tệ đã kìm hãm tốc độ tăng của doanh số cho vay trung và dài hạn. Những số liệu này đã phản ánh chính xác sự biến động của tỷ giá đã ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động tín dụng phục vụ đổi mới công nghệ như thế nào. Phần lớn doanh nghiệp vay ngân hàng để đổi mới công nghệ thông qua con đường nhập khẩu công nghệ của nước ngoài và phải thanh toán bằng ngoại tệ. Năm 1996, tình hình kinh tế tương đối ổn định, tỷ giá hầu như không tăng tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp vay ngoại tệ ngân hàng để nhập khẩu công nghệ. Đến năm 1997, khi cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ xảy ra, nhiều người tin rằng VNĐ sẽ mất giá rất nhiều so với USD. Doanh nghiệp không dám vay ngoại tệ nữa và nhiều doanh nghiệp chuyển sang vay VNĐ, sau đó mua ngoại tệ để thanh toán với nước ngoài. Tuy nhiên, năm 1997 cũng là năm mà các ngân hàng thiếu ngoại tệ để bán nên cũng chỉ đáp ứng phần nào nhu cầu mua ngoại tệ. Năm 1998, tỷ giá đã dần dần