Luận văn Chất lượng dân số quận Bình Tân (TP. Hồ Chí Minh) trong quá trình đô thị hóa

ới xu thế công nghiệp hóa, hiện đại hóa và quá trình ĐTH nhanh của một đô thị mới, cơ cấu kinh tế trên địa bàn đã tăng nhanh theo hướng dịch vụ. Hình 2.5: Cơ cấu giá trị sản xuất kinh doanh phân theo các ngành kinh tế Nguồn: Báo cáo KT-XH Q. Bình Tân các năm 2004, 2006, 2008, 2010,2012 Thương mại – dịch vụ: cơ cấu và giá trị tăng liên tục từ 57,1% năm 2004 lên 73,36% năm 2012. TM-DV thời gian đầu chỉ dừng lại ở phạm vi kinh doanh nhỏ lẻ dọc các trục quốc lộ chính, dịch vụ chưa rõ nét loại hình. Bắt đầu từ năm 2006, hoạt động kinh doanh thương mại tập trung chủ yếu thông qua mạng lưới chợ, siêu thị trung tâm thương mại, di dời 512 tiểu thương sang kinh doanh tại chợ Da Sà và chợ BTĐ mới để ổn định kinh doanh và đảm bảo trật tự, mỹ quan đô thị. Ngành dịch vụ vẫn chiếm tỷ lệ thấp (6,3%), các hoạt động tín dụng – ngân hàng tiếp tục phát triển. Như vậy, ngành TM-DV luôn là ngành mũi nhọn đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng của dân địa phương và vùng lân cận. Công nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp: Trên cơ sở về mức độ thuận lợi của các tiêu chí đánh giá cho thấy Bình Tân có nhiều tiềm năng, lợi thế cho phát triển ngành công nghiệp. Trong 4 khu công nghiệp hiện có, ngoại trừ KCN Pouyoen ở phường TT 71 đã được lấp đầy diện tích, còn lại 3 KCN có diện tích để xây dựng nhà xưởng cho phát triển công nghiệp, được phân bố ở các phường TT A, BHH B và BHH. Cơ cấu CN-TTCN giảm liên tục từ 41,57% (2004) xuống còn 26,57% (2012) nhưng giá trị sản xuất tăng liên tục từ 1.299,11 tỷ đồng (2004) lên 9.262,18 tỷ đồng (2012). Sản xuất công nghiệp chủ yếu ở các sản phẩm nhựa, plastic (khoảng 16%), kế đến là các sản phẩm kim loại (khoảng 10%), giày da (9,4%), còn lại là các ngành may mặc, sản xuất giấy, chế biến thực phẩm, chế biến gỗ... Với cơ cấu trên cho thấy hầu hết các ngành mũi nhọn trong lĩnh vực CN- TTCN Q. Bình Tân là những ngành thâm dụng lao động, sức cạnh tranh các sản phẩm chưa cao. Bên cạnh đó, từ năm 2008, do nhiều yếu tố như lạm phát tăng, thị trường ngân hàng tài chính diễn biến phức tạp, giá xăng dầu tăng cao và sau đó giảm dần làm ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh. Chính vì vậy, ngành CN-TTCN thu hút đông lao động nhưng đời sống công nhân còn nhiều khó khăn và thu nhập chưa được cải thiện đáp ứng các nhu cầu cơ bản của cuộc sống làm hạn chế việc nâng cao CLDS, chất lượng nguồn lao động để tái đầu tư cho sản xuất. Nông nghiệp: Từ năm 2004, sản xuất NN bắt đầu gặp nhiều bất lợi về thời tiết, ảnh hưởng dịch cúm gia cầm và diện tích đất NN tiếp tục bị thu hẹp trong quá trình ĐTH và không được đầu tư, người nông dân vẫn chưa đủ kinh nghiệm trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phạm vi chuyển đổi hoa - cá kiểng - cây cảnh còn phân tán, nhỏ lẻ, đầu ra sản phẩm. Cơ cấu NN có xu hướng giảm liên tục giai đoạn 2004-2012 (từ 1,33% xuống còn 0,07%) là phù hợp với định hướng phát triển chung của quận. 2.2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động Cùng với quá trình ĐTH, công nghiệp được đầu tư phát triển với nhiều KCN, các CCN và nhiều nhà máy xí nghiệp riêng lẻ, 30.148 đơn vị sản xuất kinh doanh, ... nên phần lớn lao động làm việc Q. Bình Tân chủ yếu là lao động công nghiệp chế biến, chế tạo (chiếm 55,83%), tiếp đến là nghề bán buôn và bán lẻ (15,72%), xây dựng (chiếm 6,12%), dịch vụ ăn uống (4,97%), vận tải kho bãi (4,53%) và dịch vụ khác (2,08%), còn nông nghiệp – lâm nghiệp và ngư nghiệp chỉ còn chiếm 1,37%. Điều này cho ta thấy thị trường lao động Q. Bình Tân đã phát triển theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa trong quá trình ĐTH là phù hợp. 72 Tuy nhiên, trong thời gian gần đây xu thế việc làm có những thay đổi và nổi lên trên địa bàn Q. Bình Tân là việc làm thuộc nhóm dịch vụ Đối tượng lao động nhóm ngành dịch vụ đa số là dân cư tại chỗ chiếm 55,56%, dân nhập cư thuê trọ chiếm 28,89%, còn dân cư mới là 15,56%. Trong đó, nhóm dân cư mới và dân cư tại chỗ là làm chủ còn dân thuê trọ và một phần dân tại chỗ là nhân viên phục vụ. Nhóm lao động công nhân và buôn bán tự do chủ yếu là lao động dân cư tại chỗ và dân cư thuê trọ, chênh lệch tỷ lệ nam nữ không nhiều. Lao động buôn bán tự do với quy mô nhỏ hơn như các tiệm tạp hóa, chợ, Thu mua phế liệu là một hoạt động kinh tế phổ biến của người dân nhập cư thuê trọ trên địa bàn Q. Bình Tân. Thậm chí có những dãy nhà trọ tập trung hầu hết những người thu mua phế liệu sinh sống như khu nhà trọ 482/29 đường Tỉnh Lộ 10, khu phố 15, P. BTĐ. Đáng chú ý, thu mua phế liệu chủ yếu là phụ nữ và những người dân quê Thanh Hóa trước đây đã từng làm nghề này ở quê. Chủ nhà trọ chỉ có lao động dân cư tại chỗ hoạt động, tỷ lệ người ngoài độ tuổi lao động chiếm tỷ lệ lớn hơn 58,33%. Dân số có việc làm theo thành phần kinh tế: Trong tổng số 351.181 lao động có việc làm năm 2009 của Q. Bình Tân, thành phần kinh tế “Hộ sản xuất kinh doanh cá thể” chiếm đa số 41,10%. Tập thể là loại hình kinh tế chủ đạo trong những năm 70 thì nay chỉ còn một tỷ trọng rất nhỏ (0,55%). Thành phần kinh tế “Vốn đầu tư nước ngoài” chiếm tỷ trọng cao 24,11% gấp 2,17 lần so với TP. HCM, thể hiện tình trạng phát triển đầu tư thu hút nguồn vốn nước ngoài phát triển công nghiệp của Q. Bình Tân và phù hợp với việc hình thành và di dời các KCN, CCN và xí nghiệp ra vùng ven, ngoại thành TP. HCM. Dân số có việc làm theo vị thế công việc: Lao động làm công ăn lương Q. Bình Tân 2009 chiếm đa số với tỷ lệ 74,24%, cao hơn tỷ lệ này ở TP. HCM là 6,64%. Đến năm 2012, tỷ lệ lao động làm công ăn lương 80,6% so với tỷ lệ lao động chân tay 19,4%. Trong đó, tỷ lệ lao động chân tay nam gấp 2,25 lần nữ. Điều này chứng tỏ người lao động có thu nhập ổn định hơn trong quá trình ĐTH và trong bối cảnh suy giảm kinh tế có xu hướng làm công ăn lương nhiều hơn mặc dù thu nhập trung bình không cao. Đến tháng 6 năm 2012, lao động làm việc khu vực nhà nước 12.869 người (9,99%); khu vực ngoài nhà nước 101.248 người (78,61%); các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài 6.030 người (4,68%) và làm tự do chỉ 8.648 người (6,71%). 73 Cơ cấu dân số lao động thay đổi theo hướng tăng tỷ lệ dân số hoạt động trong các ngành công nghiệp, dịch vụ là một xu thế tích cực phản ánh sự phát triển đi lên về kinh tế. Tuy nhiên, thực tế dân số lao động thủ công vẫn chiếm tỷ lệ cao nên đời sống còn nhiều khó khăn. Cơ cấu dân số theo tình trạng nghề nghiệp vừa phán ánh rất rõ nét CLDS Q. Bình Tân vừa tác động đến các thành phần CLDS khác như khả năng tiếp cận với giáo dục, y tế, vui chơi giải trí ảnh hưởng đến chất lượng thể lực, sức khỏe, dinh dưỡng, chất tượng trí lực và chất lượng tinh thần, đời sống văn hóa, gắn kết cộng đồng.  Tác động tích cực Hiệu quả sử dụng đất được nâng cao với sự chuyển dịch cơ cấu đất đai hợp lý. Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng đã góp phần tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích: cây ăn quả đạt bình quân khoảng 20 triệu đồng/ha, gấp từ 5 - 7 lần so với trồng lúa; hoa, cây cảnh bình quân đạt khoảng 48 - 50 triệu đồng/ha... Bên cạnh đó, việc bố trí quỹ đất đáp ứng nhu cầu xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển công nghiệp, dịch vụ, chỉnh trang và xây dựng mới các khu dân cư đô thị, quản lý chặt chẽ việc chuyển đất sản xuất nông nghiệp sang các mục đích phi nông nghiệp... đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật (giao thông, thủy lợi, ) và hạ tầng xã hội (y tế, giáo dục, TDTT, hệ thống chợ,...) đẩy nhanh quá trình phát triển KT-XH, cũng như nâng cao đời sống cho nhân dân, nâng cao CLDS.  Tác động tiêu cực Quá trình ĐTH nhanh, biến động đất đai lớn, gây khó khăn trong công tác quản lý, giám sát hoạt động sử dụng đất của các đối tượng sử dụng. Công tác quy hoạch kế hoạch sử dụng đất chưa đáp ứng được sự phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, một số hạng mục đầu tư cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi xã hội chưa đầu tư xây dựng theo đúng tiến độ. Đặc biệt phải kể đến là tiến độ của nhiều công viên cây xanh không những chưa đáp ứng được nhu cầu vui chơi, giải trí, TDTT nâng cao chất lượng thể lực và tinh thần của người dân mà còn gia tăng tình trạng xả rác thải gây ô nhiễm và là khu vực tụ tập của các đối tượng tệ nạn xã hội. Tài nguyên đất đang được khai thác triệt để cho xây dựng đô thị, làm giảm diện tích cây xanh và mặt nước,... Việc mở rộng không gian đô thị, phát triển công nghiệp dẫn đến diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp, ảnh hưởng đến đời 74 sống của các hộ dân nông nghiệp. Người nông dân vốn chỉ quen làm ruộng sống trong cảnh đất chật người đông thêm bộn bề khó khăn do không có điều kiện chuyển đổi nghề nghiệp và tự kiếm việc làm do chưa qua đào tạo. Những cá nhân và gia đình thuộc các nhóm đối tượng dễ tổn thương khi bị thu hồi đất sẽ bị suy giảm về thể lực, sức khỏe, không có điều kiện nâng cao trình độ, đời sống tinh thần thiếu thốn, đời sống vật chất khó khăn làm giảm CLDS nói chung của Q. Bình Tân. Tóm lại, giai đoạn 2004-2012 Q. Bình Tân phát triển kinh tế theo hướng đô thị ngày càng hiện đại, giá trị sản xuất kinh doanh các ngành chuyển biến mạnh theo hướng TM-DV, CN-TTCN, NN đô thị sinh thái, chuyển dịch cơ cấu đất nông nghiệp, cơ cấu cây trồng vật nuôi tăng giá trị trên đơn vị diện tích đất. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế làm thay đổi nhu cầu lao động, cuộc sống người dân thay đổi về việc làm cũng như chi phí đầu tư vào sinh hoạt, khám chữa bệnh, học hành, quan hệ xã hội, vui chơi giải trí, sinh đẻ, mua sắm, ... ảnh hưởng đến CLDS. 2.2.3. Phát triển cơ sở hạ tầng Quá trình phát triển hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội Q. Bình Tân với quan điểm đầu tư là tập trung, không dàn trải, ưu tiên các công trình phúc lợi công cộng giáo dục, y tế, giao thông với phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm". 2.2.3.1. Hệ thống hạ tầng y tế trong quá trình đô thị hóa Hệ thống mạng lưới y tế những năm qua đã được quan tâm đầu tư xây dựng và nâng cấp nhằm nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân. Toàn quận hiện có 1 trung tâm y tế đặt tại phường Tân Tạo, 1 phòng khám khu vực tại P. AL A, 10 trạm y tế được đầu tư hoàn chỉnh, sửa chữa nâng cấp, phấn đấu đạt tiêu chuẩn quốc gia. Bên cạnh đó, trên địa bàn quận hiện đang triển khai xây dựng khu y tế kỹ thuật cao ở phường P. BTĐ B, trung tâm y tế quận với 100 giường bệnh tại phường P. BTĐ A và xây dựng trạm sơ cấp cứu. Ngoài ra, toàn quận còn có 279 cơ sở hành nghề y dược tư nhân (01 bệnh viện đa khoa Triều An, 7 phòng đa khoa, 53 phòng khám, 136 nhà thuốc, 63 đại lý thuốc, 9 cơ sở y học cổ truyền và 10 cơ sở tiêm thuốc), đóng góp không nhỏ trong sự nghiệp phát triển chung của ngành y tế. Tuy nhiên, công tác y tế vẫn còn một số tồn tại: Cơ sở vật chất còn nghèo, phương tiện kỹ thuật hiện đại còn thiếu, chưa đáp ứng được so với yêu cầu, nhất là 75 các tuyến y tế cơ sở. Hiện tại bình quân toàn quận mới chỉ đạt 1,3 giường/1000 dân trong khi theo tiêu chuẩn số giường bệnh là 2 giường/1000 dân. Mặt khác, hệ thống cơ sở y tế hiện có được phân bố chưa đều và còn thiếu, đặc biệt tại các địa bàn mới tách phường. Mặc dù chiếm diện tích không lớn song điều này ít nhiều cũng tác động đến việc nâng cao chất lượng phục vụ y tế, chăm sóc sức khỏe, nâng cao thể lực dân số của quận. 2.2.3.2. Hệ thống hạ tầng giáo dục trong quá trình đô thị hóa Những năm qua hệ thống giáo dục trên địa bàn quận không ngừng được tăng cường cả về số lượng và chất lượng. Từ năm học 2004-2005 đến năm học 2011- 2012, số trường lớp, số học sinh và giáo viên Q. Bình Tân đều tăng liên tục. Trong đó, số trường mầm non tư thục (MNTT) tăng nhiều nhất (373,33%). Nhờ sự đầu tư cơ sở trường lớp nên mặc dù số lượng học sinh tăng 174% (từ 8.546 học sinh năm học 2004-2005 lên 14.899 học sinh năm học 2011-2012) nhưng ngày càng giảm sỹ số học sinh/lớp học và tăng lượng giáo viên phụ trách/lớp nâng cao chất lượng giáo dục. Mặc dù, quận đã đầu tư xây mới trường, lớp đưa vào sử dụng nhưng vẫn không theo kịp tốc độ gia tăng dân số. Đặc biệt là các phường như BHH, BHH A, BHH B, BTĐ A, AL. Các phường hiện chưa có trường hoặc chưa đủ trường của các cấp học cần phải khẩn trương đầu tư xây mới: Phường BHH, BHH A, BHH B. Số học sinh/lớp có sự chênh lêch lớn giữa trường tư thục (16,65) và trường công lập (40,54) nhất là ở cấp tiểu học năm 2012. Đa số các trường hiện hữu có thâm niên sử dụng khá lâu, bị ngập nước, vướng lộ giới đường bộ cả trên không, không đủ các phòng chức năng, phòng bộ môn,cần phải quy hoạch tổng thể, cải tạo nâng cấp mở rộng đảm bảo đạt yêu cầu chuẩn, gồm các trường Tiểu học: AL 1, AL 3, Bình Trị 1, Bình Trị 2, TT, BHH 1, BHH 2, Trung học cơ sở AL, Trung học cơ sở Hồ Văn Long, Trung học cơ sở BHH. 76 Bảng 2.2: Số học sinh/lớp, giáo viên/lớp trung bình giai đoạn 2004-2012 Đơn vị: Người Số học sinh/lớp Số giáo viên /lớp 2004-2005 2011-2012 2004-2005 2011-2012 Mầm non: 32,88 30,22 1,32 1,32 -Công lập 34,38 41,85 1,51 1,96 -Tư thục 31,61 21,60 1,17 1,05 TH 35,98 39,94 0,98 1,14 -Công lập - 40,54 - 1,12 -Tư thục - 16,65 - 3,17 THCS 43,00 43,59 1,12 1,66 -Công lập (01 trường THPT có cấp 2) 43,15 44,16 1,28 1,85 -Tư thục, Dân lập (trường THPT có cấp 2) 41,65 35,53 - - Nguồn: Báo cáo tổng kết phòng Giáo dục giai đoạn 2004-2012 Hiện tại trên địa bàn quận có 112 trường lớp mầm non, 21 trường tiểu học, 12 trường trung học cơ sở, 5 trường trung học phổ thông cơ bản đáp ứng được nhu cầu học tập, riêng các trường THPT tuyển sinh chứ không cần xét tuyển. Bên cạnh đó, chất lượng đào tạo cũng cơ bản được giữ vững và nâng cao. Cơ sở vật chất trường lớp, tiến độ xây mới và mở rộng còn chậm so với tốc độ trẻ đến trường hiện nay; 3 P. BHH A, P. BHH B và BTĐ chưa có trường Mầm non; P. TT A có trường Mầm non Tư thục nhưng số phòng học quá ít, cần xây dựng thêm trường vì ở đây có Khu Công nghiệp TT và nhiều công nhân Pouyen ở trọ; P.BHH chưa có trường TH, THCS và cả cụm P. BHH, P. BHH A, P. BHH B dân cư quá đông nhưng chỉ có 4 trường TH và 1 THCS nên trẻ phải đi học xa; P. BTĐ A chỉ có 1 trường TH nên chưa đủ đáp ứng; toàn quận chỉ có 2 trường THPT công lập nên chưa tổ chức xét tuyển học sinh vào lớp 10. Như vậy, hoạt động giáo dục đào tạo nhằm nâng cao chất lượng trí lực của dân số đã góp phần lớn vào quá trình nâng cao CLDS Q. Bình Tân. Sở dĩ như vậy là nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành đoàn thể có liên quan, thực hiện chiến lược xã hội hóa giáo dục. 2.2.3.3. Hệ thống hạ tầng văn hóa - thể dục - thể thao Về cơ sở vật chất, trên địa bàn quận hiện có 01 trung tâm VH-TD-TT ở P.AL; 03 câu lạc bộ VH-TD-TT đặt tại các P. AL, P. BHH và P. BTĐ; 01 rạp hát tại P. AL; 01 thư viện; 01 đài phát thanh... Nhìn chung mạng lưới văn hóa thông tin tuy phát triển về số lượng nhưng loại hình sinh hoạt còn đơn điệu, nhiều cơ sở chỉ có 77 mặt bằng, chưa được đầu tư xây dựng đúng mức nên chưa thu hút được nhân dân đến sinh hoạt thường xuyên. Đây là vấn đề cần được quan tâm nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân trong giai đoạn tới. Hoạt động văn hoá, nghệ thuật, thông tin cổ động của quận trong những năm qua phát triển khá tốt, góp phần xây dựng nếp sống văn minh lành mạnh trong nhân dân. Công tác thông tin cổ động phục vụ tốt các đợt tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các nhiệm vụ chính trị, ngày lễ, tết... Phong trào văn hoá văn nghệ từng bước được nâng cao về chất lượng và số lượng, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hoá tinh thần của nhân dân. Tuy nhiên ngành văn hóa thông tin cũng còn gặp không ít khó khăn do thiếu kinh phí để duy trì hoạt động, chưa khai thác được tiềm năng nguồn lực trong nhân dân trong việc đầu tư phát triển sự nghiệp văn hóa thông tin. Trên địa bàn quận hiện có 01 sân bóng đá phường, 01 nhà luyện tập đa năng, 11 sân tennis ở khu dân cư P. BTĐ B, khu giải trí Quê Hương ở P. BHH B, song khó khăn lớn nhất cho hoạt động thể dục thể thao là kinh phí có hạn, cơ sở vật chất, dụng cụ tập luyện còn thiếu, chưa đáp ứng nhu cầu luyện tập của nhân dân. Nhìn chung hoạt động TD-TT không ngừng được phát triển với nhiều hình thức, nội dung phong phú. Bên cạnh những kết quả đạt được, phong trào TD-TT quần chúng cũng còn những hạn chế, hoạt động chưa thường xuyên và thiếu ổn định; số người tham gia tập luyện tự giác chưa cao. Bên cạnh đó, mặc dù có ưu thế về đất đai nhưng hiện tại trên địa bàn quận có rất ít khoảng xanh, vườn hoa, cây xanh dọc theo các tuyến trục lộ để tạo cảnh quan và bóng mát. Hệ thống công viên, vườn hoa, khu vui chơi giải trí hầu như chưa được đầu tư xây dựng. Đây là hạn chế trong việc nâng cao đời sống tinh thần của người dân, cần được khắc phục trong thời gian tới. 2.2.3.4. Hệ thống hạ tầng giao thông Bình Tân có mạng lưới giao thông đường bộ tương đối thuận tiện với mật độ đường khá cao 3,14 Km/Km2, bao gồm 405 tuyến đường với tổng chiều dài 221,498 - Km và 186 hẻm với tổng chiều dài 40,95 Km, trong đó có nhiều tuyến giao thông quan trọng nối liền với các tỉnh ĐBSCL. Về hệ thống giao thông tĩnh, Q.Bình Tân hiện có 2 bến xe bao gồm: bến xe khách Miền Tây nằm ở phía Nam quận và bến xe 78 vận tải thuộc P. AL. Đây là 2 đầu mối giao thông quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu vận tải hàng hóa và trung chuyển hành khách không chỉ trong nội bộ địa bàn quận mà còn phục vụ cho cả thành phố với các tỉnh ĐBSCL. Nhìn chung mạng lưới giao thông đường bộ trên địa bàn quận đã định hình khá rõ nét song chất lượng còn thấp. Hiện tại mới chỉ có khoảng 6% tổng số Km đường nhựa hóa, 32% được rải đá dăm, còn lại đa phần là đường cấp phối và đường đất. Phần lớn các tuyến đường đang xuống cấp, tình trạng ngập nước vào mùa mưa trên đường xảy ra thường xuyên như quốc lộ 1A, tỉnh lộ 10, đường Bình Long, Hương Lộ 2, An Dương Vương.  Tác động tích cực Không gian đô thị, các khu vực chức năng như: hành chính, giáo dục, văn hóa, TDTT, TM-DV... được phân bố chủ yếu ở phía Nam quận, thuộc P. AL và AL A. Các KCN được phân bố theo hai phía Bắc, Nam của quận. Nhìn chung kiến trúc không gian đô thị được phân bố tương đối hợp lý, đại đa phần là nhà xây dựng kiên cố, bán kiên cố, nhiều nhà dân được xây dựng theo kiến trúc hiện đại, phù hợp với quy hoạch, làm tăng thêm vẻ đẹp của quận như khu nhà ở mới AL, P. BTĐ.  Tác động tiêu cực Quá trình ĐTH tương đối nhanh trong những năm qua đã ảnh hưởng đáng kể đến môi trường, tài nguyên thiên nhiên và cân bằng sinh thái của quận. Môi trường Q. Bình Tân đang đứng trước thực trạng đã và đang ngày càng bị ô nhiễm, đặc biệt là môi trường nước. Sự phát triển KT-XH cùng với gia tăng dân số nhanh dẫn đến CLDS rất khác nhau trong từng khu vực, đã và đang tạo nên những áp lực đối với việc nâng cao CLDS đồng bộ và giảm khoảng cách giữa các phường trong quận. Các chính sách khuyến khích đầu tư phát triển các ngành kinh tế, xây dựng, cải tạo và hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng và đặc biệt khi tốc độ ĐTH ngày càng cao. Nhìn chung, quá trình ĐTH đã làm thay đổi hoàn toàn diện mạo và hạ tầng cơ sở trên địa bàn Q. Bình Tân góp phần rất lớn vào việc phục vụ cuộc sống người dân ngày càng văn minh, hiện đại, nâng cao CLDS. Tuy nhiên, để phát triển KT- XH một cách bền vững nâng cao CLDS của quận cần cải thiện và nâng cao hơn nữa hệ thống cơ sở hạ tầng. 79 2.2.4. Thay đổi lối sống, thói quen sinh hoạt Người dân Q. Bình Tân ngày càng thích nghi với lối sống đô thị. Trong mỗi gia đình, bữa cơm không còn tập trung đông đủ mọi người như trước đây. Kết quả điều tra bảng hỏi cho thấy số lượng người thay đổi thói quen ăn sáng tăng lên từ 74% (2004) lên 82% (2012), chất lượng bữa ăn cũng dần thay đổi với nhiều món đầy đủ chất dinh dưỡng tăng từ 53% lên 72%. Nguyên nhân chủ yếu do nhiều người dân có việc làm và thu nhập ổn định hơn trước đây và nhận thức được tầm quan trọng của bữa sáng đối với sức khỏe. Thời gian sử dụng các bữa ăn cũng thay đổi phù hợp với thời gian làm việc. Thói quen hút thuốc lá được giải thích là do những áp lực căng thẳng trong công việc và gia đình cũng như để thể hiện với bạn bè. Những thay đổi trong thói quen ăn, uống, hút thuốc ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng thể lực, sức khỏe, dinh dưỡng cũng như khả năng học tập và sự thỏa mãn tinh thần người dân. Quá trình ĐTH kéo theo những thay đổi trong lối sống và thói quen sinh hoạt của người dân. Môi trường văn hóa gia đình và xã hội cũng như nhu cầu vui chơi giải trí của mỗi cá nhân, mỗi nhóm tuổi, mỗi tầng lớp kinh tế và giữa các địa bàn lãnh thổ cấp phường cũng khác nhau thể hiện qua việc sử dụng thời gian rảnh. Đối với các em nhỏ đang độ tuổi đến trường, những sức ép từ gia đình và nhà trường trong việc học tập đã chiếm phần lớn thời gian. Ngoài giờ học ở trường, các em tiếp tục hành trình đi học thêm vào buổi tối. Chỉ những ngày cuối tuần thỉnh thoảng mới có cơ hội đi chơi công viên hay đi siêu thị với bố mẹ. Những hoạt động vui chơi giải trí dân gian dần dần đã không còn tồn tại trong cuộc sống của các em. Thay vào đó là những trò chơi điện tử hay những chương trình truyền hình trên các kênh truyền hình cáp. Đối với nhóm tuổi lao động chủ yếu là công nhân vì không có nhiều điều kiện và thời gian để hưởng thụ các dịch vụ vui chơi, giải trí đã tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao đời sống tinh thần và cập nhật tin tức trên sóng phát thanh. Tác giả thiết nghĩ đây cũng là một cách hay khi mà các chương trình truyền thanh ngày càng phong phú và thiết thực. Tuy nhiên, chỉ những công ty và phân xưởng dễ không quá áp lực và gắt gao trong quản lý công nhân mới được sử dụng Radio, còn lại một là công nhân phải nghe lén trong giờ làm hoặc là về phòng trọ 80 rảnh mới nghe lại. Đối với các anh em công nhân, ngoài giờ làm ở công ty, thời gian rảnh thường tụ tập nhậu nhẹt hoặc chơi bài giải khuây hay đi thăm bà con bạn bè và đi chơi với bạn gái. Người lớn tuổi cũng thay đổi thói quen sử dụng thời gian rảnh. Trước đây, cuộc sống gắn bó với đồng ruộng, người lớn tuổi vẫn có thể tham gia công việc đồng áng vừa vui vừa khỏe vừa thư giãn. Hiện nay cuộc sống đô thị khép kín hơn, thời gian chủ yếu là ở trong nhà hay phụ con cái trông nom cháu và nội trợ trong gia đình. Những gia đình có điều kiện hơn thì các cụ ông, cụ bà tụ tập thành nhóm tập thể dục dưỡng sinh hay tham gia các chi hội người cao tuổi, sinh vật cảnh. Như vậy, sự phát triển KT-XH những năm gần đây tác động rất lớn đến CLDS của quận. Do đó, để thực hiện chiến lược phát triển KT-XH lâu dài bền vững, cần phải xem xét một cách nghiêm túc việc nâng cao CLDS theo hướng phát triển toàn diện thể lực, trí lực, tinh thần, cơ cấu dân số và nâng cao đời sống vật chất, khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Bài học kinh nghiệm trong quá trình ĐTH từ 2004 đến 2012: Xác định và định hướng đúng cơ cấu kinh tế, tập trung đầu tư để đề ra các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt thực hiện các giải pháp mang tính khả thi nhằm thức đẩy tăng trưởng kinh tế trên địa bàn, tạo nên động lực đạt và vượt các chỉ tiêu đề ra. Để khai thác tối đa tiềm năng sẵn có của địa phương, cần tiếp tục chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế, tăng nhanh tỷ trọng của các ngành CN-TTCN và DV-TM, du lịch. Tạo niềm tin và sự đoàn kết, nhất trí, đồng thuận đóng góp, bàn bạc dân chủ với nhân dân trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu của Quận và các cấp chính quyền, thúc đẩy sự phát triển toàn diện về KT-VH-XH – an ninh quốc phòng toàn quận. Cán bộ lãnh đạo phải có tâm huyết, nhiệt tình, biết lo lắng, có trách nhiệm, suy tư, đam mê công việc của mình làm gương cho cấp dưới tránh tình trạng nhiêu nhũng, tiêu cực trong nội bộ cơ quan, tạo niềm tin cao trong quần chúng. 81 2.3. Chất lượng dân số quận Bình Tân trong quá trình đô thị hóa 2.3.1. Chất lượng thể lực dân số trong quá trình đô thị hóa (E1) 2.3.1.1. Tình trạng giảm tử vong trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi (E1V1) Chất lượng dân số Q. Bình Tân đạt được nhiều thành tựu về thể lực, chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ và trẻ em giai đoạn 2007-2012. Tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi giảm 4,8 lần từ 0,4839‰ (2007) xuống còn 0‰ (2012); dưới 5 tuổi giảm 8,3 lần từ 0,25‰ (2007) xuống còn 0,03‰ năm 2012. Đáng chú ý, các phường hoàn toàn không có trẻ em tử vong dưới 5 tuổi giai đoạn 2007-2012 là AL A, P. BHH, P. BTĐ A. Đến năm 2012 chỉ còn P. BTĐ B mắc 1 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Dưới đây là bảng tổng hợp thang đo giá trị chỉ tiêu tình trạng giảm tử vong trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi của 10 phường và toàn quận Bình Tân theo phương pháp trung bình nhân: Bảng 2.3: Thang đo giá trị 0-1 tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi đặc trưng theo phường Q. Bình Tân giai đoạn 2007-2012 Tình trạng tử vong trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi Chênh lệch (B-A) 2007 (A) 2008 2009 2010 2011 2012 (B) AL 0,9766 0,9795 0,9053 0,9547 1,0000 1,0000 0,0234 AL A 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 - BHH 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 - BHH A 0,9804 0,9872 0,9853 1,0