Luận văn Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Trà vinh thời kì công nghiệp hóa hiện đại hóa

ều khó khăn trong đầu tư cho sản xuất cũng như tiếp nhận các tiến bộ khoa học kỹ thuật. Sự không đồng đều về trình độ sản xuất giữa các cộng đồng dân cư và mặt bằng dân trí thấp nên hiệu quả sản xuất chưa cao, gây khó khăn trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi. Nhà nước cần có 45 chính sách phù hợp để nâng cao trình độ dân trí, trình độ sản xuất cho người lao động nhất là trong cộng đồng người Khơme. Bảng 2.4: Dân số, lao động tỉnh Trà Vinh năm 2009 STT Hạng mục Nghìn người 1 Dân số trung bình 1.004,2 1.1 Dân số đô thị 153,8 1.2 Dân số nông thôn 850,4 2 Tổng lao động xã hội 651,4 3 Lao động cần bố trí việc làm 615,5 3.1 Lao động có việc làm: Trong đó 582,0 - Nông – lâm – ngư nghiệp 384,0 - Công nghiệp – xây dựng 69,8 - Dịch vụ 128,2 3.2 Lao động chưa có việc làm 33,5 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Trà Vinh 2.2.2.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ nông nghiệp. * Giao thông vận tải: Giao thông vận tải có vai trò đặc biệt trong quá trình phát triển KT – XH nói chung và trong nông nghiệp nói riêng, nhất là khi sản xuất nông nghiệp 46 không còn mang tính tự cung tư cấp mà trở thành hàng hóa buôn bán, trao đổi trên thị trường. Mạng lưới giao thông của tỉnh Trà Vinh còn hạn chế, nhưng trong những năm gần đây đã có những cải thiện đáng kể. - Đường bộ: Mạng lưới đường bộ phát triển khá mạnh, tổng chiều dài đường quốc lộ, đường tỉnh, đường huyện và giao thông nông thôn có đến 3.000km, trong đó có 600km đường trải nhựa. Các tuyến đường như sau: Quốc lộ có 3 tuyến: QL 53, QL 54 và QL 60. Trong đó tuyến QL 53 là tuyến đường huyết mạch hiện nay của tỉnh. Đường tỉnh có 5 tuyến, bao gồm: đường tỉnh 911 nối QL 53 và đường tỉnh 912; đường tỉnh 913; đường tỉnh 914 nối QL 54 và QL 53; đường tỉnh 915. Đường huyện: có 39 tuyến với tổng chiều dài 322,35km. Đường nông thôn: có khoảng 400 tuyến, chủ yếu là đường đất. Nhìn chung mạng lưới giao thông đường bộ của tỉnh về cơ bản đã hình thành, tuy nhiên chất lượng đường thấp. - Đường thủy: Với hệ thống sông ngòi chằng chịt, giao thông đường thủy là thế mạnh của Trà Vinh. Các tuyến đường thủy bao gồm: Tuyến sông Cổ Chiên và sông Hậu: đây là 2 tuyến đường thủy do Trung ương quản l ý, hàng hóa của tỉnh lưu thông chủ yếu trên tuyến sông này. Tuyến sông Hậu là tuyến tiếp nhận tàu quốc tế qua cửa Định An, hiện tại tàu 3.000 DWT ra vào thuận lợi, khi triều cao có thể lưu thông tàu 5.000 DWT. 47 Tuyến kênh Trà Ngoa - kênh 3 tháng 2: đây là 2 tuyến kênh dọc chạy xuyên tâm tỉnh. Năm 2008 - 2009 trên địa bàn tỉnh đã triển khai thi công kênh đào Quan Chánh Bố nối từ sông Hậu ra biển Đông, có khả năng tiếp nhận tàu có tải trọng đến 20.000 tấn, thông thương đến cảng Cái Cui (thành phố Cần Thơ). Các kênh, rạch: kênh Mỹ Văn - kênh 19 tháng 5 - kênh Basi, Láng Thé,..., rạch Cần Chông - Thống Nhất - Lương Hòa,... * Lưới điện: Đến hết năm 2009, toàn tỉnh có 2.071.326 km đường dây trung thế, 2.477.256km đường dây hạ thế và 2.644 trạm biến thế (tổng dung lượng 119.638,5 KWA), số hộ sử dụng điện đạt 90,68% tổng số hộ toàn tỉnh, 100% xã có điện. Toàn tỉnh hầu hết đã thực hiện thành công công tác điện khí hóa nông thôn. Tuy nhiên nguồn điện không ổn định, thường hay cúp điện vào mùa khô nên khả năng phục vụ cho sản xuất còn hạn chế. * Thủy lợi: Hệ thống thủy lợi phát triển khá mạnh, với các kênh mương dày đặc đảm bảo phục vụ tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp. - Hệ thống kênh trục chính và cấp I bao gồm: Kênh Trà Ngoa, Cái Cá - Mây Tức, Mỹ Văn - 19/5, Thống Nhất, kênh Trà Vinh, Cần Chông, 3/2,... dẫn nước ngọt từ vùng Bắc Măng Thít, sông Tiền và sông Hậu vào. - Hệ thống kênh cấp II: về cơ bản đầy đủ, tuy nhiên một số kênh nạo vét khá lâu nay lắng động nhiều. 48 - Hệ thống cống, bờ bao và các kênh nội đồng đã được xây dựng và phát triển, giúp cho việc ngăn mặn, dẫn nước ngọt vào đồng ruộng, tháo chua, rửa mặn thuận lợi. 2.2.2.4. Vốn đầu tư Trà Vinh huy động tối đa các nguồn vốn từ ngân sách, khai thác các nguồn vốn từ Trung ương thông qua các chương trình phát triển và các cơ chế chính sách ưu đãi của Chính phủ với vùng nghèo như: triển khai và thực hiện các cơ chế, chính sách theo Quyết định 26/2008/QĐ-TTg ngày 05 tháng 02 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ. Tranh thủ các nguồn vốn Trung ương hỗ trợ tỉnh xây dựng các công trình thủy lợi và cấp nước sinh hoạt, mở rộng mạng lưới giao thông nông thôn, lưới điện, kết cấu hạ tầng xã hội khác,... quản lý tốt và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn trên. Huy động vốn trong dân vào xây dựng ruộng đồng theo yêu cầu chuyển đổi, vốn cho sản xuất, đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng,... Ngân hàng thương mại thực hiện cho người sản xuất hàng hoa vay vốn theo quy định, ban hành quỹ bảo lãnh tín dụng để giúp người không có điều kiện tài sản thế chấp được vay vốn ngân hàng. Ngoài ra huy động nguồn vốn từ bên ngoài (nhất là vốn ODA, FDI), tranh thủ sự giúp đỡ của các tổ chức trong và ngoài nước cho các dự án trọng điểm, ưu tiên xây dựng thủy lợi các cơ sở hạ tầng cho phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, thực tế nguồn vốn của tỉnh phần lớn là do dân đầu tư và vốn ngân sách Nhà nước, nguồn vốn đầu tư nước ngoài còn quá ít. Để thu hút được sự đầu tư nước ngoài vào sản xuất nông nghiệp, Tỉnh cần có nhiều chính sách ưu đãi, khuyến khích và mời gọi các nhà đầu tư nước ngoài đến đầu tư. Có như thế 49 Tỉnh mới thu hút được mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế, thúc đẩy chuyển dịch CCKTNN theo hướng CNH - HĐH. Bảng 2.5: Vốn xây dựng cơ bản cho phát triển nông nghiệp tỉnh Trà Vinh, năm 2009 STT Phân theo nguồn Tổng vốn (triệu đồng) 1 Vốn ngân sách 1.668.481 2 Vốn tín dụng 502.562 3 Dân đầu tư 401.751 4 Vốn bên ngoài 672.005 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Trà Vinh 2.2.2.5. Tiến bộ khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp Khoa học công nghệ có vai trò cực kì quan trọng, là động lực thúc đẩy chuyển dịch CCKTNN. Tỉnh Trà Vinh đã ứng dụng nhiều thành tựu khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, cụ thể là: - Ứng dụng thành tựu công nghệ sinh học vào các lĩnh vực sản xuất, nhưng trước hết là tạo giống cây trồng - vật nuôi ngắn ngày có chất lượng cao phục vụ xuất khẩu và các giống lai để không phải nhập khẩu; sử dụng phương pháp dâm hom và nuôi cấy mô để tạo và nhân giống cây trồng; các tiến bộ trong bảo quản và chế biến nông sản, sản xuất nông dược phục vụ sản xuất. - Sử dụng các tiến bộ về chế phẩm sinh học trong sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu, thức ăn gia súc và thủy sản; Các tiến bộ về cơ giới hóa, nhất là 50 khâu gieo sạ, thu hoạch và bảo quản, sử dụng nhà kính, nhà lưới trong phát triển rau, hoa phục vụ trong nước và xuất khẩu; Các tiến bộ về hợp l ý hóa kỹ thuật canh tác để giảm chi phí, hạ giá thành và tăng sức cạnh tranh của nông sản. - Trong tương lai sẽ hình thành khu công nghệ cao trên địa bàn Tỉnh để chuyển giao nhanh các kết quả nghiên cứu, tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất. Hiện nay, khoa học công nghệ đã đóng góp khoảng 30% và gia tăng sản lượng nông nghiệp của Tỉnh. 2.2.2.6. Tác động của xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế Xu thế toàn cầu hóa và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sẽ đặt ra nhiều cơ hội và thách thức mới. Mặt thuận lợi sẽ tạo điều kiện cho hàng nông sản nước ta có lợi thế xâm nhập và cạnh tranh trên thị trường quốc tế, mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản. Các nông sản chủ lực của Trà Vinh bao gồm: lúa gạo, thủy sản,.... Mặc dù khả năng mở rộng diện tích không nhiều nhưng sản lượng tăng lên do tăng năng suất, thu nhập tăng thêm chủ yếu nhờ vào nâng cao chất lượng, hạ giá thành, phát triển chế biến, nâng cao năng lực tiếp thị để xuất khẩu đạt hiệu quả cao. Hội nhập kinh tế quốc tế còn mở ra cơ hội mới về thu hút vốn đầu tư, tiếp thu công nghệ, kỹ năng quản lý, kinh doanh trong nông nghiệp. Bên cạnh những thuận lợi còn có những thách thức: kinh tế của Trà Vinh sẽ gắn kết với kinh tế cả nước và thế giới sẽ khiến các biến động giá cả, các tác động chính sách, các rào cản kỹ thuật, các khiếu kiện thương mại,... tác động trực tiếp đến những người sản xuất kinh doanh, các sản phẩm nông sản bị cạnh tranh gây gắt 2.2.2.7. Thị trường tiêu thụ nông sản 51 Việt Nam là thành viên của WTO nên hàng hóa nông sản của Tỉnh sẽ tham gia xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới. Để cạnh tranh với các nước đòi hỏi hàng nông sản phải đảm bảo tiêu chuẩn về kích cỡ, màu sắc, sạch và an toàn thực phẩm, có nhãn hiệu, uy tín. Điều này đòi hỏi ngành nông nghiệp của Tỉnh phải nỗ lực hơn nữa trong sản xuất, chế biến. Ngoài ra thị trường trong nước rất quan trọng. Tại các vùng sản xuất, vùng nguyên liệu có lượng hàng hóa lớn, xây dựng các chợ nông sản góp phần ổn định thị trường, nâng cao chất lượng hàng hóa, thúc đẩy sản xuất, đồng thời quy hoạch mạng lưới chợ nông thôn để mở rộng thị trường, tăng khả năng giao lưu hàng hóa nông sản ngoài ra còn cung ứng vật tư, phân bón, tín dụng cho dân, để người dân mua bán trực tiếp không qua trung gian. 2.2.2.8. Các nhân tố khác Tác động của xu thế toàn cầu và hội nhập kinh tế quốc tế là một xu thế tất yếu mà Việt Nam nói chung và tỉnh Trà Vinh nói riêng phải hết sức chủ động hội nhập để mở rộng thị trường, thu hút nguồn vốn và công nghệ mới. Công tác khuyến nông cũng cần được chú trọng, tập trung xây dựng và thực hiện các chương trình khuyến nông trọng điểm, chuyên sâu xây dựng các mô hình chuyển giao nhanh kết quả nghiên cứu giống cây trồng, vật nuôi, các mô hình sản xuất có hiệu quả trên vùng sinh thái. 52 2.2.3. Đánh giá chung về tác động của các nhân tố chủ yếu đến sự chuyển dịch CCKTNN tỉnh Trà Vinh 2.2.3.1. Những lợi thế - Vị trí địa l ý thuận lợi cho mở rộng giao lưu giữa Trà Vinh với các tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long. Bên cạnh đó, khi cảng biển được xây dựng tại cửa Định An, thành phố Hồ Chí Minh sẽ tạo lợi thế cho tiêu thụ các loại nông sản của Tỉnh, phát triển công nghiệp và thu hút đầu tư nước ngoài. - Khí hậu rất thuận lợi cho phát triển sản xuất nông nghiệp, đất tốt, mặt nước khá dồi dào quanh năm, nhiều khu vực được tưới tiêu tự chảy, không bị ngập lũ, là những lợi thế nổi trội của Trà Vinh so với nhiều tỉnh khác ở đồng bằng sông Cửu Long về đa dạng hóa cây trồng vật nuôi và phát triển nuôi trồng thủy sản. Đã hình thành được các vùng sản xuất với quy mô lớn, chất lượng tương đối tốt, sức cạnh tranh khá cao và khá nổi tiếng như: lúa gạo, thủy sản, mía, rau - màu, cây ăn quả; trong đó, các sản phẩm có sức cạnh tranh cao trên thị trường xuất khẩu như: lúa gạo, thủy sản, trên thị trường nội địa như: mía đường, rau - đậu, một số loại cây ăn trái, cá đồng,... - Hệ thống thủy lợi đã và đang phát huy tác dụng trong thâm canh tăng vụ, tăng năng suất - chất lượng sản phẩm và ngày càng được củng cố, tiềm năng tăng vụ và đa dạng hóa các hình thức sử dụng đất còn rất lớn nhất là ở vùng đang được ngọt hóa, là một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng, chuyển đổi CCKTNN và tăng sức cạnh tranh cho các loại nông sản trong Tỉnh. Trên đây là những động lực chủ yếu giúp cho quá trình chuyển dịch CCKTNN Trà Vinh theo hướng sản xuất hàng hóa một cách hiệu quả hơn. 2.2.3.2. Những hạn chế 53 Tình trạng xâm nhập mặn và trầm thủy ở một số khu vực trong vùng nông nghiệp hạn chế rất lớn đến tăng vụ, việc xây dựng hệ thống dẫn nước ngọt về cho khu vực giồng cát và hệ thống thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản cần lượng vốn đầu tư lớn, vượt quá xa khả năng của địa phương, do đó cần được tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ từ nguồn ngân sách Trung ương mới có thể giúp Trà Vinh tăng tốc chuyển dịch CCKTNN trên địa bàn tỉnh. Cơ sở hạ tầng giao thông, điện, trường học và nhất là các cơ sở chế biến nông - thủy sản còn rất thiếu và yếu so với yêu cầu phát triển kinh tế nói chung và nông nghiệp - nông thôn nói riêng. Thu nhập của đa phần nông dân còn thấp, khả năng tự đầu tư cho chuyển đổi sản xuất trong nông nghiệp còn rất hạn chế, nhất là khu vực đồng bào Khơmer, cần có sự trợ giúp kịp thời của mạng lưới tín dụng và tăng cường công tác khuyến nông thì việc thực hiện chuyển dịch CCKTNN mới có biến chuyển được. Thị trường tiêu thụ nông sản luôn có nhiều biến động; mạng lưới cán bộ chỉ đạo sản xuất và khuyến nông còn mỏng, chưa tạo được sự phối hợp đồng bộ giữa sản xuất – chế biến với tiêu thụ nông sản, mọi hạn chế của nông dân chậm được khắc phục đã ảnh hưởng rất lớn đến phát triển nông nghiệp cũng như chuyển đổi CCKTNN. 54 2.3. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Trà Vinh giai đoạn 1995 - 2009 2.3.1. Khái quát về sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế chung 2.3.1.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành Trong thời kỳ 1995-2009, cơ cấu kinh tế của tỉnh Trà Vinh có những chuyển biến tích cực. Tỉ trọng của ngành nông - lâm - ngư nghiệp tuy vẫn còn cao nhưng đang có xu hướng giảm liên tục, năm 1995 khu vực này chiếm tới 73,1% GDP của tỉnh, sau đó giảm dần, đến năm 2009 chỉ còn 54%. Cũmg trong thời gian trên, tỉ trọng của ngành công nghiệp - xây dựng tăng từ 8,9% lên 25,1% và tỉ trọng của ngành dịch vụ tăng từ 18,4% lên 20,9%. Bảng 2.6: Cơ cấu tổng sản phẩm trong tỉnh (GDP) của Trà Vinh Tính theo giá trị thực tế Chỉ tiêu Năm 1995 Năm 2000 Năm 2005 Năm 2009 Tỷ đồng Tỷ lệ (%) Tỷ đồng Tỷ lệ (%) Tỷ đồng Tỷ lệ (%) Tỷ đồng Tỷ lệ (%) Nông – lâm - ngư nghiệp 2.286,0 72,7 2.821,1 67,4 8.416 58,6 15.811 54,0 Công nghiệp - xây dựng 280,0 8,9 360,0 8,6 2.933 20,4 7.354 25,1 Dịch vụ 578,7 18,4 1.002,9 24,0 3.017 21,0 6.117 20,9 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Trà Vinh 55 Hình 2.3. BẢN ĐỒ HIỆN TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG, LÂM, NGƯ NGHIỆP TỈNH TRÀ VINH NĂM 2008 Nguồn: Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Trà Vinh 56 Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Trà Vinh đã diễn ra theo hướng giảm tỉ trọng ngành nông - lâm - ngư nghiệp, tăng tỉ trọng ngành công nghiệp - xây dựng và dịch vụ. Sự chuyển dịch này của Trà Vinh trong thời kì CNH - HĐH là đúng hướng, tuy tốc độ chuyển dịch còn chậm. Kết quả đó đã giúp cho địa phương dần khắc phục được những bất hợp lý của cơ cấu kinh tế cũ với tỉ trọng lớn trong GDP thuộc về nông nghiệp. 2.3.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế Về cơ cấu thành phần kinh tế, khu vực kinh tế trong nước chiếm ưu thế tuyệt đối, trong đó thành phần kinh tế ngoài nhà nước chiếm tỉ trọng cao nhất - 83,2% trong GDP. Cụ thể, trong giai đoạn 1995 - 2009, thành phần kinh tế ngoài nhà nước có giảm chút ít về tỉ trọng (từ 89,8% năm 1995 xuống còn 83,2% năm 2009), trong đó kinh tế cá thể đóng góp cao nhất - 93%; thành phần kinh tế nhà nước tăng từ 10,2% năm 1995 lên 15,9% năm 2009; tỉ trọng của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế, đến năm 2009 mới chỉ chiếm 0,9%. Để thành phần kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài phát triển hơn nữa, đòi hỏi Trà Vinh phải đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế và hạ tầng xã hội, đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế. 2.3.1.3. Đánh giá chung về chuyển dịch cơ cấu kinh tế Nhìn chung, cơ cấu kinh tế Trà Vinh có sự chuyển dịch tích cực theo hướng CNH - HĐH, mang lại hiệu quả cao trong từng ngành, từng khu vực kinh tế, phát huy lợi thế từng khu vực kinh tế, từng ngành. Sự chuyển dịch đó bao gồm cả về phương thức sản xuất và phương thức quản lý kinh tế, từ đó thúc đầy sản xuất phát triển, tạo ra giá trị GDP ngày càng cao. Tuy nhiên nền kinh tế Trà Vinh hiện vẫn còn nặng nề về khai thác những sản phẩm từ thiên nhiên, khu vực 57 I còn chiếm tỉ trọng lớn trong GDP (54% năm 2009) và sử dụng lao động nhiều nhất hơn 80% dân số của Tỉnh; khu vực II và III có tốc độ tăng trưởng khá nhưng do tỉ trọng của 2 khu vực này trong GDP còn thấp, nên mặc dù giá trị ngành nông nghiệp có tăng, lương thực và nhiều loại nông sản khác tăng khá nhanh, xong đời sống nông dân vẫn chậm được cải thiện, khoảng cách thu nhập giữa thành thị và nông thôn ngày càng lớn. 2.3.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp 2.3.2.1. Khái quát tình hình sản xuất nông nghiệp Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Trà Vinh có nhiều thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Trong nhiều năm qua, Trà Vinh đã tập trung đầu tư cho cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ nông nghiệp. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân quan trọng góp phần đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp. Nông nghiệp là ngành chiếm vị trí hàng đầu trong cơ cấu các ngành kinh tế của Trà Vinh, đóng góp tới 54% GDP của tỉnh (năm 2009), tốc độ phát triển tương đối khá (bình quân 7,76%/năm). Trong sản xuất nông nghiệp, nhờ thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi nên đã mang lại kết quả tích cực, đã xuất hiện một số mô hình sản xuất đạt hiệu quả kinh tế cao. Cơ cấu sản xuất nông nghiệp tiếp tục chuyển dịch theo hướng tăng giá trị cây màu, cây công nghiệp, cây ăn trái, tăng giá trị và chất lượng chăn nuôi. Nhờ ứng dụng khoa học kỹ thuật, nhất là sử dụng giống mới và áp dụng các biện pháp 3 giảm, 3 tăng, cùng với việc đầu tư về thủy lợi và tích cực phòng trừ sâu bệnh nên năng suất lúa tăng lên, các năm qua tuy diện tích sản xuất có giảm, nhưng sản lượng vẫn đạt trên dưới 1 triệu tấn/năm; diện tích cây màu và cây công nghiệp ngắn ngày tăng nhanh, đến nay đạt 50.065ha; cây ăn trái được quan tâm đầu tư cải tạo và trồng 58 mới, diện tích đạt 18.741ha; cây Dừa hiện có 13.029ha, sản lượng trên 137 triệu trái/năm. Chăn nuôi phát triển khá theo quy mô gia đình và trang trại, mặc dù giá cả thị trường từng lúc thiếu ổn định, dịch bệnh gia súc, gia cầm tăng, nhưng các loại vật nuôi chính vẫn được giữ vững và phát triển, đàn bò đạt 147.000 con ( 60% lai Sind), đàn lợn trên 385.000 con (100 % lai hướng nạc) và đàn gia cầm 3,66 triệu con. Năm 2009 Tỉnh đã thực hiện trồng mới và khôi phục hơn 1.470ha rừng, nâng diện tích rừng toàn tỉnh đạt 6.587ha; giao khoán chăm sóc, bảo vệ 4.400ha và trồng mới gần 14 triệu cây phân tán, nâng tỷ lệ che phủ rừng đến nay đạt 37%. Nuôi thủy sản phát triển mạnh ở 3 vùng nước mặn, lợ và ngọt; sản lượng thủy hải sản hàng năm đều tăng, năm 2009 đạt trên 151.000 tấn; nhiều trang trại nuôi thủy sản được hình thành, nhờ ứng dụng tốt mô hình nuôi tôm sú công nghiệp và bán công nghiệp, nuôi cá tra, nuôi tôm càng xanh,... phục vụ nhu cầu chế biến và xuất khẩu. Đến nay toàn tỉnh có khoảng 25.000ha mặt nước thả nuôi tôm sú, sản lượng thu hoạch đạt trên 22.742 tấn, nghề nuôi cua biển, nghêu, sò tiếp tục phát triển. Năng lực sản xuất giống thủy sản được tăng cường, đến nay có 135 cơ sở sản xuất trên 1,4 tỷ con giống/năm; 4 doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu đều được nâng cấp, mở rộng. Về năng lực đánh bắt thủy, hải sản, toàn tỉnh có 119 tàu công suất lớn đánh bắt xa bờ, sản lượng khai thác tăng bình quân 6.000 tấn/năm. 2.3.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành Trà Vinh là một tỉnh có nhiều lợi thế để phát triển ngành nông nghiệp (theo nghĩa rộng là nông - lâm - thủy sản). Nông nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong ngành kinh tế quốc dân, chiếm 54% GDP của Tỉnh. 59 Trong cơ cấu nông - lâm - ngư nghiệp của Trà vinh thì nông nghiệp chiếm tỷ trọng cao nhất và có xu hướng giảm xuống từ 77,11% (năm 1995) còn 65,77% (năm 2009), do biến động về giá nông sản và diện tích sản xuất bị thu hẹp do chuyển sang nuôi trồng thủy sản; Ngư nghiệp đứng thứ 2 sau nông nghiệp, trong những năm qua do chính sách chủ động chuyển dịch từ nông nghiệp sang nuôi trồng thủy sản nên tỉ trọng của ngư nghiệp trong nông nghiệp đã tăng từ 20,68% (năm 1995) lên 31,10% (năm 2009); Lâm nghiệp chiếm tỉ lệ nhỏ nhất, chỉ với 3,13% (năm 2009). Biểu đồ 2.2: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông – lâm – thủy sản tỉnh Trà Vinh giai đoạn 1995 – 2009 77,11% 69,55% 64,56% 65,77% 2,21% 3,14% 2,41% 3,13% 20,68% 27,31% 33,03% 33,10% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Năm 1995 Năm 2000 Năm 2005 Năm 2009 Thủy sản Lâm nghiệp Nông nghiệp 60 Bảng 2.7. Cơ cấu giá trị sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp tỉnh Trà Vinh theo giá cố định năm 1994 Chỉ tiêu 1995 2000 2005 2009 Giá trị thực tế (tỉ đồng) Tổng số: - Nông nghiệp - Lâm nghiệp - Thủy sản 1.654 1.276 37 342 2.821 1962 89 770 3.907 2.523 94 1.291 4.728 3.110 148 1.470 Cơ cấu ngành (theo giá trị thực tế) % Tổng số: - Nông nghiệp - Lâm nghiệp - Thủy sản 100 77,11 2,21 20,68 100 69,55 3,14 2731 100 64,56 2,41 33,03 100 65,77 3,13 31,10 Nguồn: Tính toán của tác giả * Chuyển dịch cơ cấu nội bộ ngành nông nghiệp Trà Vinh là một trong những tỉnh đã có nhiều thành công trong quá trình chuyển đổi CCKTNN. Bảng 2.8. Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Trà Vinh thời kỳ 1995 – 2009 Chỉ tiêu 1995 2000 2005 2009 Tổng giá trị sản xuất (tỷ đồng) 3.028 3.186 5.553 12.203 Cơ cấu tổng giá trị sản xuất (%): 100 100 100 100 - Trồng trọt 76,22 73,09 67,36 63,9 - Chăn nuôi 16,69 19,35 22,01 25,4 - Dịch vụ 7,09 5,57 10,63 10,7 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Trà Vinh 61 Trong cơ cấu ngành nông nghiệp, tỉ trọng ngành trồng trọt giảm từ 76,22% (năm 1995) xuống 63,9% (năm 2009) nhưng vẫn còn cao; Tỷ trọng chăn nuôi và dịch vụ tăng đáng kể, trong đó chăn nuôi tăng từ 16,69% (năm 1995) lên 25,4% (năm 2009), dịch vụ tăng từ 7,09% (năm 1995) lên 10,7% (năm 2009). Xu hướng chuyển dịch trên cho thấy CCKTNN của tỉnh có nhiều chuyển dịch tích cực, ngành chăn nuôi và dịch vụ đều có tốc độ tăng trưởng cao đáng kể so với trồng trọt, ngành chăn nuôi ngày càng chiếm tỷ lệ lớn trong tổng giá trị sản xuất toàn ngành. Tuy vậy tiềm năng phát triển của ngành trồng trọt còn khá lớn, việc mở rộng thị trường tiêu thụ mà nhất là thị trường xuất khẩu các sản phẩm chăn nuôi còn chưa thuận lợi nên xu thế chuyển đổi chưa thật sự bền vững. * Chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt -Trồng trọt là ngành có vị trí quan trọng trong sản xuất nông nghiệp của Tỉnh. Điều kiện tự nhiên của Trà Vinh thích hợp để phát triển ngành trồng trọt, đặc biệt là cây lúa, mía, đậu phộng, dừa, các loại khoai, cây ăn trái. 62 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh Trà vinh giai đoạn 1995 - 2009 Mặc dù ngành trồng trọt giảm dần tỷ trọng trong cơ cấu ngành nông nghiệp nhưng giá trị sản lượng liên tục tăng, từ 2.445 tỷ đồng (năm 1995) lên 7.798 tỷ đồng (năm 2009). Phát triển theo hướng thâm canh tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả, tạo được nhiều mô hình sản xuất đạt hiệu quả kinh tế cao, từng bước hình thành vùng tập trung chuyên canh. - Cây lương thực: Diện tích cây lương thực nhìn chung có xu hướng giảm nhưng sản lượng và năng suất tăng lên do áp dụng khoa học kỹ thuật và sử dụng các giống mới có năng suất, chất lượng cao theo khuyến cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. + Cây lúa: 76,22% 73,09% 67,36% 63,90% 16,69% 19,35% 22,01% 25,40% 7,09% 5,57% 10,63% 10,70% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Năm 1995 Năm 2000 Năm 2005 Năm 2009 Dịch vụ Chăn nuôi Trồng trọt 63 - Lúa là cây lương thực chiến tỷ trọng lớn nhất trong nhóm cây lương thực cả về diện tích và sản lượng. Diện tích lúa từ năm 1995 đến năm 2000 liên tục tăng, từ 169,3 nghìn ha lên 237,0 nghìn ha. Từ sau năm 2000 diện tích gieo trồng lúa có xu hướng giảm, từ 232,4 nghìn ha ( năm2005) xuống 231,8 nghìn ha (năm 2009) do chuyển dịch diện tích đất lúa sang nuôi trồng thủy sản, trồng hoa màu và cây công nghiệp ngắn ngày khác, ngoài ra một số diện tích đất lúa kém hiệu quả chuyển sang trồng cỏ dùng cho chăn nuôi,... Sản lượng lúa liên tục tăng từ 647,4 nghìn tấn (năm 1995) lên 1.076,8 nghìn tấn (năm 2009). Mặc dù diện tích gieo trồng có xu hướng giảm nhưng sản lượng lúa tăng lên, do tỉnh đã áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất lúa, sử dụng các giống mới nên năng suất lúa hàng năm tăng lên từ 38,62tạ/ha (năm 1995) lên 46,4 tạ/ha (năm 2009) năng suất lúa có sự khác nhau giữa các vụ. Bảng 2.9: Diện tích gieo trồng và sản lượng cây lương thực tỉnh Trà Vinh Thời kỳ 1995-2009 Các loại cây 1995 2000 2005 2009 D.tích (ngàn ha) S.lượng (ngàn tấn) D.tích (ngàn ha) S.lượng (ngàn tấn) D.tích (ngàn ha) S.lượng (ngàn tấn) D.tích (ngàn ha) S.lượng (ngàn tấn) Lúa 169,3 647,4 237,0 944,7 232,4 1.028,8 231,8 1.076,8 Ngô 1,7 1,4 2,6 7,7 5,2 23,3 5,5 25,9 Khoai lang 1,8 21,7 1,8 22,8 1,8 23,8 2,09 29,6 Khoai mì 1,9 23,1 1,5 18,9 1,1 14,1 1,2 17,3 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Trà Vinh 64 Cơ cấu vụ mùa: hàng năm Trà Vinh gieo trồng 3 vụ lúa (vụ Đông Xuân, vụ Hè Thu, vụ mùa hay Thu Đông). Về cơ cấu gieo trồng lúa, vụ mùa luôn dẫn đầu về diện tích gieo trồng 93,4 nghìn ha (năm 2009), tiếp đến là vụ Hè Thu 82,4