Luận văn Đặc điểm thơ nữ thế hệ chống mỹ

­êi yªu th­¬ng, th¬ c¸c chÞ bao giê còng lµ tiÕng nãi thiÕt tha, thÇm lÆng mang søc nặng t×nh c¶m. Lµ nh÷ng ng­êi phô n÷ sèng nÆng nghÜa t×nh c¸c chÞ lu«n dµnh nh÷ng lêi th¬ hay nhÊt ®Ó viÕt vÒ ng­êi bµ, ng­êi mÑ cña m×nh. Trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ lµ thêi thÇm th× cña ®øa ch¸u mong mái t×m thÊy h×nh ¶nh son trÎ trªn m¸i tãc cña bµ, trªn lµn da ®· bÞ thêi gian phñ mê: Lµm sao thÊy ngo¹i thuở cßn xu©n M¸ c¨ng trßn m«i th¾m ®á Lµm sao thÊy ¸nh m¾t bµ r¹ng rì Ng­íc nh×n lªn lêi hÑn ban ®Çu. (Thời tuổi trẻ bà đâu - Lâm Thị Mỹ Dạ) Ta gÆp rÊt nhiÒu h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi con, ng­êi ch¸u mong ­íc ng­îc dßng thêi gian ®Ó t×m vÒ víi qu¸ khø,n¬i gÆp nh÷ng kû niÖm cña ng­êi th©n, nã thÓ hiÖn niÒm kÝnh yªu tha thiÕt của ngưòi trong cuộc. Trong th¬ B»ng ViÖt lµ nh÷ng kû niÖm vÒ ng­êi bµ víi nh÷ng kû niÖm hai bµ ch¸u trong nh÷ng ngµy lam lò vÊt v¶ nh­ng còng trµn ngËp t×nh yªu th­¬ng cña t×nh bµ ch¸u: Mét bÕp löa Êp yªu nång ®­îm Ch¸u th­¬ng bµ biÕt mÊy n¾ng m­a Lªn bèn tuæi trong ®· quen mïi khãi N¨m Êy lµ n¨m ®ãi mßn ®ãi mái Bè ®i ®¸nh xe kh« r¹c ngùa gÇy. (BÕp löa) Trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ t×nh yªu bµ g¾n liÒn víi nçi kh¸t khao ®­îc chia sÎ víi nh÷ng khã kh¨n cña mét thêi tuæi trÎ, mong ­íc ®­îc thÊy l¹i d¸ng vÎ cña thời con g¸i ®· qua cña bµ. Mong ­íc Êy xuÊt ph¸t tõ t×nh yªu th­¬ng cña ®øa ch¸u ngo¹i dµnh cho ng­êi bµ vµ mét t©m hån ®a c¶m ®· b¾t ®Çu ­u t­ c¶m nhËn ®­îc b­íc ®i cña thêi gian: Hai tuæi trÎ hai qu·ng ®êi xa qu¸ BiÕt lµm sao chia sÎ bµ ¬i! (Thời tuổi trẻ bà đâu) Trong th¬ Xu©n Quúnh h×nh ¶nh ng­êi bµ thÓ hiÖn cho tiÕng gäi kÝnh yªu, ®¸nh thøc ­íc muèn gi¶n dÞ cña con ng­êi vÒ mét cuéc sèng b×nh th­êng. Nã lµ thanh ©m cña tiÕng lßng, cña tuæi th¬ trµn ngËp giÊc m¬ vÒ h¹nh phóc: TiÕng gµ tr­a Mang bao nhiªu h¹nh phóc §ªm ch¸u vÒ n»m m¬ GiÊc ngñ hång s¾c trøng. (Tiếng gà trưa) ViÕt vÒ ng­êi th©n, nh÷ng c©u th¬ viÕt vÒ mÑ lµ nh÷ng c©u th¬ cã søc nÆng, mang l¹i nh÷ng rung ®éng mãnh liÖt nhÊt trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. Còng viÕt vÒ ng­êi mÑ nh­ng c¸c nhµ th¬ nam th­êng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò thÕ sù, hä khai th¸c ®Ò tµi theo h­íng tõ h×nh t­îng ng­êi mÑ cô thÓ kh¸i qu¸t lªn thµnh h×nh t­îng Tæ quèc: MÑ l­ng cßng tãc b¹c tÇn t¶o sím h«m Nu«i c¸c anh ta d­íi hÇm bÝ mËt C¶ ®êi mÑ hy sinh gan gãc Hai m­¬i n¨m gi÷ ®Êt gi÷ lµng MÑ lµ mÑ ViÖt Nam. (Trë vÒ quª néi - Lª Anh Xu©n) Hay lµ h×nh ¶nh ng­êi mÑ dòng c¶m kiªn c­êng trong th¬ Tè H÷u: Sî chi sóng giã tµu bay T©y kia ®· th¾ng Mü nµy ta ch¼ng thua. (MÑ Suèt) C¸c nhµ th¬ n÷ kh«ng ®i vµo khai th¸c ë gãc ®é nµy, h×nh t­îng ng­êi mÑ trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ th­êng khu«n hÑp trong mçi cuéc ®êi, mçi sè phËn. H×nh ¶nh ng­êi mÑ trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ hiÖn lªn víi cuéc ®êi vÊt v¶, ®Çy nh÷ng gian tru©n: Th¸c ghÒnh n­íc c¶ s«ng s©u Chèng chÌo m×nh mÑ ®­¬ng ®Çu b·o gi«ng Buån lo mÑ dÊu trong lßng Nu«i em trong d¹ mẹ mong th¸ng ngµy Nçi m×nh biÕt ngá ai hay Bao ®ªm n­íc m¾t vơi ®Çy mÑ ¬i (Trái tim sinh nở) H×nh ¶nh ng­êi mÑ trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ hiÖn lªn ®Çy ®ñ nh÷ng ®¾ng cay nuèt vµo trong, dµnh trän t×nh yªu, niÒm tin cho con, hy sinh thÇm lÆng nhËn tÊt c¶ nçi ®au vÒ m×nh,. Trong th¬ Ý Nhi hình ảnh mÑ lại lµ n¬i ®Ó béc lé nh÷ng day døt vÒ mét thêi tuæi trÎ sèng Ých kû vµ n«ng næi cña m×nh. Gi÷a bao nhiªu n¨m th¸ng ng­îc xu«i §· cã lóc lßng con ®¬n b¹c Quªn c¶ nh÷ng ®iÒu t­ëng kh«ng sao quªn ®­îc Nh­ ng­êi no quªn c¬n ®ãi cña m×nh.. (KÝnh göi mÑ) §èi víi mçi con ng­êi h×nh ¶nh ng­êi mÑ th­êng lµ h×nh ¶nh s©u ®Ëm, nã lµ bÕn ®ç b×nh yªn nhÊt cho mçi chóng ta sau gi«ng b·o cuéc ®êi. Trong th¬ c¸c nhµ th¬ n÷ lu«n ®au ®¸u h×nh ¶nh ng­êi mÑ. Đó lµ n¬i c¸c chÞ ®Æt niÒm tin, n¬i mçi ng­êi t×m thÊy ý nghÜa cña cuéc sèng. Th¬ Phan ThÞ Thanh Nhµn thể hiện thật sâu sắc điều đó. Cuéc sèng kh«ng cã mÑ mäi thø sÏ v« nghÜa viÕt bao. §©u tÊm lßng nh¹y c¶m T×nh yªu vµ bµi th¬ Còng ch¼ng hÒ ®au khæ Ch¼ng mét ngµy ®¹n bom Ch¼ng mïa thu gi«ng giã Ch¼ng mïa hÌ cao xanh. Xu©n Quúnh, đã viÕt những dßng th¬ s©u s¾c vÒ ng­êi cha th©n yªu cña m×nh. §ã lµ t×nh c¶m cña ®øa con lu«n thiÕu thèn, khao kh¸t t×nh c¶m: Ngờ ngợ bóng ai xa A ! đúng rồi bóng cha Tôi ôm ngưòi nức nở Biết không con đợi chờ (Gặp cha) Ng­êi mÑ lµ n¬i nu«i d­ìng, Êp ñ t©m hån nhµ th¬. D¹y cho con biÕt yªu, biÕt ghÐt, vun ®¾p nh÷ng g× tèt ®Ñp nhÊt cho con, nu«i d­ìng con biÕt rung ®éng tr­íc mäi c¶m xóc cña cuéc ®êi, mÑ chÝnh lµ ®iÓm tùa tinh thÇn cho con: Dẫu con đi đến suốt cuộc đời Vẫn không đi hết những lời mẹ ru. Trong sè c¸c nhµ th¬ n÷ viÕt vÒ mÑ cã lÏ L©m ThÞ Mü D¹ lµ ng­êi lu«n dµnh nhiÒu trang th¬ nhÊt. In s©u trong t©m hån chÞ lµ h×nh ¶nh ng­êi mÑ mét thêi ©m thÇm nuèt nçi ®au riªng vµo lßng, c«i cót nu«i con b»ng tÊt c¶ nghÞ lùc của mình (NghÜ vÒ mÑ, Hái tuæi em ®Çy tay, Tr¸i tim sinh në, Hoa ch¾t chiu). Th¬ viÕt vÒ mÑ cña Mü D¹ ngoµi niÒm kÝnh yªu, lßng biÕt ¬n v« h¹n, lµ nçi ngËm ngïi tưởng như trong d¸ng cña mÑ cã h×nh bãng cña số phận m×nh. Nh÷ng c©u th¬ v× thÕ thªm xãt xa, kh¾c kho¶i h¬n: Tr¸ch x­a ai ®· phô t×nh §Ó cho mÑ chÞu mét m×nh khæ ®au Thác ghềnh nước cả, sông sâu Chống chèo mình mẹ đương đầu bão giông. (Trái tim sinh nở) H×nh ¶nh ng­êi mÑ bÐ nhá mong manh, chÞu ®ùng ch¾t chiu ®Ó dµnh t×nh c¶m cho con: Con gọi hoa ch¾t chiu lµ hoa cña mÑ Bëi tin hoa nh­ ®êi mÑ, mÑ ¬i. (Hoa chắt chiu - Lâm Thị Mỹ Dạ) Trong th¬ NguyÔn ThÞ Hång Ng¸t lµ tiÕng lßng s©u th¼m mµ chÞ dµnh cho ng­êi mÑ dÞu hiÒn cña m×nh: MÑ chÝnh lµ cèt rÔ Cho con kÕt qu¶ ®¬m b«ng. (Dâng mẹ) T×nh yªu th­¬ng cña ng­êi mÑ ®· n©ng ®ì nh÷ng b­íc ®i cña mçi ng­êi trªn chÆng ®­êng ®êi ®Çy mÖt mái ©u lo. C¸c chÞ viÕt vÒ mÑ víi tÊt c¶ niÒm c¶m th«ng chia sÎ, biÕt ¬n. Sù sÎ chia s©u s¾c Êy chỉ cã thÓ ®­îc viÕt ra tõ nh÷ng tr¸i tim nÕm tr¶i cña cuéc ®êi lµm vî, lµm mÑ, tõ nh÷ng b¾t tr¾c, nh÷ng vÊp v¸p ®au ®ín cña chÝnh cuéc ®êi c¸c chÞ. ChÝnh v× lÏ ®ã khi cã con c¸c chÞ dµnh toµn bé t×nh yªu, ch¨m lo cho nh÷ng ®øa con bÐ báng cña m×nh. Nh÷ng vÇn th¬ viÕt vÒ con trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ®¸nh thøc b¶n n¨ng lµm mÑ víi tÊt c¶ t×nh yªu th­¬ng bao la dµnh cho nh÷ng ®øa con th©n yªu cña m×nh, nh÷ng c©u th¬ trµn ngËp t×nh yªu th­¬ng. §ã lµ lêi c­ng nùng víi ®øa con th¬ d¹i ®ang được «m Êp trong vßng tay m×nh. §«i lµn m«i con NgËm bÇu vó mÑ Nh­ bóp hoa huÖ Ng©m tia n¾ng trêi. (Trắng trong - Lâm ThÞ Mü D¹) MÑ nu«i con lín kh«n b»ng dßng s÷a m¸t lµnh, trong vßng tay yªu th­¬ng che chë, ®Ó råi con l¹i trë thµnh nguån vui, søc m¹nh, ®iÓm tùa tinh thÇn cho mÑ. Nh÷ng lêi v« nghÜa cña con D¹y cho mÑ nghÜa yªu th­¬ng cuéc ®êi. (Chùm quả cho con - Lâm Thị Mỹ Dạ) §­a ng­êi mÑ vÒ th­ë thiÕu thêi víi nh÷ng dÊu Ên tuæi th¬. Con bµy ®ñ thứ trß ch¬i MÑ quay vÒ th­ë thiÕu thêi kh«ng hay. (NghÜ vÒ con nh­ biÓn - Lâm Thị Mỹ Dạ) Trong th¬ Xu©n Quúnh tiÕng h¸t ru con víi giäng ®iÖu gi·i bµy, thñ thØ ®ang vç vÒ ve vuèt, ®­a con vào giÊc ngñ cïng t×nh yªu th­¬ng cña mÑ. Ngñ ®i con h·y ngñ ®i À ¬i c¸i ngñ ®ang vÒ cïng con. (Lời ru trên mặt đất) ChÞ lÊy tiÕng ru vµ t×nh yªu th­¬ng ®Ó che chë cho con trong giÊc ngñ tr­íc gi÷ déi cña bom ®¹n. Ngñ yªn con, ngñ ®Éy giÊc nghe con Lêi mÑ ru lµm chiÕn hµo che chë. (Lời ru trên mặt đất) Lêi ru cña ngưòi mẹ trµn ngËp t×nh yªu th­¬ng. Trong th¬ c¸c nhµ th¬ n÷ t×nh yªu th­¬ng dµnh cho nh÷ng ®øa con d­êng nh­ kh«ng bao giê v¬i c¹n. C¸c chÞ nâng niu tõ nh÷ng dÊu hiÖu h×nh thµnh ®Çu tiªn cña ®øa con yªu quý cña m×nh. Con lµm khæ mÑ ®i nµo Thèm chua mỏi mÖt xanh xao vãc gÇy VÉn hay chín th¸ng mưòi ngµy Con nh­ tr¸i n¾ng m×nh c©y chÝn dÇn. (T×nh mÑ - Phan ThÞ Thanh Nhµn) T×nh yªu th­¬ng dµnh cho con trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c trang viÕt cña c¸c chÞ. Yªu con, hiÓu t©m lý cña con, t«n träng chóng nh­ ng­êi lín, c¸c nhµ th¬ n÷ ®· ®em vµo thÕ giíi trÎ th¬ ®«i m¾t vµ tÊm lßng ng­êi mÑ. C¸c chÞ hßa m×nh víi trÎ con, t­ duy b»ng c¸i nh×n cña trÎ con vµ ®ång c¶m trong c¶m nhËn thÕ giíi thËt trong s¸ng, ®¸ng yªu vµ ngé nghÜnh. Xu©n Quúnh trß chuyÖn víi con trong bµi th¬ C¾t nghÜa: Ban ngµy lµm b»ng n¾ng Mïa xanh lµm b»ng c©y Qu¶ ít lµm b»ng cay TiÕng ån sinh tµu ®iÖn. Thơ Phan ThÞ Thanh Nhµn đã thể hiện những suy nghĩ thật ngộ nghĩnh của trẻ thơ Con muèn mÆc ¸o ®á Nh­ tê lÞch nh÷ng ngµy mÑ nghØ §µi ng©m th¬ con nghe ­ít thÕ MÑ còng ng©m th¬ vµo n­íc cho hay (Lời con) Trong khi L©m ThÞ Mü D¹ trong bµi C©u hái cña con chÞ ®· ph¸t hiÖn ra ®iÒu lý thó. Ai bá muèi vµo sãng Mµ sãng mÆn mÑ ¬i K×a trong c¸i mÆt trêi Cã s¾c trÇu bµ néi Con muèn ra ngoµi biển Sê mÆt trêi ®­îc kh«ng. NÕu b»ng con m¾t lý trÝ l¹nh lïng cña ng­êi lín sÏ ch¼ng bao giê cã ®­îc bÊt ngê lý thó trong c¸ch t­ duy con trÎ. C¸c chÞ ®· hßa m×nh vµo thÕ giíi trÎ th¬ lung linh ®Çy mµu s¾c ®Ó hiÓu vµ c¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m thÕ giíi bªn ngoµi ®­îc th©u tãm trong c¸i nh×n trÎ th¬. §ã ph¶i lµ tÊm lßng cña ng­êi mÑ hiÓu con, yªu con tha thiÕt. Nhµ th¬ Xu©n Quúnh ng­êi phô n÷ nh¹y c¶m, ®a ®oan trªn ®­êng ®êi nh­ng víi nh÷ng ®øa con bao giê chÞ còng lµ ng­êi mÑ tuyÖt vêi nhÊt. T×nh yªu chÞ dµnh cho con s©u s¾c vµ c«ng b»ng, t«n träng nh÷ng suy nghÜ lý gi¶i cña con. T×nh yªu con trë thµnh nguån m¹ch m¸u thÞt trong th¬ chÞ. Trong bµi MÑ con lý gi¶i c©u hái tõ “b«ng hoa”, “mµu xanh trªn cöa”, “«ng mÆt trêi”, “tiÕng chim ca”, “mÆt ao”, “dßng s«ng”, “con thuyÒn”, “mÑ” tÊt c¶ ®Òu cña con. Vµ ®øa bÐ thËt ngé nghÜnh hái l¹i mÑ cña con sao nhiÒu thÕ. Nh­ng c¸ch kÕt cña chÞ thËt bÊt ngê, bao chøa t×nh mÑ bao la, ngËp trµn: Nh­ng mÑ l¹i nhiÒu h¬n V× tÊt c¶ cña con Mµ con lµ cña mÑ. Cã thÓ thÊy trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ®Ò tµi viÕt vÒ ng­êi th©n yªu ruét thÞt lµ m¹ch ngÇm ch¶y suèt trong mçi hån th¬ c¸c chÞ. Trong ®ã Xu©n Quúnh lµ ng­êi dµnh nhiÒu trang viÕt cho con nhÊt, “trong t­ c¸ch ng­êi mÑ Xu©n Quúnh ®Ó l¹i mét gia tµi th¬ viÕt cho con” [30, 453]. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ hoàn cảnh riêng của nhà thơ ngay tõ nhá chÞ lu«n thiÕu t×nh cảm ch­a ®­îc Êp ñ bëi vßng tay mÑ, l¹i rêi vßng tay cha. Con ng­êi lu«n thiÕu t×nh c¶m gia ®×nh nên khi cã con chị ®· dån hÕt t×nh yªu th­¬ng cho nh÷ng ®øa con, ®Ó bï ®¾p l¹i nh÷ng thiÕu thèn trèng tr¶i cña ®êi m×nh. Trong th¬ chÞ ®øa con lµ thiªn thÇn, lµ ®èi t­îng che chë vµ còng lµ ®iÓm tùa tinh thÇn cho ng­êi mÑ. Th¬ L©m ThÞ Mü D¹ còng cã nh÷ng nÐt gÇn nh­ thÕ, chÞ xem ®øa con bÐ báng nh­ ng­êi b¹n t©m giao ®Ó chia sÎ nh÷ng nçi niÒm chÊt chøa trong lßng. Nh÷ng c©u th¬ nh­ lêi dÆn dß con g¸i vÒ nh÷ng ®­îc, mÊt trªn ®­êng ®êi b»ng chÝnh nh÷ng kinh nghiÖm ®au ®ín mµ m×nh tõng nÕm tr¶i, ®ã nh­ lµ m¸u thÞt c¾t cøa trong lßng mµ chÞ ®óc kÕt ®­ợc. Tù m×nh ph¶i hiÓu m×nh th«i Lµm th©n con g¸i mét ®ời Buån lo lÆn vµo trong m¾t (Một thời con gái) C©u th¬ nãi víi con hay nãi víi chÝnh m×nh nh­ ch­a hÕt nh÷ng ®ín ®au trong câi hoµi niÖm vÒ mét thêi con g¸i xa x­a. Trong khi ®ã Phan ThÞ Thanh Nhµn còng dµnh nh÷ng vÇn th¬ ®Çy yªu th­¬ng cho nh÷ng ®øa con cña m×nh. Yªu con nªn mÑ biÕt vÏ Con cß, con v¹c, con n«ng Yªu con nªn mÑ biÕt h¸t Lêi ru th¬m h­¬ng lóa ®ång.. (Yªu con) Yªu con nªn chÞ d¹y cho con biÕt yªu th­¬ng nh©n hËu h¬n trong cuéc ®êi. Yªu ng­êi ®Ó ®­îc ng­êi yªu BiÕt l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng ®iÒu khã kh¨n Th­¬ng ng­êi ®Ó ®­îc th­¬ng h¬n Ở ®©u còng cã ngän nguån ®Çy v¬i. (GÆp con) Ph¶i lµ nh÷ng ng­êi phô n÷ nh©n hËu vÞ tha, mét t×nh yªu con v« bê bÕn th× c¸c chÞ míi cã được nh÷ng vÇn th¬ th©n th­¬ng, dÞu ngät dµnh cho con. Nh÷ng c©u th¬ Êy tù nhiªn nh­ t×nh mÑ. Trong mảng ®Ò tµi viÕt vÒ ng­êi th©n, bªn c¹nh nh÷ng vÇn th¬ viÕt cho bµ, mÑ, cho nh÷ng ®øa con yªu ta vÉn b¾t gÆp nh÷ng bµi th¬ c¸c chÞ dµnh chi ng­êi chÞ, ng­êi em trai, ng­êi cËu, ng­êi b¹n g¸i. §iÒu nµy thÓ hiÖn t©m hån ®Çy t×nh th­¬ng yêu rộng lớn và nhạy cảm. Nh÷ng kû niÖm vÒ ng­êi th©n m·i lµ ®iÓm tùa tinh thÇn cho c¸c chÞ trong cuéc sèng, lµ n¬i ®Ó bµy tá yªu th­¬ng. Trong cuộc đời Xu©n Quúnh ngoµi bµ nội th× chÞ g¸i lµ ng­êi ruột thịt th©n yªu nhÊt trªn ®êi, cho nªn nh÷ng kû niÖm vÒ ng­êi chÞ bao giê còng ®­îc Xu©n Quúnh ghi nhí nhÊt, với mong ­íc ®­îc trë vÒ trong vßng tay Êm ¸p chë che cña chÞ. Ng­êi chÞ trong nçi nhí cña Xu©n Quúnh bao giê còng lµ ng­êi chu ®¸o yªu th­¬ng em, che chë, bao bäc ®øa em cña m×nh. Th­ chÞ hái cÆn kÏ Tõ c¸i mÆc, c¸i ¨n ChÞ l¹i dÆn ®i ®­êng Quúnh nh×n xe cÈn thËn Em trë thµnh bÐ báng Trong c¸nh tay chÞ x­a. (Thư chị tháng ba) Nhµ th¬ Phan ThÞ Thanh Nhµn l¹i dµnh nhiều trang viÕt vÒ những ng­êi em trai, em g¸i cña m×nh. §ã kh«ng chØ lµ sù quan t©m, là t×nh th­¬ng yªu, niÒm tù hµo cña ng­êi chÞ dµnh cho nh÷ng ®øa em cña m×nh mµ cßn lµ niÒm ­íc ao nhận về mình những vất vả để em được hạnh phúc ¦íc g× m­a giã b·o bïng Víi hÌ n¾ng ch¸y, víi ®«ng tª ng­êi ChØ m×nh chÞ chÞu mµ th«i §Ó em vui m·i niÒm vui ban ®Çu. ViÕt vÒ ng­êi th©n ta cßn b¾t gÆp trong th¬ cña c¸c t¸c gi¶ n÷ nh÷ng lêi t©m tình dành cho b¹n g¸i (§ªm nh­ ng©n - L©m ThÞ Mü D¹), Th¬ viÕt cho m×nh vµ nh÷ng ng­êi con g¸i kh¸c (Xu©n Quúnh)... §ã lµ nh÷ng lêi th¬ gi÷ trong tim, nh÷ng phót gi©y ®¸ng nhí cña hai ng­êi b¹n g¸i: Cã phót trªn ®êi thµnh v« gi¸ §ªm nay ch¼ng thÓ cã ®ªm nµo Ta sèng cïng nhau nh­ qu¶ ngät Mai råi tất cả chØ chiªm bao. (§ªm nh­ ng©n - Lª ThÞ Mỹ D¹) Cïng chia nhau nh÷ng kû niÖm, chia nhau nçi nhí. §ªm nay thøc cïng b¹n g¸i Chia cïng t«i nçi nhí con Lßng tin tr¶i ra víi b¹n M¸t l¹nh nh­ tr¸i bÇu non (Lâm Thị Mỹ Dạ) T×nh c¶m víi nh÷ng ng­êi b¹n g¸i ®­îc c¸c nhµ th¬ n÷ ghi l¹i b»ng nh÷ng kû niÖm th©n th­¬ng gÇn gòi. NÕu trong th¬ ChÝnh H÷u t×nh ®ång ®éi, chia nhau “tõng c¬n ín l¹nh”, lµ h×nh ¶nh tay trong tay lµm víi ®i gian khæ, kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt của bom đạn “Th­¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay”. §èi víi c¸c nhµ th¬ n÷ t×nh c¶m ®èi víi nh÷ng b¹n g¸i th­êng lµ nhí vÒ nh÷ng kû niÖm ®· tõng cã gi÷a hai ng­êi nhá tõ d¸ng vÎ, tÝnh c¸ch, tÊt c¶ in ®Ëm trong t©m trÝ c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. Tao vÉn th­êng thÊy mµy Lạ thế không hề gầy VÉn trßn nh­ h¹t mÝt VÉn hÊp ta hÊp tÊp Hay nãi vµ hay c­êi. (Nhớ bạn - Phan Thị Thanh Nhàn) B»ng tiÕng th¬ trìu mÕn, gÇn gòi c¸c chÞ ®· dµnh nh÷ng c©u th¬ chÊt chøa bao søc nÆng t×nh c¶m ®Ó viÕt vÒ nh÷ng ng­êi th©n yªu cña m×nh. TiÕng th¬ cña c¸c n÷ sÜ thÕ hÖ chèng Mü mang mét b¶n søc riªng. B»ng t×nh th­¬ng ng­êi mÑ dµnh cho con, lßng biÕt ¬n cña ®øa con dµnh cho ng­êi mÑ, ng­êi bµ, nh÷ng kû niÖm víi ng­êi b¹n g¸i.. Tất cả ®· t¹o nªn nh÷ng c©u th¬ mang giäng ®iÖu tr÷ t×nh s©u l¾ng. ViÕt vÒ ng­êi th©n yªu lµ m¹ch ngÇm trong s¸ng t¸c cña c¸c nhµ th¬ n÷. §ã còng chÝnh lµ ®iÓm tùa v÷ng ch¾c cho c¸c chÞ b­íc vµo cuéc sèng yªu ng­êi, yªu ®êi, yªu cuéc sèng, g¾n bã víi ng­êi th©n lµ c¸i ®Ých mµ c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü muèn h­íng tíi. 2.3. T×nh yªu vµ niÒm h¹nh phóc riªng t­ Tr¶i qua nh÷ng n¨m th¸ng chiÕn tranh, qua nhiÒu ngµy th¸ng vui buån, nÕm tr¶i cay ®¾ng, tr¶ gi¸ b»ng qu·ng ®êi cña chÝnh m×nh, c¸c nhµ th¬ n÷ nhËn ra c¸i cßn l¹i cho mình chÝnh lµ nh÷ng gi¸ trÞ b×nh th­êng nhÊt cña cuéc sèng. Trong niÒm h¹nh phóc Êy t×nh yªu m·i lµ nçi kh¸t khao diÖu kú, lµ m¬ ­íc, ¸m ¶nh vµ nçi nhí kh«n ngu«i. Trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ t×nh yªu h¹nh phóc lu«n g¾n liÒn víi kh¸t väng mét cuéc sèng b×nh yªn. TiÕng th¬ kh¸t khao h¹nh phóc Êy kh«ng giíi h¹n ë những ngưòi phụ nữ làm thơ mµ lµ tiÕng nãi chung cho bao tr¸i tim phụ n÷ ®ang thæn thøc. Dï ë cung bËc nµo tiÕng th¬ c¸c chÞ còng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc, s©u l¾ng cña nh÷ng tr¸i tim n÷ ®a mang vµ giµu t×nh c¶m. TiÕng thơ c¸c chÞ nh­ ®­îc ch¾t läc tõ trong m¸u thÞt, tiÕng nãi cña con tim lu«n khao kh¸t t×nh yªu, h¹nh phóc trän vÑn dành cho ng­êi m×nh yªu. 2.3.1. Nçi kh¸t khao t×nh yªu m·nh liÖt S¸ng t¸c cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü cøu n­íc ®­îc thÓ hiÖn qua hai giai ®o¹n thêi chiÕn vµ thêi b×nh. Trong thêi chiÕn quan niÖm vÒ t×nh yªu mang lý t­ëng cao c¶, nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü t×nh yªu ®· ch¾p c¸nh cho con ng­êi thªm søc m¹nh, niÒm tin, lµ ®iÓm tùa tinh thÇn, lßng dòng c¶m v­ît qua gian khæ ¸c liÖt cña cuéc chiÕn tranh. T×nh yªu trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lu«n g¾n bã mËt thiÕt víi c¸i ta chung thêi ®¹i. Tuy vËy víi sù nh¹y c¶m, nh÷ng c©u th¬ viÕt vÒ t×nh yªu trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü vÉn mang nhiÒu kh¸t khao, m¬ ­íc cña mét tr¸i tim yªu ch©n thµnh, ®»m th¾m, víi ®Çy ®ñ c¸c cung bËc, cã nhí th­¬ng, cã trao göi, khao kh¸t m·nh liÖt. Đã còng lµ nguån m¹ch chÝnh trong th¬ chèng Mü. Hơn ở đâu hết th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nãi ®óng t©m lý cña nh÷ng b¹n trÎ ®ang yªu. Tõ c¸i riªng c¸ nh©n, từ c¶m xóc riªng t­ nhÊt ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t lªn ®êi sèng t©m hån cña mét thÕ hÖ sèng trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Êt n­íc cã chiÕn tranh. Còng viÕt vÒ nçi nhí nh­ng trong th¬ NguyÔn §×nh Thi ta c¶m thÊy mét t×nh yªu cã qu¸ nhiÒu mµu s¾c Anh yªu em nh­ yªu ®Êt n­íc VÊt v¶ ®au th­¬ng t­¬i th¾m v« cïng T×nh yªu ë ®©y được so sánh với những điều rộng lớn. Với c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nçi nhí Êy kh«ng trõu t­îng mµ g¾n víi nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ. Lßng em nhí ®Õn anh C¶ trong m¬ cßn thøc. (Sóng - Xuân Quỳnh) Hay lµ h×nh ¶nh: Tr­íc c©y cá v« t­ em ch¼ng dÊu Nỗi nhí anh nçi nhí kh«n cùng. (Xu©n Quúnh) §ã lµ nçi nhí kh«n ngu«i, nçi nhí d¹t dµo trong tõng trang viÕt. Trong th¬ ý Nhi nçi nhí còng ®­îc nhấn mạnh thªm nhiÒu lÇn: DÉu chóng m×nh cã ngµy th¸ng c¸ch chia DÉu chóng m×nh xa nhau dÆm dµi ®Êt n­íc Cã thÓ nãi, víi c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nçi nhí lu«n lµ c¶m xóc th­êng trùc trong th¬ vµ trong ®êi sèng tinh thÇn cña c¸c chÞ, nh÷ng c©u th¬ viÕt vÒ nçi nhí t×nh yªu rÊt xóc ®éng thiÕt tha vµ ch¸y báng. Ở ®©y th× nhí ®»ng kia Ở ®»ng kia th× l¹i nhí vÒ n¬i ®©y. (Xu©n Quúnh) §ã lµ nçi lßng trµn ngËp t×nh yªu, muèn «m t×nh c¶m vµo lßng nh­ng cµng n¾m b¾t cµng khã gi÷ h¬n. Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lu«n lµ nçi lßng ®au ®¸u cña c« g¸i nhí vÒ ng­êi yªu. C« g¸i nhá th©n quen Nhí anh anh cã biÕt. (L©m ThÞ Mü D¹) Hay trong th¬ Ý Nhi: Nh÷ng con ®­êng më ra trăm lèi nhá Nhí anh nhiÒu ®Õn thÕ lµ em. Nçi nhí trµn ngËp kh«ng gian, thêi gian, m·nh liÖt nång nµn nh­ng kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã. Nh÷ng vÇn th¬ cña c¸c chÞ chøa đựng sù bao dung, dÞu dµng, nh¹y c¶m. TiÕng yªu trong th¬ c¸c chÞ kh«ng ph¶i lµ tiÕng nãi yÕu ®uèi mµ lu«n m¹nh mÏ, c¸c chÞ biÕt yªu vµ mong muèn ®­îc yªu. ¦íc chi lµm chiÕc nãn che anh §ªm gi¸ l¹nh em xin lµm ngän löa (O đề - Xu©n Quúnh) T×nh yªu trong th¬ c¸c chÞ lµ t×nh yªu say mª, s«i næi, t¸o b¹o vµ chñ ®éng, ng­êi con g¸i ®ang yªu Êy nhiÒu lóc thấy ng­êi yªu cña m×nh cÇn ®­îc b¶o vÖ che chë: Ngủ đi, anh cø ngñ §· cã em thøc canh Cho ®Ñp giÊc m¬ anh Ngñ ®i anh, h·y ngñ. Ngủ ngon anh! để ngày mai bình minh đến Buåm chóng ta tung c¸nh ra kh¬i. (Ru - Xu©n Quúnh) Lêi ru thật kháe kho¾n l¹c quan. Trong sè c¸c nhµ th¬ n÷ viÕt vÒ t×nh yªu trong th¬ chèng Mü cã lÏ g­¬ng mÆt n÷ sÜ Xu©n Quúnh ®Ó l¹i nhiÒu Ên t­îng nhÊt. ChÞ ®Æt nhiều kú väng vµo t×nh yªu, tin nã lµ søc m¹nh duy nhÊt gióp con ngưòi cã thÓ v­ît qua mäi thö th¸ch trë ngại cña cuéc ®êi: Thêi gian nh­ giã tho¶ng qua T×nh yªu lµ c¸nh ®ång hoa gi÷a ®êi Tay ta n¾m lÊy tay ng­êi DÉu qua tr¨m suèi ngµn ®ồi còng qua T×nh yªu trong th¬ chÞ thật mãnh liệt xuyªn suèt c¸c tËp th¬ lµ một t×nh yªu da diÕt, khi sôi næi, ån µo, lóc lÆng lÏ thiÕt tha: Con sãng d­íi lßng s©u Con sãng trªn mÆt n­íc ¤i con sãng nhí bê Ngµy ®ªm kh«ng ngñ ®­îc Lßng em nhí ®Õn anh C¶ trong m¬ cßn thøc. (Sóng - Xu©n Quúnh) Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü t×nh yªu t­îng tr­ng cho c¸i ®Ñp, c¸i tèt, c¸i cao quý cña con ng­êi, nã t­îng tr­ng cho niÒm kh¸t khao hoµn thiÖn m×nh. Tr­íc lêi nãi cã c¸nh cña nh÷ng ®«i løa yªu nhau, th«ng th­êng ng­êi con g¸i bao giê còng thÝch thó với những lời khen tặng, nh­ng c« g¸i trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ lại có ph¶n øng kh¸ bÊt ngê. T×nh yªu kh¾t khe thÕ ®Êy Anh ¬i anh ®õng khen em (Anh đừng khen em) Hay: Em sî lêi khen cña anh Nh­ chiÒu vÒ h¾t tèi. (Anh đừng khen em) C« mong muèn ng­êi yªu chØ ra c¸i kÐm ®Ó tù m×nh hoµn thiÖn m×nh h¬n. §ã lµ c¶m nhËn cña t©m hån s©u s¾c vµ ch÷ng ch¹c, c« kh«ng ®Ó lêi yªu, c¶m xóc yªu ®­¬ng cho¸ng ngîp t©m trÝ mµ vÉn dµnh mét kho¶ng kh¾c, mét m×nh tù suy ngÉm vÒ t×nh yªu, vÒ ng­êi m×nh yªu. Lêi khen chØ tho¸ng qua, c¸i cßn l¹i víi thêi gian ®ã chØ cã thÓ lµ sự hoµn thiÖn mình. VËy nªn c« g¸i Êy ®· kh«ng ngÇn ng¹i bµy tá cïng ng­êi yªu nh÷ng lêi thiÕt tha xuÊt ph¸t tõ ®¸y lßng: H·y chØ cho em c¸i kÐm §Ó em nªn ng­êi tèt lµnh H·y chØ cho em c¸i xÊu §Ó em ch¨m chót ®êi anh (Anh đừng khen em) §ã míi lµ t×nh yªu ®Ých thùc bëi t×nh yªu ch©n chÝnh bao giê còng kh¾t khe víi chÝnh m×nh vµ víi ng­êi m×nh yªu. Nh÷ng vÇn th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÓ hiÖn mét t©m hån nh¹y c¶m, mét tr¸i tim ®Çy nhiÖt huyÕt lu«n mong muèn yªu ng­êi vµ ®­îc ng­êi yªu. T×nh yªu trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ ®­îc c¶m nhËn ë nhiÒu cung bËc kh¸c nhau. Víi Xu©n Quúnh ®ã lµ mét t×nh yªu nång nµn vµ bÒn v÷ng: ¤i con sãng nhí bê Ngµy ®ªm kh«ng ngñ ®­îc Lßng em nhí ®Õn anh C¶ trong m¬ cßn thøc. (Sóng) ChÞ kh«ng ngÇn ng¹i trao göi hÕt lßng, tËn tôy víi cuéc sèng cña hai ng­êi: Trong tay anh tay cña em ®©y BiÕt lÆng lÏ vun trång g×n gi÷ Trêi m­a l¹nh tay em khÐp cöa Em ph¬i mÒn v¸ ¸o cho anh Tay c¾m hoa tay ®Ó treo tranh Tay th¾p s¸ng ngän ®Ìn ®ªm anh ®äc. (Bàn tay em) Xu©n Quúnh s½n sµng n¾m tay ng­êi yªu v­ît qua nh÷ng con ®­êng cam go, gi«ng b·o ®Ó ®Õn víi nh÷ng bÕn bê h¹nh phóc: §­êng tÝt t¾p kh«ng gian nh­ bÓ Anh chê em cho em vÞn bàn tay. (Bàn tay em) Trong thơ của các nhµ th¬ Xu©n Quúnh, Phan ThÞ Thanh Nhµn, Ý Nhi, L©m ThÞ Mü D¹ khi viết về h¹nh phóc, t×nh yªu kh«ng cã ch÷ nµo liªn quan ®Õn x¸c thÞt, kh«ng đề cao vÎ ®Ñp thÓ x¸c trong t×nh yªu, điều này tạo nên nét đặc trưng trong thơ các chị so với các nhà thơ sau này. Tình yêu trong thơ của các nhà thơ nữ sau đổi mới là sự cuồng nhiệt, mệt nhoài của cái tôi đa đoan với cá tính mạnh mẽ dữ dội: Em Người sống hết mình từ tế bào nhỏ nhất Ngưòi đã yêu dữ dội bằng sức mạnh của phái yếu (Những câu thơ mang vị mặn - Vi Thuỳ Linh) Trong th¬ cña Xu©n Quúnh h¹nh phóc t×nh yªu chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm, qua t×nh yªu m×nh hiÓu m×nh vµ hiÓu ®­îc nçi lßng ng­êi b¹n ®êi: ChØ cã thuyÒn míi hiÓu BiÓn mªnh m«ng nh­êng nµo ChØ cã biÓn míi biÕt ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u. (Thuyền - biển) Nçi kh¸t khao t×nh yªu lu«n th­êng trùc trong t©m hån mçi ng­êi, ®Æc biÖt víi ng­êi phô n÷ th× ®iÒu ®ã l¹i trë thµnh m¸u thÞt. T×nh yªu trong th¬ cña Xu©n Quúnh ®­îc gi¸o s­ Phan Ngäc nhËn xÐt: “Đọc thơ tình của hai bạn rồi xem lại các bài thơ tình khác ta thấy ngay thơ tình của Quỳnh -Vũ mới đúng là th¬ t×nh cña v¨n hãa ViÖt Nam, v¨n hãa x©y dùng trªn tr¸ch nhiÖm víi ®Êt n­íc, gia ®×nh, th©n phËn vµ diÖn m¹o con ng­êi lao ®éng ViÖt Nam, chÊp nhËn khã kh¨n, thö th¸ch ®Ó ®æi míi vÒ h¹nh phóc cña con ng­êi lao ®éng”. [50, 492]. Ta b¾t gÆp tiÕng nãi kh¸t khao h¹nh phóc trong th¬ Xu©n Quúnh lu«n g¾n liÒn kh¸t khao vÒ mét m¸i Êm gia ®×nh. T×nh yªu ®i liÒn h«n nh©n, g¾n bã cïng nhau: ChØ riªng ®iÒu ®­îc sèng cïng nhau NiÒm vui s­íng víi em lµ lín nhÊt Tr¸i tim nhá n»m trong lång ngùc Gi©y phót nµo tim ch¼ng ®Ëp v× anh. (ChØ cã sãng vµ em) Trong khi ®ã ta l¹i cã mét Phan ThÞ Thanh Nhµn e Êp, dÞu dµng, mang d¸ng bÏn lÏn, duyªn d¸ng trong h­¬ng thÇm: C« g¸i nh­ chïm hoa lÆng lÏ Nhê h­¬ng thầm nãi hé t×nh yªu (Hương thầm) Mét NguyÔn ThÞ Hång Ng¸t kh¸t khao vÒ mét ng­êi yªu s­ëi Êm cho mình suèt cuéc ®êi: Xin anh h·y lµm ngän löa S­ëi cho em Êm suèt cuéc ®êi Kh«ng chØ ë nh÷ng mïa ®«ng l¹nh gi¸ Muèn ë bªn em cã mét ng­êi. (Löa) L©m ThÞ Mü D¹ nãi lªn t©m tr¹ng thæn thøc, mong ­íc da diÕt ®èi víi ng­êi yªu: Trêi ¬i lµm sao cã mét cuéc ®êi §Ó cho t«i nÐm m×nh vµo ®ã Mµ kh«ng hÒ c©n nh¾c ®¾n ®o R»ng cuéc ®êi Êy vÉn cßn ch­a ®ñ. (Không đề) L©m ThÞ Mü D¹ lu«n khao kh¸t ®­îc giao c¶m, ®ång c¶m tận cùng ®­îc trong t©m hån nh÷ng ng­êi yªu nhau. TiÕng th¬ cña chÞ lµ lêi thæn thøc, tiÕng nãi kh¸t khao yªu ®­¬ng da diÕt ®èi víi ng­êi m×nh yªu. Nã ®· nãi hé nçi lßng bao c« g¸i ®ang b­íc vµo tuæi yªu. Ng­êi phô n÷ khi yªu,th­êng yªu víi t×nh c¶m chân thành nhất vµ dốc toµn bộ niềm tin, sù kú väng vµo ng­êi yªu, tr¸i tim hä kh«ng ngõng ao ­íc, mong ®îi: Chỉ còn anh và em Cùng tình yêu ở lại (Thơ tình cuối mùa thu) Trong khi ®ã nhµ th¬ Phan ThÞ Thanh Nhµn víi mét phong c¸ch ch©n thµnh dÔ mÕn, ®«n hËu chÞ tr¶i lßng m×nh mµ kh«ng dÊu diÕm: Mét t×nh yªu v­ît qua c¸i chÕt Qua hoang tàn löa báng thêi gian HiÖn ra tÊm lßng anh ®»m th¾m Yªu nh­ löa d÷ Yªu dÞu hiÒn nh­ giã mïa xu©n. (Nghe ®äc th¬ t×nh) ChÞ khao kh¸t mét t×nh yªu v­ît qua nh÷ng khã kh¨n c¸ch trë, qua c¸i chÕt “löa báng thêi gian” vµ ®»ng sau lµ tr¸i tim yªu cña anh ®ang trµn ngËp t×nh yªu ®ang chê em. “TÊm lßng anh ®»m th¾m” khiến em ­íc m¬ vµ mong ­íc ®i hÕt ®­îc c¸c cung bËc cña t×nh yªu, ®Õn tËn cïng bÕn bê ®Ó thÊy ®­îc nçi ®au, sù c¾t chia, niÒm h¹nh phóc, dÞu ngät cña t×nh yªu. §ã lµ khao kh¸t chÝnh ®¸ng cña ng­êi phô n÷ d¸m yªu vµ d¸m sèng víi chÝnh c¶m xóc cña m×nh: Yªu nh­ löa d÷ Yªu dÞu hiÒn nh­ giã mïa xu©n. Trong s©u th¼m tr¸i tim cña ng­êi phô n÷ bao giê còng khao kh¸t mong muèn cã mét t×nh yªu tuyÖt ®Ønh. §»ng sau vÎ bÒ ngoµi b×nh th­êng nh­ bao ng­êi, lµ tr¸i tim tha thiÕt ch¸y báng víi t×nh yªu. Ng­êi phô n÷ với tình cảm thËt nh©n hËu, t×nh yªu trong hä là sự mong chê, là niÒm kh¸t khao yªu và được yêu. Nh÷ng vÇn th¬ t×nh cña c¸c chÞ ®· mang ®Õn cho th¬ t×nh thÕ hÖ chèng Mü nh÷ng ©m s¾c ri