Luận văn Hoạch định chính sách công trong quá trình xây dựng mô hình nông thôn mới trên địa bàn Quảng Nam

đột phá để làm thay đổi hoàn toàn cục diện nền kinh tế và tạo sức lan tỏa rất hiệu quả. Nhờ đó, “Thâm Quyến, sau 27 năm, từ một vùng nông thôn với hai trăm ngàn dân, đến nay đã thành một đô thị lớn với hơn mười hai triệu người, từ mức thu nhập bình quân chỉ khoảng 100$ nay họ có thu nhập bình quân 8000$, sản xuất ra lượng GDP 74 tỷ đôla Mỹ, nhiều hơn toàn bộ nền kinh tế 84 triệu người của VN (hơn 60 tỷ)”. Đây chính là điểm Việt Nam đang rất thiếu. Ta có nhiều dự án lớn, có những vùng kinh tế trọng điểm, nhưng chưa thể tạo ra đột phá. - Lựa chọn tróng vấn đề chính sách trong phát triển nông thôn một cách khoa học, hiện đại: Huy động nhiều nguồn vốn, như nông dân đóng góp, vay ngân hàng, vốn của Nhà nước; sử dụng các công nghệ thích hợp, vòng quay ngắn; sản xuất hướng vào thị trường; huy động mọi lực lượng khoa học - kỹ thuật Trung ương và địa phương. 1.4.3. Mô hình nông nghiệp của Nhật Bản Phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ liên kết với công ty lớn theo 3 cấp: Cấp 1- Các doanh nghiệp mẹ nằm ở thành phố, lắp ráp sản phẩm cuối cùng do các công nhân kỹ thuật chuyên nghiệp đảm nhận. Cấp 2- Các xí nghiệp nhỏ và vừa phân tán ở thị trấn nông thôn, gia công sản xuất các chi tiết hoặc cụm chi tiết, sử dụng nhân công làm việc kiêm nhiệm (vừa làm công nghiệp vừa tham gia sản xuất các ngành nghề khác). Cấp 3 - Các cơ sở sản xuất gia đình, gia công sản xuất các chi tiết đơn giản, sử dụng lao động của hộ gia đình, được tập huấn kỹ thuật. Kinh nghiệm của Mô hình nông nghiệp Nhật bản cho Việt Nam: Phát triển sản xuất công nghiệp theo mô hình liên kết và hợp tác trên cơ sở sự phát triển cao của các thể chế thị trường để tăng năng suất lao động và tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm dựa trên lợi thế so sánh. 1.4.4. Mô hình phát triển nông thôn của Đài Loan Để công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn, Đài Loan có lợi thế so với nhiều nước đang phát triển khác là tiếp nhận được một khoản viện trợ và đầu tư nước ngoài lớn. Thu hút khoản viện trợ này vào các lĩnh vực nhiều lao động như xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển nông thôn, các ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp nhẹ. Trong giai đoạn đầu khôi phục kinh tế, một phần lớn tiền viện trợ (khoảng 30%) dùng cho việc tái thiết nông thôn. Việc lập kế hoach tham mưu xây dựng chính sách và điều hành đầu tư cho nông thôn được giao cho cơ quan Tái thiết Nông thôn (JCRR) thành lập năm 1948. Quá trình công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn Đài Loan gắn liền với chiến lược phát triển chung của kinh tế Đài Loan. Quá trình này trải qua 3 giai đoạn: 1953-1963, thực hiện chiến lược phát triển hướng nội thay thế nhập khẩu. Nhờ đó, tạo việc làm, phát triển công nghiệp tăng mức sống dân cư, giảm việc nhập siêu ngoại tệ. Giai đoạn 1963 - 1973 phát triển hướng ngoại, hướng vào xuất khẩu. Thập kỷ 70 - 80 áp dung chiến lược “chuyển đổi tăng tốc”. Chính phủ thành lập 17 khu vực công nghiệp nông thôn để hỗ trợ phát triển ngành thủ công và công nghiệp nông thôn. JCRR cung cấp tín dụng, hỗ trợ công nghệ cho các dự án này, tập trung vào công nghiệp chế biến nông sản. Các doanh nghiệp với sự bảo trợ của chính quyền, phối hợp với Nông hội ký kết hợp đồng với nông dân sản xuất nguyên liệu cho các nhà máy và tiêu thụ nông sản cho nông dân. Chế biến nông sản thực phẩm, công nghiệp dệt, đồ may mặc, đồ da, đồ gỗ, sản phẩm thép, thiết bị máy,… phục vụ xuất khẩu chiếm ưu thế. Chú trọng phát triển công nghiệp chế biến nông sản thực phẩm; tạo mối liên kết chặt chẽ giữa công nghiệp và nông nghiệp, hình thành mối quan hệ hợp đồng giữa nông dân vùng nguyên liệu với nhà máy. Đài Loan áp dụng thành công mô hình kinh tế “liên kết”. Các thành phần kinh tế đều kết nối chặt chẽ và chia sẻ lợi ích với nhau: Nông dân -nông hội - chính phủ; doanh nghiệp nước ngoài - doanh nghiệp vệ tinh trong nước; nông dân - nhà máy; sản xuất tiêu thụ nội địa - xuất khẩu; công nghiệp thành phố - kinh tế nông thôn,… Nông nghiệp không chỉ là nền tảng trong tiến trình công nghiệp hoá, mà thực sự tham gia tích cực vào giai đoạn đầu cung cấp lương thực, nguyên liệu cho xã hội, chuyển vốn và lao động, tích luỹ ngoại tệ cho công nghiệp, tạo ra thị trường rộng lớn và ổn định trong nước nuôi công nghiệp lớn lên vươn ra thế giới. Từ việc nghiên cứu những mô hình phát triển nông nghiệp nông thôn đó cho thấy phương pháp tiếp cận lý thuyết phát triển nông thôn ở mỗi nước không hoàn toàn thống nhất: Đài Loan tiếp cận lý luận PTNT từ trên xuống (Chiến lược - giải pháp cụ thể ở các cấp các ngành, các lĩnh vực); Hàn Quốc tiếp cận lý luận PTNT từ dưới lên (lấy làng là đơn vị để triển khai các dự án PTNT); Nhật Bản chủ trương PTNT hài hoà,…song để tham khảo, chính sách Việt Nam cần tính đến sự phù hợp thực tiễn, tâm lý người dân và các lợi thế khác. 1.4.5. Những bài học kinh nghiệm rút ra cho quá trình hoạch định và thực hiện các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ta - Mục tiêu thực sự của chính sách phát triển nông thôn Việt Nam hiện nay là gì? Từ đó xây dụng tiêu chí của mô hình nông thôn mới nhằm cụ thể hoá mục tiêu đó. Không chỉ đầu tư giúp người nghèo cải thiện đời sống của họ thông qua các chính sách hỗ trợ về nông nghiệp mà còn chú ý các vấn đề khả năng của người nông dân trên thị trường, đặc biệt trong điều kiện thiếu các tổ chức hợp tác thực sự của người nông dân và yêu cầu rất khắt khe của hội nhập kinh tế thế giới. - Ý tưởng chÝnh s¸ch ®óng, phï hîp được người hưởng lợi đón nhận, hưởng ứng giúp người dân lµm giµu ngay t¹i quª h­¬ng, đóng góp cho xã hội được coi là tiêu chí đầu tiên trong hoạch định chính sách xây dựng nông thôn mới. - Quy trình hoạch định bảo đảm tính khoa học thể hiện trước hết ở thái độ tôn trọng khách quan, xuất phát từ thực tiễn nông nghiệp, nông thôn và yêu cầu bức bách cải thiện cuộc sống của người nông dân. - Năng lực của đội ngũ hoạch định chính sách; quản lý và thực hiện chính sách. Người đứng đầu (tập thể) quyết định biết chọn lựa hợp lý, khoa học. Vai trò của Chính phủ và chính quyền các cấp ngày càng quan trọng trong việc đẩy nhanh quá trình phát triển nông thôn theo hướng công nghiệp hoá thông qua cơ chế chính sách, hệ thống văn bản pháp quy, các chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại ở trong nước và trên thế giới để thu hút đầu tư trong thời đại hiện nay với xu thế hội nhập toàn cầu. Đây là thực chất của vấn đề: Chủ thể quản lý phát triển nông thôn, ưu tiên đúng mức, phối hợp giữa các ngành. - Đầu tư nguồn lực, tận dụng được thời cơ, khai thác, phát huy được sức mạnh tổng hợp các nguồn lực của Nhà nước, tổ chức phi chính phủ, cá nhân, tập thể,…vào chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững. - Tinh thần tự chủ của người dân, cả cộng đồng thể hiện trong cách thức phối hợp “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, trong mối liên kết bốn nhà là yếu tố đóng vai trò quyết định để chính sách thực sự hiệu quả. Khắc phục tâm lý cam chịu, trì trệ, trông chờ, tập quán tự cung, tự cấp. - Có sơ kết rút kinh nghiệm điều chỉnh chính sách. Việc hoạch định chính sách phát triển nông nghiệp cần phải thẳng thắn nhìn nhận với tinh thần cầu thị về những bài học thất bại của các chính sách phát triển nông thôn đã có. Theo nhận định của các nhà nghiên cứu chính sách thì các vấn đề trên cũng là vướng mắc trong sự nghiệp phát triển nông thôn ở các nước đang phát triển hiện nay. - Một số chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn nhưng hướng dẫn tổ chức triển khai thực hiện chưa đạt hiệu quả như: chương trình đánh bắt xa bờ, chương trình phủ xanh đất trống đồi núi trọc. - Một số chương trình mục tiêu do cơ chế phối hợp, cơ chế giám sát, kiểm tra tổ chức thực hiện ở một số địa phương đạt hiệu quả chưa cao như chương trình một triệu tấn đường, chương trình 135 cho những xã đặc biệt khó khăn. - Một số chính sách khi xây dựng không tham khảo các nhà khoa học, chuyên môn, chuyên ngành hoặc không lấy ý kiến góp ý từ đối tượng được hưởng chính sách. Chỉ do các cơ quan quản lý thực hiện tham mưu xây dựng nên khi triển khai thực hiện không thuận lợi. - Năng lực chuyên môn, đạo đức của một bộ phận cán bộ quản lý thực hiện chính sách còn nhiều hạn chế. Tình trạng quan liêu, tham nhũng ở một số bộ phận cán bộ là những cản trở khó khăn khi thực hiện chính sách. - Cơ chế giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, UBMTTQ và các đoàn thể chưa có hiệu quả. - Đội ngũ cán bộ hoạch định chính sách nông nghiệp, nông thôn nói riêng cũng như hoạch định chính sách công nói chung chưa được đào tạo hoàn chỉnh. - Mô hình nông thôn mới ở Việt Nam đã có chủ trương xây dựng và phát triển nhưng đến nay vẫn chậm được tổng kết đánh giá để chỉ đạo nhân rộng. Kết luận chương 1 Hoạch định chính sách công nhằm xây dựng mô hình nông thôn mới là vấn đề có tính lý luận và thực tiễn rất cao. Những vấn đề chung về lý thuyết chính sách công và thực tế hoạch định chính sách phát triển nông thôn ở một số nước trên thế giới cũng như Việt Nam sẽ là cơ sở để đúc rút bài học kinh nghiệm cho qúa trình hoàn thiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Quảng Nam. Trong đó, điều cần khẳng định là bài học thành công hay chưa thành công của các mô hình nông thôn trong chiến lược phát triển nông nghiệp phụ thuộc rất lớn vào chất lượng hoạch định chính sách. Chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn chịu sự tác động, chi phối của nhiều nhân tố về chính trị, kinh tế, xã hội, nhân tố bên trong và bên ngoài. Xây dựng và tổ chức thực hiện hệ thống chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn là một quá trình phức tạp và công phu, bao gồm nhiều khâu, liên quan đến hệ thống tổ chức, bộ máy và con người. Việc tập hợp, phân tích những kinh nghiệm về hoạch định và thực hiện các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn một số nước có điều kiện và có trình độ nông nghiệp phát triển tương tự nước ta, cũng như ở nước ta để rút ra những bài học kinh nghiệm cho tỉnh Quảng Nam là rất cần thiết nhằm kế thừa có chọn lọc và vận dụng một cách sáng tạo trong việc chọn lựa mô hình nông thôn mới nào phù hợp với điều kiện của tỉnh Quảng Nam, kết quả chương 1 sẽ làm cơ sở để phân tích, đánh giá thực trạng tác động của các chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn Quảng Nam, mô hình nông thôn các nước và Việt Nam,sự lựa chọn mô hình của Quảng Nam, để chương 2 với những đề xuất, đồng thời bổ sung, sửa đổi và hoàn thiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn Quảng Nam theo hướng CNH, HĐH. Ch­¬ng 2 ChÝnh s¸ch c«ng vÒ x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi trªn ®Þa bµn Qu¶ng Nam hiÖn nay 2.1. Bèi c¶nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng vÒ x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Nam tõ n¨m 1997 ®Õn nay 2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn Qu¶ng Nam lµ tØnh ven biÓn, n»m trong vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung, cã c¶ miÒn nói, trung du, ®ång b»ng, ®« thÞ, vïng c¸t ven biÓn vµ h¶i ®¶o. DiÖn tÝch tù nhiªn h¬n 10.408 km2, d©n sè gÇn 1,5 triÖu ng­êi (92,3% d©n téc Kinh, 0,7% c¸c d©n téc Ýt ng­êi, chñ yÕu lµ d©n téc C¬- Tu, X¬- ®¨ng, Hn«ng, Co, GiÐ- Triªng,..), bao gåm 17 ®¬n vÞ hµnh chÝnh; d©n sè thµnh thÞ chiÕm 17,3%; 60% d©n sè (879,7 ngµn ng­êi) trong ®é tuæi lao ®éng [8, tr.12]. §Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 110.958 ha, chiÕm 11% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn vµ chiÕm 17% diÖn tÝch ®Êt n«ng l©m nghiÖp. DiÖn tÝch rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp chiÕm h¬n 80% tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng l©m nghiÖp, ®­îc ph©n bæ chñ yÕu trªn ®Þa bµn 8 huyÖn miÒn nói cña tØnh víi ®Þa h×nh phøc t¹p; hai khu rõng nguyªn sinh, 60 ®Þa ®iÓm phong c¶nh h÷u t×nh; nhiÒu hå n­íc, khe ®Ñp, cï lao gi÷a s«ng (Hå Phó Ninh, danh th¾ng ThuËn T×nh). Bê biÓn Qu¶ng Nam dµi 125 km, ch¹y tõ §iÖn Ngäc (tiÕp gi¸p §µ N½ng) ®Õn VÞnh Dung QuÊt; phÝa B¾c cã Cöa §¹i (Héi An); phÝa Nam cã cöa An Hoµ, cã S«ng Tr­êng Giang nèi 2 cöa, ch¶y däc theo bê biÓn. CÇu c¶ng sè 2 (c¶ng Kú Hµ) ®· ®­îc x©y dùng vµ ®­a vµo ho¹t ®éng; x· ®¶o nh­: T©n HiÖp- Cï Lao Chµm (Héi An), Tam H¶i- Bµn Than (Nói Thµnh- Chu Lai); cöa s«ng, l¹ch lín nhá, cã kho¶ng 30 ngµn ha mÆt n­íc (c¶ n­íc ngät, lî, mÆn), trong ®ã cã 10 ngµn ha b·i triÒu, thuËn lîi cho nu«i trång thuû s¶n. DiÖn tÝch ng­ tr­êng réng 40 ngµn km2 víi nhiÒu lo¹i h¶i s¶n quý nh­: h¶i s©m, bµo ng­, t«m hïm, ®Æc biÖt cã YÕn sµo ë Cï Lao Chµm. HÖ thèng s«ng ngßi kh¸ ch»ng chÞt ë Qu¶ng Nam lµ nguån thuû n¨ng lín. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n Qu¶ng Nam kh¸ phong phó, ®· ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ ®­îc h¬n 200 ®iÓm quÆng, má, h¬n 35 chñng lo¹i kho¸ng s¶n. Kho¸ng s¶n kim lo¹i (s¾t, mangan, ®ång, ch×, kÏm, thiÕc, titan, vµng… ) vµ kho¸ng s¶n phi kim lo¹i (®¸ v«i xi m¨ng, ®Êt sÐt, cao lanh lµm gèm, sø, n­íc kho¸ng). VÞ trÝ ®Þa lý vµ m¹ng l­íi giao th«ng kh¸ thuËn lîi, cã s©n bay, c¶ng biÓn, giao th«ng ®­êng s¾t, quèc lé vµ ®­êng thuû néi vïng t­¬ng ®èi ®ång bé, c¸c khu c«ng nghiÖp ®· vµ ®ang ®­îc ®Çu t­ x©y dùng. Qu¶ng Nam cßn cã 2 di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi ®­îc UNESCO c«ng nhËn (phè cæ Héi An, khu ®Òn th¸p Mü S¬n) lµ n¬i thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch; khu kinh tÕ më Chu Lai víi nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng là ®Þa chØ ®Çu t­ hÊp dÉn. Qu¶ng Nam cßn lµ mét vïng ®Êt giµu gi¸ trÞ v¨n ho¸ víi nhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ cã gi¸ trÞ ®­îc kÕt tinh tõ sù giao thoa cña nhiÒu nÒn v¨n ho¸ (Sa Huúnh, Champa, §¹i ViÖt); n¬i ®©y cßn lµ vïng “®Êt khoa b¶ng”, “®Êt häc” ®· tõng s¶n sinh nhiÒu ng­êi tµi cho ®Êt n­íc. 2.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi Víi lîi thÕ vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn thiªn nhiªn, kho¸ng s¶n; nguån nh©n lùc dåi dµo vµ nh©n d©n Qu¶ng Nam giµu truyÒn thèng c¸ch m¹ng, sau 10 n¨m t¸i lËp, tØnh ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu kinh tÕ- x· héi quan träng vÒ c¶ quy m« vµ chÊt l­îng. “Tæng s¶n phÈm trªn ®Þa bµn tØnh (GDP) thêi kú 1997-2000 t¨ng b×nh qu©n 7,6%/n¨m. B×nh qu©n trong 5 n¨m (2001-2005) t¨ng 10,37 % (kÕ ho¹ch lµ 10%) vµ tæng gi¸ trÞ GDP ®Õn n¨m 2005 gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1997. Trong ®ã khu vùc c«ng nghiÖp- x©y dùng t¨ng 19,15 %; khu vùc dÞch vô t¨ng 11, 25%; n«ng - l©m nghiÖp - thuû s¶n t¨ng 3,23%. Riªng trong n¨m 2006, n¨m ®Çu thùc hiÖn kÕ ho¹ch 2006-2010, GDP ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt trong 10 n¨m qua (13,45%). Sau 10 n¨m t¸i lËp tØnh (1997-2006) quy m« nÒn kinh tÕ t¨ng ®¸ng kÓ vµ cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ nhanh, tæng s¶n phÈm trªn ®Þa bµn tØnh (GDP) t¨ng liªn tôc qua tõng n¨m, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 9,56%, ®Õn n¨m 2006 tæng s¶n phÈm trªn ®Þa bµn tØnh gÊp 2,3 lÇn n¨m 1997” [8, tr.12-13]. C¬ cÊu kinh tÕ ®ang chuyÓn dÞch ®óng h­íng, phï hîp víi yªu cÇu ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong GDP t¨ng dÇn hµng n¨m, tû träng n«ng nghiÖp gi¶m (tõ 47,7% n¨m 1997 chØ cßn 29% n¨m 2006) trong khi vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng cña ba khu vùc vµ c¸c ngµnh kinh tÕ. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh (1999-2006) cho thÊy thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c­ ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. N¨m 2006, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi/ th¸ng trªn toµn tØnh lµ 465,01 ngµn ®ång, gÊp 2,5 lÇn so víi n¨m 1999, t¨ng 41,4% so víi n¨m 2004. Nh×n chung, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ [8, tr.25]. Chi ng©n s¸ch trong nh÷ng n¨m qua b¶o ®¶m ®­îc c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn vµ t¨ng c­êng chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Chi cho sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ (chiÕm tû träng trªn 51% trong chi th­êng xuyªn), gãp phÇn quan träng vµo viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®êi sèng d©n c­. C«ng t¸c y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång; ®µo t¹o c¸n bé y tÕ cho c¬ së cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng kÓ; sè b¸c sÜ t¨ng nhanh qua mçi n¨m. Sù nghiÖp gi¸o dôc - ®µo t¹o tiÕp tôc ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu míi, chÊt l­îng ngµy cµng n©ng lªn. TØnh ®· hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh, môc tiªu chèng mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ®óng ®é tuæi, ®¹t 89% (207/233 x·, ph­êng, thÞ trÊn); 72,1% (168 x·) ®¹t chuÈn vÒ phæ cËp THCS, toµn tØnh cã 160 tr­êng mÇm non, tiÓu häc, THCS ®­îc c«ng nhËn chuÈn quèc gia (n¨m 2002 cã 43 tr­êng). Ho¹t ®éng v¨n ho¸, th«ng tin giai ®o¹n 1997-2006 tiÕp tôc ®­îc triÓn khai réng kh¾p ë c¸c ®Þa ph­¬ng, tÖ n¹n x· héi, c¸c tËp tôc l¹c hËu gi¶m ®¸ng kÓ. Nh×n chung, trong bèi c¶nh mét tØnh cã xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ thÊp, thuÇn n«ng vµ nghÌo, c¬ së h¹ tÇng cßn l¹c hËu, sù t¸c ®éng bÊt lîi cña t×nh h×nh kinh tÕ yÕu kÐm nh÷ng n¨m ®Çu sau chia t¸ch, thiªn tai l¹i x¶y ra liªn miªn, 10 n¨m qua, nh÷ng thµnh tùu nç lùc v­ît khã ®¹t ®­îc nãi trªn cña §¶ng bé vµ nh©n d©n Qu¶ng Nam lµ rÊt quan träng. Song ®Ó ph¸t triÓn, cÇn nh×n nhËn thËt ®Çy ®ñ mÆt h¹n chÕ vµ bÊt cËp, ®Ó cã biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch th¸o gì. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2006 trªn 7 triÖu ®ång/ng­êi/n¨m, so víi mÆt b»ng chung c¶ n­íc cßn thÊp dï con sè nµy vÉn t¨ng lªn hµng n¨m (n¨m 2004 ®¹t 4,88 triÖu ®ång, n¨m 2005 xÊp xØ 6 triÖu ®ång); kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng song ch­a thËt v÷ng ch¾c, hiÖn tØnh vÉn ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc: chÊt l­îng hµng ho¸, dÞch vô nh×n chung cßn thÊp, tû lÖ s¶n phÈm chÕ biÕn gia c«ng vµ th« cßn lín, kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n h¹n chÕ; vïng nguyªn liÖu, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n chuyÓn dÞch chËm, n¨ng suÊt thÊp. Ngoµi ra, chÊt l­îng nguån nh©n lùc, ®µo t¹o nghÒ, gi¸o dôc phæ th«ng, dÞch vô y tÕ, dÞch vô hµnh chÝnh c«ng ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña tØnh. NhiÒu vÊn ®Ò trong qu¶n lý nhµ n­íc, b¶o vÖ m«i tr­êng, g×n gi÷ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, l©m s¶n, kiÒm chÕ t×nh tr¹ng tai n¹n giao th«ng …thùc hiÖn ch­a hiÖu qu¶. H¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, ®êi sèng d©n c­ ë khu vùc n«ng th«n (miÒn nói, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè) cßn rÊt khã kh¨n, tû lÖ nghÌo vÉn ë møc cao. 2.1.3. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng trong qu¸ tr×nh x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi trªn ®Þa bµn Qu¶ng Nam - Nh©n tè kinh tÕ: T¨ng tr­ëng cao tÝnh b×nh qu©n trong 5 n¨m (2001-2005) tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t 10,4%/n¨m (chØ tiªu ®Ò ra lµ 10%); thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi n©ng lªn râ rÖt, n¨m 1997 míi ®¹t 2,16 triÖu ®ång, n¨m 2000 lµ 3,0 triÖu ®ång, n¨m 2004 t¨ng lªn 4,88 triÖu ®ång n¨m 2000 trªn 7 triÖu ®ång; “tû lÖ hé nghÌo gi¶m tõ 27,3% n¨m 1997 xuèng cßn 9,5% vµo cuèi n¨m 2005; gi¶i quyÕt viÖc lµm cho trªn 150.000 lao ®éng, t¨ng 30.000 so víi chØ tiªu” [11, tr.29]. KÕt qu¶ c¸c chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n trªn thÓ hiÖn th¸i ®é tÝch cùc cña chñ thÓ (cÊp ñy §¶ng, chÝnh quyÒn, c¸c ngµnh, ®oµn thÓ ë tØnh) trong viÖc t×m ra c¸c ph­¬ng h­íng, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n Qu¶ng Nam. C¸c vÊn ®Ò x· héi ®­îc gi¶i quyÕt còng gãp phÇn thóc ®Èy viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, ph¸t huy néi lùc c¶i t¹o x· héi. VÒ ®iÒu nµy, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé tØnh lÇn thø XIX (n¨m 2005) ®¸nh gi¸: “Trong chØ ®¹o ph¸t triÓn kinh tÕ, ®· tÝch cùc ®æi míi t­ duy, lùa chän ®óng kh©u ®ét ph¸, thóc ®Èy chuyÓn dÞch m¹nh mÏ c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch kh«ng ngõng ®­îc nghiªn cøu hoµn thiÖn, cã søc thu hót ®Çu t­, kh¬i dËy ®­îc tiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ ®éng viªn c¸c nguån lùc trong nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn” [11]. Tuy vËy, c¸c vÊn ®Ò trong ®êi sèng kinh tÕ-x· héi cña tØnh ch­a ®­îc gi¶i quyÕt thÊu ®¸o nh­: s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ lùc; th­¬ng hiÖu, thÞ tr­êng xuÊt khÈu; c«ng nghiÖp n«ng th«n; quy m« hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp t­ nh©n, hîp t¸c x·; hiÖu qu¶ kinh tÕ n«ng nghiÖp; c«ng t¸c giao rõng vµ ®Êt rõng cho céng ®ång lµng; qu¶n lý tµi nguyªn m«i tr­êng; tÇm nh×n, tÝnh kh¶ thi trong quy ho¹ch vµ qu¶n lý quy ho¹ch; tiÕn ®é gi¶i to¶ mÆt b»ng, båi th­êng thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c­; gi¶i ph¸p chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ cho nh©n d©n trong diÖn gi¶i to¶; kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ë miÒn nói,… Nh÷ng mÆt trªn võa lµ kÕt qu¶ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña tØnh trong thêi gian qua, võa lµ c¬ së thùc tiÔn ®Þnh h­íng cho qóa tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch s¾p tíi. - Nh©n tè vÒ chÝnh trÞ: ý thøc chÝnh trÞ vµ n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña bé m¸y chÝnh quyÒn, ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o tõ tØnh ®Õn huyÖn, x· lµ nh©n tè thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch. Ngoµi ra, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña c¸n bé c¸c së, ban, ngµnh, tÝnh hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c chØ ®¹o, phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan cña §¶ng, chÝnh quyÒn, Uû ban MÆt trËn vµ ®oµn thÓ c¸c cÊp ®ãng gãp rÊt lín vµo hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch. Bªn c¹nh ®ã, c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch lín, ë tÇm vÜ m« nh­ (dù ¸n ®­êng cao tèc §µ N½ng-Qu¶ng Nam-Qu¶ng Ng·i, khu kinh tÕ më Chu Lai, n©ng cÊp vµ më réng s©n bay Chu Lai, ph¸t triÓn dÞch vô du lÞch ë Héi An, Mü S¬n; c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî nh©n d©n vïng s©u, vïng xa, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè...) ®ãng vai trß ®Þnh h­íng chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë ®Þa ph­¬ng. Quy chÕ d©n chñ c¬ së, c¸c phong trµo x©y dùng lµng x· v¨n ho¸, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, phong trµo x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n, lùa chän ra nh÷ng ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n võa tµi võa ®øc,… ®­îc triÓn khai, t¹o ra hiÖu øng tèt trong thùc thi chÝnh s¸ch, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi. VËn dông quy chÕ d©n chñ, c¸c ®Þa ph­¬ng c¬ së ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p s¸ng t¹o tæ chøc cho nh©n d©n bµn b¹c th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, ®ãng gãp ý kiÕn vµo vÊn ®Ò chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn vµ më réng ngµnh nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n. Thùc hiÖn d©n chñ c¬ së, d©n chñ trong §¶ng thùc sù sÏ t¹o ra sù th«ng tho¸ng, thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh, thùc thi, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch, gãp phÇn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, x©y dùng n«ng th«n míi. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng d©n chñ h×nh thøc ch­a ®­îc kh¾c phôc triÖt ®Ó ®· lµm xãi mßn niÒm tin cña d©n vµo tÝnh phï hîp cña chÝnh s¸ch, Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn hiÖu qu¶ thùc thi chÝnh s¸ch. ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt, tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ-x· héi, th¸i ®é ñng hé c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc gãp phÇn ®­a viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ®i vµo thùc chÊt. Vai trß gi¸m s¸t, ph¶n biÖn chÝnh s¸ch cña c¸c héi, ®oµn thÓ ë tØnh Qu¶ng Nam dï ch­a thùc sù m¹nh song cã ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng c¸c qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch, ®¶m b¶o cao nhÊt cho hiÖu qu¶ x©y dùng n«ng th«n míi, v¨n minh, hiÖn ®¹i, giµu cã. Ngoµi ra, ë Qu¶ng Nam, n¬i cã sè l­îng ®èi t­îng chÝnh s¸ch, Th­¬ng binh, gia ®×nh LiÖt sü, bµ mÑ ViÖt Nam Anh hïng nhiÒu nhÊt n­íc, nh­ng ®êi sèng cña hä hiÖn nay vÉn cßn khã kh¨n còng lµ mét yÕu tè mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña tØnh cÇn ph¶i tÝnh ®Õn trong lùa chän chÝnh s¸ch trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña tØnh. - §éi ngò l·nh ®¹o qu¶n lý: L·nh ®¹o biÕt l¾ng nghe nguyÖn väng cña ®èi t­îng thùc thi chÝnh s¸ch ®Ó x¸c ®Þnh ®óng môc tiªu, lùa chän gi¶i ph¸p cho chÝnh s¸ch, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô nh»m hiÖn thùc ho¸ ®­îc môc tiªu chÝnh s¸ch ®Æt ra. §©y còng lµ yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®¹t hiÖu qu¶. L·nh ®¹o c¸c cÊp cÇn quan t©m chó ý h¬n ®Õn kü n¨ng, nghiÖp vô so¹n th¶o, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¬ héi, ®iÒu kiÖn tiÕp cËn th«ng tin, kh¶ n¨ng tiÕp cËn thùc tÕ; ®éi ngò c¸n bé ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, cã kh¶ n¨ng nhËn thøc c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ- x· héi, n©ng cao tÝnh khoa häc, tÝnh thêi ®¹i, tÝnh ®Þa ph­¬ng vµo c¸c chÝnh s¸ch. - Nh©n tè v¨n hãa-x· héi: Qu¶ng Nam lµ quª h­¬ng cña nhiÒu lo¹i h×nh nghÖ thuËt cæ, lµ kho tµng v¨n ho¸ d©n gian, lÔ héi v¨n hãa truyÒn thèng mang ®Ëm b¶n s¾c miÒn Trung. C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vËt thÓ vµ phi vËt thÓ cïng víi nh÷ng yÕu tè lÞch sö truyÒn thèng trong sinh ho¹t céng ®ång, lµng x· n¬i ®©y ®­îc gi÷ g×n vµ ph¸t huy trong thêi ®¹i míi sÏ lµ yÕu tè b¶o ®¶m ®Ó n«ng th«n Qu¶ng Nam ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c phong trµo x©y dùng téc hä v¨n ho¸ ®­îc ®Èy m¹nh cã t¸c dông lín trong viÖc x©y dùng quü khuyÕn häc, n©ng cao d©n trÝ, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng phong trµo x©y dùng kinh tÕ-x· héi, phong trµo toµn d©n x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸, lµng v¨n ho¸,… ë n«ng th«n Qu¶ng Nam. Tr­íc nh÷ng biÕn ®æi cña ®êi sèng x· héi hiÖn nay, nh÷ng nÐt ®Ñp trong sinh ho¹t céng ®ång lµng x· rÊt cÇn ®­îc x©y ®¾p nh»m t¹o dùng m« h×nh n«ng th«n míi tiÕn bé, v¨n minh, hiÖn ®¹i. NhËn thøc ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c mÆt võa thuËn lîi, võa khã kh¨n nãi trªn ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch x©y dùng n«ng th«n míi ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng, toµn diÖn vµ hiÖu qu¶. Tãm l¹i, nh÷ng nh©n tè ®iÒu kiÖn, ®Þa h×nh, thêi tiÕt kh¾c nghiÖt, ¶nh h­ëng chiÕn tranh, giao th«ng kh«ng thuËn lîi, tµi nguyªn ®Êt ®ai kÐm mµu mì, nguån thu ng©n s¸ch cßn thÊp, tr×nh ®é d©n trÝ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp, t¸c h¹i thiªn tai cã xu h­íng gia t¨ng, th«ng tin liªn l¹c cßn thiÕu, ®ßi hái tØnh Qu¶ng Nam cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®i ®Çu v­ît tréi, ­u tiªn ®Ó x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ë Qu¶ng Nam. 2.1.4. Thùc tr¹ng ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë Qu¶ng Nam Trong thêi gian qua tØnh Qu¶ng Nam ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã ®· mang l¹i nhiÒu thµnh qu¶, nh­ng bªn c¹nh vÉn cßn nhiÒu kh©u trong ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch cÇn tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn. B­íc 1: X¸c lËp nghÞ tr×nh: a. TriÓn khai c¸c c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n cña Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng. - VÊn ®Ò n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®­îc chó ý trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña tØnh. NhËn thøc ®­îc yªu cÇu cÊp thiÕt cña ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n g¾n víi xu thÕ toµn cÇu hãa, ®« thÞ hãa ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. NghÞ tr×nh chÝnh s¸ch tiÕn hµnh dùa trªn sè liÖu ®iÒu tra n¾m b¾t lîi thÕ so s¸nh cña ®Þa ph­¬ng, tham kh¶o kinh nghiÖm ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n trong vµ ngoµi n­íc. TØnh ®·