Luận văn Hoàn thiện qui định pháp luật về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước từ thực tiễn ngành dược

ong n­íc vµ quèc tÕ. - C«ng t¸c ®¶m b¶o thuèc cho vïng s©u, vïng xa, c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. - Sù h×nh thµnh Tæng c«ng ty d­îc mang tÝnh l¾p ghÐp, lµ phÐp céng cña nhiÒu doanh nghiÖp nªn ch­a t¹o ®­îc søc m¹nh tæng hîp tõ sù ph¸t huy ­u thÕ cña tõng thµnh viªn vµ cña c¶ Tæng c«ng ty. Tæng c«ng ty nh­ mét tæ chøc hµnh chÝnh trung gian h¬n lµ c¬ quan ®Çu n·o cña c¶ mét tæ chøc doanh nghiÖp lín. 2.2. T×nh h×nh thùc hiÖn qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong lÜnh vùc d­îc MÆc dï tiÕn tr×nh CPH DNNN ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1992 nh­ng trong ngµnh d­îc chØ thùc sù b¾t ®Çu tõ n¨m 1997 víi viÖc CPH XÝ nghiÖp c«ng t­ hîp doanh d­îc phÈm d­îc liÖu thµnh C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm d­îc liÖu Pharmedic; CPH mét sè doanh nghiÖp d­îc ®Þa ph­¬ng cÊp quËn, huyÖn cña tØnh Nam §Þnh vµo n¨m 1998 vµ cña TP. Hå ChÝ Minh, L©m §ång vµo n¨m 1999... C¸c DNDNN ë Trung ­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc Tæng c«ng ty d­îc ®Õn n¨m 2000 míi CPH ®­îc mét bé phËn doanh nghiÖp (chi nh¸nh H¶i phßng C«ng ty XuÊt nhËp khÈu y tÕ I ®­îc chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn th­¬ng m¹i y tÕ H¶i phßng) víi sè vèn ®iÒu lÖ rÊt nhá (1 tû ®ång). TiÕn tr×nh CPH DNDNN Trung ­¬ng chØ thùc sù b¾t ®Çu víi viÖc CPH C«ng ty d­îc phÈm §ång Th¸p Imexpharm vµo 7/2001. C¸c DNDNN ë Trung ­¬ng theo kÕ ho¹ch ®Õn hÕt n¨m 2004 ph¶i hoµn thµnh CPH 13 DN nh­ng cßn nhiÒu chËm trÔ trong viÖc thùc hiÖn, ®Õn nay, vÉn ch­a hoµn thµnh kÕ ho¹ch. Trong khi ®ã, c¸c DNDNN ®Þa ph­¬ng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng khÝch lÖ trong tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi tõ DNNN thµnh CTCP tõ n¨m 1997 ®Õn nay víi 92 CTCP trªn tæng sè 126 DNDNN ®Þa ph­¬ng trªn c¶ n­íc. Tæng sè DNDNN trªn toµn quèc ®· hoµn thµnh CPH tõ 1997 ®Õn 10/2005 lµ 103 doanh nghiÖp (trong ®ã CPH toµn bé 101 doanh nghiÖp, CPH bé phËn 02 doanh nghiÖp) trªn tæng sè 146 DNDNN c¶ n­íc, t­¬ng ®­¬ng ®¹t 70%. §©y cã thÓ coi lµ mét con sè tÝch cùc. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, cã thÓ ph©n chia qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ CPH DNNN thêi gian qua cña ngµnh d­îc theo c¸c giai ®o¹n sau: 2.2.1. Cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 07/05/1996 Trong thêi gian thùc hiÖn NghÞ ®Þnh nµy, ngµnh d­îc chØ CPH ®­îc hai ®¬n vÞ lµ C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm d­îc liÖu Pharmedic ®­îc chuyÓn tõ XÝ nghiÖp c«ng t­ hîp doanh d­îc phÈm d­îc liÖu theo QuyÕt ®Þnh 4261/Q§-UB-KT ngµy 13/08/1997 cña Uû ban nh©n d©n TP. Hå ChÝ Minh víi sè vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty t¹i thêi ®iÓm thµnh lËp lµ 13 tû ®ång, trong ®ã, cæ phÇn cña Nhµ n­íc chiÕm 61%, cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp vµ cña t­ nh©n chiÕm 39% vµ CPH C«ng ty §«ng Nam D­îc QuËn 5 thµnh C«ng ty CP §«ng Nam D­îc QuËn 5 ngµy 3/3/1998 víi sè vèn ®iÒu lÖ lµ 6,5 tû ®ång. C¸c DNDNN trùc thuéc Bé Y tÕ thêi gian nµy ch­a khëi ®éng CPH do kÕ ho¹ch s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp thuéc Bé ch­a ®­îc x©y dùng. Nguyªn nh©n cña viÖc ch­a tÝch cùc tham gia CPH giai ®o¹n nµy lµ do CPH míi qua giai ®o¹n tiÕn hµnh thÝ ®iÓm nªn tõ c¸n bé qu¶n lý ngµnh ®Õn c¸n bé c«ng nh©n viªn ë c¸c DNDNN ®Òu ch­a hiÓu râ b¶n chÊt cña CPH còng nh­ kh«ng muèn thay ®æi hiÖn t¹i. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÊn ®Ò CPH vµ ho¹t ®éng cña CTCP ch­a ®Çy ®ñ còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chËm chÔ thùc hiÖn CPH trong ngµnh d­îc. 2.2.2. Cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/06/1998 §èi víi DNDNN TW, chñ tr­¬ng CPH ®Õn n¨m 1998 míi ®­îc Bé Y tÕ triÓn khai. Sau khi NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®­îc ban hµnh, Bé Y tÕ ®· thµnh lËp Ban §æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp (nay lµ Ban §æi míi vµ Ph¸t triÓn doanh nghiÖp) vµ x©y dùng §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN cña Bé Y tÕ giai ®o¹n 1998 - 2000 trong ®ã lùa chän 6 DNDNN thùc hiÖn CPH giai ®o¹n nµy. Bªn c¹nh ®ã, Bé Y tÕ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 2721/1998/Q§-BYT ngµy 20/10/1998 vÒ viÖc thùc hiÖn CPH DNNN thuéc Tæng c«ng ty d­îc ViÖt Nam n¨m 1998 trong ®ã chän ra 5 DN CPH gåm XÝ nghiÖp Hãa d­îc, C«ng ty bao b× d­îc, C«ng ty D­îc liÖu Trung ­¬ng 2, C«ng ty D­îc TW 3 vµ C«ng ty XuÊt nhËp khÈu y tÕ 1. C¸c ®¬n vÞ nµy ®Òu lµ c¸c ®¬n vÞ tù nguyÖn ®¨ng ký thùc hiÖn CPH vµ ®­îc Bé Y tÕ chÊp thuËn. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai CPH trong n¨m 1998 vµ giai ®o¹n 1998 - 2000 tiÕn hµnh rÊt chËm, hÇu hÕt sè doanh nghiÖp ®­îc lùa chän CPH ®Òu kh«ng thùc hiÖn ®­îc theo kÕ ho¹ch ®Æt ra. §Õn th¸ng 11/2000 míi cã duy nhÊt mét bé phËn C«ng ty xuÊt nhËp khÈu y tÕ 1 lµ XÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh d­îc phÈm (Chi nh¸nh H¶i phßng) CPH thµnh c«ng víi vèn ®iÒu lÖ vÎn vÑn chØ 1 tû ®ång. Nguyªn nh©n cña viÖc chËm chÔ trªn lµ do viÖc x©y ®ùng §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN cña Bé Y tÕ giai ®o¹n nµy cßn thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn, chñ yÕu dùa trªn ®Ò nghÞ cña c¸c doanh nghiÖp. C«ng t¸c chØ ®¹o, ®«n ®èc, kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Bé Y tÕ ch­a th­êng xuyªn, thiÕu kiªn quyÕt. Tæng c«ng ty d­îc ViÖt Nam còng nh­ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ch­a x©y dùng kÕ ho¹ch cô thÓ vµ ch­a cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó tæ chøc, triÓn khai thùc hiÖn §Ò ¸n ®· ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt. Tæng c«ng ty d­îc còng ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ c¸ch thøc, qui tr×nh s¾p xÕp ®æi míi vµ thùc hiÖn CPH DNNN dÉn ®Õn tæ chøc thùc hiÖn gÆp khã kh¨n. Bªn c¹nh ®ã, mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ ng­êi lao ®éng vÉn cßn t­ t­ëng bao cÊp, dùa dÉm vµ ®Æc biÖt mét sè Ýt c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp sî mÊt quyÒn lîi khi CPH. Ngoµi ra, do ®Æc thï cña doanh nghiÖp d­îc tuy lîi nhuËn kh«ng cao, nh­ng c«ng viÖc vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng æn ®Þnh. Do ®ã t©m lý chung cña ng­êi lao ®éng ng¹i thay ®æi h×nh thøc qu¶n lý. ChÝnh v× vËy, Bé Y tÕ ®· ®Ò ra yªu cÇu cô thÓ vµ chØ ®¹o kiªn quyÕt h¬n. §Æc biÖt NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 3 khãa IX cña §¶ng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng ®óng ®¾n vÒ s¾p xÕp, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN nªn sau ®ã mét lo¹t DNDNN thuéc Bé Y tÕ ®· chñ ®éng ®¨ng ký víi Bé triÓn khai thùc hiÖn CPH. §ét ph¸ ®Çu tiªn lµ C«ng ty D­îc phÈm Trung ­¬ng 7. ChØ sau 45 ngµy kÓ tõ khi cã quyÕt ®Þnh ®· hoµn thµnh viÖc CPH DN (7/2001) víi sè vèn ®iÒu lÖ 22 tû ®ång, ho¹t ®éng kinh doanh sau CPH æn ®Þnh vµ t¹o ra c¸c tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn. Sù kiÖn nµy ®· gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã qui m« vèn lín, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh tham kh¶o, trao ®æi thùc tÕ. KÕt qu¶ lµ cã thªm XÝ nghiÖp D­îc phÈm Trung ­¬ng 24, XÝ nghiÖp D­îc phÈm Trung ­¬ng 26 ®¨ng ký vµ ®­îc ChÝnh phñ, Bé Y tÕ cho phÐp CPH vµ ®· hoµn thµnh viÖc chuyÓn ®æi vµo quÝ I/2002. C«ng ty D­îc liÖu TW 2, C«ng ty bao b× d­îc lµ hai ®¬n vÞ cã nhiÒu khã kh¨n nh­ng vÉn kiªn tr× víi chñ tr­¬ng, cè g¾ng gi¶i quyÕt c¸c trë ng¹i, ®· thùc hiÖn xong viÖc chuyÓn ®æi trong quÝ II/2002. §èi víi DNDNN ®Þa ph­¬ng, sau khi NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®­îc ban hµnh, mét sè tØnh ®· tÝch cùc triÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh nµy, ®iÓn h×nh lµ TP. Hå ChÝ Minh vµ Nam §Þnh - hai ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu doanh nghiÖp trùc thuéc huyÖn vµ chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã qui m« võa vµ nhá. §a sè c¸c DNDNN ®­îc CPH trong giai ®o¹n nµy lµ nh÷ng DN cã Ýt tån t¹i, yÕu kÐm vÒ tµi chÝnh, c«ng nî, s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh. MÆt kh¸c do NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP kh«ng ®Ò cËp ®Õn viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh gi¸ trÞ lîi thÕ vÞ trÝ ®Þa lý, kh«ng ®¸nh gi¸ qu¸ cao vÒ gi¸ trÞ DN so víi gi¸ trÞ trªn sæ s¸ch kÕ to¸n nªn hÇu hÕt ng­êi lao ®éng trong c¸c DN CPH ®Òu cã ®iÒu kiÖn ®Ó mua CP, chñ tr­¬ng CPH ®­îc ng­êi lao ®éng ®ång t×nh, ñng hé. Trong thêi gian thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 44/CP, tæng sè DNNN trong toµn ngµnh d­îc ®· CPH lµ 61 doanh nghiÖp, trong ®ã DNDNNTW CPH ®­îc 06 DN, DNDNN §P CPH ®­îc 55 DN. H×nh thøc b¸n toµn bé phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i DN ®· b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông trong giai ®o¹n nµy (víi 04 DN CPH). 2.2.3. Cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP ngµy 19/06/2002 Trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn NghÞ ®Þnh nµy (cuèi n¨m 2002), c¸c DNDNN §P tiÕn hµnh CPH ®­îc 7 DN. Trong khi ®ã, c¸c DNDNN TW chØ hoµn thµnh CPH ®­îc 01 DN. Nguyªn nh©n lµ do Bé Y tÕ ch­a x©y dùng ®­îc ®Ò ¸n s¾p xÕp DNDNN thuéc Tæng c«ng ty d­îc tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt vµ mét sè doanh nghiÖp do cã khã kh¨n vÒ gi¶i quyÕt c«ng nî, v­íng m¾c vÒ ®Êt ®ai vµ viÖc hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng còng nh­ trong x©y dùng, triÓn khai ph­¬ng h­íng ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh... nªn ®· ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é CPH. §Õn cuèi n¨m 2002, §Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp ®æi míi DNNN thuéc Bé Y tÕ giai ®o¹n 2002 - 2005 míi ®­îc hoµn thµnh (thêi gian x©y dùng §Ò ¸n gÇn 02 n¨m tõ khi cã chñ tr­¬ng 02/2001 ®Õn 31/12/2002). Gi÷a n¨m 2003 míi cã 1/5 DNDNN TW thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é vµ hoµn tÊt c«ng t¸c CPH trong n¨m. Nh­ vËy, n¨m 2004 ph¶i CPH ®­îc 6 DN gåm 2 DN thuéc diÖn CPH n¨m 2004, 4 DN lïi tõ n¨m 2003 sang. Tuy nhiªn, ®Õn hÕt n¨m 2004 míi CPH ®­îc 03 DN. KÕt qu¶ lµ tæng sè DNDNN giai ®o¹n nµy tiÕn hµnh CPH ®­îc 37 DN gåm 5 DNDNN TW vµ 32 DNDNN §P. 2.2.4. Cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CPngµy 16/11/2004 Tõ th¸ng 01/2005 ®Õn th¸ng 10/2005, tiÕn ®é thùc hiÖn CPH cña c¸c DNDNN TW vµ ®Þa ph­¬ng ®Òu bÞ chËm l¹i do hÇu hÕt c¸c DN CPH trong thêi gian nµy ®Òu cã nh÷ng v­íng m¾c, tån t¹i nhÊt ®Þnh nh­ v­íng m¾c vÒ c«ng nî, ph­¬ng h­íng ®Çu t­ hoÆc ®ang triÓn khai ®Çu t­ qui m« lín mµ nÕu CPH ngay sÏ rÊt khã kh¨n…Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu DNDNN cã khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ do ch­a ®¸p øng ®­îc tiªu chuÈn ®èi víi ng­êi qu¶n lý chuyªn m«n theo qui ®Þnh cña Bé Y tÕ ®èi víi DNNN CPH. ChÝnh v× vËy, DNDNN §P chØ CPH ®­îc 03 DN. DNDNNTW trong n¨m 2005 sÏ ph¶i thùc hiÖn CPH 03 DN cßn tån l¹i tõ nh÷ng n¨m tr­íc nh­ng cho ®Õn nay vÉn ch­a CPH ®­îc DN nµo. 2.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp d­îc nhµ n­íc 2.3.1. §èi víi doanh nghiÖp d­îc nhµ n­íc ®· cæ phÇn hãa 2.3.1.1. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng lªn râ rÖt ThiÕu vèn sau CPH, gi¶m doanh thu, gi¶m lîi nhuËn, lµm ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng ng­êi lao ®éng lµ nçi lo cña c¸c doanh nghiÖp d­îc tr­íc khi CPH v× c¸c DN nµy ®a phÇn ®ang lµm ¨n æn ®Þnh. Sau CPH, thùc tiÔn ®· chøng minh c¸c doanh nghiÖp d­îc ho¹t ®éng æn ®Þnh, t¨ng tr­ëng tèt. Theo sè liÖu cña Bé Y tÕ tæng kÕt t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNDNN TW ®Õn th¸ng 10/2004, hÇu hÕt c¸c DN tiÕp tôc duy tr× ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, cã thÓ minh häa th«ng qua mét sè chØ tiªu cña c¸c DN sau CPH: VÒ doanh thu, nép ng©n s¸ch, lîi nhuËn, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®Òu t¨ng, ®Æc biÖt chØ tiªu vÒ lîi nhuËn t¨ng ®ét biÕn (DN t¨ng thÊp nhÊt lµ 147%, cao nhÊt lµ 289%); vÒ tû suÊt lîi nhuËn t¨ng h¬n 2 lÇn so víi n¨m tr­íc (trung b×nh ®¹t trªn 40%); cæ tøc ®¹t tõ 12-20%/n¨m. §Æc biÖt doanh thu sau CPH cña mét sè DN t¨ng ®ét biÕn. N¨m ®Çu tiªn sau CPH doanh thu cña CTCP DP IMEXPHARM t¨ng 188,9%, n¨m thø hai t¨ng 227,5%, n¨m thø 3 t¨ng 335,8%. Doanh thu cña TRAPHACO còng t¨ng t­¬ng øng lµ 128,5%; 177,0%; 245,7%. Nh­ vËy sau 3 n¨m CPH, doanh thu cña IMEXPHARM t¨ng h¬n 3 lÇn, TRAPHACO t¨ng h¬n 2 lÇn so víi tr­íc khi CPH. 2.3.1.2. Qui m« vèn ngµy cµng t¨ng Sau CPH, c¸c doanh nghiÖp d­îc ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc CTCP nªn ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng thªm c¸c nguån vèn x· héi ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, v× vËy vèn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hÇu hÕt ®Òu t¨ng. §iÓn h×nh lµ C«ng ty CP TRAPHACO, tõ 10,1 tû ®ång n¨m 1999, ®Õn th¸ng 9/2004 t¨ng lªn 57,3 tû ®ång; C«ng ty CP DP IMEXPHARM tõ 22 tû ®ång n¨m 2001 t¨ng lªn 44 tû ®ång ®Çu n¨m 2005; C«ng ty CP DP DOMESCO tõ 60 tû ®ång n¨m 2003, t¨ng lªn 80 tû ®ång vµo gi÷a n¨m 2005. Tæng sè vèn huy ®éng thªm cña c¸c DNDNN TW sau CPH ®Õn th¸ng 10/2004 lµ 5,9 tû ®ång. 2.3.1.3. C¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ ChuyÓn sang CTCP, DN ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tr­íc ph¸p luËt vµ tr­íc cæ ®«ng. Theo LuËt Doanh nghiÖp, m« h×nh tæ chøc qu¶n lý CTCP thÓ hiÖn sù ph©n ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u vµ ng­êi sö dông tµi s¶n cña c«ng ty ®Ó kinh doanh. ViÖc kinh doanh sau CPH chØ th«ng qua Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Ban Gi¸m ®èc c«ng ty c¨n cø vµo §iÒu lÖ C«ng ty vµ §H§C§, Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña nh÷ng thñ tôc r­êm rµ v× kh«ng ph¶i th«ng qua c¸c ngµnh qu¶n lý hay Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè. H¬n n÷a, CTCP cã ®iÒu kiÖn thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c, nhÊt lµ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. §©y lµ ®iÒu t©m ®¾c nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp d­îc CPH. 2.3.1.4. M«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi víi viÖc hÇu hÕt c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp vµ c¸c kh¸ch hµng chñ lùc còng lµ cæ ®«ng nªn tËp trung cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cïng h­ëng cæ tøc, gi¶m c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt trong DNDNN tr­íc kia. 2.3.2. §èi víi Nhµ n­íc Th«ng qua CPH, ®· x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c tµi s¶n cña Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Qua viÖc b¸n cæ phiÕu, phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp ®· thu l¹i ®­îc mét l­îng vèn lín. ChØ riªng c¸c DNDNN TW CPH ®· thu l¹i cho Nhµ n­íc 107,19 tû ®ång. B¶ng 2.2: Vèn Nhµ n­íc t¹i c¸c DNDNNTW khi tiÕn hµnh CPH (®Õn 10/2005) §¬n vÞ tÝnh: tû ®ång ChØ tiªu DNDNNTW ®· CPH Tû lÖ % Sè DN ®· CPH 11 Vèn Nhµ n­íc t¹i DN tr­íc CPH 177,4 100% Vèn Nhµ n­íc t¹i DN sau CPH 70,21 39,57% Nguån: Côc Qu¶n lý d­îc ViÖt Nam Nh­ vËy, qua CPH 11 DNDNNTW, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· thu hót ®­îc mét l­îng vèn lín tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ c¸c cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp (h¬n 60% vèn Nhµ n­íc t¹i DN) vµo ®Çu t­ ph¸t triÓn mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Vèn Nhµ n­íc t¹i DN kh«ng nh÷ng ®­îc b¶o toµn mµ cßn ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Hµng n¨m, Nhµ n­íc thu ®­îc lîi tøc tõ CP cña Nhµ n­íc t¹i CTCP, c¸c kho¶n thu thuÕ vµ phÇn nép ng©n s¸ch cña CTCP. HÇu hÕt c¸c DNDNN ®Òu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nªn c¸c kho¶n thu cña Nhµ n­íc t¹i c¸c DN còng t¨ng lªn. Ngoµi ra, Nhµ n­íc kh«ng ph¶i mÊt mét kho¶n ng©n s¸ch ®Ó hç trî vèn hoÆc bÞ lç hµng n¨m cho c¸c DNNN ®· CPH nh­ tr­íc ®©y. 2.3.3. §èi víi ng­êi lao ®éng Ph¸t huy ®­îc vai trß lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong qu¶n lý vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DN CPH. Tû lÖ CP cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong CTCP ®­îc CPH tõ DNDNN lµ kh¸ cao. Theo thèng kª, tû lÖ cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng t¹i DNDNNTW lµ 50,1%, t¹i DNDNN§P lµ 61,72%. Ngoµi ra ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp d­îc ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c qui ®Þnh vÒ ph©n lo¹i x¸c ®Þnh lao ®éng nghÌo theo tiªu chÝ qui ®Þnh tr­íc ®©y, x¸c ®Þnh diÖn ­u ®·i, quyÒn vµ lîi Ých kh¸c cña ng­êi lao ®éng. Qua kh¶o s¸t thu ®­îc: B¶ng 2.3: Sè cæ phÇn ­u ®·i vµ trÞ gi¸ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng t¹i DNDNNTW khi CPH §¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång TT Doanh nghiÖp Tæng sè CP ¦u ®·i ng­êi lao ®éng Tæng sè CP ­u ®·i Gi¸ trÞ ®­îc ­u ®·i Sè CP tr¶ chËm Gi¸ trÞ ®­îc ­u ®·i 1 Imexpharm 220.000 24.630 800 2 Mekophar 360.000 83.655 2.509 3 Vidipha 199.000 38.560 1.156 4 Phytopharma 140.000 24.900 747 510 35,7 5 OPC 200.000 60.865 1.825 6 Mediplantex 170.000 52.495 1.574 7 CTCPTMYtÕH¶i Phßng 10.000 6.200 210 8 C«ng ty CP bao b× d­îc 100.000 14.690 440 9 Foripharm 75.000 50.910 1.527 10.125 708 10 VCP 50.000 32.248 967 6.330 443 11 C«ng ty CPDP T¦ 2 250.000 92.075 2.762 15.360 1.075 Tæng céng 1.604.000 428.733 9.268 32.325 2.261,7 Tû lÖ 100% 26,7% 2,0% Nh­ vËy, c¸c DNDNNTW khi thùc hiÖn CPH ®Òu dµnh mét phÇn cæ phÇn ­u ®·i ®Ó b¸n cho ng­êi lao ®éng. Theo b¶ng 2.3, DNDNNTW ®· giµnh 428.733 cæ phÇn b¸n theo gi¸ ­u ®·i, chiÕm 26,7% tæng sè cæ phÇn, víi trÞ gi¸ ­u ®·i lªn ®Õn 9.268 triÖu ®ång. Sè CP ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng nghÌo tr¶ chËm trong khèi DNDNNTW ®· CPH lµ 32.325 cæ phÇn, t­¬ng ®­¬ng 2% tæng sè cæ phÇn víi trÞ gi¸ 2.261,7 triÖu ®ång. §©y lµ nh÷ng con sè rÊt lín chøng tá sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp d­îc ®èi víi ng­êi lao ®éng khi tiÕn hµnh CPH. C¸c CTCP ®· g¾n tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp víi chÊt l­îng c«ng viÖc. TiÒn th­ëng, thu nhËp b×nh qu©n còng cao h¬n. Thu nhËp b×nh qu©n cña IMEXPHARM lµ 4,5 triÖu ®ång/th¸ng; OPC, TRAPHARCO vµ MEKOPHAR ®Òu trªn 3 triÖu ®ång/th¸ng, t¨ng h¬n 2,5 lÇn so víi tr­íc khi chuyÓn ®æi. Ngoµi ra, ng­êi lao ®éng lµ cæ ®«ng cßn ®­îc h­ëng lîi tøc cæ phÇn mµ hä ®· ®ãng gãp vµo doanh nghiÖp. 2.3.4. §èi víi nhiÖm vô cña ngµnh C¸c doanh nghiÖp d­îc s¶n xuÊt kinh doanh mÆt hµng ®Æc biÖt, ®ã lµ thuèc - mét mÆt hµng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc kháe, tÝnh m¹ng ng­êi sö dông. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng thuèc kh«ng chØ lµ môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp d­îc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña DN m×nh, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi mµ cßn lµ nhiÖm vô cña c¸c DN ho¹t ®éng trong lÜnh vùc d­îc. §Çu t­ vµo c«ng nghÖ chÝnh lµ ®Çu t­ chiÒu s©u gióp cho DN cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong t­¬ng lai vµ n©ng cao chÊt l­îng thuèc, s¶n l­îng thuèc, tøc lµ n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cho nh©n d©n, doanh nghiÖp ngµy cµng ®¸p øng ®­îc nhiÒu h¬n vµ tèt h¬n nhu cÇu ch÷a bÖnh cho nh©n d©n. C¸c doanh nghiÖp d­îc nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp d­îc sau CPH còng ®· chó träng tíi môc tiªu nµy. Cô thÓ lµ c¸c DNDNN CPH ®· m¹nh d¹n n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ, ®Çu t­ d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®¹t tiªu chuÈn GMP. B¶ng 2.4. Thêi ®iÓm c¸c DNDNN CPH cã d©y chuyÒn GMP (®Õn th¸ng 10/2005) Thêi ®iÓm Sè doanh nghiÖp Tû lÖ Doanh nghiÖp cã GMP tr­íc CPH 10 59% Doanh nghiÖp cã GMP sau CPH 7 41% Tæng sè DNDNN ®· CPH cã GMP 17 100% Nguån: Côc Qu¶n lý d­îc ViÖt Nam Bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt l­îng thuèc, m¹ng l­íi cung øng thuèc cña c¸c DNDNN sau CPH còng ®­îc më réng, ®iÒu nµy thÓ hiÖn mét phÇn qua sè quÇy b¸n lÎ trung b×nh cña DN CPH qua c¸c n¨m. C¸c doanh nghiÖp d­îc sau CPH ®· quan t©m h¬n ®Õn viÖc më réng ph¹m vi phôc vô. Trung b×nh sè quÇy thuèc b¸n lÎ cña mét DN sau CPH liªn tôc gia t¨ng qua c¸c n¨m: tõ 26,1 quÇy n¨m 2000 lªn 72,6 quÇy n¨m 2003 [17]. §iÒu nµy cho thÊy s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· ®­îc ph©n bè réng h¬n, phôc vô ®­îc ®«ng ®¶o nh©n d©n. Nh×n chung viÖc cung øng thuèc cña c¸c DN sau CPH ®· t¨ng c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng. 2.4. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra tõ qu¸ tr×nh thùc hiÖn qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong lÜnh vùc d­îc HÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng ®Òu cã DNDNN. V× vËy, viÖc s¾p xÕp tæng thÓ DN cña Bé Y tÕ gÆp khã kh¨n khi kh«ng cã s¾p xÕp tæng thÓ cña ngµnh tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. MÆc dï kÕt qu¶ CPH DNDNN trong thêi gian qua lµ rÊt kh¶ quan nh­ng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: 2.4.1. Sè l­îng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ng so víi yªu cÇu ®æi míi cßn h¹n chÕ, tèc ®é triÓn khai cæ phÇn hãa cßn chËm DNDNN ®· tiÕn hµnh CPH ®­îc 09 n¨m, tuy nhiªn, tèc ®é triÓn khai CPH cßn chËm, kh«ng hoµn thµnh ®­îc kÕ ho¹ch ®Ò ra. §Æc biÖt lµ c¸c DNDNNTW kh«ng hoµn thµnh tiÕn ®é ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Theo tiÕn ®é, ®Õn hÕt n¨m 2004, Bé Y tÕ ph¶i CPH ®­îc 13 DN nh­ng cho ®Õn nay tøc lµ chËm 1 n¨m so víi kÕ ho¹ch, míi CPH ®­îc 10 DN, ®¹t 77% so víi kÕ ho¹ch, cßn 03 DN ch­a CPH ®­îc, ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é c¸c n¨m tiÕp theo. T×nh tr¹ng nµy lµ do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: - ViÖc triÓn khai CPH ë mét sè kh©u vµ ë mét sè DNDNN TW trong thêi gian qua tiÕn hµnh qu¸ chËm ch¹p vµ lóng tóng. Cã c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp, c¸n bé qu¶n lý c¸c cÊp chñ qu¶n cña doanh nghiÖp v× lîi Ých c¸ nh©n, côc bé ®· vin vµo nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, trong CPH ®Ó t×m c¸ch tr× ho·n, kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn CPH. Sè kh¸c do n¨ng lùc h¹n chÕ, kÐm n¨ng ®éng, sî tr¸ch nhiÖm nªn triÓn khai CPH mang tÝnh ®èi phã, kh«ng ®¹t kÕt qu¶. Mét sè ®· quen dùa dÉm vµo chÕ ®é bao cÊp, chÝnh s¸ch ­u ®·i cña Nhµ n­íc nªn ng¹i ®èi ®Çu víi nh÷ng c«ng viÖc míi mÎ h¬n, víi sù c¹nh tranh cña thÞ tr­êng. NhiÒu DN muèn gi÷ nguyªn lµ DN 100% vèn Nhµ n­íc hoÆc kÐo dµi thùc gian thùc hiÖn CPH ®Ó tiÕp tôc ®­îc ®èi xö nh­ DNNN. Mét sè DN thuéc diÖn ®­a vµo kÕ ho¹ch CPH nh­ng xin lïi l¹i vµ kh«ng thùc hiÖn CPH ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn vµ kÕ ho¹ch chung cña Bé (chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp ë phÝa B¾c). Trong khi cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp d­îc thuéc diÖn Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi ®Ò nghÞ ®­îc ®iÒu chØnh tû lÖ cæ phÇn cña Nhµ n­íc d­íi 50% nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp trong viÖc b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi cung cÊp nguyªn liÖu, ®¶m b¶o viÖc ®æi míi thùc sù doanh nghiÖp còng nh­ ®­îc tham gia vµo c¸c ch­¬ng tr×nh ®Êu thÇu vÒ thuèc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ phi ChÝnh phñ (c¸c tæ chøc nµy chØ xem xÐt cho c¸c c«ng ty cæ phÇn mµ Nhµ n­íc kh«ng gi÷ cæ phÇn chi phèi tham gia), th× l¹i cã DN thuéc diÖn CPH n¨m 2003 theo QuyÕt ®Þnh 117/2003/Q§-TTg nh­ng vÉn ®Ò nghÞ gi÷ 100% vèn Nhµ n­íc hoÆc cã DN thuéc diÖn thùc hiÖn CPH trong ®ã, Nhµ n­íc gi÷ d­íi 50% vèn ®iÒu lÖ hoÆc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn nh­ng l¹i ®Ò nghÞ ®­îc Nhµ n­íc gi÷ trªn 50% cæ phÇn. §iÒu nµy cho thÊy vÉn cßn t©m lý muèn gi÷ l¹i “c¸i g× ®ã” thuéc vÒ Nhµ n­íc khi CPH, lµm chËm tiÕn tr×nh CPH. - ViÖc x©y dùng §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN thuéc Bé Y tÕ cßn chËm vµ kÐo dµi. C«ng t¸c chØ ®¹o, ®«n ®èc kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Bé Y tÕ ch­a th­êng xuyªn, thiÕu kiªn quyÕt. §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN thuéc Bé Y tÕ giai ®o¹n 1998 - 2000 nh­ng ®Õn tËn cuèi n¨m 1998 míi hoµn thµnh vµ §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN thuéc Bé Y tÕ giai ®o¹n 2002 ®Õn 2005 th× ®Õn 12/2002 míi hoµn thµnh tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt (ChÝnh phñ phª duyÖt vµo 6/2003). §iÒu nµy còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cho doanh nghiÖp thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é CPH ®­îc duyÖt. - MÆc dï Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh 117/2003/Q§-TTg nh­ng viÖc triÓn khai thùc hiÖn cña Tæng c«ng ty d­îc ViÖt Nam vÉn ch­a thùc sù quyÕt liÖt, ch­a cã sù thèng nhÊt c¶ vÒ chñ tr­¬ng, c¸ch thøc, qui tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ thùc hiÖn CPH DNNN dÉn ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tæng c«ng ty d­îc vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn CPH cßn cã t­ t­ëng chê ®îi Bé, ch­a x©y dùng ®­îc lé tr×nh cô thÓ cho tõng doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn Tæng c«ng ty ch­a x©y dùng kÕ ho¹ch cô thÓ vµ ch­a cã biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn §Ò ¸n s¾p xÕp tæng thÓ DNNN thuéc Bé Y tÕ ®· ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt. - C«ng t¸c qu¸n triÖt, tuyªn truyÒn vÒ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp trong c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi vµ cho ng­êi lao ®éng trong giai ®o¹n ®Õn 2003 ch­a thËt ®Çy ®ñ vµ ®ång bé. NhËn thøc ë mét bé phËn c¸n bé l·nh ®¹o vµ ng­êi lao ®éng cßn lo ng¹i, ch­a thùc sù th«ng suèt, vÉn cßn t­ t­ëng bao cÊp dùa dÉm vµ ®Æc biÖt mét sè Ýt c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp sî mÊt quyÒn lîi khi CPH do ®ã t×m mäi c¸ch lµm chËm lé tr×nh CPH. Bªn c¹nh ®ã, qui ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, cña Tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é CPH ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt lµ ch­a cô thÓ, râ rµng. V× vËy, mÆc dï kh«ng thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é CPH nh­ng cho ®Õn nay, kh«ng tæ chøc, c¸ nh©n nµo ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm. §©y còng cã thÓ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn ®é CPH DNNN, kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch ®Æt ra. - Khi tiÕn hµnh CPH, doanh nghiÖp d­îc ®· gÆp ph¶i nhiÒu v­íng m¾c nh­ viÖc hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, nî ®äng, vÊn ®Ò ®Êt ®ai hay do ®ang triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ lín... g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp khi ®Þnh gi¸ tµi s¶n doanh nghiÖp. V× vËy, thêi gian CPH th­êng kÐo dµi h¬n thËm chÝ kÐo dµi so víi kÕ ho¹ch rÊt nhiÒu lÇn. Trong thêi gian tr­íc 2003, viÖc ch­a gi¶i táa ®­îc mét sè nguyªn liÖu ®Æc biÖt mµ ChÝnh phñ, Bé Y tÕ giao cho mét sè ®¬n vÞ cña Tæng c«ng ty d­îc ViÖt Nam qu¶n lý trong khi nh÷ng nguyªn liÖu nµy ®· kh«ng ®­îc phÐp ®­a vµo s¶n xuÊt còng lµm cho tiÕn tr×nh CPH DNDNN TW chËm l¹i do kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Mét sè DN thuéc Tæng c«ng ty d­îc ViÖt Nam ch­a ®­îc hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng còng lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng doanh nghiÖp vµ viÖc CPH v× sè l­îng tiÒn hoµn thuÕ lµ t­¬ng ®èi lín. Ch¼ng h¹n nh­ C«ng ty D­îc liÖu Trung ­¬ng 1, ®Õn cuèi n¨m 2003, sè tiÒn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ch­a ®­îc hoµn l¹i trong c¸c n¨m 2001 - 2002 lµ 10 tû ®ång. Ngoµi ra, viÖc chËm gi¶i quyÕt ®Òn bï 4,7 ha ®Êt cña C«ng ty do Ban Qu¶n lý dù ¸n Khu liªn hîp thÓ thao quèc gia thu håi còng lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña C«ng ty vµ viÖc triÓn khai CPH cña C«ng ty. ViÖc xö lý tµi chÝnh t¹i doanh nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yÕu tè g¾n liÒn víi viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp. Nh­ng viÖc kh«ng xö lý ®­îc hoÆc chËm xö lý tµi chÝnh t¹i doanh nghiÖp d­îc lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµm chËm tiÕn tr×nh CPH DNDNN. ViÖc xö lý c¸c kho¶n nî ph¶i thu cña DNNN CPH ®­îc ph©n biÖt dùa vµo tÝnh chÊt cña kho¶n nî nh­ nî cã kh¶ n¨ng thu håi, kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi... C¸c kho¶n nî nµy ®­îc chia thµnh hai lo¹i: - Kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vµ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, tæ chøc; - Kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi do tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n, tæ chøc. Víi lo¹i nî thø nhÊt th× ph¸p luËt hiÖn hµnh [9,10,25] qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ sau: cho phÐp dïng nguån dù phßng ®Ó bï ®¾p, nÕu thiÕu th× phÇn chªnh lÖch ®­îc trõ vµo kÕt qu¶ kinh doanh t¹i thêi ®iÓm CPH. Tr­êng hîp c¸c nguån trªn kh«ng ®ñ bï th× phÇn chªnh lÖch ®­îc trõ vµo phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i DN tr­íc khi CPH. §èi víi c¸c kho¶n nî thø hai th× c¸ nh©n, tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm ph¶i båi th­êng. PhÇn cßn thiÕu sau khi båi th­êng ®­îc tr¶ b»ng quÜ dù phßng. Ph¸p luËt hiÖn