Luận văn Hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó quan s¸t, nghiªn cøu. Ngoµi ra cßn ph¶i ®iÒu tra thªm vÒ c¸c th«ng tin kh¸c cã liªn quan ®Æc biÖt lµ viÖc thùc thi c¸c quan hÖ tÝn dông tr­íc ®ã cña doanh nghiÖp th«ng qua tiÕp xóc víi c¸c chñ nî tr­íc ®ã. X¸c ®Þnh c¸c th«ng tin doanh nghiÖp ®· cung cÊp vµ kh¸m ph¸ c¸c th«ng tin míi cÇn thiÕt vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Sau khi ®· x¸c ®Þnh râ th× ng©n hµng cßn cã thÓ t­ vÊn cho kh¸ch hµng vay vèn vÒ sù hîp lý cña yªu cÇu vay vèn vµ cã thÓ gîi ý sù söa ®æi. 3/ §­a ra quyÕt ®Þnh cho vay. Sau khi ®· tËp hîp ®Çy ®ñ th«ng tin tµi liÖu th× bé phËn ph©n tÝch tÝn dông sÏ tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m x¸c ®Þnh xem dßng tiÒn vµ c¸c tµi s¶n dù phßng cña kh¸ch cã ®ñ hoµn tr¶ mãn vay hay kh«ng, sau ®ã sÏ chuÈn bÞ mét b¶n b¸o c¸o tãm t¾t cã kÌm theo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Ó göi cho ng­êi cã thÈm quyÒn xem xÐt. Tõ ®ã rót ra kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu trong yªu cÇu xin vay cña kh¸ch hµng. Sau khi ®· xem xÐt kho¶n vay, chÝnh s¸ch tÝn dông vµ môc ®Ých, môc tiªu cña ng©n hµng, c¸n bé ph¶i ®­a ra mét quyÕt ®Þnh cã nªn cho vay hay kh«ng vµ doanh nghiÖp ph¶i ®­îc th«ng b¸o ngay lËp tøc. NÕu yªu cÇu ®­îc chÊp thuËn c¸n bé tÝn dông ph¶i trao cho ng­êi vay danh môc c¸c chøng tõ cÇn thiÕt ®Ó ký kÕt kho¶n vay vµ ®­a ra ngµy dù tÝnh ký kÕt. 4/ CÊu tróc kho¶n vay, ký kÕt kho¶n vay. Mét kho¶n vay cã cÊu tróc hoµn h¶o lµ kho¶n vay ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cô thÓ cña doanh nghiÖp ®ång thêi còng tho¶ m·n c¸c tiªu thøc tÝn dông cña ng©n hµng. CÊu tróc cña kho¶n vay gåm c¸c yÕu tè: l·i suÊt; thêi h¹n vµ lÞch hoµn tr¶; sù ®¶m b¶o; ng­êi b¶o l·nh; c¸c h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t. C¸c yÕu tè nµy phô thuéc vµo sù ®µm ph¸n tháa thuËn gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp xin vay. Sau khi ®· ®¹t ®­îc tho¶ thuËn vay vèn th× hai bªn cÇn x©y dùng mét hîp ®ång tÝn dông lµm sao cho phï hîp víi t×nh h×nh riªng biÖt cô thÓ vµ ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña ng©n hµng. Vµ cuèi cïng lµ viÖc ký kÕt kho¶n vay. Tr­íc khi ký kÕt cÇn ph¶i chuÈn bÞ lËp ra mét danh môc kiÓm tra toµn bé c¸c chøng tõ tµi liÖu cÇn thiÕt, vµ ngµy ký kÕt ph¶i cã ®Çy ®ñ 2 bªn, vµ ®¶m b¶o c¶ 2 ®Òu ph¶i hiÓu cÆn kÏ giÊy tê vay vèn. ViÖc ký kÕt kho¶n vay ®­îc qu¶n lý tèt sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy mèi quan hÖ lµm ¨n tèt gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. 5/ KiÓm so¸t kho¶n cho vay. Ký kÕt tÝn dông ch­a ph¶i lµ ®· kÕt thóc mét qu¸ tr×nh cho vay mµ ng©n hµng cßn ph¶i tiÕp tôc theo dâi kho¶n cho vay nµy ®Ó ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng sÏ thanh to¸n ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i nh­ ®· cam kÕt. Cßn víi c¸c kho¶n cho vay th­¬ng m¹i lín c¸n bé tÝn dông ph¶i ®Õn vµ kiÓm tra c«ng viÖc kinh doanh cña kh¸ch hµng ®Þnh kú, ®ång thêi ph¶i tæ chøc qu¸ tr×nh kiÓm so¸t cÈn thËn vµ nghiªm tóc ®Ó ®¶m b¶o xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ ®­îc tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh quan träng nhÊt ®èi víi kho¶n vay nh­: ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh thanh to¸n, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng, t×nh tr¹ng cña tµi s¶n thÕ chÊp, ®¸nh gi¸ sù thay ®æi trong t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng­êi vay... TiÕn hµnh theo dâi th­êng xuyªn h¬n ®èi víi nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò. KiÓm so¸t tÝn dông lµ rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng. Nã kh«ng chØ gióp c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ph¸t hiÖn ra nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò nhanh h¬n mµ cßn gióp x¸c ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò c¸c c¸n bé tÝn dông cã tu©n thñ ®óng chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng hay kh«ng. 6/ Xö lý kho¶n vay cã vÊn ®Ò. MÆc dï ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý an toµn ¸p dông trong c¸c ch­¬ng tr×nh cho vay song viÖc tån t¹i c¸c kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò lµ mét thùc tÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái, cã nghÜa lµ ng­êi vay ®· kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n ®óng kÕ ho¹ch hay gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp ®· sôt gi¶m ®¸ng kÓ. Khi c¸n bé tÝn dông nhËn ra kho¶n vay cã vÊn ®Ò th­êng th× c¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i liªn l¹c víi doanh nghiÖp ®Ó gi¸m s¸t kho¶n vay. NÕu ng©n hµng vµ doanh nghiÖp muèn söa ch÷a kho¶n vay th× ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò vµ t×m ra gi¶i ph¸p, khi kÕ ho¹ch söa ch÷a ®· ®­îc thiÕt lËp th× ng©n hµng ph¶i gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn mét c¸ch liªn tôc, doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o th­êng xuyªn vµ c¶ 2 bªn cïng ph¶i quan t©m tÝch cùc vµ ph¶i th­êng xuyªn thËn träng ph©n tÝch kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh söa ch÷a. Vµ th­êng th× ng©n hµng chØ tiÕn hµnh thñ tôc ph¸p lý ®Ó thu håi kho¶n nî vay sau khi ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chØnh söa mµ kh«ng cã hiÖu qu¶. 7/ Thu nî. Khi doanh nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n theo c¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång tÝn dông th× c¸n bé tÝn dông ph¶i lËp ngay mét kÕ ho¹ch thu nî, sau ®ã thËn träng c©n nh¾c v¹ch ra c¸c ph­¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu ®ã. Th­êng th× ng©n hµng thuyÕt phôc kh¸ch hµng tù ®éng b¸n tµi s¶n thÕ chÊp cña m×nh, nÕu kh«ng ®­îc th× ng©n hµng sÏ tiÕn hµnh thu håi tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp vµ b¸n hoÆc cho thuª tµi s¶n nµy. ViÖc ng©n hµng xö lý vµ b¸n l¹i tµi s¶n lµm ®¶m b¶o ph¶i chó ý thùc hiÖn ®óng mäi ®iÒu kho¶n luËt ph¸p cã liªn quan, v× nÕu kh«ng ng©n hµng sÏ ph¶i cã nghÜa vô båi th­êng thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi kh¸ch hµng. * §©y lµ mét quy tr×nh rÊt cô thÓ, nÕu thùc hiÖn tèt sÏ ®¶m b¶o sù an toµn ch¾c ch¾n trong viÖc cho vay. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam hiÖn nay viÖc ¸p dông nã cßn nhiÒu tån t¹i nh­: thñ tôc, giÊy tê cßn r­êm rµ, nhÊt lµ ®èi víi viÖc cho hé n«ng d©n vay, ®ã lµ nh÷ng mãn vay nhá lÎ, ®Þa bµn c­ tró cña ng­êi vay ph©n t¸n, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, nhu cÇu vay vèn cao, vËy mµ hå s¬, quy tr×nh thñ tôc vay vèn cña hä l¹i rÊt phøc t¹p, g©y khã kh¨n cho ng­êi d©n. Hay nh­, viÖc tu©n thñ theo ®óng quy tr×nh cña c¸n bé tÝn dông hoÆc sù hîp t¸c cña kh¸ch hµng vay vèn trong viÖc cung cÊp th«ng tin, gi¸m s¸t... còng lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, do tr×nh ®é kÐm hay ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp khiÕn cho c¸n bé tÝn dông ®«i khi kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, hay kh¸ch hµng kh«ng hîp t¸c khiÕn cho viÖc cho vay gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro lín. NhÊt lµ hiÖn nay vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi trong c¸c NHTM lµ rÊt lín, mét phÇn lµ do quy tr×nh thñ tôc cho vay kh«ng ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng nh­ quy ®Þnh, ®ång thêi biÖn ph¸p thu håi nî sau khi cho vay trong c¸c ng©n hµng còng ch­a ®­îc x©y dùng tæ chøc tèt, v× vËy hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông lµ rÊt thÊp. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái c¸c c¸n bé tÝn dông khi cho vay cÇn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o c¸c b­íc trong quy tr×nh cho vay mµ c¸c ng©n hµng ®Òu ®· cô thÓ hãa trong c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña m×nh. II/ C¸c ph­¬ng thøc tÝn dông. Nh×n chung c¸c ph­¬ng thøc cÊp tÝn dông cña NHTM cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. C¸c ng©n hµng m¹nh kh«ng chØ thÓ hiÖn ë chç cung øng mét khèi l­îng tÝn dông to lín cho thÞ tr­êng mµ lµ ë chç ph­¬ng thøc cÊp tÝn dông nh­ thÕ nµo. ë ViÖt Nam c¸c ph­¬ng thøc cho vay cßn qu¸ nghÌo nµn, hÇu nh­ chØ b¸n ra nh÷ng g× mµ ng©n hµng cã chø kh«ng thËt quan t©m ®Õn c¸i mµ kh¸ch hµng cÇn, do ®ã kÐm søc hÊp dÉn vµ khã më réng tÝn dông. Trong QuyÕt ®Þnh sè 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/1998 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ viÖc "Ban hµnh quy chÕ cho vay cña c¸c Tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng" cã quy ®Þnh vÒ mét sè ph­¬ng thøc cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nã quy ®Þnh tæ chøc tÝn dông tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng vÒ ph­¬ng thøc cho vay phï hîp víi nhu cÇu sö dông vèn vay vµ kh¶ n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc kh¸ch hµng sö dông vèn vay theo mét trong c¸c ph­¬ng thøc cho vay sau: 1. Cho vay tõng lÇn: Mçi lÇn vay vèn kh¸ch hµng vµ tæ chøc tÝn dông lµm thñ tôc vay vèn cÇn thiÕt vµ ký kÕt hîp ®ång tÝn dông. 2. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn mét h¹n møc tÝn dông duy tr× trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh hoÆc theo chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh. 3. Cho vay theo dù ¸n ®Çu t­: Tæ chøc tÝn dông cho kh¸ch hµng vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ c¸c dù ¸n phôc vô ®êi sèng. 4. Cho vay hîp vèn: Mét nhãm tæ chøc tÝn dông cïng cho vay ®èi víi mét dù ¸n vay vèn hoÆc ph­¬ng ¸n vay vèn cña kh¸ch hµng; trong ®ã, cã mét tæ chøc tÝn dông lµm ®Çu mèi dµn xÕp, phèi hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. ViÖc cho vay hîp vèn thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña quy chÕ nµy vµ quy chÕ ®ång tµi trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh. 5. Cho vay tr¶ gãp: Khi vay vèn, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn sè l·i tiÒn vay ph¶i tr¶ céng víi sè nî gèc ®­îc chia ra ®Ó tr¶ nî theo nhiÒu kú h¹n trong thêi h¹n cho vay, tµi s¶n mua b»ng vèn vay chØ thuéc së h÷u cña bªn vay khi tr¶ ®ñ nî gèc vµ l·i. 6. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông dù phßng: Tæ chøc tÝn dông cam kÕt ®¶m b¶o s½n sµng cho kh¸ch hµng vay vèn trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng tho¶ thuËn thêi h¹n hiÖu lùc cña h¹n møc tÝn dông dù phßng, møc phÝ tr¶ cho h¹n møc tÝn dông dù phßng. 7. Cho vay th«ng qua nghiÖp vô ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông chÊp thuËn cho kh¸ch hµng ®­îc sö dông sè vèn vay trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®Ó thanh to¸n tiÒn mua hµng ho¸, dÞch vô vµ rót tiÒn mÆt t¹i m¸y rót tiÒn tù ®éng hoÆc ®iÓm øng tiÒn mÆt lµ ®¹i lý cña tæ chøc tÝn dông. Khi cho vay ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông. 8. C¸c ph­¬ng thøc cho vay kh¸c phï hîp víi quy ®Þnh cña Quy chÕ nµy vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. * Tuy nhiªn QuyÕt ®Þnh 324 cßn quy ®Þnh kh¸ chung chung, vµ ®èi víi c¸c NHTM viÖc ¸p dông cô thÓ nh­ thÕ nµo l¹i thuéc quyÒn h­íng dÉn cña mçi ng©n hµng, vµ tÊt nhiªn cã bao nhiªu ng©n hµng sÏ cã bÊy nhiªu v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c nhau quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c ph­¬ng thøc cho vay. Nh­ng cã nh÷ng ®iÒu mµ c¸c NHTM l¹i kh«ng thÝch quy ®Þnh cô thÓ râ rµng trong v¨n b¶n v× nÕu thÕ sÏ bÞ m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hoÆc sÏ kh«ng cã chç "lïi" khi mµ quy ®Þnh cña ng©n hµng m×nh l¹i "chÆt" h¬n ng©n hµng b¹n do ®ã gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy qua thùc tiÔn ho¹t ®éng th× Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn söa ®æi quy ®Þnh vÒ ph­¬ng thøc cho vay theo h­íng cô thÓ ho¸ ®Ó thèng nhÊt ph­¬ng thøc cho vay trong c¸c tæ chøc tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng tù quy ®Þnh dÉn ®Õn sù sai lÖch vÒ ph­¬ng thøc cho vay vµ qu¶n lý vèn vay nh­ hiÖn nay. III/ L·i suÊt tÝn dông. Nh­ ta ®· biÕt l·i suÊt chÝnh lµ gi¸ cña quyÒn ®­îc sö dông vèn mµ ng­êi sö dông ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u nã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸i gi¸ ®ã sÏ quyÕt ®Þnh viÖc kh¸ch hµng cã vay hay kh«ng, do vËy nã ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông ng©n hµng. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng cô l·i suÊt trong ph¸t triÓn tÝn dông ta cÇn xem xÐt vÊn ®Ò sau: 1/Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng. 1.1/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. - L·i suÊt huy ®éng vèn < l·i suÊt cho vay. §iÒu nµy lµ ®­¬ng nhiªn nã cho phÐp ®¶m b¶o tÝnh cã lîi nhuËn cña kinh doanh ng©n hµng, ®¶m b¶o cho c¸c NHTM kinh doanh cã l·i, tõ ®ã míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. - L·i suÊt tÝn dông bao giê còng d­¬ng (l·i suÊt thùc >0) vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. L·i suÊt thùc ph¶i >0 th× míi ®¶m b¶o cã l·i cho ng©n hµng, vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n v× ng©n hµng còng lµ mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ. - L·i suÊt phi kinh tÕ lµ l·i suÊt cña tÝn dông nÆng l·i, nã rÊt cao so víi mÆt b»ng l·i suÊt tÝn dông b×nh th­êng vµ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, do ®ã kho¶n vèn vay nµy kh«ng thÓ sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh mµ chØ sö dông víi môc ®Ých phi s¶n xuÊt. Nã hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña nguån vèn cho vay, kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña ng­êi ®i vay vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ ho¹t ®éng cña mµng l­íi ng©n hµng. 1.2/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông theo luËt ®Þnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, th«ng th­êng ng©n hµng trung ­¬ng Ên ®Þnh thèng nhÊt mét khung l·i suÊt trong tõng thêi kú vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tù x¸c ®Þnh l·i suÊt riªng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Ng©n hµng trung ­¬ng x¸c ®Þnh l·i suÊt theo nguyªn t¾c sau: - Víi l·i suÊt huy ®éng vèn. + L·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n < l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n. + L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ < l·i suÊt tiÒn göi cña d©n c­. + L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ lµ cao nhÊt. - Víi l·i suÊt cho vay. + L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n < l·i suÊt cho vay dµi h¹n. + L·i suÊt cho vay c¸c ngµnh s¶n xuÊt < l·i suÊt cho vay c¸c ngµnh th­¬ng m¹i, dÞch vô. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay ®Õn h¹n < l·i suÊt c¸c kho¶n cho vay qu¸ h¹n. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay ­u ®·i theo chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ lµ thÊp nhÊt. 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt. ë ®©y ta ph©n lo¹i l·i suÊt dùa theo c¸ch ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng tÝn dông. - Theo thêi h¹n tÝn dông th× cã l·i suÊt ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i l·i suÊt theo ®é dµi thêi gian mµ ng©n hµng cho c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ vay. C¬ së cña nguyªn t¾c nµy lµ ë chç thêi gian cho vay vèn cµng dµi th× lîi nhuËn lµm ra cµng nhiÒu ®ång thêi tÝnh rñi ro mÊt vèn cµng cao do ®ã thêi h¹n cµng dµi th× gi¸ cña quyÒn sö dông vèn cµng cao. Do vËy, l·i suÊt cho vay dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay trung h¹n, l·i suÊt cho vay trung h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ nã cßn phô thuéc vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú cña mçi quèc gia. ChÝnh phñ dïng c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt x· héi hay chèng khñng ho¶ng kh«i phôc nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh ch¼ng h¹n, khi ®ã cÇn vèn cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¬ b¶n, kiÕn thiÕt nÒn s¶n xuÊt... do ®ã l·i suÊt trung, dµi h¹n cã khi l¹i thÊp h¬n so víi ng¾n h¹n. - XÐt theo tÝnh chÊt cña c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh th× cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau: l·i suÊt cho vay kinh doanh, l·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp, l·i suÊt cho vay tiªu dïng, l·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n. L·i suÊt cho vay kinh doanh lµ l·i suÊt ¸p dông cho c¸c lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh, vÒ mÆt lý thuyÕt th× l·i suÊt nµy th­êng lµ thÊp nhÊt trong sè c¸c lo¹i l·i suÊt cho vay cña NHTM v× thêi h¹n thu håi vèn nhanh. L·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp: th­êng th× nã cao h¬n l·i suÊt s¶n xuÊt kinh doanh v× nã cã rñi ro kh¸ch quan lín (do biÕn ®éng cña khÝ hËu, thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, s©u bä, bÖnh tËt mµ con ng­êi kh«ng kiÓm so¸t ®­îc)vµ quy m« s¶n xuÊt l¹i nhá h¬n, vµ thêi gian thu håi vèn l©u h¬n (do tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp). L·i suÊt cho vay tiªu dïng: th­êng cao h¬n c¸c l·i suÊt cho kho¶n vay kh¸c v× nã cã quy m« nhá, rñi ro nhiÒu vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî thÊp. L·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n: l·i suÊt t­¬ng ®èi cao do bÞ ¶nh h­ëng bëi kú h¹n vay, tû lÖ cho vay, nhu cÇu vÒ thanh kho¶n vµ tÝnh chÊt ®¶m b¶o hay b¶o hiÓm bëi mét c¬ quan kh¸c. - Ngoµi ra cßn c¸c h×nh thøc l·i suÊt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tÝn dông cña nhµ n­íc nh­: l·i suÊt th«ng th­êng, l·i suÊt ­u ®·i, l·i suÊt qu¸ h¹n, l·i suÊt co d·n hoÆc l·i suÊt cøng. 3/ C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt. §èi víi c¸c NHTM th× ®Ó ®­a ra møc l·i suÊt nµo cho tho¶ ®¸ng víi mçi kho¶n vay th× cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sÏ ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt sau: - §iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ: nÕu nh­ ng©n hµng phô thuéc vµ kho¶n vèn huy ®éng d­íi d¹ng c¸c chøng chØ tiÒn göi mÖnh gi¸ lín hoÆc tiÒn vay ChÝnh phñ th× gi¸ vèn huy ®éng nã sÏ bÞ ¶nh h­ëng trùc tiÕp bëi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, h¬n n÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ l¹i quyÕt ®Þnh søc hÊp dÉn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­, do ®ã nã ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cho vay. - Rñi ro: cho vay lµ mét ho¹t ®éng lu«n mang tÝnh rñi ro, vµ l·i suÊt sÏ thay ®æi theo møc ®é rñi ro. Mãn vay cã kh¶ n¨ng rñi ro cµng cao, th× yªu cÇu l·i suÊt cµng lín vµ ng­îc l¹i. - L·i suÊt cè ®Þnh vµ l·i suÊt cã thÓ ®iÒu chØnh: mét mãn vay kh«ng bÞ ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét thêi gian cµng dµi th× rñi ro do nh÷ng biÕn ®éng trong t­¬ng lai cña ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cµng lín nªn l·i suÊt cho vay yªu cÇu cµng cao. MÆc dï hÖ thèng l·i suÊt th¶ næi hay cã thÓ ®iÒu chØnh lµ kÐm hÊp dÉn theo quan ®iÓm cña mét sè doanh nghiÖp, hay cã thÓ t¹o ra mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ tÝnh to¸n ®èi víi ng©n hµng, nh­ng ch¾c ch¾n nã thÓ hiÖn lµ c¸ch tÝnh l·i suÊt tèt nhÊt cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. - C¸c chi phÝ ho¹t ®éng vµ qu¶n lý: §Ó ng©n hµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ng©n hµng ph¶i bá ra c¸c chi phÝ tiÒn l­¬ng, tiÒn thuª vµ c¸c ph­¬ng tiÖn... Do ®ã ng©n hµng ph¶i ®¹t ®­îc møc lîi tøc ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ nµy vµ cÇn ph¶i cã lîi nhuËn, t¨ng tÝch luü... v× vËy nã còng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt. - Thêi h¹n hoµn tr¶: do trong thêi gian dµi sÏ cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng trong t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, hay gi¸ trÞ cña tµi s¶n b¶o ®¶m sÏ gi¶m sót, do ®ã rñi ro cµng lín yªu cÇu l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i, thêi h¹n ng¾n h¬n th× l·i suÊt sÏ thÊp h¬n. - C¹nh tranh: trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng ngµy cµng gay g¾t, ®Ó cã thÓ c¹nh tranh mçi ng©n hµng ph¶i ®­a ra møc l·i suÊt hîp lý ®Ó võa ®¶m b¶o thu hót kh¸ch hµng võa ®¶m b¶o lîi nhuËn tèi ­u. - Ngoµi ra cßn mét sè nh©n tè kh¸c nh­: c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc (chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch l·i suÊt...); sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, l¹m ph¸t; tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n... * HiÖn nay ë ViÖt Nam sau khi Nhµ n­íc chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n tõ 2/8/2000 th× c¸c NHTM cã thÓ chñ ®éng linh ho¹t thay ®æi l·i suÊt cho phï hîp víi mçi tr­êng hîp cô thÓ, v× vËy ®· dÉn ®Õn hiÖn t­îng c¹nh tranh l·i suÊt lµm l·i suÊt h¹ rÊt thÊp g©y ra nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc nh­ "ph¸ gi¸" l·i suÊt, g©y ¸p lùc cho c¸c ng©n hµng nhá, ®ång thêi m«i tr­êng ho¹t ®éng khã kh¨n...V× vËy c¸c NHTM muèn c¹nh tranh th× còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c lo¹i h×nh cho vay vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng khung l·i suÊt c¸c lo¹i mét c¸ch ®óng ®¾n sao cho ®¶m b¶o ®­îc hiÖu qu¶ tÝn dông, më réng tÝn dông ph¶i cã lîi nhuËn, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. IV/ ChÝnh s¸ch tÝn dông. Mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p quan träng nhÊt mµ mét ng©n hµng cã thÓ vËn dông ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c kho¶n cho vay cña nã tho¶ m·n ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn do c¸c c¬ quan qu¶n lý ng©n hµng ®Æt ra lµ thiÕt lËp mét chÝnh s¸ch cho vay b»ng v¨n b¶n. Mçi mét NHTM ®Òu x©y dùng cho m×nh mét chÝnh s¸ch tÝn dông riªng. Mét chÝnh s¸ch tÝn dông sÏ cung cÊp cho c¸n bé tÝn dông vµ c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ®­êng lèi chØ ®¹o cô thÓ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh cho vay vµ x©y dùng danh môc cho vay. CÊu tróc thùc tÕ cña danh môc cho vay sÏ ph¶n ¸nh nh÷ng g× mµ chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng ®Æt ra. NÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra th× ®ã lµ mét chÝnh s¸ch cho vay kh«ng hiÖu qu¶ vµ nªn xem xÐt l¹i. Th«ng th­êng mét chÝnh s¸ch cho vay tèt gåm mét sè yÕu tè quan träng sau: - Mét tuyªn bè vÒ tiªu chuÈn ®èi víi danh môc cho vay cña ng©n hµng (vÝ dô nh­ nªu lªn c¸c ®Æc ®iÓm cña mét danh môc cho vay chÊt l­îng cao nh­ lo¹i h×nh, thêi gian ®¸o h¹n, quy m« vµ chÊt l­îng cña c¸c kho¶n cho vay). - Mét b¶n tiªu chuÈn chÊt l­îng thÝch hîp ¸p dông cho toµn bé danh môc cho vay. C«ng bè møc giíi h¹n tèi ®a ®èi víi tæng d­ nî. - X¸c ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸n bé tÝn dông vµ ban thÈm ®Þnh tÝn dông. Giíi h¹n vÒ tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®­îc giao vµ trong viÖc th«ng b¸o th«ng tin trong ph¹m vi phßng tÝn dông. - Nh÷ng thñ tôc vµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho viÖc chµo mêi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ ra quyÕt ®Þnh ®èi víi ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng. - Nh÷ng tµi liÖu ®­îc yªu cÇu ph¶i kÌm theo ®¬n xin vay vµ ph¶i ®­îc l­u l¹i trong hå s¬ tÝn dông cña ng©n hµng (b¸o c¸o tµi chÝnh, tho¶ thuËn cam kÕt...). Nh÷ng h­íng dÉn vÒ viÖc tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸ vµ b¶o qu¶n tµi s¶n thÕ chÊp cho c¸c mãn vay. - Mét b¶n tr×nh bÇy vÒ chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay, c¸c kho¶n phÝ vµ thêi h¹n hoµn tr¶ mãn vay. - Miªu t¶ râ rµng thÞ tr­êng tÝn dông chÝnh cña ng©n hµng. - Miªu t¶ c¸c b­íc cÇn ®­îc tiÕn hµnh ®Ó ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò... * Mét chÝnh s¸ch cho vay râ rµng sÏ mang l¹i nhiÒu lîi thÕ vµ thuËn lîi cho ng©n hµng. Nã h­íng dÉn cho ®éi ngò nh©n viªn tÝn dông c¸c thñ tôc, c¸c b­íc ph¶i tu©n thñ vµ chØ râ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña hä. Nã gióp cho ng©n hµng h­íng tíi mét danh môc cho vay hiÖu qu¶, cã thÓ ®¹t nhiÒu môc tiªu nh­ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng sinh lîi, h¹n chÕ rñi ro vµ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña c¬ quan qu¶n lý. §èi víi ViÖt Nam ®Ó phôc vô tèt cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông ®· vµ ®ang ®­îc ®æi míi ®ång bé vµ h÷u hiÖu ®¸p øng c¸c yªu cÇu míi, t¹o b­íc ®ét ph¸ trong viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån néi lùc vµ nguån lùc bªn ngoµi. §Ó nÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng cao, chÝnh s¸ch tÝn dông cña c¸c ng©n hµng nªn tËp trung vµo viÖc më réng ®¸p øng c¸c nhu cÇu vay vèn cã hiÖu qu¶ víi ph­¬ng ch©m kh«ng ®Ó c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ bÞ thiÕu vèn. C¬ cÊu tÝn dông cÇn tiÕp tôc chuyÓn dÞch cã lîi cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, t¨ng c­êng cho vay trung vµ dµi h¹n. Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi xuèng møc lµnh m¹nh theo tiªu chuÈn quèc tÕ, t¨ng vßng quay vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña x· héi. TiÕp tôc më réng ®èi t­îng cho vay ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chó ý thÝch ®¸ng viÖc cho vay ®èi víi n«ng d©n vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch gãp phÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng. V/ Rñi ro tÝn dông. ë ViÖt Nam tõ khi chuyÓn sang nÒn c¬ chÕ thÞ tr­êng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tÝn dông ®· t¹o nªn mét thÞ tr­êng tÝn dông phong phó vµ s«i ®éng. Nh­ng ®iÒu ®ã còng chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro cã thÓ xÈy ra víi c¸c ng©n hµng vµ nhÊt lµ rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông lµ t×nh tr¹ng ng­êi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®­îc hoÆc l·i hoÆc gèc hoÆc c¶ l·i vµ gèc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n. 1/ ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM. NÕu mét kho¶n vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®­îc, th× ng©n hµng ph¶i sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi göi tiÒn. V× vËy nÕu x¶y ra qu¸ nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông mµ ng©n hµng ph¶i dïng vèn cña m×nh ®Ó trang tr¶i cho c¸c kho¶n thÊt tho¸t nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn viÖc "xo¸ sæ" nh÷ng kho¶n thÊt tho¸t nµy n÷a vµ ng©n hµng cã thÓ bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cho ng­êi göi tiÒn thËm chÝ dÉn ®Õn ph¸ s¶n. 2/ Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông x¶y ra rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, nã cã thÓ do kh¸ch hµng mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî hay do hä cè ý ch©y ú, t×m c¸ch lõa ®¶o chiÕm ®o¹t vèn cña ng©n hµng. Nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông th× cã nhiÒu nh­ng ng­êi ta th­êng chia lµm 2 lo¹i nguyªn nh©n rñi ro xuÊt ph¸t tõ c¸c hµnh ®éng cã thÓ kiÓm so¸t vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t. - Nh÷ng nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t: + QuyÕt ®Þnh cho vay sai lÇm tõ ban ®Çu do kh©u ph©n tÝch thu thËp th«ng tin kh«ng ®ñ hay sai lÇm, hoÆc viÖc x©y dùng ký kÕt hîp ®ång cã sù khã hiÓu thiÕu sãt. + Kh«ng nhËn ra c¸c dÊu hiÖu c¶nh b¸o. + Kh«ng cã kh¶ n¨ng theo s¸t kiÓm so¸t c¸c kho¶n vay. + Kh«ng hµnh ®éng kÞp thêi khi ph¸t hiÖn kho¶n nî cã vÊn ®Ò. - Nh÷ng nguyªn nh©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc: + Sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp vay nî, hay ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ do qu¶n lý kh«ng tèt, s¶n phÈm c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕu vèn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu... + Mét sè nguyªn nh©n bÊt æn kh¸c tõ bªn ngoµi nh­ kh¸ch hµng gÆp rñi ro bÊt chît nªn ch­a thÓ tr¶ nî ngay, hay tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp bÞ mÊt gi¸ trÞ ... khiÕn ng©n hµng kh«ng thÓ thu håi ®­îc kho¶n nî... ViÖc ph©n lo¹i theo c¸c nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t hay kh«ng thÓ gióp cho ng©n hµng ®Þnh h­íng ®­îc viÖc ng¨n chÆn rñi ro tËp trung vµo nh÷ng rñi ro mµ nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t. Tr­íc hÕt lµ hÖ thèng c¸c thÓ chÕ t¹o hµnh lang vµ m«i tr­êng ho¹t ®éng an toµn vµ hiÖu qu¶ cña tÝn dông. Sau ®ã lµ c¸c quy ®Þnh ®iÒu kiÖn cô thÓ ®èi víi mçi lo¹i vay, mçi ®èi t­îng vay, ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vµ h×nh thøc vÒ gi¸ trÞ vËt chÊt, gi¸ trÞ uy tÝn lµm ®¶m b¶o vèn vay tuú theo n¨ng lùc tµi chÝnh, tÝnh chÊt vµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, uy tÝn vµ møc ®é rñi ro cña ng­êi vay. §èi víi rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng, c¸c ng©n hµng chØ cã c¸ch chèng ®ì b»ng viÖc thµnh lËp c¸c dù phßng tµi chÝnh, ®ñ kh¶ n¨ng chèng ®ì cho mäi rñi ro cã thÓ xÈy ra bÊt kú lóc nµo. Kh¶ n¨ng dù phßng cµng cao, tÝnh chñ ®éng chèng ®ì rñi ro cµng lín. 3/ Mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. §Ó phßng tr¸nh rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông, hiÖn nay c¸c ng©n hµng ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn tÝn dông sau: - Më réng tÝn dông trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. ViÖc më réng khèi l­îng tÝn dông lµ cÇn thiÕt ®Ó më réng kinh doanh, song vÊn ®Ò chÊt l­îng tÝn dông míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn thùc chÊt cña ng©n hµng. ChÊt l­îng tÝn dông chÝnh lµ kÕt qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông ®­îc thùc hiÖn trän vÑn, ng­êi vay thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt vµ ng©n hµng thu ®­îc gèc vµ l·i ®óng h¹n. V× vËy, khi ph©n tÝch møc ®é rñi ro mµ ng©n hµng cã thÓ gÆp ph¶i khi cho vay cÇn ph¶i suy xÐt kü cµng vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÒm n¨ng, c¸c chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng sinh lêi, lu©n chuyÓn vèn vµ gi¸ trÞ thùc cña kh¸ch hµng. C¸n bé tÝn dông ph¶i xem xÐt vµ tù ®­a ra quyÕt ®Þnh