Luận văn Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả vốn tín dụng đầu tư Phát triển của Nhà nước qua hệ thống Quỹ Hỗ trợ phát triển

ch−a thu hút đ−ợc sự quan tâm của các chủ đầu t− vì theo nhiều ý kiến từ các Bộ, ngμnh địa ph−ơng vμ các chủ đầu t−, thì việc thực hiện bảo lãnh tín dụng đầu t− sẽ dẫn đến dự án vừa phải qua hai đầu mối lμ tổ chức tín dụng vμ Quỹ hỗ trợ phát triển thẩm định chặt chẽ nh− dự án vay vốn tín dụng đầu t−, vừa phải chịu lãi suất cao của tổ chức tín dụng cộng với phí bảo lãnh của Quỹ HTPT. Vì vậy, việc bảo lãnh tín dụng đầu t− đ−ợc triển khai rất chậm, thực tế trong năm 2000 chỉ có một dự án của t− nhân ở Vĩnh Long đề nghị Quỹ bảo lãnh nh−ng qua thẩm định dự án không bảo đảm đủ điều kiện bảo lãnh theo quy định của Chính phủ nên Quỹ không chấp thuận bảo lãnh. Năm 2001, có 8 dự án đề nghị Quỹ bảo lãnh tín dụng đầu t− với số tiền 201 tỷ đồng, trong đó có một số dự án xin bảo lãnh để vay vốn đầu t− bằng ngoại tệ tại 53 các ngân hμng. Trong năm 2001, Quỹ HTPT mới chỉ ký đ−ợc 2 hợp đồng bảo lãnh tín dụng đầu t− với số tiền 19,6 tỷ đồng. Trong năm 2002, chỉ có một dự án đ−ợc Quỹ HTPT bảo lãnh vay vốn đầu t− do có sự thay đổi trong quy định về bảo lãnh tín dụng đầu t− với số tiền 5 tỷ đồng. Theo Nghị định 43/1999/NĐ-CP ngμy 29/06/1999 của Chính phủ, trong tr−ờng hợp dự án đ−ợc Quỹ HTPT bảo lãnh vay vốn tại các ngân hμng th−ơng mại, nếu khách hμng không trả đ−ợc nợ vay (một phần hoặc toμn bộ) cho tổ chức tín dụng cho vay vốn, Quỹ HTPT sẽ đứng ra trả toμn bộ phần thiếu. Tuy nhiên, Quyết định số 133/2001/QĐ-TTg ngμy 10/9/2001 của Thủ t−ớng Chính phủ về việc ban hμnh quy chế tín dụng hỗ trợ xuất khẩu lại quy định trách nhiệm về tμi chính khi chủ đầu t− không trả đ−ợc nợ “Tổ chức tín dụng cho vay vốn vμ Quỹ HTPT cùng chịu trách nhiệm ngang nhau về tμi chính đối với khoản đã bảo lãnh”. Chính vì quy định nμy, nên các tổ chức tín dụng khó chấp nhận bảo lãnh cho các dự án của Quỹ HTPT. Trong năm 2003, Quỹ HTPT đã bảo lãnh vay vốn đầu t− cho 3 dự án, với số tiền bảo lãnh 7,9 tỷ đồng. Năm 2004, Quỹ HTPT nhận bảo lãnh cho một sự án với số tiền 2,5 tỷ đồng, năm 2005 Quỹ HTPT không nhận đ−ợc hồ sơ dự án thuộc diện −u đãi đầu t− của các Doanh nghiệp gửi đến đề nghị Quỹ HTPT bảo lãnh. Nhìn chung, các Bộ, ngμnh, địa ph−ơng các doanh nghiệp vẫn ch−a thực sự quan tâm đến hình thức bão lãnh tín dụng đầu t− nên việc đăng ký kế hoạch chậm vμ số dự án ch−a nhiều. Bảng 2.4: Tình hình thực hiện bảo lãnh tín dụng đầu t− Đơn vị: Tỷ đồng Nội dung Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Số dự án bảo lãnh TDĐT 3 1 0 Số vốn cam kết 7,9 2,5 0 (Nguồn: báo cáo Quỹ HTPT 2000,2001, 2002, 2003, 2004, 2005) 54 Đánh giá chung: Công tác bảo lãnh tín dụng đầu t− còn nhiều hạn chế do hình thức nμy không hấp dẫn các nhμ đầu t− vì vừa phải vay th−ơng mại với lãi suất cao, vừa phải chịu phí bảo lãnh (0,5%/năm). Do vậy cần có Nghị định mới thay thế Nghị định 106/2004/NĐ-CP ngμy 01/04/2004 của Chính phủ sẽ tạo điều kiện cho hình thức bảo lãnh tín dụng đầu t− đ−ợc hấp dẫn hơn vμ Quỹ HTPT sẽ tích cực tuyên truyền để đẩy mạnh hình thức hỗ trợ nμy của Nhμ n−ớc đối với các doanh nghiệp. 1.2.5. Công tác quản lý nguồn vốn ODA cho vay lại Nhiệm vụ quản lý, cho vay lại các dự án đầu t− sử dụng nguồn vốn ODA (nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức) theo uỷ quyền của Bộ Tμi chính đ−ợc coi lμ một trong những nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống Quỹ HTPT. Tính đến 31/3/2005, Quỹ HTPT đã triển khai việc quản lý cho vay lại đối với 280 dự án từ nguồn vốn ODA của 24 tổ chức đa ph−ơng vμ song ph−ơng trên thế giới với tổng số vốn vay theo hiệp định khoảng 6 tỷ USD t−ơng đ−ơng 96.000 tỷ VND đ−ợc phân bổ cho các ngμnh kinh tế sau: - 75 dự án thuộc lĩnh vực năng l−ợng (cải tạo, xây dựng các nhμ máy điện, trạm biến áp, đ−ờng dây vμ trạm truyền tải điện, ) với số vốn vay t−ơng đ−ơng 3,5 tỷ USD, chiếm 58,3%. - 55 dự án thuộc lĩnh vực cấp thoát, n−ớc vμ xử lý n−ớc thải với số vốn vay t−ơng đ−ơng trên 800 triệu USD, chiếm 13,3%. - 60 dự án thuộc lĩnh vực nông, lâm thuỷ sản với số vốn vay t−ơng đ−ơng trên 400 triệu USD chiếm 6,6%. - 90 dự án thuộc các lĩnh vực công nghiệp, xây dựng, giao thông, viễn thông,  với số vốn vay t−ơng đ−ơng trên 1,3 tỷ USD chiếm trên 21,6%. Tính đến 31/3/2005, tổng d− nợ vốn ODA cho vay lại do Quỹ HTPT đang quản lý lμ 42.050 tỷ đồng (t−ơng đ−ơng 2,7 tỷ USD). Các dự án có số vốn vay lớn đang trong giai đoạn giải ngân, dự kiến từ năm 2006, các dự án nμy bắt đầu đến hạn trả nợ gốc còn lại các dự án đã hoμn thμnh đi vμo hoạt động mμ phát huy đ−ợc hiệu quả trong 3 năm 2003, 2004, 2005. Quỹ 55 HTPT đã thu vμ hoμn trả Quỹ Tích luỹ trả nợ n−ớc ngoμi 7.218 tỷ đồng, tỷ lệ nợ quá hạn 10,48% (xem bảng 2.5) Bảng 2.5: Tình hình cho vay lại vốn ODA Đơn vị: Tỷ đồng TT Nội dung Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 1 Số dự án ODA quản lý 227 243 280 2 Số vốn giải ngân 3.282 6.990 7.363 3 Thu nợ 1.429 2.576 3.213 Trong đó: + Thu gốc 812 1568 1.922 + Thu lãi 617 1008 1291 4 D− nợ 30.782 36.204 41.645 Trong đó: + Nợ quá hạn 93 157 205 (Nguồn: Báo cáo Quỹ HTPT năm 2003, 2004, 2005) Tính đến 31/12/2005, đã có trên 100 dự án sử dụng nguồn vốn ODA cho vay lại thuộc các lĩnh vực hạ tầng: Cải tạo nhμ máy điện, nâng cấp hệ thống cấp n−ớc, giao thông vận tải đã hoμn thμnh đi vμo sản xuất vμ phát huy hiệu quả đầu t− đồng thời thực hiện tốt nghĩa vụ trả nợ nh−: Dự án Nhiệt điện Phả Lại (vốn vay Chính phủ Nhật Bản), dự án cải tạo l−ới điện 3 thμnh phố Hμ Nội - Nam Định - Hải Phòng (vốn vay ADB), dự án Nhμ máy Đ−ờng Lam Sơn (vốn vay Chính phủ ấn Độ), Tuy nhiên, đến nay đã có 16 dự án phát sinh nợ quá hạn, các dự án nμy không phát huy đ−ợc hiệu quả đầu t−, giá thμnh sản xuất cao hơn giá bán dẫn đến sản xuất kinh doanh thu lỗ mμ nguyên nhân chủ yếu lμ do báo cáo khả thi không sát với tình hình thực tế sản xuất kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm. Thực tế các dự án sau khi đầu t− công suất sử dụng thấp, thậm chí có dự án chỉ đạt 10% công suất thiết kế nh− dự án sản xuất nhũ t−ơng nhựa đ−ờng (vốn vay Chính phủ Tây ban Nha), dự án sản xuất téc nhựa Thái Bình (vốn vay Chính phủ ấn Độ),  56 2. Đánh giá hiệu quả hoạt động tín dụng ĐTPT của nhμ n−ớc qua hệ thống Quỹ HTPT. 2.1. Những kết quả đạt đ−ợc 2.1.1 Chỉ tiêu định tính: * Hiệu quả đối với nền kinh tế xã hội: Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n−ớc đòi hỏi chúng ta phải đầu t− ở mức độ cao, trong đó quan trọng lμ đầu t− để phát triển kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng c−ờng hμm l−ợng khoa học kỹ thuật trong sản xuất vμ kinh doanh, tạo nên những b−ớc chuyển biến về chất vμ l−ợng trong lực l−ợng sản xuất, từ đó nâng cao sức cạnh tranh của hμng hoá, dịch vụ của các doanh nghiệp Việt Nam. Trong thời gian qua, chủ tr−ơng của Đảng, chính sách của Nhμ n−ớc đã đ−ợc các Bộ ngμnh, các địa ph−ơng vμ các đơn vị, cá nhân trong nền kinh tế triển khai thực hiện một cách nghiêm túc. Trong hoạt động hỗ trợ vốn tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc qua Quỹ hỗ trợ phát triển, đã góp phần đầu t− cho các dự án lớn của Chính phủ (Nhóm A) vμ theo các ch−ơng trình kinh tế có một vị trí rất quan trọng. Hoạt động tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc qua Quỹ hỗ trợ phát triển đã tạo điều kiện tập trung vốn đầu t− cho các ch−ơng trình lớn, dự án quan trọng vμ then chốt của nền kinh tế: Nh− điện, than, xi măng, chế biến đ−ờng, phát triển b−u chính viên thông, phát triển cây công nghiệp, khu công nghiệp, khu chế xuất phát triển công nghiệp cơ khí, xây dựng quốc lộ, tỉnh lộ mμ đ−ờng giao thông nông thôn kiên cố hoá kênh m−ơng. Với vai trò lμ một công cụ của Chính phủ trong việc thực thi chính sách hỗ trợ đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc, Quỹ HTPT đã luôn bám sát thực tiễn kinh tế đất n−ớc, đáp ứng nhu cầu vốn vμ hỗ trợ vốn cho nhiều dự án lớn quan trọng, có tác động mạnh mẽ vμ trực tiếp đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo h−ớng công nghiệp hoá vμ hiện đại hoá. Đến nay trên 6600 dự án (trong đó có trên 80 dự án nhóm A) đ−ợc hỗ trợ từ vốn đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc trong đó trên 3.000 dự án (trong đó có 32 dự án nhóm A) đã hoμn thμnh đ−a vμo khai thác sử dụng, tạo việc lμm trực tiếp cho gần 410.000 ng−ời lao động vμ hμng triệu lao động gián tiếp, tăng thu cho Ngân sách Nhμ n−ớc hμng năm gần 1.400 tỷ đồng vμ tăng kim ngạch xuất khẩu −ớc 57 tăng trên 360 triệu USD/ năm; Ngoμi ra, trong thời gian qua hơn 2000 dự án với tổng số vốn cam kết hỗ trợ lãi suất sau đầu t− khoảng 2300 tỷ đồng đã đ−ợc Quỹ ký kết hợp đồng hỗ trợ lãi suất, góp phần thu hút trên ngμn tỷ đồng từ các tổ chức tín dụng cho đầu t− phát triển. Có thể nhận thấy một số kết quả cơ bản trong 03 năm hoạt động của Quỹ HTPT thể hiện ở một số mặt cụ thể sau: - Thông qua việc hỗ trợ vốn tín dụng phát triển đầu t− của Nhμ n−ớc các dự án, các doanh nghiệp, góp phần tăng c−ờng cơ sở vật chất kỹ thuật vμ kết cấu hạ tầng cho nền kinh tế-xã hội, thu hút vμ tạo việc lμm cho ng−ời lao động, thúc đẩy sản xuất phát triển theo h−ớng công nghiệp hoá hiện đại hoá đất n−ớc. Tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc với đặc điểm lμ tập trung sự hỗ trợ của Nhμ n−ớc đối với các dự án thuộc các lĩnh vực, ngμnh nghề cần khuyến khích phát triển. Tính đến thời điểm 31/12/2005, Quỹ HTPT đã cho vay đầu t− gần 7000 dự án với tổng số vốn cam kết trên 120.000 tỷ đồng, trong đó hầu hết lμ các dự án Nhóm A của Chính phủ (81 dự án), các ch−ơng trình kinh tế lớn nh− cơ khí, đóng tμu biển, đóng mới toa xe đ−ờng sắt, điện, than, thép, xi măng, chế biến nông lâm thuỷ sản, dệt may, sản xuất hμng xuất khẩu đã hiện đại hoá đ−ợc dây chuyền công nghệ, tăng c−ờng máy móc, thiết bị hiện đại, ứng dụng nhanh, tiến bộ nhanh những thμnh tựu khoa, kỹ thuật vμo hoạt động sản xuất kinh doanh, bộ mặt nông thôn thay đổi tích cực qua việc đầu t− vμo kiến cố hoá kênh m−ơng, giao thông nông thôn, các công trình kết cấu hạ tầng cơ sở, trồng rừng nguyên liệu tập trung.. Đến nay, hơn 3.000 dự án vay vốn từ Quỹ đã hoμn thμnh đ−a vμo khai thác sử dụng, sản xuất kinh doanh, trong đó có nhiều dự án nhóm A của Chính phủ, phát huy hiệu quả kinh tế- xã hội rất thiết thực. Các dự án về cơ sở hạ tầng nh− điện, cáp thoát n−ớc, thông tin liên lạc, giao thông đ−ờng bộ, thuỷ, ... có một ý nghĩa rất quan trọng lμm tiền đề phát triển cho các ngμnh kinh tế khác. - Vốn đầu t− từ Quỹ HTPT đã đ−ợc tập trung để triển khai một số ch−ơng trình kinh tế lớn của Chính phủ: + Ch−ơng trình kiên cố hoá kênh m−ơng: Với đặc điểm nông nghiệp, nông thôn n−ớc ta hiện nay, sản xuất hμng hoá ch−a phát triển cao, để phát triển một cách 58 toμn diện nông nghiệp, nông thôn theo h−ớng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, vì vậy, trong xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý, Đảng ta coi nông nghiệp lμ mặt trận hμng đầu, với cơ cấu : nông, lâm, ng− nghiệp gắn liền với công nghiệp chế biến vμ xây dựng nông thôn mới vμ tín dụng giμnh cho nông nghiệp nông thôn đ−ợc đặt trong hệ thống hình thμnh cơ cấu kinh tế hợp lý đó; Hμng năm, Chính phủ đã dμnh vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc cho ngân sách tỉnh vay với lãi suất 0% để thực hiện ch−ơng trình kiên cố hoá kênh m−ơng, ngân sách tỉnh trả nợ dần trong thời hạn 5-6 năm. Đến nay Quỹ đã cho vay 3000 tỷ để thực hiện ch−ơng trình nμy, ngoμi việc thực hiện chủ tr−ơng kích cầu của Chính phủ, nhờ có vốn của Quỹ HTPT cho vay đã lμm thay đổi diện mạo nông thôn với việc tạo ra gần 30.000 Km kênh m−ơng nội đồng đ−ợc kiên cố hoá, có thời hạn sử dụng lâu dμi, hμng vạn km giao thông nông thôn đã đ−ợc Quỹ đầu t− tạo tiền đề cho phát triển giao thông vận tải, sản xuất kinh doanh, đời sống nông dân ở nông thôn đ−ợc cải thiện đáng kể. + Ch−ơng trình đóng tμu khai thác hải sản xa bờ: Trong thời gian qua, Quỹ đã cho các Doanh nghiệp Nhμ n−ớc, hợp tác xã vμ hộ ng− dân vay hơn trên 2000 tỷ để nuôi trồng, chế biến thuỷ hản sản, đóng mới vμ cải hoán gần 1000 con tμu có công suất lớn; Hơn 900 con tμu đã hoμn thμnh đ−a vμo sử dụng, góp phần nâng cao năng lực vμ sản l−ợng khai thác xa bờ, tái tạo môi tr−ờng vμ bảo vệ nguồn tμi nguyên sinh thái biển, tạo khả năng khai thác lâu dμi, kim ngạch xuất khẩu hμng thuỷ hải sản tăng khá, đứng hμng thứ 2 sau xuất khẩu dầu thô, tạo thêm công ăn việc lμm cho trên 700.000 ng− dân vùng ven biển, đời sống của 1 bộ phận bμ con ng− dân đã đ−ợc cải thiện đáng kể. + Ch−ơng trình mía đ−ờng: Thực hiện mục tiêu ch−ơng trình 1 triệu tấn đ−ờng vμo năm 2000 của Chính phủ, tính đến nay, Quỹ đã cho vay gần 1500 tỷ đồng để đầu t− 30 Nhμ máy đ−ờng, trên 300 tỷ đồng để đầu t− vùng nguyên liệu mía cho các nhμ máy. Đến nay, ch−ơng trình 1 triệu tấn đ−ờng đã hoμn thμnh, thu hút trên 300.000 lao động trực tiếp, tạo thêm việc lμm cho trên 700.000 lao động nông nghiệp, ổn định đời sống cho khoảng 1,4 triệu ng−ời, đời sống nông dân ở 1 số vùng trồng mía đ−ợc cải thiện rõ rệt. 59 Có thể nói, nguồn vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc tăng tr−ởng cao vμ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu t− phát triển toμn xã hội, thông qua vốn tín dụng −u đãi của Quỹ hỗ trợ phát triển, năng lực của một số ngμnh kinh tế đã có b−ớc tăng tr−ởng nhất định, góp phần tăng năng lực sản xuất vμ tăng tr−ởng kinh tế, các dự án đầu t− vμo cơ sở hạ tầng nh−: thông tin liên lạc, công trình giao thông đ−ờng bộ, thuỷ, khu công nghệ cao… có ý nghĩa quan trọng lμm tiền đề cho phát triển của các ngμnh khác; nhờ có vốn tín dụng đầu t− của Nhμ n−ớc qua Quỹ HTPT mμ công suất phát điện tăng hơn 2.000 Mega Watt; năng lực sản xuất thép tăng 1,6 triệu tấn; phân bón hoá chất tăng 650 nghìn tấn; xi măng tăng hơn 5 triệu tấn; sản xuất giấy tăng hơn 150 nghìn tấn; diện tích cμ phê tăng hơn 100 nghìn héc ta. Đến 31/12/2005, tổng d− nợ cho vay đầu t− của Quỹ HTPT đạt trên 83.000 tỷ đồng. Trong đó vốn trong n−ớc thực hiện 43 tỷ đồng, vốn ODA cho vay lại thực hiện 40.000 tỷ đồng. * Hiệu quả đối với các doanh nghiệp: - Nguồn vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc từ Quỹ HTPT với chi phí vốn rẻ (lãi suất thấp) vμ các điều kiện tín dụng −u đãi đã thực sự hỗ trợ tμi chính cho các doanh nghiệp Việt Nam để đầu t− đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất, hạ thấp giá thμnh sản phẩm, mở rộng vμ chiếm lĩnh thị tr−ờng tăng khả năng cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh. - Tăng c−ờng sức mạnh cho hiệu quả của khu vực tμi chính tín dụng lμ một yêu cầu đúng đắn vμ bức thiết, trong thời gian qua, thông qua các hoạt động của mình, Quỹ HTPT đã góp phần có những tác động vừa trực tiếp, vừa gián tiếp đến hoạt động của các ngân hμng th−ơng mại vμ tổ chức tín dụng nh−: + Hình thức cho vay trực tiếp để đầu t− các dự án tạo điều kiện để các ngân hμng th−ơng mại vμ các tổ chức tμi chính-tín dụng khác cùng cho vay, hình thμnh cơ cấu nguồn vốn đa dạng để đầu t−. + Hình thức hỗ trợ LSSĐT tạo điều kiện tích cực thúc đẩy tín dụng trung dμi hạn của các tổ chức tín dụng. Tính đến nay, Quỹ HTPT đã hỗ trợ theo hình thức nμy cho 2394 dự án với số vốn cam kết lμ 2394 tỷ đồng, thu hút trên 50.000 tỷ đồng từ các tổ chức tín dụng cho đầu t− phát triển. 60 + Nhờ có l−ợng tín dụng lớn vμ dμi hạn từ Quỹ HTPT cung cấp cho các doanh nghiệp, các ngân hμng có thêm khách hμng, thêm điều kiện để mở rộng vμ tăng qui mô hoạt động tín dụng ( nhất lμ cho vay ngắn hạn), đẩy mạnh cung ứng các dịch vụ ngân hμng, nhất lμ thanh toán trong n−ớc vμ thanh toán quốc tế, đẩy nhanh tốc độ l−u chuyển tiền tệ trong nền kinh tế. Những hoạt động b−ớc đầu có hiệu quả của Quỹ trong thời gian qua đã góp phần vμo sự tăng tr−ởng của tổng ph−ơng tiện thanh toán lên 11%, tổng d− nợ của toμn nền kinh tế tăng 16%, tăng tổng nguồn vốn huy động 12,4%. Ngoμi ra, thông qua việc huy động các nguồn vốn trung, dμi hạn trong các thμnh phần kinh tế để thực hiện nhiệm vụ tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc, Quỹ HTPT đã chấp hμnh nghiêm túc chủ tr−ơng huy động nội lực cho phát triển kinh tế đất n−ớc của Đảng vμ Nhμ n−ớc. - Nh− vậy, ngoμi tác dụng nh− “vốn mồi” góp phần tăng nguồn tμi trợ cho doanh nghiệp, các hình thức hỗ trợ phát triển của Nhμ n−ớc thông qua Quỹ HTPT thực sự lμ nguồn tμi chính đầu t− có tác dụng tích cực góp phần nâng cao sức cạnh tranh của hμng hoá vμ doanh nghiệp Việt Nam. * Hiệu quả đối với Quỹ HTPT: Với vai trò lμ một công cụ của Chính phủ, Quỹ HTPT lμ một tổ chức tμi chính Nhμ n−ớc nh−ng hoạt động phần lớn trên công nghệ ngân hμng, các hoạt động của Quỹ gắn với các nhiệm vụ huy động vốn, thu hồi nợ gốc vμ lãi nh− ngân hμng chính sách, bỏi vậy hiệu quả hoạt động của Quỹ HTPT gắn liền với các nhiệm vụ đ−ợc Chính phủ vμ Thủ t−ớng Chính phủ giao, trong thời gian qua nguồn vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc thông qua Quỹ HTPT tăng tr−ởng cao vμ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu t− phát triển toμn xã hội, vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc Quỹ hỗ trợ phát triển đã đ−ợc giải ngân kịp thời đáp ứng đ−ợc tiến độ của các dự án, vốn tín dụng đầu t− phát triển của Nhμ n−ớc đã đáp ứng đ−ợc cho nhiều ch−ơng trình kinh tế lớn của Nhμ n−ớc, các dự án quan trọng, trọng điểm, các ngμnh kinh tế then chốt, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n−ớc. 61 Lμ một tổ chức tμi chính Nhμ n−ớc, đ−ợc Chính phủ giao vμ quản lý số vốn lớn, thông qua các hình thức tín dụng, bên cạnh việc hỗ trợ tμi chính trực tiếp cho các dự án, các doanh nghiệp, nguồn vốn tín dụng từ Quỹ HTPT cũng thực hiện vai trò nh− l−ợng “vốn mồi”, kích thích đầu t− phát triển sản xuất của các doanh nghiệp, một mặt vừa lμ trung gian tμi chính trực tiếp, một mặt vừa lμ kích thích cho tín dụng của hệ thống ngân hμng th−ơng mại vμ các tổ chức tμi chính-tín dụng khác. Hoaùt ủoọng cuỷa Quyừ HTPT khoõng vỡ muùc ủớch lụùi nhuaọn nhửng phaỷi ủaỷm baỷo hoaứn voỏn vaứ buứ ủaộp chi phớ, trong tr−ờng hợp thu không đủ bù chi thì Ngân sách Nhμ n−ớc sẽ cấp bù phần còn thiếu, trong thời gian qua, Quỹ HTPT luôn có biện pháp tích cực thu hồi nợ gốc vμ lãi đối với các dự án vay vốn tại Quỹ, trên cơ sở đó đã tự chủ đ−ợc một phần về tμi chính, hạn chế thấp nhất rủi ro trong hoạt động tín dụng giảm dần sự cấp bù của ngân sách qua từng năm nh−: Quỹ HTPT đã giμnh 1% phí đ−ợc h−ởng (theo cơ chế tμi chính đ−ợc Thủ t−ớng quy định), để bù đắp một phần vốn ngân sách Nhμ n−ớc cấp bù chênh lệch lãi suất còn thiếu hμng năm, vì vậy, có thể nói rằng trong thời gian qua, hoạt động của Quỹ lμ đúng h−ớng, tuy nhiên, tỷ lệ nợ quá hạn (gốc vμ lãi) ngμy cμng gia tăng theo tổng d− nợ, do đó, cần phải có biện pháp để giảm tỷ lệ nμy xuống thì hiệu quả đạt đ−ợc của Quỹ sẽ đ−ợc tốt hơn. Nhờ kiểm soát chặt chẽ, giải ngân đúng nguyên tắc, đúng chế độ về quản lý đầu t− vμ xây dựng nên uy tín vμ quản lý vốn đầu t− của Quỹ HTPT ngμy đ−ợc nâng cao, vì vậy nguồn vốn ODA của Chính phủ các quỹ hỗ trợ đầu t− của các tổ chức quốc tế đã uỷ thác cho Quỹ HTPT quản lý vμ cho vay thu nợ uỷ thác quản lý vốn cấp phát của một số tổng Công ty, Công ty nh−: Cấp phát vốn đầu t− XDCB cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam, quản lý vμ cấp phát vốn khấu hao của ngμnh điện, hμng không, quản lý Quỹ Phμ (đan Mạch), Dự án EU (hỗ trợ danh nghiệp vừa vμ nhỏ, Dự án cấp n−ớc vμ điện nông thôn, Quỹ giống cây trồng do WB tμi trợ…. 2.1.2. Chỉ tiêu định l−ợng: Trong thời gian qua, các chỉ tiêu hoạt động của Quỹ HTPT luôn đạt chỉ tiêu kế hoạch đề ra: 62 - D− nợ vμ tốc độ tăng d− nợ: Tốc độ d− nợ ngμy cμng tăng, D− nợ năm sau cao hơn năm tr−ớc. D− nợ cho vay kỳ nμy-1 Tốc độ tăng dự nợ = ( Dự nợ cho vay kỳ tr−ớc )*100 Bảng 2.6: D− nợ vμ tốc độ tăng d− nợ Năm Chỉ tiêu ĐVT 2003 2004 2005 Ghi chú 1. D− nợ Tỷ đồng 62.839 74.692 83.957 50,160 (2002) - Tín dụng đầu t− “ 32.057 38.488 42.322 21.848 (2002) - Cho vay vốn ODA “ 30.782 36.204 41.645 28.312 (2001) 2. Tốc độ tăng % 25,27 18,86 12,41 - Tín dụng đầu t− “ 46,7 20,06 9,96 - Cho vay vốn ODA “ 8,72 17,61 15,02 (Nguồn báo cáo tổng kết năm 2002, 2003, 2004, 2005 của quỹ HTPT) Bảng 2.7. Hiệu suất sử dụng vốn Năm Chỉ tiêu ĐVT 2003 2004 2005 Ghi chú 1. Tổng d− nợ Tỷ đồng 62.956 74.812 84.111 - Cho vay đầu t− “ 32.057 38.488 42.332 - Cho vay vốn ODA “ 30.782 36.204 41.645 - Cấp HTLSSĐT “ 117 120 114 2. Tổng nguồn vốn “ 70.389 84.907 96.398 Bảng 2.1 3. Hiệu suất sử dụng vốn % 89,44 88,11 87,25 (Nguồn báo cáo tổng kết năm 2002, 2003, 2004, 2005 của quỹ HTPT) Dự nợ cho vay thể hiện quy mô tuyệt đối của hoạt động tín dụng của Quỹ hỗ trợ phát triển ở một thời điểm nhất định, còn tốc độ tăng d− nợ vay thể hiện khả năng mở rộng quy mô vμ hình thức cho vay qua các thời kỳ. D− nợ cho vay lớn vμ tốc độ d− nợ tăng nhanh cho thấy khả năng mở rộng tín dụng của Quỹ hỗ trợ phát triển. Đây lμ tình hình tốt đối với Quỹ hỗ trợ phát triển. 63 - Tổng vốn huy động: Căn cứ vμo kế hoạch tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc đ−ợc Chính phủ giao hμng năm, Quỹ HTPT đã chủ động trong huy động các nguồn vốn để đáp ứng yêu cầu của kế hoạch tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc hμng năm với quy mô năm sau cao hơn năm tr−ớc, đây lμ chỉ tiêu biểu hiện quy mô số vốn mμ Quỹ hỗ trợ phát triển huy động đ−ợc từ các nguồn vốn nh−: Vay tiết kiệm b−u điện, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, vay quỹ tích quỹ trả nợ n−ớc ngoμi, trái phiếu kho bạc, trái phiếu Chính phủ,... trong một khoảng thời gian nhất định. Chỉ tiêu nμy biểu hiện khả năng cho vay của Quỹ hỗ trợ phát triển lớn. - Hiệu suất sử dụng vốn: Tổng d− nợ Hiệu suất sử dụng vốn= Tổng nguồn vốn * 100 (Xem bảng 2.7) Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng vốn của Quỹ hμng năm đ−ợc bảo đảm thể hiện Quỹ đã luôn chủ động đ−ợc việc cân đối giữa huy động vμ sử dụng vốn, không để ứ đọng nguồn vốn quá nhiều, vμ không để mất khả năng thanh toán. - Tỷ lệ nợ quá hạn D− nợ quá hạn Tỷ lệ nợ quá hạn = Tổng d− nợ * 100 (Xem bảng 2.8 vμ 2.9) Với đặc điểm lμ cho vay chính sách, cho vay theo kế hoạch của Nhμ n−ớc đối t−ợng vay vốn của Quỹ lμ các dự án thuộc các thμnh phần kinh tế đầu t− vμo các lĩnh vực khó khăn đ−ợc Nhμ n−ớc khuyến khích đầu t− (đây lμ điểm khác biệt lớn giữa đối t−ợng vay vốn của Quỹ HTPT với các Ngân hμng th−ơng mại), do đó, hoạt động tín dụng của Quỹ HTPT khả năng gặp rủi ro nhiều hơn so với hoạt động tín dụng của các Ngân hμng th−ơng mại. Chỉ tiêu nμy phản ánh khái quát về tình hình nợ quá hạn của Quỹ hỗ trợ phát triển trong quá trình cho vay. Trong thực tế, do những rủi ro trong hoạt động tín dụng nói chung, đặc biệt lμ trong hoạt động tín dụng chính sách trong lĩnh vực đầu t− phát triển của Quỹ hỗ trợ phát triển lμ điều không thể thể tránh khỏi. Do vậy tổng d− nợ tăng hμng năm 64 nh−ng d− nợ quá hạn cũng tăng theo về số t−ơng đối vμ tuyệt đối, năm sau cao hơn năm tr−ớc. Bảng 2.8. Tình hình d− nợ vμ nợ quá hạn vốn tín dụng ĐTPT (vốn trung vμ dμi hạn). Đơn vị tính: Tỷ đồng TT Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 1 D− nợ 32.057 38.488 42.322 Trong đó: + Nợ quá hạn 1020 1.232 1.725 2 Tỷ trọng (%) # 3,2 3,9 # 4,1 (Nguồn: Báo cáo của Quỹ HTPT năm 2003, 2004, 2005) Bảng 2.9. Tình hình d− nợ vμ nợ quá hạn vốn vốn ODA Đơn vị tính: tỷ đồng TT Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 1 D− nợ 30.782 36.204 41.655 Trong đó: + Nợ quá hạn 93 157 205 2 Tỷ trọng (%) 0,3 0,4 # 0,5 (Nguồn: Báo cáo năm 2003, 2004, quý I/2005 của Quỹ HTPT) Tính đến 31/12/2005, tỷ lệ nợ quá hạn đối với vốn trung vμ dμi hạn của Quỹ lμ gần 4,1 %; Vốn ODA lμ 0.5 %; tuy chỉ tiêu nợ quá hạn có tăng so với các năm tr−ớc, nh−ng đây lμ một tỷ lệ có thể chấp nhận đ−ợc, đ−ợc coi nh− giới hạn an toμn. Theo khuyến nghị của Ngân hμng Thế giới, tỷ lệ nμy nên ở mức d−ới 5% lμ có thể chấp nhận đ−ợc. Hiệu quả hoạt động tín dụng lμ một khái niệm tổng hợp, vừa mang tính cụ thể, vừa mang tính trừu t−ợng. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động tín dụng đầu t− phát triển của Quỹ HTPT có thể lμ chỉ tiêu định l−ợng hay định tính vμ có 65 mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau, có thể lμ bổ sung cho nhau nh−ng cũng có thể mâu thuẫn với nhau. Do đó, để đánh giá một cách chính xác hiệu quả hoạt động tín dụng của Quỹ hỗ trợ phát triển thì phải đánh giá toμn bộ các chỉ tiêu đó trong một hệ thống cả trên tầm vi mô cũng nh− vĩ mô. Đồng thời, cũng cần căn cứ vμo từng tr−ờng hợp cụ thể để có sự −u tiên cho chỉ tiêu nμy hay chỉ tiêu khác, cho đối t−ợng nμy hay đối t−ợng khác. 2.2. Các hạn chế của hoạt động tín dụng ĐTPT của nhμ n−ớc qua Quỹ hỗ trợ phát triển vμ nguyên nhân. 2.2.1. Các hạn chế của hoạt động tín dụng ĐTPT của Nhμ n−ớc Công tác thanh toán ch−a đáp ứng yêu đ−ợc cầu nhiệm vụ Công tác thanh toán của Quỹ HTPT ch−a đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ, thể hiện ở các bất cập sau: - Vốn luân chuyển chậm: Việc thanh toán hiện nay thực hiện duy nhất qua trung gian tμi khoản tiền gửi tại các ngân hμng th−ơng mại nên ch−a đa dạng hoá hình thức thanh toán, khi ng−ời thụ h−ởng có tμi khoản tại ngân hμng khác hệ thống ngân hμng nơi Quỹ HTPT mở tμi khoản tiền gửi thì việc chuyển tiền thanh toán th−ờng bị chậm do phụ thuộc vμo thời gian xử lý chứng từ tại ngân hμng th−ơng mại vμ đ−ờng luân chuyển vốn n