Luận văn Nghiên cứu, khảo sát các cách giật tít trên báo mạng điện tử, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế

ng sai. Trước hết, phải đảm bảo chắc chắn rằng nội dung của tít là chính xác. Ngày tháng, số liệu, sự kiện, tên người… phải chính xác tuyệt đối như thông tin nêu trong bài. Hấp dẫn: Tít phải thu hút được độc giả, làm họ muốn đọc bài viết, vì vậy hãy dùng ngôn từ sắc sảo và hấp dẫn. Lựa chọn từ ngữ cho tít là vấn đề đóng vai trò quyết định trong việc thu hút độc giả đọc bài viết đó. Vì số lượng từ dành cho tít không nhiều, phải đảm bảo từng từ đều đáng giá. Khi bạn đọc bài viết, hãy viết ra những từ có thể dùng cho tít. Vì chỗ trên trang báo dành cho tít rất hạn chế nên phải tiết kiệm từ. Tránh dùng hai từ khi có thể dùng một từ. Các nhà báo cũng thường có xu hướng dùng những từ bóng bảy để gây ấn tượng cho độc giả. Cần tránh dùng từ bóng bảy khi có thể dùng từ đơn giản mà hiệu quả vẫn vậy. Trên thực tế, hầu hết độc giả là những người bình thường và bận rộn, họ muốn đọc ngôn từ đơn giản, dễ hiểu và không phải mất thời gian để nghĩ về chúng. Hình thức đẹp: Tít phải vừa vặn với khoảng trống dành cho tít trên trang báo, không được nén hoặc dãn chữ. Tít trông phải đẹp mắt và hợp với các tít khác trên trang báo và các tít phụ. Cần biết tít của bạn sẽ được dành bao nhiêu chỗ trên trang báo và hãy viết tít vừa vặn với khoảng trống đó. Đừng co hoặc kéo dãn chữ trên tít cho vừa với khoảng trống và phải biết rõ chỗ ngắt dòng là ở đâu (đối với đầu đề dài 2, 3 dòng), vì đôi khi ngắt dòng không đúng từ sẽ làm tít rất khó đọc. 8. Những tiêu chí đánh giá một tít hay: - Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ đơn giản, cụ thể, không viết tắt. - Ngắn, mạnh, trực tiếp: loại bỏ những chi tiết phụ, rườm rà. Đi thẳng vào vấn đề chính, dùng từ mạnh, liên quan đến bài, không dùng tính từ, trạng từ, dùng câu thể chủ động, khẳng định. Có thể bỏ qua động từ. Tránh dùng dấu chấm than vì nó không thay thế được những từ mạnh. - Chính xác, trung thực. Không thay thế nội dung bằng hình thức. Không nói quá. - Thích hợp, độc đáo: một tít chỉ được dùng cho một bài báo. Tít là riêng biệt. - Phù hợp với thể loại: tít phải phù hợp với bài báo, với giọng điệu của nó, với phong cách, với thể loại báo chí. Dùng trích dẫn đối với thể loại phỏng vấn, điều mắt thấy tai nghe với thể loại phóng sự hay công thức với xã luận. 9. Một số chỉ dẫn khi viết tít: Phần lớn người đọc chỉ quan tâm đến những tin bài mà họ cảm thấy có thể làm cho cuộc sống của họ thêm thú vị. Do đó trạng thái tâm lý của người đọc là điều mà phóng viên cần lưu ý khi đặt tít: - Thích cái mới: người đọc luôn dị ứng với một lời kêu gọi quá cũ mặc dù nó hoàn toàn đúng, một ý kiến cũ không bao giờ có thể tạo ra được một thái độ mới. - Thích cái lạ: người đọc thường chú ý tới những ý kiến, chi tiết độc đáo, sâu sắc hơn là những ý kiến chung chung, đúng đắn nhưng vô thưởng vô phạt, ghét những ngôn ngữ thô sơ, gây nhàm chán. - Người đọc thích tự phát hiện, ghét bị lên lớp vì vậy nhà báo không nên áp đặt quan điểm lộ liễu của mình ở ngay trên tít, tránh dùng những từ ngữ như cần, nên, thiết nghĩ, phải chăng,… - Thích tư duy lạc quan, hướng lên phía trước. Vì vậy nhà báo không được tỏ ra cao hơn độc giả: không dùng từ ngữ chuyên môn, nên nhớ là không phải cái gì mình biết thì độc giả cũng biết, thông tin nào người đọc thấy khó hiểu là họ bỏ qua ngay. Nên chọn ra vấn đề chính trong thông điệp: một tít hay là phần cốt yếu trong thông điệp này. Khi đã viết xong bài báo, cần đặt câu hỏi: mình cần nói điều gì với độc giả? Trước hay sau khi viết bài? Có những khi chúng ta tìm ra ngay được tít trước khi viết bài. Nhưng thông thường phải viết xong bài mới đến công đoạn tìm tít. Giải thích rõ ràng nội dung của bài báo bằng những ngôn từ gần gũi với người sử dụng. Tít phải là phần tóm lược cực ngắn của nội dung liên quan. Tránh dùng các câu sáo rỗng. Nên nhớ độc giả không hề quan tâm tới trình độ sử dụng ngôn ngữ của phóng viên mà họ quan tâm tới bản thân tin tức. Tránh chơi chữ, vì nó có thể phản tác dụng, đặc biệt đối với các đầu đề tin (đối với bài, hoặc một số phóng sự đặc biệt thì có thể chơi chữ). Nhưng nếu muốn chơi chữ thì phải đảm bảo dùng đúng cách. Hãy độc đáo khi dùng từ. Có một số từ thường được báo chí sử dụng quá nhiều trong tít. Nên tránh dùng những từ như vậy thì tít sẽ độc đáo hơn. Nên tránh dùng các từ viết tắt và nhiều dấu chấm, phẩy trong tít vì trông rối mắt và khó hiểu. Dùng động từ chủ động thay vì bị động. Điều này giúp tít ngắn gọn hơn và mạnh hơn. Viết đơn giản và đảm bảo rằng tít có nghĩa rõ ràng. Tránh đưa những thông tin phức tạp và các con số không cần thiết vào tít. Đừng phóng đại sự hấp dẫn để lôi kéo mọi người nhấn chuột nhằm tìm hiểu nội dung bài viết. Người sử dụng quá ngấy với cái trò đánh lừa này và rất khó chịu khi mất thời gian chờ download một trang web để rồi nhận ra đó không phải cái mà họ muốn. Trên báo in, sự tò mò có thể khiến người ta lật trang hoặc bắt đầu đọc một bài bái. Trên báo điện tử, nó sẽ làm người ta… phát điên. Trong khi cố gắng diễn tả đầy đủ nội dung, đừng quên là tít càng ngắn thì càng dễ đọc. Cố dùng những động từ, tính từ có thể giảm bớt giới từ kèm theo. Nên lưu ý một chi tiết “nhỏ mà không nhỏ” là khi người sử dụng các công cụ tìm kiếm thì tin tức sẽ xếp theo thứ tự chữ cái A, B, C. Tít tiếng Anh thì có thể bị mắc sai lầm vớ vẩn và bị tụt xuống cuối bảng vì có mạo từ “the” lên đầu câu. Tiếng Việt thì không có những từ kiểu này nhưng vẫn nên lưu ý thủ thuật nhỏ là đổi từ nếu có thể để tin “lên hàng” một chút. Từ đầu tiên nên là từ quan trọng nhất và mang nhiều thông tin nhất. Nó có lợi khi xếp “chỗ tốt” vị trí trong danh mục tìm kiếm và khi người sử dụng nhìn sẽ thấy dễ hơn. Chẳng hạn bắt đầu bằng tên công ty, tên người hay vấn đề được đề cập trong bài viết. Chớ đặt mấy tít liền bằng cùng một chữ, vì như thế khó nhận rõ sự khác biết khi lướt qua một danh mục. Nhờ đồng nghiệp góp ý kiến và nghiêm túc tiếp thu ý kiến của họ. Nếu họ thấy rằng tít bài rất hay nhưng chẳng có nghĩa gì thì nhiều khả năng độc giả cũng cảm thấy như vậy. Chương II: Khảo sát cách đặt tít trên báo mạng: 1. Khảo sát: Khảo sát 25 tít trên báo mạng điện tử Vietnamnet (từ T2/2008 đến T5/2009): chỉ ra chất liệu sử dụng để đặt tít, nhận xét hiệu quả và nhược điểm của các cách sử dụng. STT TÍT CHẤT LIỆU SỬ DỤNG NHẬN XÉT 1 Cờ bạc, "sex show" - khi nào vào khuôn khổ? (Bùi Dũng – 04/02/2008) - Sử dụng từ tiếng anh: sex show - Sử dụng câu hỏi nghi vấn. - sex show là một từ ghép không có trong từ điển từ ghép tiếng anh. Từ ghép này ít được sử dụng bởi lẽ show có nghĩa là màn trình diễn, sự khoe khoang, phô trương, còn sex hiểu theo nghĩa danh từ có nghĩa là giới, giống, quan hệ tình dục. Show thường kết hợp với các từ như live show, game show, show room,.. chứ chưa thấy kết hợp sex show. - Việc sử dụng từ sex show trong tít này chưa phù hợp với quy luật từ ghép tiếng anh, vừa gây phản cảm với người đọc, cảm giác như tác giả đang học đòi dùng tiếng anh. Trong bài viết tác giả cũng không dành không gian để giải thích sex show có nghĩa là gì. Thông tin từ bài báo ta có thể hiểu sex show theo nhiều cách: hoạt động mại dâm, những buổi biểu diễn khoe cơ thể. Nên dùng từ thuần Việt thay thế vừa dễ hiểu vừa phù hợp với từ cờ bạc đã có trong tít: Cờ bạc, mại dâm - khi nào vào khuôn khổ? 2 "Vote for Vietnam" rồi... suy nghĩ (Phạm Hoàng Hải – 16/02/2008) - Sử dụng từ tiếng anh: vote for Vietnam - Dùng dấu chấm lửng - Vote for Vietnam là một cụm từ tiếng Anh có nghĩa là bầu chọn cho Việt Nam. - Dùng từ tiếng anh trong tít này là khá hợp lý vì việc bầu chọn Hạ Long là một trong các kỳ quan thiên nhiên của thế giới được thực hiện trên mạng và ngôn ngữ là tiếng anh, trong bài viết tác giả cũng đã giải thích ý nghĩa của cụm từ này sang tiếng việt. - Dấu chấm lửng dùng để nhấn mạnh từ “suy nghĩ”, thu hút độc giả vào từ này. Độc giả sẽ tò mò tại sao bầu chọn xong rồi lại phải suy nghĩ, suy nghĩ vấn đề gì, từ đó sẽ chú ý đọc nội dung bài báo. 3 DNNN VN không thể áp dụng mô hình chaebol Hàn Quốc (Phương Loan – 28/03/2008) - Sử dụng từ viết tắt - Sử dụng thuật ngữ chuyên ngành: chaebol - DNNN VN là viết tắt của cụm từ Doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam. Cụm từ viết tắt này không khó đoán nghĩa nhưng sử dụng từ viết tắt quá dài trên tít cũng gây phản cảm cho độc giả. Trong bài viết tác giả cũng không giải thích DNNN VN là viết tắt của cụm từ nào. - Chaebol là một mô hình tập đoàn kinh tế của Hàn Quốc. Trong bài viết, tác giả chỉ đề cập đến mô hình chaebol mà không giải thích mô hình đó là gì, kết cấu như thế nào. Vì vậy đọc xong cả bài báo mà độc giả vẫn chưa hình dung ra được mô hình chaebol như thế nào. - Đọc cả bài báo ta còn nhận thấy tít chính và tít phụ (tít xen) giống hệt nhau. Điều bất hợp lý nữa là hai tít này chỉ cách nhau một câu văn (sapo). 4 WB: VN không có thành tố của khủng hoảng tài chính (Phương Loan – 03/06/2008) - Sử dụng từ viết tắt: WB:VN - WB là viết tắt của hai từ World Bank (Ngân hàng Thế Giới). - VN là viết tắt của hai từ Việt Nam. - VN người đọc có thể đoán ngay ra nghĩa là Việt Nam, nhưng WB là từ viết tắt tiếng Anh rất ít người có thể đoán ra nghĩa. Vậy mà tác giả mặc nhiên nghĩ rằng ai cũng biết đến từ này nên trong bài viết vẫn tiếp tục viết tắt như vậy mà không hề có sự giải thích nghĩa. - Sử dụng hai cụm từ viết tắt liên tiếp, WB là từ viết tắt tiếng Anh làm cho tít báo không rõ ràng về mặt thông tin, hình thức không thu hút được sự chú ý của độc giả. 5 Sau "bùng nổ" hoa hậu là gì...? (Bùi Dũng – 25/06/2008) - Sử dụng dấu ngoặc kép, dấu chấm lửng và dấu hỏi. - Dấu ngoặc kép dùng để nhấn mạnh từ, muốn người đọc chú ý tới từ trong ngoặc “bùng nổ”. - Dấu chấm lửng gây sự chờ đợi, rằng câu hỏi sẽ được trả lời ở trong bài viết. Đồng thời dấu chấm lửng cũng thể hiện là sự việc được đề cập vẫn chưa kết thúc. - Tít cho độc giả biết vấn đề bài viết đề cập: chúng ta có gì sau những cuộc thi sắc đẹp. Tuy nhiên câu hỏi này chưa được trả lời ngay mà độc giả phải tự khám phá trong bài viết. Tít này sẽ thu hút những độc giả có tính tò mò, muốn khám phá, có nhiều thời gian đọc báo, những người cần nắm bắt thông tin nhanh, thông tin nóng rất dễ bỏ qua. 6 Không thể “vơ đũa cả nắm” giáo sư (Nguyễn Thành Lập – 29/08/2008) Sử dụng thành ngữ: vơ đũa cả nắm - Vơ đũa cả nắm là thành ngữ dùng để ví thái độ đánh giá xô bồ, coi tất cả như nhau, không phân biệt người tốt với người xấu, việc hay với việc dở. - Đây là bài báo phản hồi của độc giả tới Vietnamnet về cách đặt vấn đề “Giáo sư của ta thực tế chỉ là…danh” đăng trên báo Khuyến học và Dân trí số ra ngày 17/08/2008. Đọc tít báo ta có thể hiểu ngay quan điểm của người viết: không đồng ý với ý kiến “giáo sư của ta chỉ là danh”, phê phán thái độ đánh giá của bài báo trên là phiến diện, đồng thời độc giả này đưa ra quan điểm: vẫn có nhiều giáo sư thực thụ. 7 Sao phải "cố đấm ăn xôi"? (Bùi Dũng – 19/10/2008) - Sử dụng thành ngữ: cố đấm ăn xôi - Sử dụng câu hỏi nghi vấn - Cố đấm ăn xôi là thành ngữ dùng để chỉ sự bảo thủ, cố nhẫn nhục, chịu đựng để theo đuổi, hi vọng điều gì đó dù biết rằng đó là việc làm không hiệu quả. - Câu hỏi nghi vấn kết hợp với thành ngữ gây sự tò mò cho độc giả: ai “cố đấm ăn xôi”? tại sao lại phải như vậy? Độc giả tự trả lời câu hỏi bằng cách đọc nội dung bài báo. Đây là một cách khá hiệu quả để thu hút sự quan tâm của độc giả tới nội dung bài báo. 8 Xây TTTM 19-12: "Báo chí nói, chúng tôi mới biết"! (Linh Thủy – Phương Loan) – 17/12/2008 - Sử dụng từ viết tắt TTTM. - Sử dụng trích dẫn - Câu cảm thán - TTTM là từ viết tắt của cụm từ Trung tâm Thương mại. - Câu trích dẫn không biết là phát biểu của ai nên gây sự tò mò cho độc giả. - Trong bài báo đây là lời phát biểu từ HĐND thành phố Hà Nội. Câu cảm thán thể hiện sự phê phán điều mâu thuẫn trong lời phát biểu này. HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, quyết định những vấn đề quan trọng, phê duyệt, tổ chức thực hiện các quy hoạch, kế hoạch ở địa phương. Vậy mà HĐND lại phát biểu việc xây dựng TTTM 19-12: “Báo chí nói, chúng tôi mới biết”. Đây là một dự án lớn và mang tầm quốc gia mà HĐND không biết thì thật là phi lý. 9 Gói kích cầu: Đừng để "nước chảy chỗ trũng" (Hương Lan – 19/12/2008) - Sử dụng thành ngữ: nước chảy chỗ trũng. - Nước chảy chỗ trũng là câu thành ngữ dùng để chỉ hiện tượng của cải, lợi lộc cứ dễ dàng vào tay kẻ giàu có (tựa như nước bao giờ cũng chảy vào và đọng lại ở chỗ trũng). - Tít báo cung cấp cho ta thông tin và thể hiện thái độ của tác giả: mong muốn sự minh bạch, công bằng giữa các doanh nghiệp, tránh tình trạng tiền lại rót về các doanh nghiệp nhà nước vốn đã được ưu đãi nhiều khi thực hiện gói kích cầu của chính phủ. 10 "Mật" và "không mật" (TS Nguyễn Ngọc Điện – 27/12/2008) - Sử dụng dấu ngoặc kép - Dấu ngoặc kép dùng để nhấn mạnh từ ngữ, gây sự chú ý cho độc giả. Tuy nhiên đọc xong tít báo độc giả chưa thể biết được nội dung bài báo đề cập đến vấn đề gì. Tít này chỉ thu hút được những người có trí tò mò, còn những người ít thời gian, muốn nắm bắt ngay thông tin thì sẽ bỏ qua. 11 "Sao" Việt với paparazzi: Không hớ hênh thì việc gì phải ngán! (Bùi Dũng – 31/12/2008) - Sử dụng tiếng Italya: paparazzi - Sử dụng dấu ngoặc kép - Câu cảm thán - paparazzi là từ tiếng Ý có nghĩa tiếng việt là các tay nhiếp ảnh của các tờ báo. Đây là một từ được sử dụng khá phổ biến trên báo chí, người đọc dễ dàng hiểu được nghĩa, nghĩa thông dụng nhất là: người săn ảnh. - Dấu ngoặc kép dùng để nhấn mạnh từ “sao” và muốn người đọc hiểu từ này theo nghĩa khác: không phải là ngôi sao mà là người nổi tiếng. Tuy nhiên đây là một từ rất phổ biến, được nhiều người dùng nên không nhất thiết phải để trong dấu ngoặc kép mọi người vẫn hiểu được nghĩa của từ. - Câu cảm thán tựa như lời phát biểu của nhân vật xuất hiện trong bài viết nên tạo ra sự khách quan (không phải ý kiến của người viết mà là ý kiến của người trong cuộc) 12 Những "hot boys", "hot girls" tại Oscar 2009 (Sao Linh – 23/02/2009) Sử dụng tiếng anh để đặt tít: hot boys, hot girls - Hot boy và hot girl là những từ tiếng anh được sử dụng rất phổ biến trên các trang báo, có nghĩa là những chàng trai, cô gái nổi tiếng trong một lĩnh vực nào đó, thu hút được sự quan tâm chú ý của nhiều người. - Hot boys và hot girls trong tít bài báo này dùng để chỉ những nghệ sĩ nổi tiếng đến dự lễ trao giải Oscar 2009. - Ở đây tác giả Sao Linh chưa dùng đúng từ bởi lẽ hot boys, hot girls ở dạng số nhiều, đã là những chàng trai, cô gái. Vì vậy việc xuất hiện từ “những” ở đầu câu là thừa. 13 Thứ trưởng Lê Tiến Thọ: Đây là một đề án... "nhạy cảm" (Khánh Linh – 23/02/2009) - Sử dụng dấu ngoặc kép và dấu chấm lửng. - Dấu ngoặc kép để nhấn mạnh từ ngữ trong ngoặc, muốn người đọc chú ý tới từ này. - Dấu chấm lửng gây sự chờ đợi, mục đích cũng để nhấn mạnh đến từ ngữ dùng sau dấu chấm lửng. - Tít gây sự tò mò cho người đọc: đề án này đề cập đến cái gì, tại sao lại nhạy cảm,…Lời phát biểu của một thứ trưởng cũng gây được sự quan tâm của độc giả. 14 Họ đang gìn giữ hay đang phá hoại (?) (Hạnh Nguyên – 27/02/2009) - Sử dụng dấu hỏi trong ngoặc đơn - Dấu hỏi trong ngoặc đơn vừa thể hiện sự nghi ngờ, vừa thể hiện thái độ châm biếm của tác giả. - Một tít gợi mở với dấu hỏi trong ngoặc đơn là cách tạo ra sự chú ý cho độc giả, là một biện pháp để bộc lộ quan điểm của tác giả và làm câu văn thêm sắc sảo, hấp dẫn. 15 Khủng hoảng, bi kịch khi không tiền và... có tiền (Bùi Dũng – 15/03/2009) - Sử dụng dấu phẩy và dấu chấm lửng - Dấu phẩy dùng để tách ý: khủng hoảng là chủ thể của vấn đề được đề cập, bi kịch khi không tiền và …có tiền là phạm vi vấn đề. - Dấu chấm lửng dùng để nhấn mạnh đến từ đứng sau dấu chấm lửng: có tiền - Đọc tít ta có thể xác định vấn đề bài báo đề cập là bi kịch của những người nghèo và người giàu trong cơn bão khủng hoảng trong đó tập trung vào bi kịch của người giàu. Khi đọc nội dung bài báo thì không khớp với tít bởi nội dung bài báo giới thiệu hai vở kịch kinh điển được viết cách đây nửa thế kỷ có liên quan đến các cuộc khủng hoảng. Sự không hài hòa giữa tít và nội dung bài báo sẽ tạo cho độc giả cảm giác bị đánh lừa. 16 "Hot girl" bị bêu xấu trên diễn đàn trường (Ngọc Khanh – 15/03/2009) - Dùng từ tiếng anh: hot girl - Hot girl là từ tiếng anh xuất hiện nhiều trên các trang báo đặc biệt là mục giải trí dùng để chỉ những cô gái có cá tính, gây được sự chú ý của mọi người. - Tâm lý của độc giả là thường chú ý tới người nối tiếng vì vậy cách đặt tít này khá hiệu quả, kích thích sự tò mò của người đọc: hot girl nào bị bêu xấu trên diễn đàn trường? và muốn biết câu trả lời thì đương nhiên độc giả sẽ đọc nội dung bài báo. 17 Sĩ tử cũng… sống thử (Cẩm Quyên – Lê Hoàng) – 05/04/2009 - Sử dụng dấu chấm lửng - Dấu chấm lửng gây sự chờ đợi, nhấn mạnh tớ từ đặt sau dấu chấm lửng đó là sống thử. - Tít cung cấp đầy đủ thông tin được đề cập trong bài viết đó là hiện tượng sống thử ở một bộ phận học sinh lên các thành phố lớn ôn thi đại học. Mặc dù đang phải tập trung cho kỳ thi vẫn có thể sống thử. Sống thử trong sinh viên, người đi làm trước khi kết hôn là hiện tượng không mới nhưng sống thử với đối tượng đang ôn thi đại học lại là vấn đề mới. Sự mới mẻ sẽ thu hút sự quan tâm của độc giả 18 "Teen" Hà Nội sôi nổi chữ "x" trên diễn đàn trường (Ngọc Khanh – 18/04/2009) Sử dụng từ tiếng anh: teen Sử dụng ký hiệu thay thế: chữ “x” - Teen (các thanh thiếu niên có độ tuổi từ 13 đến 19) là một từ tiếng anh được sử dụng rất nhiều trên mặt báo. - xxx là ký hiệu có ý nghĩa là quan hệ tình dục. - Cách sử dụng từ tiếng anh và ký hiệu thay thế giúp giảm đáng kể ký tự cho tít, tít ngắn gọn hơn. - Tuy nhiên trong bài viết tác giả chưa giải thích ý nghĩa của ký hiệu xxx (không phải bất cứ độc giả nào cũng hiểu được ý nghĩa của kí hiệu này) - Teen là một từ tiếng anh rất phổ biến và hâu như mọi độc giả đọc đều hiểu vì vậy việc để chữ teen trong ngoặc kép là không cần thiết (chỉ cho vào ngoặc kép với những từ cổ, lâu không được sử dụng hoặc sử dụng từ đó với nghĩa khác) 19 Các "nạn nhân" của Anti-fans nói gì? (Vĩnh Khang – 22/04/2009) - Sử dụng từ tiếng anh: Anti-fans - Tít câu hỏi - fan (người hâm mộ) là một từ tiếng anh không mới và được sử dụng khá rộng rãi trên báo chí. Tuy nhiên anti-fan (người ghét, phản đối) là một từ khá lạ đối với độc giả. - Việc sử dụng từ anti-fan làm cho tít ngắn hơn, tuy nhiên sẽ gây khó chịu cho những độc giả có vốn tiếng anh hạn hẹp, không hiểu nghĩa của từ này. Khi đọc vào bài báo, tác giả quên không giải thích rõ nghĩa của từ anti-fans. 20 Loay hoay "make up" hồ sơ (Như Quỳnh – 25/04/2009) - Sử dụng từ tiếng anh: make up - Make up là từ tiếng anh rất đa nghĩa, trong trường hợp này có nghĩa là hoàn chỉnh, tô vẽ hồ sơ. - Cách sử dụng từ tiếng anh khiến cho tít nghe khá lạ, tuy nhiên make up là một từ đa nghĩa, rất ít người hiểu hết các nghĩa của nó vì vậy sẽ gây khó hiểu cho độc giả, độc giả sẽ cảm thấy khó chịu và giảm sự thu hút đối với bài báo. Có thể thay thế từ make up bằng những từ thuần Việt như: soạn, thiết kế, trình bày,… 21 Phản biện hay "tát nước theo mưa"? (Thái Nam – 26/04/2009) - Sử dụng thành ngữ: tát nước theo mưa - Câu hỏi nghi vấn - Tát nước theo mưa là thành ngữ dùng để chỉ hành động lợi dụng cơ hội để làm việc kiếm lợi. - Sự kết hợp giữa thành ngữ và câu hỏi nghi vấn tạo nên một cái tít hấp dẫn, gợi mở: phản biện hay lợi dụng phản biện để đạt mục đích khác. Độc giả cũng tò mò muốn biết: phản biện cái gì, ai phản biện, ai nhận phản biện,…từ đó sẽ thu hút độc giả vào đọc nội dung tác phẩm. 22 NSND Lê Hùng: “Nếu giỏi thì cứ lobby đi” (Tuấn Hải – 07/05/2009) - Sử dụng từ tiếng anh dùng cho chuyên ngành: lobby - Trích dẫn câu nói của người nổi tiếng trong ngành. - Lobby là từ tiếng anh rất đa nghĩa rất ít người biết đến. Trong trường hợp này có nghĩa là vận động hành lang, thực hiện những chiến dịch thu hút sự chú ý của mọi người. - Tác giải bài báo sử dụng một từ tiếng anh đa nghĩa ở tít báo nhưng sau đó lại không có sự giải thích ở trong bài viết. Đọc cả bài báo mà độc giả vẫn chưa hiểu được lobby nghĩa là gì. - Tít có trích dẫn lời của nhân vật NSND Lê Hùng nhưng trong bài viết không giới thiệu rõ về nhân vật này, làm việc ở đâu, có chức vụ gì. Trong khi không phải bất cứ ai cũng nắm được thông tin về nhân vật này. Thông tin từ bài báo chỉ biết Lê Hùng là một đạo diễn có liên quan đến đề án “100 vở kịch kinh điển” do Nhà hát tuổi trẻ đề xuất. 23 Văn hóa phương Tây với chiến lược "mưa dầm thấm lâu" (Bùi Dũng – 17/05/2009) Sử dụng thành ngữ: mưa dầm thấm lâu - Thành ngữ mưa dầm thấm lâu ý nói là làm một việc gì dù khó khăn nhưng kiên trì thì sẽ thành công. - Đọc tít báo ta có thể hiểu ngay được là Phương Tây đang tuyên truyền cho văn hóa của họ bằng những chương trình có quy mô nhỏ nhưng diễn ra trong thời gian dài, được tổ chức nhiều lần qua các năm từ đó sẽ đạt được hiệu quả tuyên truyền. 24 Hồ Tây và bốn nguy cơ… (Minh Luận – 20/05/2009) Sử dụng dấu ba chấm Dấu chấm lửng có chức năng là gây sự chờ đợi. Hồ Tây và bốn nguy cơ… tạo cho người đọc tò mò muốn biết đó là những nguy cơ nào từ đó kéo người đọc vào nội dung bài báo. 25 Hàng không "khóc dở, mếu dở" với khủng hoảng (Hà Yên – 20/05/2009) Sử dụng thành ngữ: khóc dở mếu dở - Thành ngữ khóc dở mếu dở có nghĩa là lâm vào tình trạng oái oăm, không biết giải quyết thế nào. - Đọc tít báo ta có thể hiểu ngay là các hãng hàng không đang lâm vào tình trạng oái oăm và chưa tìm ra biện pháp giải quyết trước cơn bão khủng hoảng. - Việc sử dụng thành ngữ trong tít đã tạo nên sự gần gũi với độc giả, thu hút độc giả vào bài báo. 2. Nhận xét hiệu quả sử dụng của các chất liệu để đặt tít: a. Sử dụng thành ngữ tục ngữ: Thành ngữ, tục ngữ tạo ra hiệu quả thẩm mỹ cho tít báo. Hiệu quả này chỉ có được khi nhà báo biết khai thác vận dụng thành ngữ, tục ngữ một cách linh hoạt, tức là phải biết lựa chọn một cách thông minh để có thể vận dụng thành ngữ, tục ngữ vào quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí. Thành ngữ, tục ngữ là thể loại văn học truyền miệng được cô đúc từ nhiều thế hệ, nó là sản phẩm kết tinh của sự thông minh và minh triết của dân gian ngàn đời chính vì vậy mà thành ngữ, tục ngữ có tính dân tộc, đại chúng và tính biểu cảm rất cao. Để tạo nên hiệu quả thẩm mỹ, để khảm vào trí nhớ bạn đọc những thông tin nóng hổi, bất kỳ nhà báo nào cũng nên có ý thức sử dụng thành ngữ, tục ngữ trong quá trình sáng tạo tác phẩm của mình, đặc biệt là trong việc đặt tên cho tác phẩm. Bằng vốn thành ngữ, tục ngữ phong phú và biết vận dụng chúng một cách linh hoạt, các nhà báo có thể rút tít rất nhanh, rất trúng chủ đề và tạo nên sự đồng thuận của dư luận, bởi bản thân những thành ngữ, tục ngữ này đã chứa đựng tính chân lý vì vậy bài báo có thể dễ dàng thuyết phục người đọc. Nhờ những câu tục ngữ, thành ngữ mỗi bài báo đã có thêm sức nặng và trở nên rất gần gũi với người đọc, chúng có khả năng biến những câu văn thông tấn vốn xa lạ ,không chỉ thành văn chương Việt, mà còn trở thành văn hoá Việt. Thành ngữ tục ngữ giúp cho ngôn ngữ báo chí trút bỏ những áo mũ cân đai, trở nên sinh động biến ảo giữa đời thường và có khả năng diễn đạt tối ưu những thông tin mà người viết muốn gửi gắm. Như vậy do khả năng khái quát cao của thành ngữ, tục ngữ mà thông tin trong tác phẩm báo chí thường được chuyển tải một cách hiệu quả: nhanh nhất, sâu sắc nhất, giàu giá trị biểu cảm và có lẽ cũng ngắn gọn giản dị dễ nhớ nhất; làm cho thông tin trong tít báo thường được trình bày không chỉ đúng mà còn hay, có khả năng thuyết phục người đọc. Những ưu thế này của tục ngữ, thành ngữ đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu của báo chí hiện đại- một loại hình thông tin đại chúng ở thời đại công nghệ thông tin. b. Từ tiếng Anh : Các từ tiếng Anh xuất hiện trên tít báo ngày càng nhiều. Một số từ phổ biến, nếu được sử dụng một cách sáng tạo và hợp văn cảnh thì sẽ tạo cảm giác mới mẻ cho độc giả, giảm lượng ký tự cho tít báo (một số từ tiếng Anh dùng thay thế cho tiếng Việt sẽ ít ký tự hơn) giúp tít ngắn gọn, dễ trình bày hơn. Tuy nhiên việc sử dụng tràn lan và không chính xác ngôn ngữ nước ngoài đặc biệt là tiếng Anh trên các tít báo thường tạo ra hiệu quả không tốt. Không phải độc giả nào cũng có vốn tiếng Anh tốt vì vậy khi gặp ngôn ngữ mình không hiểu xuất hiện ngay trên tít báo sẽ tạo ra cảm giác khó chịu, độc giả thấy như mình đang bị đánh đố và bài báo rất dễ bị bỏ qua. Dùng tiếng Anh pha tạp tiếng Việt trên tít báo cũng làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt. Các nhà báo nên hạn chế sử dụng từ tiếng Anh khi đặt tít cho báo. Với những trường hợp có thể dùng từ thuần Việt thay thế thì nên dùng: ví dụ như từ show-buổi diễn, single-đĩa đơn, fashion-thời trang,…. c. Dấu câu: - Dấu ngoặc kép: Dấu ngoặc kép dùng để trích dẫn hay thuật lại nguyên văn một câu nói, một từ ngữ, một tên gọi,… Tin trích dẫn đưa vào trong dấu ngoặc kép là tin dẫn theo phong cách ngôn ngữ trực tiếp, cũng gọi là lối nói trực tiếp. Trong trường hợp này, nhà báo không chịu trách nhiệm về nguồn tin cũng như về quan điểm trong tin ấy. Bình thường, không cần dùng dấu ngoặc kép nếu thấy tin không có vấn đề gì. Trong những trường hợp muốn diễn đạt thật rõ ràng hoặc muốn nhấn mạnh rằng đó chỉ là lời người khác chứ không phải là ý