Luận văn Quản trị rủi ro tài chính các doanh nghiệp ngành thuốc bảo vệ thực vật

trung bình là 4,05 điểm, tiếp theo là rủi ro từ đối tác giao dịch 3,75 điểm, đứng thứ 3 và thứ 4 là rủi ro tỷ giá và rủi ro giá cả hàng hóa cùng 2,95 điểm và cuối cùng là rủi ro khác 1,30 điểm. Số đại diện doanh nghiệp trả lời đã từng chịu rủi ro, nhưng thiệt hại không lớn (trong câu hỏi a) hầu hết trả lời rằng rủi ro thường gặp nhất là từ lãi suất, tiếp đến đối tác giao dịch, rủi ro giá cả hàng hóa, tỷ giá. Trong khi đó 8 đại diện doanh nghiệp đã chịu rủi ro và bị tổn thất, thì lại cho rằng thường gặp nhất là rủi ro lãi suất, tiếp là giá cả hàng hóa, tỷ giá và sau nữa là các rủi ro khác. 4.05 2.95 2.95 3.75 1.3 0 1 2 3 4 Điểm trung bình Lãi suất Tỷ giá Giá cả hàng hóa Đối tác giao dịch khác Loại rủi ro Lãi suất Tỷ giá Giá cả hàng hóa Đối tác giao dịch khác Biểu đồ 2.5 - Loại rủi ro DN Thuốc BVTV thường gặp Kết quả điều tra cho phép nhận định: Rủi ro từ biến động lãi suất và từ các đối tác giao dịch là phổ biến với DN ngành Thuốc BVTV nước ta với mức độ tổn thất thì khác nhau, rủi ro từ giá cả hàng hóa biến động trên thị trường thế giới với mức độ thường xuyên thấp hơn là rủi ro từ đối tác giao dịch nhưng con số thiệt hại lớn và rõ ràng hơn. Thiệt hại từ biến động giá nguyên liệu Glyphosate năm 2008-2009 là một ví dụ, có DN bị lỗ chiếm đến 8% lợi nhuận cả năm. Kết quả này cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu của Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Thị 35 Ngọc Trang về quản trị rủi ro tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam: Rủi ro lãi suất và giá cả hàng hóa cùng với rủi ro tỷ giá là 3 loại rủi ro tác động lớn đến hoạt động của các doanh nghiệp. c) Với câu hỏi: "Trong điều hành hoạt động của doanh nghiệp, Anh(chị) có cảm thấy quan ngại về khả năng rủi ro gây tổn thất cho doanh nghiệp?" (bảng 2.7) đã thu được kết quả như sau: Kết quả phỏng vấn hầu hết đại diện doanh nghiệp đều cảm thấy quan ngại về khả năng rủi ro có thể gây tổn thất cho doanh nghiệp. Với đà hòa nhập vào kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng như hiện nay, những biến động từ các nước trên thế giới nhất là những nước có nền kinh tế lớn sẽ ảnh hưởng một cách nhanh chóng và mạnh mẽ hơn đến các DN Việt Nam nói chung và DN ngành thuốc BVTV nói riêng. Bảng 2.7 - Thống kê thăm dò mức độ quan ngại rủi ro Số chủ doanh nghiệp tham gia trả lời 20 a) Không quan ngại 00 b) Bình thường 00 c) Rất quan ngại 20 d) Với câu hỏi: "Loại rủi ro nào doanh nghiệp của ông (bà) quan ngại nhất trong các rủi ro sau đây", đã thu được kết quả như sau: Kết quả thống kê cho thấy: Rủi ro từ biến động lãi suất gây nhiều quan ngại nhất với điểm số trung bình là 4,55 điểm, tiếp theo là rủi ro từ tỷ giá với số điểm là 4,10; rủi ro giá cả hàng hóa đứng thứ 3 với 2,65; thứ 4 là rủi ro khác với hệ số điểm trung bình là 2,00 và đứng cuối cùng là rủi ro từ đối tác giao dịch với 1,70 điểm. 36 Bảng 2.8 - Thống kê thăm dò loại rủi ro DN Thuốc BVTV quan ngại: Theo bảng tổng hợp trên, với số điểm trung bình là 4,55 thì rủi ro về lãi suất đứng ở vị trí cao nhất trong mối lo lắng về những thiệt hại do biến động lãi suất gây nên và tỷ giá xếp kế tiếp với 4,10 điểm. Phải chăng các DN này thiếu niềm tin trong chính sách điều hành lãi suất cũng như tỷ giá của chính phủ trong thời gian qua? Có thể nhận ra rằng những năm gần đây, biên độ thay đổi của lãi suất năm trước và năm sau rất lớn (tương đương 50%-100% như năm 2008-2009 hay năm 2010-2011). Như vậy, một DN vay vốn đầu tư dài hạn phải gánh chịu rủi ro tài chính rất lớn. Đứng trước sự thâm nhập một cách mạnh mẽ nhất từ các DN kinh doanh thuốc BVTV nước ngoài với kinh nghiệm kinh doanh quốc tế dạn dày và sự vững mạnh về tiềm lực tài chính thì điểm yếu nhất đối với các DN Việt Nam vẫn là nguồn tài chính eo hẹp và vốn vay từ các tổ chức tài chính luôn là cứu cánh đối với DN Việt Nam. Vay với chi phí cao và huy động vốn có giới hạn luôn gây khó khăn đáng kể cho các DN ngành Thuốc BVTV với chu kỳ kinh doanh theo vụ mùa từ 3 tháng đến hơn 1 năm. Chu kỳ kinh doanh dài cần có kế hoạch dự trữ hàng tồn kho hợp lý, nên thiếu vốn sẽ gây áp lực lên cả chính sách bán hàng trong năm của DN. Điều đó cũng có thể giải Loại rủi ro Thang điểm và số ý kiến đồng ý Điểm TB1 2 3 4 5 Rủi ro lãi suất 0 0 0 9 11 4,55 Rủi ro thay đổi tỷ giá 0 0 6 6 8 4,10 Rủi ro giá cả hàng hóa 2 8 6 3 1 2,65 Rủi ro từ đối tác giao dịch 10 6 4 0 0 1,70 Rủi ro khác 8 6 4 2 0 2,00 37 thích vì sao Đại diện các DN ngành thuốc BVTV quan ngại nhất vẫn là biến động lãi suất và tỷ giá. Rõ ràng có sự khác biệt về rủi ro trong đối tác giao dịch đã xảy ra và dự kiến trong tương lai. Phải chăng các DN ngành Thuốc đã tìm ra cách thức để hạn chế rủi ro này? Theo kết quả nghiên cứu của tác giả, trong những năm gần đây việc phát hành cổ phiếu để huy động vốn cũng mang lại hiệu quả đáng ghi nhận. Các công ty cổ phần bán cổ phần ưu đãi hoặc dành cho hệ thống các nhà phân phối những quyền góp vốn hoặc ưu tiên mua cổ phần mà thực chất là chuyển nhà phân phối thành cổ đông nhằm tăng cường sự gắng kết với nhà phân phối. Điều này giúp DN giải quyết 2 vấn đề quan trọng đó là giảm thiểu rủi ro về tín dụng khi Đại lý mất khả năng thanh khoản và đồng thời giảm rủi ro do sử dụng đòn cân nợ, mở rộng nguồn lực tài chính có giới hạn của DN. Trước đây, rủi ro do khách hàng mất khả năng thanh toán thường xảy ra do chưa thể thẩm định năng lực tài chính của khách hàng một cách hiệu quả vì vậy việc thua lỗ hoặc do chiếm dụng vốn thường diễn ra dẫn đến những thiệt hại tài chính đáng kể. Việc các nhà phân phối trở thành cổ đông đã hạn chế phần lớn rủi ro từ đối tác giao dịch và hiện chỉ xếp vị trí cuối cùng trong 5 rủi ro đáng quan ngại của các đại diện DN. Trong các loại rủi ro khác, thì rủi ro do giảm thị phần xuất phát từ các DN nước ngoài là đáng ngại nhất với tốc độ tăng thị phần của Công ty Syngenta (hiện năm 2010 chiếm gần 10% thị phần ngành thuốc BVTV) hay như từ Công ty Bayer VN( hiện năm 2010 chiếm gần 13% thị phần Thuốc BVTV cả nước) tiếp đến là chính sách thuế mang lại sự quan tâm của nhiều DN, cơ sở hạ tầng … cũng gây ra những tổn thất. 38 4.55 4.1 2.65 1.7 2 0 1 2 3 4 5 Điểm trung bình Lãi suất Tỷ giá Giá cả HH Đối tác GD Khác Rủi ro Lãi suất Tỷ giá Giá cả HH Đối tác GD Khác Biểu đồ 2.6 - Mức quan ngại về các loại rủi ro của DNTBVTV 2.2.3. Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động của DNTBVTV Về thực trạng quản trị rủi ro trong các DNTBVTV, kết quả phỏng vấn điều tra đối với đại diện 20 DNTBVTV cũng đã thu được một số thông tin sau: e) Đối với câu hỏi: “Anh(chị) có cho rằng rủi ro có thể nhận diện, dự báo và nếu có quản trị rủi ro tốt có thể hạn chế được rủi ro?”, kết quả như sau: Bảng 2.9- Thống kê thăm dò ý kiến về tác dụng của quản trị rủi ro trong các DNTBVTV Số người tham gia trả lời 20 a) Có thể quản lý, giảm thiểu được 8 b) Có thể, nhưng khó thực hiện 12 c) Không có tác dụng 0 Kết quả trên cho thấy thực trạng là đa số đại diện DNTBVTV cho rằng rủi ro là điều có thể nhận diện, dự báo và tác dụng của quản trị rủi ro là giảm thiểu đáng kể tổn thất. Điều này khá phù hợp với thực tế hiện nay, hầu hết các trưởng phòng tài chính, kế 39 toán trưởng của DNTBVTV có kiến thức cơ bản về quản trị rủi ro nhưng chưa thật sự sâu sát và thiếu kinh nghiệm tổ chức quản trị rủi ro. Chủ DNTBVTV còn yếu về kỹ năng quản lý kinh doanh, chưa tin tưởng vào nhân sự mình đang có để có thể xác lập và vận hành hệ thống quản trị rủi ro. Tuy nhiên điều có thể hy vọng là một tỷ lệ lớn (100%) đại diện các DN cho rằng có thể (mặc dù 60% cho rằng khó thực hiện) quản trị, hạn chế được rủi ro. Như vậy nếu thuyết phục được lãnh đạo DN tiến hành quản trị rủi ro bằng những lợi ích thiết thực thì ít nhất 40% DNTBVTV vẫn còn có niềm tin nhất định với công tác quản trị rủi ro để có thể tối thiểu hóa thiệt hại từ những rủi ro có thể gây ra. f) Đối với câu hỏi: “Doanh nghiệp của Anh(chị) có bộ phận kiểm soát nội bộ không?”, kết quả như sau: Trong DN hiện nay, bộ phận kiểm soát nội bộ thường đảm nhiệm vai trò rà soát và phân tích rủi ro cho DN. Vì vậy, DN có bộ phận kiểm soát nội bộ gần như là điều kiện cần về nhân sự để tiến hành quản trị rủi ro. Bảng 2.10- Thống kê thăm dò thực trạng áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro trong các DNTBVTV Số người tham gia trả lời 20 a) Chưa 15 b) Có nhưng chưa hoàn chỉnh 5 c) Đã vận hành theo hệ thống 0 Trong 20 đại diện doanh nghiệp được hỏi, chỉ có 05 đại diện doanh nghiệp trả lời là đang xây dựng cho mình một hệ thống kiểm soát nội bộ nhưng chưa hoàn thiện, còn lại 15 DNTBVTV chưa có hệ thống kiểm soát nội bộ. 40 g) Đối với câu hỏi: “Doanh nghiệp của Anh(chị) có tiến hành phân tích và đánh giá rủi ro?” Bảng 2.11- Thống kê thăm dò thực trạng quản trị ngừa rủi ro trong các DNTBVTV Số người tham gia trả lời 20 a) Chưa bao giờ 17 b) Có nhưng không thường xuyên 3 c) Có thường xuyên. 0 Trong 20 DN trả lời, có tới 17 DN chưa từng tiến hành phân tích rủi ro một cách bài bản, 3 DN có phân tích nhưng cũng mang tính bộc phát và thường thì cả năm khi họp định kỳ mới tiến hành phân tích. Kết quả trên cho thấy, đến nay hầu hết các DN ngành thuốc BVTV vẫn chưa quan tâm đến việc quản trị rủi ro trong quá trình hoạt động kinh doanh. Điều này cũng tương đồng với kết quả nghiên cứu của Tác giả Đinh Văn Đức về quản trị rủi ro trong các DNNVV ở Việt Nam năm 2009. Theo đó, thực tế tại các DNNVV, “việc đối phó với rủi ro phụ thuộc nhiều vào khả năng cũng như độ nhạy bén của chủ doanh nghiệp. Mặc dù chỉ đối phó thụ động, nhưng nhờ vào đặc điểm linh hoạt, có thể chuyển đổi, điều chỉnh hoạt động kinh doanh một cách nhanh chóng, ra quyết định kịp thời,... rất nhiều DNNVV vẫn vượt qua rủi ro, thậm chí còn tìm ra cơ hội tốt để thành công trong thời kỳ khó khăn. Đây là một thực tế trong hoạt động của DNNVV ở nước ta, do vậy có nhiều ý kiến cho rằng trong DNNVV, thành công hay thất bại phụ thuộc hoàn toàn vào chủ doanh nghiệp. Đây là một trong những nguyên nhân làm cho nhiều DNNVV chưa thật sự quan tâm đến quản trị rủi ro một cách bài bản”. Đây là một điểm chung mà các DNTBVTV cũng là những DNNVV nên kết quả cũng không ngoại lệ. 41 h) Đối với câu hỏi: Cá nhân Anh(chị) có am hiểu các biện pháp phòng ngừa rủi ro? Bảng 2.12- Thống kê thăm dò mức độ am hiểu các biện pháp phòng ngừa rủi ro trong các DNTBVTV. Số người tham gia trả lời 20 a) Không am hiểu 0 b) Có hiểu, nhưng không sâu 15 c) Hiểu rõ 05 Với 5 Đại diện trả lời hiểu rõ và 15 trả lời biết nhưng không sâu, đã cho thấy với chức năng chuyên môn của mình, hầu hết các Đại diện DN ngành thuốc BVTV có được kiến thức cơ bản về quản trị rủi ro nhưng để vận dụng vào thực tế tại DN rõ ràng là không hề đơn giản. Rào cản lớn nhất là kinh nghiệm thực tiễn vận dụng các công cụ quản trị rủi ro của các nhà chuyên môn tại DN. Rào cản lớn không kém là làm sao thuyết phục các lãnh đạo DN xây dựng bộ máy quản trị rủi ro hiệu quả cho mình. i) Đối với câu hỏi: “Theo Anh(chị) Lãnh đạo Doanh nghiệp của mình có am hiểu các biện pháp phòng ngừa rủi ro?” Bảng 2.13- Thống kê thăm dò mức độ am hiểu các biện pháp phòng ngừa rủi ro trong các DNTBVTV Số người tham gia trả lời 20 a) Không am hiểu 0 b) Có hiểu, nhưng không nhiều 20 c) Hiểu rõ 0 42 Với 20 người trả lời có hiểu nhưng không nhiều kết hợp với những câu hỏi phụ kèm theo thì chủ DN hiểu “biện pháp phòng ngừa rủi ro” chỉ đơn giản như mua bảo hiểm, dự trữ hàng tồn kho hay đại loại như lập dự phòng tại DN. Phần lớn các DNTBVTV chưa quan tâm đến công tác quản trị rủi ro xuất phát từ lãnh đạo DN. Họ chưa nhận thấy lợi ích mà quản trị rủi ro mang lại trong khi phải bỏ ra chi phí ngay tại thời điểm này mà chưa biết rủi ro đó có thật sự xảy ra hay không? Đây là mối quan tâm chung của hầu như tất cả các lãnh đạo DN Việt Nam hiện nay chứ không riêng gì DNTBVTV. k) Đối với câu hỏi: “Doanh nghiệp của Anh (Chị) có sử dụng các sản phẩm phái sinh như là một công cụ phòng ngừa rủi ro? Tên công cụ là gì?”, kết quả như sau: Bảng 2.14- Thống kê thăm dò thực trạng sử dụng các sản phẩm phái sinh như là một công cụ phòng ngừa rủi ro trong các DNTBVTV Số người tham gia trả lời 20 a) Chưa sử dụng 14 b) Ít sử dụng 4 c) Đã sử dụng thường xuyên 2 Có thể nói trong 20 DN được chọn nghiên cứu thì 14 DN chưa sử dụng sản phẩm phái sinh nào, 4 DN ít sử dụng và 2 DN thường sử dụng. Sản phảm phái sinh thường sử dụng đó là Quyền chọn tiền tệ( chủ yếu là dollars Mỹ), Hợp đồng hoán đổi Swaps ngoại tệ kết hợp lãi suất. Kiến thức về sản phẩm phái sinh thật sự còn rất mới đối với phần lớn các DN ngành Thuốc BVTV mà cụ thể là các DN nhỏ có số vốn điều lệ dưới 100 tỷ. Đó là một trong số những rào cản mà việc vận dụng sản phẩm phái sinh như một trong những công cụ phòng ngừa rủi ro chưng chưa được các DN sử dụng phổ biến. 43 l) Đối với câu hỏi: “Trong điều kiện kinh doanh hiện nay, cá nhân Anh(chị) có cho rằng quản trị rủi ro là một vấn đề quan trọng trong hoạt động của doanh nghiệp?” Số người tham gia trả lời 20 a) Không cần thiết 0 b) Bình thường 0 c) Rất quan trọng 20 Toàn bộ các DN tham gia trả lời phỏng vấn đều cho rằng quản trị rủi ro là rất quan trọng trong quản trị DN. Kết quả này cũng tương đồng với nghiên cứu mới đây của Công ty Kiểm toán Ernst & Young Việt Nam, sau khi đã trải qua khủng hoảng kinh tế, 56% DN đã thay đổi cách nhìn về quản trị rủi ro, họ chú trọng hơn trong công tác quản trị rủi ro. * Qua kết quả điều tra thăm dò về thực trạng quản trị rủi ro của các DNTBVTV, một thực tế cho thấy rằng quản trị rủi ro thật sự còn quá xa lạ đối với các Doanh nghiệp ngành Thuốc BVTV, có thể rút ra một số nhận định về nguyên nhân còn xem nhẹ quản trị rủi ro ở các DNTBVTV như sau: - Thứ nhất, đặc điểm nền kinh tế nước ta trong giai đoạn vừa qua, sự cải thiện chính sách vĩ mô theo hướng xây dựng nền kinh tế thị trường đã tạo được môi trường kinh doanh ngày càng tốt hơn cho doanh nghiệp nói chung và DNTBVTV nói riêng. Do kinh tế nước ta mới hội nhập, nên mức độ cạnh tranh cũng chưa thật sự khốc liệt, vì vậy hoạt động kinh doanh của phần lớn DNTBVTV đến cuối năm 2008 tương đối thuận lợi, tác động của rủi ro chưa gây hậu quả quá lớn. Có lẽ đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm cho nhiều DNTBVTV còn xem nhẹ quản trị rủi ro. - Thứ hai, trong hoạt động của DNTBVTV, vai trò của cá nhân chủ doanh nghiệp rất quan trọng. Do quy mô nhỏ và chưa bài bản trong công tác quản lý doanh 44 nghiệp, việc ứng phó với rủi ro phụ thuộc nhiều vào bản năng cũng như độ nhạy bén của chủ doanh nghiệp. Nhờ vào đặc điểm linh hoạt, có thể chuyển đổi, điều chỉnh hoạt động kinh doanh một cách nhanh chóng, ra quyết định kịp thời,... nên dù chỉ đối phó thụ động, rất nhiều DNTBVTV vẫn vượt qua rủi ro, thậm chí còn tìm ra cơ hội tốt để thành công trong thời kỳ khó khăn. Đây là nguyên nhân thứ 2 làm cho nhiều DNTBVTV chưa thật sự quan tâm đến quản trị rủi ro một cách bài bản. - Thứ ba, thị trường chứng khoán đã vận hành hơn mười năm và dần trở thành kênh huy động vốn chiến lược của các DNTBVTV nên năng lực tài chính ngày càng được nâng cao, quyết định tài trợ trong tài chính DN có nhiều phương án để lựa chọn, rủi ro về biến động lãi suất cũng vì thế mà giảm đáng kể. - Thứ tư, Chính sách điều hành kinh tế vĩ mô của nước ta trong những năm qua chưa thật sự hiệu quả, bài toán lạm phát vẫn loay hoay chưa tìm ra phương thuốc hiệu nghiệm trong khi chính sách tỷ giá chưa thật sự linh hoạt đã làm tăng tính thụ động từ các DNTBVTV. Trong ngày 14/11/2010, Bộ Tài chính hướng dẫn một số mặt hàng chủ lực sẽ được ngân hàng nhà nước ưu tiên bán với tỷ giá niêm yết 19.500 đồng cho mỗi đô la mỹ trong khi những mặt hàng khác sẽ mua USD với giá cao hơn gần 500đồng/1USD. Đây là một ví dụ điển hình về tính không nhất quán, thừa nhận chế độ 2 tỷ giá tồn tại song song và làm các DN ỷ lại trông cậy vào nhà nước. Một khi nhà nước giảm sự can thiệp vào tỷ giá có thể gây sốc cho các DN. - Thứ năm, các công cụ phòng ngừa rủi ro trên thị trường tài chính chưa phát triển. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng cản trở công tác quản trị toàn diện tại DN. Nếu ví quản trị rủi ro như một đích đến thì sản phẩm phái sinh là những phương tiện giao thông và chính những quy định pháp luật là những con đường. Hành lan pháp lý chưa được thiết lập, rõ ràng khung pháp luật là điều kiện quan trọng đầu tiên để thúc đẩy các DN hình thành thói quen bảo vệ mình trước những biến động khó lường trên thị trường. 45 - Thứ sáu, nhân sự cho công tác quản trị rủi ro đòi hỏi phải có kỹ năng và kinh nghiệm. DNTBVTV ở nước ta chỉ mới phát triển trong vài thập kỷ gần đây, nên chưa hiểu về kỹ năng và rất thiếu kinh nghiệm về quản trị rủi ro. Niềm tin của lãnh đạo vào bộ máy nhân sự quản trị rủi ro rất thấp nên chi phí quản trị rủi ro là rào cản lớn nhất ngăn chặn bộ phận chuyên trách về quản trị rủi ro tại DN được hình thành. Một phần do lãnh đạo DN không hiểu, nên cũng không biết “sợ”; do thiếu kinh nghiệm và kỹ năng, không biết phải đối phó, xử lý thế nào, nên xuất hiện tâm lý tới đâu hay tới đó. - Thứ bảy, trong số 10 DN hàng đầu về Thuốc BVTV thì có đến 6 DN có nguồn vốn nhà nước chiếm từ 30% đến 70%. Quản trị rủi ro đòi hỏi nhà lãnh đạo DN cần có sự quyết đoán trong khi quyền và trách nhiệm của họ là đại diện vốn nhà nước bị giới hạn. Với bộ máy hành chính hiện còn rất bất cập kết hợp các quy định chưa khuyến khích một cách triệt để tính năng động, sáng tạo của lãnh đạo đại diện vốn góp nhà nước. Tính thụ động chờ cấp trên thông qua các quyết định đã trở thành một thông lệ triệt tiêu tính tự chủ mà luật DN đã cho phép, trở thành rào cản cho các quyết định quản trị rủi ro. Đối chiếu với một số nghiên cứu khác về quản trị rủi ro cho thấy, không chỉ riêng đối với DNTBVTV mà là các loại hình doanh nghiệp ở nước ta còn chưa thực sự chú trọng đến quản trị rủi ro. Theo đánh giá của các chuyên gia Dự án "Hỗ trợ doanh nghiệp sau cổ phần hóa" thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), số doanh nghiệp Việt Nam đến nay có hệ thống quản trị rủi ro là rất ít, phần lớn các doanh nghiệp chưa quan tâm, chú trọng đến quản trị rủi ro. Năm 2008, khi tiến hành nghiên cứu về vấn đề “Doanh nghiệp Việt Nam quản trị rủi ro tài chính như thế nào”, PGS.Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Trang đã nhận xét “Phòng ngừa rủi ro hiện nay chỉ mang tâm lý ngắn hạn và mang tính tình thế. Chúng ta chưa xây dựng một cách tiếp cận quản trị rủi ro công ty (enterprise risk management approach) trong chiến lược kinh doanh”. 46 Chỉ từ khi nước ta gia nhập WTO, đặc biệt là từ năm 2008 đến nay, tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, các bất cập của điều hành kinh tế vĩ mô bộc lộ, nền kinh tế phải đối mặt với nhiều khó khăn, lạm phát tăng cao, lãi suất và tỷ giá biến động thất thường, giá dầu thô tăng cao, cạnh tranh ngày càng gay gắt với các DN nước ngoài, các rào cản kỹ thuật như dư lượng thuốc BVTV đối với các sản phẩm nông nghiệp, môi trường,… vấn đề rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động của doanh nghiệp mới được đề cập đến ngày một nhiều hơn, nhưng cũng mới chỉ mang tính lý thuyết ( từ các diễn đàn, hội thảo, các đề tài nghiên cứu cho đến những dự án nghiên cứu để đưa vào luật).. Theo các cam kết WTO, rồi đây doanh nghiệp nước ngoài sẽ có mặt ở thị trường nước ta nhiều hơn và tham gia sâu rộng hơn vào các ngành nghề, lĩnh vực địa bàn vốn trước đây là thị trường độc tôn của doanh nghiệp trong nước. Doanh nghiệp Việt Nam nói chung và DNTBVTV nói riêng sẽ phải đối diện với nhiều loại rủi ro đến từ mọi biến động trên thị trường quốc tế cũng như trong nước và chịu sự cạnh tranh mạnh hơn từ các doanh nghiệp nước ngoài. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải chú trọng đến quản trị rủi ro như là một bộ phận không thể tách rời của chiến lược kinh doanh, chứ không thể tiếp tục theo kiểu “mất bò mới lo làm chuồng”. Bởi vì sự nhạy bén, nắm bắt thời cơ của cá nhân không thể là "cứu tinh" cho doanh nghiệp ở mọi nơi, mọi lúc. Vai trò và năng lực cá nhân chỉ có giới hạn. Trong điều kiện môi trường kinh doanh ngày một phức tạp, doanh nghiệp cần phải có chiến lược phòng ngừa rủi ro bài bản, với sự tham gia của nhiều người, của toàn thể doanh nghiệp; nhất là khi quy mô hoạt động và các thay đổi của điều kiện thị trường vượt quá khả năng kiểm soát của mỗi cá nhân. 47 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Chương này, tác giả đã tập trung làm rõ thực trạng DNTBVTV ở Việt Nam: DNNVV ở Việt Nam có quá trình phát triển chưa lâu, phần lớn mới thành lập sau năm 2000 trở lại đây; quy mô doanh nghiệp nhỏ bé; song tốc độ phát triển DNTBVTV về mặt số lượng trong thời gian vừa qua khá nhanh và đang trở thành lực lượng quan trọng của nền kinh tế. Kết quả nghiên cứu Chương này đã đi đến nhận định: Phần lớn DNTBVTV còn chưa quan tâm nhiều đến tác động của rủi ro, còn xem nhẹ quản trị rủi ro và đa số chủ doanh nghiệp chưa có sự hiểu biết thấu đáo về các công cụ, biện pháp phòng ngừa rủi ro. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu Chương 2; đồng thời đối chiếu với những vấn đề lý luận chung về rủi ro và quản trị rủi ro trình bày tại Chương 1, tác giả sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động của DNTBVTV ở Việt Nam ở Chương 3 của luận văn này. 48 Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP THUỐC BẢO VỆ THỰC VẬT Trên thực tế, nhiều lãnh đạo doanh nghiệp thường đặt nặng trọng tâm vào hoạt động kinh doanh, lợi nhuận, doanh thu thay vì tập trung nhiều đến quản lý rủi ro. Nâng cao quy trình quản lý rủi ro một mặt sẽ tạo ra sự kiểm soát chặt chẽ và hiệu quả của Hội đồng Quản trị và Ban giám đốc, mặt khác sẽ giúp tích hợp quy trình quản lý rủi ro vào quá trình ra quyết định hàng ngày. Các doanh nghiệp không nâng cao được quy trình quản lý rủi ro sẽ phải đối mặt với rất nhiều kiểu rủi ro khác nhau: thua lỗ về tài chính nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến luồng tiền và giá trị cổ phiếu, làm sụt giảm uy tín với khách hàng, nhân viên và nhà đầu tư. Trong giai đoạn khủng hoảng toàn cầu đã được dự báo gần như chạm đáy và bắt đầu có những dấu hiệu phục hồi, mặc dù quá trình phục hồi có thể diễn ra với tốc độ và tính chất khác nhau tùy theo ngành và vị trí địa lý của doanh nghiệp đang hoạt động, sự chuẩn bị đầy đủ của doanh nghiệp về mọi mặt trong đó có cả quy trình và chiến lược quản lý rủi ro sẽ giúp doanh nghiệp không bị rơi vào thế bị động và có nhiều khả năng hơn để tận dụng các cơ hội phát triển sau suy thoái. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để quản lý rủi ro doanh nghiệp một cách hiệu quả? Đây có thể xem như câu hỏi xuyên suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp, không chỉ đúng và quan trọng với doanh nghiệp trong thời kỳ trước, trong suy thoái mà còn rất thiết yếu trong giai đoạn chờ phục hồi và tận dụng cơ hội sau suy thoái. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu về lý luận rủi ro và quản trị rủi ro tài chính, thực trạng rủi ro và quản trị rủi ro trong các DNTBVTV ở Việt Nam trình bày tại Chương 1 và Chương 2, tác giả đề xuất một số giải pháp để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tài chính trong hoạt động của DNTBVTV ở Việt Nam như sau: 49 3.1. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH: 3.1.1. XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH QUẢN TRỊ RỦI RO 3.1.1.1. Sự cần thiết và ý nghĩa của chính sách quản trị rủi ro DNTBVTV hầu hết là những DN có quy mô nhỏ và vừa nên đặc điểm mô hình tổ chức, năng lực tài chính, phạm vi hoạt động,... trong hoạt động kinh doanh thường phải đối diện với nhiều loại rủi ro hơn là các doanh nghiệp quy mô lớn. Các loại rủi ro này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, nhưng cũng có thể không xảy ra, chúng có thể xảy ra riêng lẻ, nhưng đôi khi một vài rủi ro có thể đồng thời xảy ra. Một số rủi ro có mối liên hệ với nhau, nhưng cũng có rủi ro hoàn toàn độc lập. Mức độ tác động của rủi ro cũng không giống nhau trong những không gian và thời gian khác nhau, trong những doanh nghiệp khác nhau. Trong số các loại rủi ro, có những rủi ro hoàn toàn thuộc về khách quan, nhưng cũng có nhiều rủi ro đến từ chính những nguyên nhân chủ quan trong nội bộ doanh nghiệp. Song tất cả các loại rủi ro đều có một điểm chung là nếu xảy ra đều dẫn đến những thiệt hại về tài chính cho doanh nghiệp. Để quản trị rủi ro trong hoạt động của DNTBVTV đạt hiệu quả, cần phải xây dựng chính sách quản trị tổng thể các loại rủi ro. Chính sách quản trị rủi ro là toàn bộ những hoạt động của doanh nghiệp nhằm chủ động phòng ngừa, xử lý và kiểm soát tất cả các loại rủi ro. Thông qua chính sách quản trị rủi ro, doanh nghiệp xác định phương pháp nhằm chủ động tiếp cận đối với rủi ro và quản trị rủi ro, đồng thời quy định trách nhiệm tổ chức quản trị rủi ro trong toàn bộ doanh nghiệp. Chính sách quản trị rủi ro nói chung cần phải bao quát và kiểm soát được mọi loại rủi ro mà doanh nghiệp có thể đối diện, thông qua việc phân tích các rủi ro. Trên cơ sở đó thực hiện các biện pháp nhằm làm giảm nguy cơ mắc rủi ro, giới hạn thiệt hại trong mức giới hạn có thể chấp nhận, đồng thời chuẩn bị các nguồn lực để kịp thời phản ứng trước mọi biến cố bất lợi cũng như thuận lợi xảy ra trong quá 50 trình kinh doanh. Đối với DNTBVTV, hầu hết