Luận văn Tội phản bội tổ quốc trong luởt hình sự Việt Nam

i kỳ Pháp thuộc 12 1.2.2. Các qui phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội phản bội Tổ quốc trong thời kỳ Pháp thuộc 16 1.2.3. Các qui phạm pháp luật hình sự Việt Nam về tội phản bội Tổ quốc từ sau Cách mạng tháng Tám cho đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985 được ban hành 18 1.2.4. Các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội phản bội Tổ quốc từ khi Bộ luật Hình sự năm 1985 được ban hành cho đến nay 25 1.3. Những quy định về tội phản bội Tổ quốc trong pháp luật hình sự ở một số nước trên thế giới 28 1.3.1. Vương quốc Thụy Điển 29 1.3.2. Liên bang Nga 31 1.3.3. Cộng hòa nhân dân Trung Hoa 33 1.3.4. Nhật Bản 36 Chương 2: TỘI PHẢN BỘI TỔ QUỐC TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG 39 2.1. Những dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội phản bội Tổ quốc trong pháp luật hình sự Việt Nam 39 2.1.1. Khách thể của tội phản bội Tổ quốc 40 2.1.2. Mặt khách quan của tội phạm 42 2.1.3. Chủ thể của tội phản bội Tổ quốc 45 2.1.4. Mặt chủ quan của tội phản bội Tổ quốc 48 2.2. Hình phạt đối với tội phản bội Tổ quốc 49 2.3. Thực tiễn xét xử tội phản bội Tổ quốc ở Việt Nam từ năm 1975 đến nay 58 Chương 3 : HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA VIỆC ÁP DỤNG NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỘI PHẢN BỘI TỔ QUỐC 74 3.1. Những yêu cầu nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội phản bội Tổ quốc trong thời kỳ hiện nay 74 3.2. Hoàn thiện những quy định của pháp luật hình sự về tội phản bội Tổ quốc 75 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội phản bội Tổ quốc 80 3.3.1. Giải pháp phòng ngừa 80 3.3.2. Giải pháp chủ động và kịp thời phát hiện, đấu tranh chống tội phản bội Tổ quốc 83 3.3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự đối với tội phản bội Tổ quốc 86 3.3.4. Giải pháp tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về an ninh quốc gia, an ninh đất nước 88 KẾT LUẬN 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi C«ng cuéc ®æi míi trong 20 n¨m qua ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cã ý nghÜa lÞch sö, kh¼ng ®Þnh ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng, Nhµ n-íc lµ ®óng ®¾n, s¸ng t¹o, phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam. §¶ng, Nhµ n-íc ta lu«n gi÷ v÷ng b¶n chÊt c¸ch m¹ng vµ khoa häc, trung thµnh víi giai cÊp, d©n téc, kiªn ®Þnh, v÷ng vµng tr-íc mäi th¸ch thøc, s¸ng suèt l·nh ®¹o ®-a sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña d©n téc ta tiÕn lªn. HiÖn nay, trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÉn quyÕt t©m x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, më réng vµ ph¸t huy d©n chñ trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. §Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn, cÇn cã sù thèng nhÊt cña toµn §¶ng, toµn d©n, toµn qu©n cïng ®ång lßng, nhÊt trÝ thùc hiÖn môc tiªu mµ §¶ng, Nhµ n-íc ®Ò ra. Nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi, ©m m-u cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, nhÊt lµ trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ t- t-ëng ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh quèc gia. C¸c thÕ lùc thï ®Þch vÉn t×m mäi c¸ch thùc hiÖn chiÕn l-îc "diÔn biÕn hßa b×nh" nh»m lËt ®æ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò x©y dùng vµ hoµn thiÖn Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cña viÖc "t¨ng c-êng an ninh, më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, chñ ®éng héi nhËp". V× vËy, cÇn n¾m v÷ng ®-êng lèi, chÝnh s¸ch ®èi néi, ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn an ninh quèc gia. Trong sè c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp téi ph¶n béi Tæ quèc, v× ®©y lµ lo¹i téi ph¹m ®Æc biÖt nguy hiÓm ®· ®-îc ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam quy ®Þnh tõ nh÷ng ngµy ®Çu C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng. Tõ n¨m 1945 ®Õn nay, t×nh h×nh téi ph¶n béi Tæ quèc diÔn biÕn phøc t¹p, nh-ng xu h-íng chung lµ gi¶m dÇn. Thùc tiÔn xÐt xö téi ph¶n béi Tæ quèc ®· ®Æt ra kh«ng Ýt v-íng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù cÇn ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt nh- kh¸i niÖm Tæ quèc, kh¸i niÖm téi ph¶n béi Tæ quèc, h×nh ph¹t ®-îc ¸p dông ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy... Tuy nhiªn, d-íi gãc ®é lý luËn, xung quanh nh÷ng vÊn ®Ò trªn cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, thËm chÝ tr¸i ng-îc nhau. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: "Téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" lµ vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt, kh«ng nh÷ng vÒ mÆt lý luËn mµ cßn lµ ®ßi hái thùc tiÔn, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c phßng ngõa, ®Êu tranh lo¹i téi ph¹m nµy hiÖn nay. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Téi ph¶n béi Tæ quèc lµ lo¹i téi ph¹m cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt nguy hiÓm vµ phøc t¹p trong c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, ®-îc mét sè nhµ luËt häc ®Ò cËp trong Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam, tËp II, cña Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (Nxb C«ng an nh©n d©n, 1998), Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam (phÇn c¸c téi ph¹m) cña Khoa LuËt thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi (Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, 1997, B×nh luËn khoa häc Bé luËt H×nh sù cña ViÖn Nghiªn cøu Khoa häc ph¸p lý thuéc Bé T- ph¸p (Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1987 (t¸i b¶n 1997). Bªn c¹nh ®ã, PGS.TS KiÒu §×nh Thô còng ®· cã bµi viÕt: "C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, lÞch sö, thùc tr¹ng vµ ph-¬ng h-íng hoµn thiÖn", trong ®ã cã ®Ò cËp téi ph¶n béi Tæ quèc (T¹p chÝ Th«ng tin khoa häc ph¸p lý cña Bé T- ph¸p), TSKH.PGS Lª C¶m chñ biªn cuèn s¸ch: "B¶o vÖ an ninh quèc gia, an ninh quèc tÕ vµ c¸c quyÒn con ng-êi b»ng ph¸p luËt h×nh sù trong giai ®o¹n x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn", (Nxb T- ph¸p, Hµ Néi, 2007), trong ®ã cã ®Ò cËp téi ph¶n béi Tæ quèc. Sau khi Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 ®-îc ban hµnh, téi ph¶n béi Tæ quèc tiÕp tôc ®-îc ®Ò cËp trong Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù, cña Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (Nxb C«ng an nh©n d©n n¨m 2000), Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù (phÇn c¸c téi ph¹m), cña Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi (Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, 2002), B×nh luËn khoa häc Bé luËt H×nh sù (phÇn c¸c téi ph¹m), cña NguyÔn Mai Bé, Phïng ThÕ V¾c, NguyÔn §øc Mai, LS.ThS Ph¹m Thanh B×nh, ThS. NguyÔn SÜ §¹i,... (Nxb C«ng an nh©n d©n, 2001). Tuy nhiªn, trong c¸c c«ng tr×nh trªn, c¸c nhµ luËt häc chØ ®Ò cËp mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc d-íi gãc ®é luËt h×nh sù hoÆc téi ph¹m häc, ch-a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc mét c¸ch toµn diÖn vµ cã hÖ thèng. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu Môc ®Ých nghiªn cøu: Trªn c¬ së lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc vµ kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ téi ph¹m nµy. NhiÖm vô nghiªn cøu §Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých ®Æt ra, t¸c gi¶ ®Æt ra cho m×nh nh÷ng nhiÖm vô ph¶i gi¶i quyÕt sau ®©y: - Ph©n tÝch, lµm râ lÞch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. - Lµm s¸ng tá kh¸i niÖm, ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi ph¶n béi Tæ quèc trong ph¸p luËt h×nh sù; ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi vÒ téi ph¹m nµy. - Ph©n tÝch, lµm râ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc; lµm s¸ng tá thùc tiÔn ¸p dông lo¹i téi ph¹m nµy, nªu lªn nh÷ng v-íng m¾c trong ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö, ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt. - §Ò xuÊt hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc. 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n §èi t-îng nghiªn cøu: LuËn v¨n nghiªn cøu téi ph¶n béi Tæ quèc. Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn v¨n nghiªn cøu téi ph¶n béi Tæ quèc d-íi gãc ®é ph¸p lý h×nh sù, trong thêi gian 33 n¨m tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 2008. 5. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ hÖ thèng quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n vµ vÒ x©y dùng ph¸p luËt C¬ së thùc tiÔn cña luËn v¨n lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc; sè liÖu thèng kª, b¸o c¸o tæng kÕt cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vÒ téi ph¹m nµy. Ph-¬ng ph¸p luËn cña luËn v¨n lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö. Trong khi thùc hiÖn ®Ò tµi, t¸c gi¶ sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p: hÖ thèng, lÞch sö, l«gÝc, thèng kª, ph©n tÝch, tæng hîp, kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c nh- so s¸nh ph¸p luËt, ®iÒu tra x· héi... 6. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n §©y lµ c«ng tr×nh chuyªn kh¶o ®Çu tiªn trong khoa häc ph¸p lý ViÖt Nam ë cÊp ®é luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc, nghiªn cøu mét c¸ch t-¬ng ®èi toµn diÖn vµ t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc d-íi gãc ®é ph¸p lý h×nh sù. Cã thÓ xem nh÷ng néi dung sau ®©y lµ nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n: - Lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc trong ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi nh»m rót ra nh÷ng gi¸ trÞ hîp lý vÒ lËp ph¸p h×nh sù, ®Ó vËn dông cã chän läc, bæ sung cho nh÷ng luËn cø vµ gi¶i ph¸p ®-îc ®Ò xuÊt trong luËn v¨n. - Ph©n tÝch, lµm râ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc vµ thùc tiÔn ¸p dông, nªu lªn nh÷ng v-íng m¾c trong thùc tiÔn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy. - §Ò xuÊt hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc. 7. ý nghÜa cña luËn v¨n KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nh÷ng ®Ò xuÊt cña luËn v¨n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc ë n-íc ta. Th«ng qua kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ c¸c ®Ò xuÊt, t¸c gi¶ mong muèn ®ãng gãp phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc ph¸t triÓn khoa häc luËt h×nh sù nãi chung, vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc nãi riªng. LuËn v¨n cã thÓ ®-îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸n bé lµm c«ng t¸c nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vÒ khoa häc ph¸p lý nãi chung, khoa häc luËt h×nh sù nãi riªng vµ cho c¸c c¸n bé thùc tiÔn ®ang c«ng t¸c t¹i C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t, Tßa ¸n. 8. KÕt cÊu cña luËn v¨n LuËn v¨n gåm 96 trang. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng, 9 môc. Ch-¬ng 1 Mét Sè VÊn §Ò CHUNG VÒ Téi Ph¶n Béi Tæ Quèc TRONG LuËt H×nh Sù ViÖt NAM 1.1. Kh¸i niÖm téi ph¶n béi Tæ quèc vµ ý nghÜa cña viÖc ghi nhËn téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam 1.1.1. Kh¸i niÖm téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam Tr-íc khi t×m hiÓm kh¸i niÖm téi ph¶n béi Tæ quèc, ta cÇn hiÓu râ kh¸i niÖm an ninh quèc gia vµ kh¸i niÖm c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia. KÓ tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn tr-íc khi ban hµnh LuËt An ninh quèc gia n¨m 2004, mÆc dï trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh cña n-íc ta cã ®Ò cËp thuËt ng÷ "an ninh quèc gia", nh-ng d-íi gãc ®é ph¸p lý, kh¸i niÖm an ninh quèc gia ch-a bao giê ®-îc chÝnh thøc ghi nhËn. N¨m 2004, lÇn ®Çu tiªn trong LuËt An ninh quèc gia n¨m 2004 (kho¶n 1 §iÒu 2) nhµ lµm luËt ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ®-a ra ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña kh¸i niÖm nµy. Tõ viÖc ph©n tÝch ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña kh¸i niÖm an ninh quèc gia trong LuËt An ninh quèc gia n¨m 2004 ®· nªu cña n-íc ta vµ nghiªn cøu thùc tiÔn ¸p dông c¸c qui ph¹m ph¸p luËt h×nh sù vÒ c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia ë ViÖt Nam, chóng ta cã thÓ ®-a ra ®Þnh nghÜa khoa häc cña kh¸i niÖm an ninh quèc gia d-íi gãc ®é luËt h×nh sù nh- sau: An ninh quèc gia lµ sù æn ®Þnh cña chÕ ®é HiÕn ph¸p, sù tån t¹i vµ bÒn v÷ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ vµ bé m¸y chÝnh quyÒn tõ trung -¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph-¬ng trong mét nhµ n-íc, còng nh- sù bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ cña nhµ n-íc ®ã trªn c¬ së mét trËt tù ph¸p luËt nhÊt ®Þnh, ®ång thêi lµ nhãm kh¸ch thÓ lo¹i ®-îc ®Æc biÖt b¶o vÖ b»ng ph¸p luËt h×nh sù tr¸nh khái sù x©m h¹i cña téi ph¹m. ViÖc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c néi hµm kh¸i niÖm an ninh quèc gia t¹i ®iÒu luËt nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi viÖc quy ®Þnh giíi h¹n c¸c hµnh vi x©m ph¹m an ninh quèc gia, t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ an ninh quèc gia, ®Êu tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia cã hiÖu qu¶. Téi ph¶n béi Tæ quèc n»m trong nhãm téi x©m ph¹m an ninh quèc gia vµ ®-îc quy ®Þnh tõ rÊt sím ngay trong S¾c lÖnh sè 03 ngµy 15/3/1976. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n kh¸i niÖm ph¶n béi Tæ quèc, chóng ta còng cÇn ph¶i hiÓu kh¸i niÖm c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia. T¹i §iÒu 3 S¾c lÖnh sè 03 ngµy 15 /3/1976, c¸c téi x©m ph¹m An ninh quèc gia ®-îc hiÓu lµ c¸c téi chèng l¹i Tæ quèc, ph¸ ho¹i ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt toµn vÑn l·nh thæ. Trªn c¬ së kh¸i niÖm an ninh quèc gia ë trªn, cã thÓ ®-a ra kh¸i niÖm c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia nh- sau: C¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia lµ nh÷ng hµnh vi ®Æc biÖt nguy hiÓm cho x· héi, do ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn víi lçi cè ý trùc tiÕp, x©m ph¹m sù æn ®Þnh, ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ Nhµ n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, sù bÊt kh¶ x©m ph¹m ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc. Nh- vËy, c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia x©m ph¹m ®Õn c¸c quan hÖ x· héi ®Æc biÖt, téi ph¶n béi Tæ quèc lµ mét trong nh÷ng téi ®Æc biÖt nguy hiÓm x©m ph¹m ®Õn c¸c quan hÖ x· héi ®ã. Trong lÞch sö lËp ph¸p h×nh sù ViÖt Nam, téi ph¶n béi Tæ quèc lµ mét trong nh÷ng téi ®-îc quy ®Þnh sím. Trong S¾c lÖnh sè 133 ngµy 20/01/1953 vÒ trõng trÞ nh÷ng téi x©m h¹i ®Õn an toµn Nhµ n-íc, ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, téi ph¶n béi Tæ quèc ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 3: "KÎ nµo cÊu kÕt víi ®Þch (®Õ quèc x©m l-îc vµ bän bï nh×n ph¶n ®éng) cÇm ®Çu trong tæ chøc qu©n sù, chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, ph¶n béi Tæ quèc sÏ bÞ xö tö h×nh hoÆc tï chung th©n". Trong S¾c luËt sè 03/76 ngµy 15/03/1976 cña Héi ®ång ChÝnh phñ C¸ch m¹ng l©m thêi Céng hßa miÒn Nam ViÖt Nam, mÆc dï kh«ng cã qui ph¹m ®Þnh nghÜa vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc, nh-ng téi ph¹m nµy ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 3: "Ph¹m téi ph¶n béi Tæ quèc hoÆc ©m m-u lËt ®æ chÝnh quyÒn th× bÞ ph¹t tï 20 n¨m, tï chung th©n hoÆc bÞ xö tö h×nh". Tuy nhiªn, tr-íc khi ®i t×m hiÓu ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña kh¸i niÖm "ph¶n béi Tæ quèc", chóng ta cÇn lµm s¸ng tá kh¸i niÖm Tæ quèc, tõ ®ã míi hiÓu vµ nhËn thøc chÝnh x¸c vÒ kh¸i niÖm ph¶n béi Tæ quèc. Cã rÊt nhiÒu s¸ch b¸o ®Ò cËp ®Õn thuËt ng÷ "Tæ quèc", nh-ng ®Ó hiÓu ®óng vµ ®Çy ®ñ nghÜa cña thuËt ng÷ ®ã víi tÝnh chÊt lµ mét ph¹m trï x· héi - lÞch sö rÊt réng, chóng ta ph¶i xem xÐt ng÷ nghÜa cña nã. Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th«ng dông: "Tæ quèc" ®-îc hiÓu lµ "®Êt n-íc, g¾n liÒn víi bao thÕ hÖ, «ng cha, tæ tiªn cña m×nh" [47]. Kh¸i niÖm "Tæ quèc" cßn ®-îc ®Ò cËp trong Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù -Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, n¨m 2002, ®-îc hiÓu lµ mét ph¹m trï x· héi, lÞch sö rÊt réng (c¶ vÒ kh«ng gian vµ thêi gian) v× nã bao gåm giang s¬n, ®Êt n-íc trªn mét l·nh thæ nhÊt ®Þnh ®· ®-îc nhiÒu thÕ hÖ x©y dùng, b¶o vÖ vµ ®Ó l¹i tõ bao ®êi trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi lÞch sö, truyÒn thèng cña d©n téc b»ng sù g¾n bã t×nh c¶m s©u nÆng cña nh©n d©n [4]. Ch¼ng h¹n, mét ng-êi mÆc dï cã thÓ lµ do sù ®èi lËp trong quan ®iÓm chÝnh trÞ nªn vÒ mÆt t- t-ëng kh«ng yªu thÝch chÕ ®é chÝnh trÞ cña mét Nhµ n-íc nµo ®ã, nh-ng ng-êi ®ã vÉn rÊt yªu quÝ giang s¬n ®Êt n-íc cña m×nh, còng nh- quª h-¬ng bµ con lµng xãm hä hµng vµ nh÷ng ng-êi th©n yªu ruét thÞt cña m×nh. Trong Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù cña Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi n¨m 2006, Tæ quèc ®-îc hiÓu lµ "Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa", ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn quan ®iÓm cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. Kh¸i niÖm Tæ quèc nµy lµ mét kh¸i niÖm mang tÝnh giai cÊp [41]. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ lµm luËt ViÖt Nam, th× Tæ quèc lµ ®Êt n-íc n¬i con ng-êi sinh ra, lín lªn. Nh-ng trong néi hµm cña kh¸i niÖm Tæ quèc, kh«ng chØ giíi h¹n ë l·nh thæ víi tÝnh chÊt lµ vÞ trÝ ®Þa lý, Tæ quèc cßn lµ mét ph¹m trï chÝnh trÞ. Theo V.I. Lªnin, "Tæ quèc tr-íc hÕt lµ m«i tr-êng chÝnh trÞ, v¨n hãa x· héi con ng-êi". Tæ quèc ë ®ã cã nh÷ng ng-êi mÑ sím h«m tÇn t¶o vµ ë ®ã lµ n¬i sinh ra t©m hån cña mçi con ng-êi, cho nªn Tæ quèc lµ gi¸ trÞ thiªng liªng kh«ng thÓ so s¸nh ®-îc. V× lÏ ®ã, chØ cã nh÷ng ng-êi v« l-¬ng t©m míi cã thÓ thÓ ph¶n béi Tæ quèc, ph¶n béi l¹i giang s¬n, ®Êt n-íc, l·nh thæ. Ng-êi yªu Tæ quèc sÏ kh«ng do dù hiÕn th©n c¶ ®êi m×nh v× ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc, ph¶n béi Tæ quèc tøc lµ ph¶n béi l¹i m«i tr-êng chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi cña m×nh, ph¶n béi l¹i n¬i m×nh ®-îc sinh ra vµ lín lªn, ph¶n béi l¹i nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa, tinh thÇn mµ m×nh ®-îc nu«i d-ìng tr-ëng thµnh. Trong giai ®o¹n më cöa vµ héi nhËp hiÖn nay cña ®Êt n-íc, viÖc nhËn thøc râ rµng kh¸i niÖm Tæ quèc mét c¸ch ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa ph-¬ng ph¸p luËn quan träng. Tuy nhiªn, theo quan ®iÓm nhµ lµm luËt ViÖt Nam, th× kh¸i niÖm "Tæ quèc" trong ph¸p luËt h×nh sù thùc ®Þnh, ®-îc hiÓu lµ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. Do vËy, tõ kh¸i niÖm "Tæ quèc", cã thÓ lµm râ kh¸i niÖm "ph¶n béi Tæ quèc". Theo Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam, quyÓn 3, Nhµ xuÊt b¶n Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam, 2003, ph¶n béi Tæ quèc ®-îc hiÓu: "C«ng d©n mét n-íc c©u kÕt víi n-íc ngoµi, nh»m g©y nguy h¹i cho ®éc lËp chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc m×nh" [42]. Theo §¹i tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa th«ng tin, 1998, ph¶n béi Tæ quèc ®-îc hiÓu: "Ph¶n l¹i, chèng ®èi l¹i nh÷ng ng-êi hoÆc nh÷ng c¸i ®¸ng ra ph¶i hÕt søc b¶o vÖ, t«n thê" [48]. Nh- vËy, mÆc dï Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam n¨m 1999 kh«ng ghi nhËn ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña kh¸i niÖm "ph¶n béi Tæ quèc", nh-ng kh¸i niÖm nµy cã thÓ ®-îc hiÓu lµ bÊt kú hµnh vi nµo cña c«ng d©n ViÖt Nam cÊu kÕt víi n-íc ngoµi nh»m g©y nguy h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi: ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc, lùc l-îng quèc phßng vµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ Nhµ n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Téi ph¶n béi Tæ quèc ph¶i tháa m·n ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu cña téi ph¹m, mµ theo PGS.TSKH Lª C¶m, ph¶i thÓ hiÖn ba b×nh diÖn víi n¨m ®Æc ®iÓm (dÊu hiÖu) cña nã lµ: a) b×nh diÖn kh¸ch quan: téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi; b) b×nh diÖn ph¸p lý: téi ph¹m lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt h×nh sù; c) b×nh diÖn chñ quan: téi ph¹m lµ hµnh vi do ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cã lçi [3, tr. 105]. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm trªn, chóng t«i xin ®-a ra kh¸i niÖm téi ph¶n béi Tæ quèc nh- sau: Téi ph¶n béi Tæ quèc lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, tr¸i ph¸p luËt h×nh sù cña c«ng d©n ViÖt Nam cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, cÊu kÕt víi n-íc ngoµi nh»m g©y nguy h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi: ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc, lùc l-îng quèc phßng vµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ Nhµ n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. 1.1.2. ý nghÜa cña viÖc ghi nhËn téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam §iÒu 1 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: "N-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ mét n-íc ®éc lËp, chñ quyÒn vµ thèng nhÊt toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc, b¶o vÖ an ninh ®èi néi, an ninh ®èi ngo¹i vµ sù v÷ng m¹nh cña chÝnh quyÒn nh©n d©n" [24]. Do ®ã, viÖc æn ®Þnh an ninh chÝnh trÞ trong n-íc, x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, n©ng cao ®êi sèng vÒ mäi mÆt cho toµn thÓ nh©n d©n lµ v« cïng quan träng. Cho nªn, ngay tõ khi tuyªn bè ®éc lËp, téi ph¶n béi Tæ quèc ®· ®-îc xem xÐt vµ ®-îc quy ®Þnh rÊt sím trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ban hµnh thêi kú ®Çu. ViÖc sím quy ®Þnh téi ph¶n béi Tæ quèc trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt (S¾c lÖnh 133/SL ngµy 20/01/1953 vµ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé luËt H×nh sù n-íc céng nh©n d©n Trung Hoa n¨m 1997 (2007), Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 2. Bé T- ph¸p (1957), TËp luËt lÖ vÒ t- ph¸p, Nxb Hµ Néi, Hµ Néi. 3. Lª C¶m (chñ biªn) (2003), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam (phÇn chung), Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 4. Lª C¶m (chñ biªn) (2003), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam (phÇn c¸c téi ph¹m), Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 5. Lª C¶m (chñ biªn) (2003), "HÖ thèng ph¸p luËt h×nh sù Liªn bang Nga". Nghiªn cøu Ch©u ¢u, (1). 6. Lª C¶m (2005), Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong khoa häc luËt h×nh sù (phÇn chung), Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 7. Lª C¶m (chñ biªn), Ph¹m M¹nh Hïng, TrÞnh TiÕn ViÖt (2005), Tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù, (S¸ch chuyªn kh¶o), Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 8. Lª C¶m (chñ biªn) (2007), B¶o vÖ an ninh quèc gia, an ninh quèc tÕ vµ c¸c quyÒn con ng-êi b»ng ph¸p luËt h×nh sù trong giai ®o¹n x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn, (S¸ch chuyªn kh¶o), Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 9. ChÝnh phñ (1998), NghÞ quyÕt sè 09/1998/NQ-CP ngày 31/7 vÒ t¨ng c-êng c«ng t¸c phßng, chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi, Hµ Néi. 10. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1980), NghÞ quyÕt sè 31 ngµy 02/12 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi t×nh h×nh míi, Hµ Néi. 11. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2002), NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW ngµy 02/01 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi gian tíi, Hµ Néi. 12. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngµy 24/5 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ chiÕn l-îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h-íng ®Õn n¨m 2020, Hµ Néi. 13. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW ngµy 02/6 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ chiÕn l-îc c¶i c¸ch t- ph¸p ®Õn n¨m 2020, Hµ Néi. 14. §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam (1962), NghÞ quyÕt sè ngµy 39 ngµy 20/01 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ t¨ng c-êng ®Êu tranh chèng c¸c bän ph¶n c¸ch m¹ng ®Ó phôc vô tèt c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh nh»m thùc hiÖn hßa b×nh thèng nhÊt n-íc nhµ, Hµ Néi. 15. NguyÔn Ngäc Hßa (2001), Tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ h×nh ph¹t, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 16. NguyÔn Ngäc Hßa - Lª ThÞ S¬n, Tõ ®iÓn ph¸p luËt h×nh sù, Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 17. TrÇn Ngäc Khuª (chñ biªn) (1998), Xu h-íng biÕn ®æi t©m lý x· héi trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 18. NguyÔn V¹n Nguyªn (1989), Tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, Hµ Néi. 19. TrÇn Ngäc Quang (1996), T¨ng c-êng qu¶n lý nhµ n-íc vÒ an ninh quèc gia ë n-íc ta hiÖn nay. LuËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc LuËt häc. 20. §ç Ngäc Quang (1999), Gi¸o tr×nh Téi ph¹m häc, Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 21. §inh V¨n QuÕ (2001), T×m hiÓu téi ph¹m trong luËt h×nh sù ViÖt Nam n¨m 1999, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 22. Quèc héi (1985), Bé luËt H×nh sù, Hµ Néi. 23. Quèc héi (1988), Bé luËt Tè tông h×nh sù, Hµ Néi. 24. Quèc héi (1992), HiÕn ph¸p, Hµ Néi. 25. Quèc héi (1999), Bé luËt H×nh sù, Hµ Néi. 26. Quèc héi (2003), Bé luËt Tè tông h×nh sù, Hµ Néi. 27. Quèc héi (2004), LuËt An ninh quèc gia, Hµ Néi. 28. Quèc héi (2008), LuËt quèc tÞch (dù th¶o), Hµ Néi. 29. Quèc triÒu h×nh luËt (1995), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 30. KiÒu §×nh Thô (1995), "Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi ®Æc biÖt nguy hiÓm x©m ph¹m an ninh quèc gia", Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, (3). 31. KiÒu §×nh Thô (1996), T×m hiÓu luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 32. TrÇn Quang TiÖp (2003), LÞch sö LuËt h×nh sù ViÖt Nam (s¸ch tham kh¶o), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 33. TrÇn Quang TiÖp (2005), "Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc trong luËt h×nh sù ViÖt Nam", Tßa ¸n nh©n d©n, (4). 34. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1986), NghÞ quyÕt sè 04/H§TP ngµy 29/11 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong phÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1985, Hµ Néi. 35. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1976), HÖ thèng hãa luËt lÖ vÒ h×nh sù, Hµ Néi. 36. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1979), HÖ thèng hãa luËt lÖ vÒ h×nh sù, tËp II, Hµ Néi. 37. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1992), HÖ thèng hãa c¸c v¨n b¶n vÒ h×nh sù, d©n sù, tè tông h×nh sù, Hµ Néi. 38. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2000), NghÞ quyÕt sè 01/2001/NQ-H§TP ngµy 04/08 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong PhÇn chung Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, Hµ Néi. 39. TrÞnh Quèc To¶n (2007), T×m hiÓu h×nh ph¹t vµ c¸c biÖn ph¸p t- ph¸p trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, nh÷ng v¨n b¶n h-íng dÉn thi hµnh h×nh ph¹t trong Bé luËt H×nh