Luận văn Vận dụng truyền thống văn hóa pháp lý Việt Nam trong xây dựng văn hóa pháp lý hiện nay

nhận thức được giá trị pháp luật mà phạm tội. Vụ án Trương Văn Cam và đồng bọn (Vụ án Năm Cam) là một điển hình Qua điều tra vụ Năm Cam, thấy rõ vụ án diễn ra trong thời gian dài, gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội là do có sự tiếp tay của những cán bộ công tác trong các cơ quan bảo vệ pháp luật. Những người này lẽ ra là yếu tố tích cực của việc thực thi pháp luật, song họ đã lợi dụng cương vị mình để cản trở hoạt động bảo vệ pháp luật. Trong vụ án, cơ quan điều tra khởi tố 183 bị can. Viện kiểm sát đế nghị truy tố 156 bị can, trong đó 20 bị can nguyên là cán bộ nhà nước (13 cán bộ công an, 4 cán bộ Viện Kiểm sát và 3 nhà báo). [67,tr.171].Kết quả điều tra vụ án đã ảnh hưởng xấu đến lòng tin và ý thức pháp luật của công dân. Hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức là sự biểu hiện của trình trạng ý thức pháp luật thấp kém có thể do không hiểu, hiểu không đúng, hiểu không đầy đủ hoặc cũng có thể do họ không tôn trọng pháp luật, coi thường pháp luật hoặc lợi dụng kẻ hở pháp luật để trục lợi. Haønh vi vi phaïm phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc trong thôøi gian vöøa qua xaûy ra ôû haàu heát caùc lónh vöïc kinh teá - xaõ hoäi maø cô quan Nhaø nöôùc coù traùch nhieäm quaûn lyù, nhaát laø nhöõng nôi naém giöõ, söû duïng cô sôû vaät chaát, kyõ thuaät, tieàn, haøng, nhöõng nôi maø cô cheá quaûn lyù loûng leûo, quy ñònh sô hôû, thuû tuïc phieàn haø, deã bò lôïi duïng. Tình hình vi phaïm phaùp luaät dieãn ra raát nghieâm troïng, ñieån hình laø trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn, trong caùc chöông trình, döï aùn phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, trong hoaït ñoäng Ngaân haøng, tín duïng, trong quaûn lyù xuaát nhaäp khaåu, quaûn lyù ñaát ñai, trong mua saém thieát bò, caáp pheùp, ñaáu thaàu… Theo toång keát tình hình choáng toäi phaïm kinh teá, tham nhuõng giai ñoaïn 1993 - 2004 cuûa Boä Coâng an, töø naêm 1993 ñeán naêm 2004, löïc löôïng Caûnh saùt ñaõ phaùt hieän 176.534 vuï phaïm toäi kinh teá, trong ñoù coù 21.068 vuï xaâm phaïm sôû höõu, 9.960 vuï tham nhuõng, 62.785 vuï buoân laäu. Ñaõ khôûi toá 6.673 vuï vôùi 13.892 bò can. Trong soá naøy coù 4.597 bò can phaïm toäi buoân laäu, 4.007 bò can phaïm toäi tham nhuõng. Cuï theå hôn laø, tham oâ coù 2.709 vuï gaây thieät haïi 916 tyû ñoàng, 3.955 vuï coá yù laøm traùi caùc quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc, gaây thieät haïi 3.790 tyû ñoàng. Ngoaøi ra, coù 178 vuï nhaän hoái loä vôùi soá tieàn 12 tyû ñoàng, 84.874 vuï buoân baùn haøng caám, thu giöõ haøng hoùa trò giaù 1.754 tyû ñoàng. Moät ñieàu ñaëc bieät laø, hieän töôïng vi phaïm phaùp luaät ñaõ xaûy ra khoâng chæ ñoái vôùi caùn boä, coâng chöùc bình thöôøng maø coøn xaûy ra trong soá nhöõng caùn boä caáp cao, naém giöõ nhöõng troïng traùch trong caùc lónh vöïc kinh teá - xaõ hoäi, như: 5 Thöù tröôûng, 14 Chuû tòch vaø Phoù Chuû tòch tænh, haøng traêm Vuï tröôûng, Toång Giaùm ñoác,… ñaõ bò xöû lyù hình söï. Caùc "con saâu laøm raàu noài canh" naøy ñaõ gaây thieät haïi cho kinh teá xaõ hoäi 7.558 tyû ñoàng. Toång soá 9.960 vuï vieäc caùc ñoái töôïng tham nhuõng coù chöùc vuï môùi chæ laø nhöõng vuï vieäc bò phaùt hieän, chæ laø phaàn noåi cuûa taûng baêng chìm, coøn bao nhieâu vuï vieäc vi phaïm phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc thì chuùng ta cuõng khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc [53, tr.43]. Mới đây, ngày 8/10/ 2008, Chính phủ báo cáo với Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) về công tác phòng chống tham nhũng và thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Theo đó, hơn 7.160 tỉ đồng  sai phạm, xử lý các vụ án tham nhũng còn chậm, "Tình hình tham nhũng trong năm qua vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp". Báo cáo cho biết, từ ngày 1.10.2007 đến ngày 31.8.2008, các bộ, ngành và địa phương tiến hành 1.827 cuộc kiểm tra thực hiện các chế độ, định mức tiêu chuẩn, phát hiện 117 vụ vi phạm với tổng giá trị sai phạm là 33,5 tỉ đồng; đã thu hồi, bồi thường được trên 8 tỉ đồng, xử lý kỷ luật 38 cán bộ công chức, trong đó có 7 cán bộ bị xử lý hình sự; 34 cán bộ, công chức đã nộp lại quà tặng cho cơ quan, tổ chức, đơn vị với tổng giá trị trên 1,25 tỉ đồng. Riêng ngành Thanh tra đã thực hiện 14.435 cuộc thanh tra kinh tế xã hội và chuyên ngành, phát hiện hơn 7.160 tỉ đồng sai phạm; kiến nghị xử lý kỷ luật 328 tập thể, 1.716 cá nhân; chuyển cơ quan điều tra xem xét, xử lý 119 vụ với 134 người. Cũng trong khoảng thời gian từ ngày 1.7.2007 đến 31.8.2008, các cơ quan chức năng đã xử lý 40 trường hợp người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, trong đó có 9 người bị xử lý hình sự, 31 trường hợp bị xử lý hành chính. Chính phủ phản ánh: "Vẫn còn tình trạng một số vụ việc đáng lẽ ra phải được xem xét, kết luận rõ trách nhiệm của người đứng đầu nhưng chưa được thực hiện hoặc việc xem xét, xử lý còn chậm, không triệt để". [52, tr.3]. Qua khảo sát của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho thấy nhiều vụ án tham nhũng, nhất là những vụ án được Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng tập trung chỉ đạo, hoặc những vụ án do cơ quan điều tra ở Trung ương tiến hành điều tra, còn chậm, gây bức xúc trong dư luận. Ngoài ra, việc sử dụng ngân sách nhà nước để tặng quà không đúng quy định còn xảy ra; việc nộp lại quà biếu, quà tặng của cán bộ, công chức rất hạn chế, một số trường hợp nộp lại nhưng rất chậm và có biểu hiện không minh bạch...  Công tác tự thanh tra, kiểm tra nội bộ còn hạn chế, hình thức; ở nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị còn có biểu hiện né tránh, ngại va chạm, thiếu quyết tâm. Việc thu hồi tài sản và khắc phục hậu quả do tham nhũng gây ra chưa tốt (chỉ thu hồi được hơn 3.000 tỉ đồng trên tổng số hơn 6.700 tỉ đồng phải thu hồi)". Việc xử lý các vi phạm về tham ô, tham nhũng là chưa nghiêm minh, chưa đáp ứng được yêu cầu giáo dục, răn đe và phòng ngừa tội phạm. Trong năm 2008 xuất hiện một số trường hợp người tố cáo hành vi tham nhũng có dấu hiệu bị trả thù tại các tỉnh Quảng Trị, Hà Tĩnh, Kiên Giang... nhưng chưa được xử lý, và cho rằng "đây là biểu hiện kỷ cương, phép nước bị xem thường, cần được phát hiện và nghiêm”  [52, tr.3]. Tuy nhieân, nhöõng soá lieäu ñau loøng treân ñaõ ñuû laø moät hoài chuoâng caûnh tænh veà tình traïng suy thoaùi ñaïo ñöùc vaø yù thöùc phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc, gaây maát nieàm tin nghieâm troïng trong nhaân daân. Tình hình vi phaïm phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc coøn dieãn ra trong caû hoaït ñoäng aùp duïng phaùp luaät. Haøng naêm, cô quan chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc phaùt hieän, kieán nghò, söûa ñoåi haøng ngaøn vaên baûn quaûn lyù cuûa caùc ngaønh, caùc caáp vi phaïm phaùp luaät, thu hoài haøng ngaøn tæ ñoàng vaø nhieàu taøi saûn khaùc. Theo số liệu thống kê, năm 2007, tiến hành kiểm tra trên 170.500 văn bản pháp luật tại 26 bộ, ngành và 17 địa phương thì đã phát hiện có gần 3.000 văn bản có sai sót. Riêng Bộ Tư pháp đã tiếp nhận kiểm tra 4.472 văn bản; đã phát hiện 320 văn bản có dấu hiện trái luật và đã có 31 công văn kiến nghị xử lý [22, tr.1]. Maëc duø vieäc phaùt hieän caùc vaên baûn quaûn lyù vi phaïm phaùp luaät chöa ñöôïc bao nhieâu so vôùi tình hình thöïc teá, nhöng soá lieäu phaùt hieän ñöôïc ñaõ theå hieän möùc ñoä vi phaïm cao, tính chaát cuûa vi phaïm khaù nghieâm troïng. Caùc vaên baûn vi phaïm coù nhöõng bieåu hieän nhö noäi dung traùi vôùi caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät, traùi vôùi caùc vaên baûn quaûn lyù cuûa caáp treân; vöôït quaù thaåm quyeàn ban haønh, hình thöùc vaên baûn thieáu nhaát quaùn, ban haønh tuøy tieän. Töø nhöõng thöïc traïng ñaõ ñöôïc neâu ra treân ñaây, chuùng ta coù theå ñaùnh giaù khaùi quaùt veà tình hình yù thöùc phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc hieän nay nhö sau: Thöù nhaát, tuy söï nhaän thöùc phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån, nhöng nhìn chung coøn ñang ôû trình ñoä thaáp vaø ít tính lyù luaän. Coù quaù ít caùn boä coù chuyeân moân phaùp luaät, nhieàu caùn boä khoâng hieåu bieát phaùp luaät hoaëc hieåu bieát raát haïn cheá; hieåu bieát phaùp luaät qua kinh nghieäm coâng taùc laø chính, do ñoù hieäu quaû coâng taùc chöa cao, khaû naêng chuyeån taûi noäi dung phaùp luaät ñeán ngöôøi daân thaáp, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùn boä caáp cô sôû. Thöù hai, veà thaùi ñoä toân troïng, chaáp haønh phaùp luaät cuûa caùn boä, coâng chöùc coøn yeáu. Caùn boä, coâng chöùc leõ ra phaûi laø nhöõng ngöôøi coù yù thöùc göông maãu trong chaáp haønh phaùp luaät, nhöng traùi laïi, tình traïng coá tình vi phaïm phaùp luaät ñaõ vaø ñang xaûy ra khaù nhieàu ôû taát caû caùc caáp, caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa caùn boä, coâng chöùc, gaây haäu quaû vaø thieät haïi nhieàu maët cho Nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi. Thöù ba, tö töôûng phaùp luaät cuûa ñoäi nguõ caùn boä, coâng chöùc coøn chöa thoáng nhaát. Tình traïng naøy theå hieän ôû nhieàu khía caïnh nhö: hoïc vaán chuyeân moân phaùp luaät coøn thaáp vaø quaù cheânh leäch; hoaït ñoäng thöïc hieän phaùp luaät khoâng phuø hôïp vôùi trình ñoä hieåu bieát phaùp luaät. Ngoaøi ra, taâm lyù phaùp luaät ôû moät soá ngöôøi vaø trong moät soá cô quan Nhaø nöôùc coøn chöa ñuùng, theå hieän ôû choã: vaãn coøn coù thaùi ñoä coi thöôøng phaùp luaät, chöa coi phaùp luaät nhö laø moät taøi saûn quyù giaù cuûa quoác gia, daân toäc caàn ñöôïc baûo veä, giöõ gìn [53, tr.39-45]. - Thực trạng yù thöùc phaùp luaät cuûa coâng daân Ý thức pháp luật được xem là điều kiện quan trọng, là tiền đề tư tưởng trực tiếp cho việc xây dựng, phát triển và hoàn thiện hệ thống pháp luật; là cơ sở hình thành văn hoá pháp lý của các chủ thể pháp luật, tạo cho chủ thể có khả năng và kỹ năng sử dụng có hiệu quả cơ chế điều chỉnh pháp luật để bảo vệ lợi ích cho bản thân mình, cho nhà nước và cho xã hội, xử sự đúng đắn, phù hợp trong các mối quan hệ xã hội. Ý thức pháp luật gắn liền với trình độ dân trí nói chung và trình độ dân trí pháp lý nói riêng. Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, trên 90% dân số nước ta mù chữ. Ngày nay, tất cả các tỉnh thành trong cả nước đã cơ bản xoá mù và phổ cập tiểu học, trung học cơ sở. Điều này cho thấy tình hình dân trí đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, với nền tảng như vậy, vẫn còn nhiều khó khăn để có thể nâng cao dân trí pháp lý và văn hoá pháp lý đối với nhân dân. Do tính đặc thù của giáo dục, đào tạo pháp luật khó có thể phổ cập được cho mọi đối tượng xã hội nên mặt bằng dân trí pháp lý được cải thiện chậm hơn và không đồng đều giữa các đối tượng xã hội, vùng, miền ở nước ta. Hiện nay, chúng ta có nhiều cơ sở đào tạo luật với nhiều hệ và hình thức đào tạo khác nhau, nhưng không có nghĩa là mọi người đều được học luật và bảo đảm pháp luật đến được với mọi người dân ở mọi lúc, mọi nơi. Tình traïng daân trí thaáp, kinh teá chöa phaùt trieån ñöa ñeán keát quaû laø kieán thöùc vaø hieåu bieát trong moät lónh vöïc ñaëc thuø nhö phaùp luaät raát thaáp. Kieán thöùc phaùp luaät cuûa coâng daân phaàn lôùn ñöôïc goùp nhaët qua kinh nghieäm thöïc tieãn cuoäc soáng, qua caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, phoå bieán phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc, qua caùc keânh thoâng tin ñaïi chuùng nhö ñaøi, baùo, voâ tuyeán truyeàn hình,… Vieäc ñöa moân giaùo duïc coâng daân vaøo tröôøng phoå thoâng trung hoïc vaø moân phaùp luaät ñaïi cöông vaøo ñaøo taïo phaùp luaät trong caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng, trung hoïc chuyeân nghieäp nhö hieän nay môùi chæ ñaùp öùng ñöôïc moät phaàn nhoû veà naâng cao daân trí phaùp lyù. Vì vôùi soá tieát ít oûi (töø 30 tieát ñeán 45 tieát), ngöôøi daïy coøn khoù khaên trong truyeàn thuï tri thöùc phaùp lyù, huoáng chi ngöôøi hoïc laø nhöõng hoïc sinh ôû ñoä tuoåi coøn raát treû (16 -19) tuoåi. Coøn ñaøo taïo phaùp luaät treân dieän roäng, trong ñoâng ñaûo quaàn chuùng nhaân daân noùi chung vaãn laø moät lónh vöïc coøn boû ngoõ. Maët khaùc, vôùi ñaëc tröng laø moät xaõ hoäi saûn xuaát nhoû, hoï cuõng khoâng coù thoùi quen söû duïng phaùp luaät trong saûn xuaát, kinh doanh, trong löu thoâng haøng hoùa. Söû duïng phaùp luaät ñoái vôùi hoï nhieàu khi laø tröôøng hôïp baát ñaéc dó. Do ñoù, nhu caàu töï thaân tìm hieåu, tích luõy kieán thöùc phaùp luaät cuûa hoï laø raát ít. Töø thöïc traïng giaùo duïc phaùp luaät vaø nhu caàu tìm hieåu, tích luõy kieán thöùc phaùp luaät cuûa ngöôøi daân coù theå khaúng ñònh raèng, trình ñoä hieåu bieát phaùp luaät cuûa ngöôøi daân Vieät Nam hieän nay heát söùc haïn cheá. Ñieàu ñoù theå hieän ngay ôû trình ñoä hieåu bieát phaùp luaät thoâng thöôøng chöù chöa noùi gì ñeán trình ñoä nhaän thöùc phaùp luaät ôû möùc ñoä lyù luaän. Thöïc traïng ñoù laø moät trôû ngaïi lôùn trong vieäc xaây döïng moät ñôøi soáng phaùp luaät laønh maïnh ôû nöôùc ta hieän nay. Töø nhaän thöùc, hieåu bieát phaùp luaät thaáp daãn ñeán thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi phaùp luaät cuõng toàn taïi nhieàu baát caäp, ñoù laø söï thôø ô, ngaïi tieáp xuùc vôùi phaùp luaät, chöa coù yù thöùc ñöôïc raèng phaùp luaät laø moät yeáu toá baûo veä nhöõng quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình. Cuõng chính töø söï hieåu bieát phaùp luaät thaáp, thaùi ñoä ñoái vôùi phaùp luaät chöa ñuùng ñaén ñaõ daãn ñeán trong xaõ hoäi coù nhieàu ngöôøi vi phaïm phaùp luaät do khoâng hieåu bieát phaùp luaät, ñaëc bieät laø ñoái vôùi ñoàng baøo caùc daân toäc thieåu soá, ñoàng baøo ôû vuøng saâu, vuøng xa. Ngay ôû thaønh thò, phaàn lôùn ngöôøi daân cuõng chæ quan taâm ñeán tìm hieåu phaùp luaät khi gaëp vöôùng maéc, nhöõng ñoøi hoûi thieát thöïc trong cuoäc soáng cuûa baûn thaân, cuûa gia ñình hay cuûa ngöôøi thaân. Nhieàu ngöôøi daân khoâng bieát caùc quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình neân khoâng daùm ñoøi hoûi, khoâng daùm ñaáu tranh ñeå baûo veä caùc quyeàn vaø lôïi ích ñoù. Coù ngöôøi bieát ñöôïc caùc quyeàn vaø lôïi ích cuûa mình, nhöng laïi khoâng bieát laøm theá naøo ñeå baûo veä nhöõng quyeàn vaø lôïi ích chính ñaùng vaø hôïp phaùp ñoù. Do chöa nhaän thöùc hay nhaän thöùc chöa ñaày ñuû veà phaùp luaät neân loøng tin cuûa nhaân daân vaøo söùc maïnh cuûa phaùp luaät chöa cao, khoâng tin töôûng vaøo caùch giaûi quyeát cuûa caùc cô quan vaø caùn boä Nhaø nöôùc [53, tr.47]. Töø thöïc teá hieåu bieát phaùp luaät vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi phaùp luaät chuùng ta coù theå thaáy raèng, yù thöùc phaùp luaät cuûa coâng daân ôû nöôùc ta hieän nay tuy ñaõ ñöôïc caûi thieän nhöng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa söï nghieäp ñoåi môùi ñaát nöôùc. Trình ñoä hieåu bieát phaùp luaät, kieán thöùc phaùp luaät phaàn lôùn coù ñöôïc töø kinh nghieäm cuûa cuoäc soáng, vaø ôû daïng nhaän thöùc thoâng thöôøng; thaùi ñoä ñoái vôùi phaùp luaät chöa thaät söï vaø ñang laø moät thaùch thöùc lôùn cho coâng cuoäc xaây döïng moät xaõ hoäi soáng vaø laøm vieäc theo hieán phaùp vaø phaùp luaät hieän nay [53,tr.48] 2.1.2. Thöïc traïng heä thoáng phaùp luaät Sự ra đời của Hiến pháp 1946 là kết tinh thành tựu của cuộc cách mạng giành chính quyền về tay nhân dân do Đảng lãnh đạo, là nền tảng pháp lý xây dựng chính quyền của dân, xoá bỏ hệ thống pháp luật nô dịch, thực dân, phong kiến, thúc đẩy sự hình thành hệ thống pháp luật mới, công bằng, bình đẳng và tiến bộ. Và chính nó đặt nền móng cho sự phát triển hoạt động lập pháp, xây dựng hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa. Từ đó đến nay, công tác xây dựng pháp luật của Việt Nam đã từng bước được củng cố và tăng cường nhằm tạo lập một khung pháp lý cơ bản phục vụ cho sự phát triển bền vững của đất nước, đã đạt được nhöõng öu ñieåm vaø thaønh töïu cơ bản: Từ sau Hiến pháp 1980 đến năm 1992, Quốc hội đã ban hành được 40 luật, UBTV Quốc hội ban hành được 59 pháp lệnh [22,tr2]. Công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật có những tiến bộ quan trọng, nhất là khi ban hành Hiến pháp 1992. Từng bước hình thành và phát triển quan điểm cơ bản về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Hiến pháp 1992, các đạo luật và các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành, tạo khuôn khổ pháp lý cơ bản để nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật; Hệ thống các cơ quan nhà nước từ lập pháp, hành pháp và tư pháp đều được đổi mới một bước đáng kể về tổ chức và hiệu quả hoạt động được nâng cao; công tác đào tạo pháp luật, kể cả đào tạo, bồi dưỡng các chức danh, được quan tâm hơn; Hệ thống thông tin, phổ biến, giáo dục pháp luật bước đầu được mở rộng và chất lượng ngày một nâng cao, hình thức ngày càng phong phú. Chuû tröông daân chuû hoùa moïi maët ñôøi soáng xaõ hoäi ñaõ ñöôïc theå cheá hoùa moät böôùc quan troïng. Caùc chính saùch an ninh xaõ hoäi, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, coâng baèng xaõ hoäi, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, coâng baèng xaõ hoäi cuõng töøng böôùc ñöôïc theå cheá hoùa phuø hôïp vôùi söï taêng tröôûng kinh teá. Söï nghieäp phaùt trieån khoa hoïc, coâng ngheä vaø baûo veä moâi tröôøng, giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa daân toäc ñöôïc baûo ñaûm baèng phaùp luaät. Quản lý xã hội bằng pháp luật trở thành một nhu cầu tất yếu của đời sống xã hội hiện đại, một thách thức trong tiến trình đổi mới và hội nhập. Trước yêu cầu đó, tiếp thu kinh nghiệm lập pháp của tiền nhân, thời gian qua, Quốc hội có nhiều bước chuyển mới nhằm đẩy mạnh hoạt động lập pháp, giám sát. Các cơ quan chuyên môn của Quốc hội được tăng thêm theo các lĩnh vực, chức năng nhiệm vụ cụ thể hơn, rõ ràng hơn; Đại biểu chuyên trách được tăng cường, bộ máy giúp việc được kiện toàn, quy trình lập pháp được hoàn thiện, hoạt động tại kỳ họp luôn được cải tiến... Nếu ở những năm đầu của thập kỷ 90, mỗi nhiệm kỳ Quốc hội thông qua từ 20 đến gần 30 đạo luật, thì đến nay mỗi kỳ họp Quốc hội đòi hỏi thông qua hàng chục đạo luật. Với những tiến bộ trong hoạt động xây dựng pháp luật, từ sau Hiến pháp 1992 đến nay Quốc hội đã ban hành được 123 luật, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành được 132 pháp lệnh[22,tr.2] Các đạo luật được ban hành đã góp phần đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, xây dựng cơ chế quản lý kinh tế mới, giải quyết những vấn đề xã hội bức xúc, củng cố an ninh, quốc phòng, đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, hội nhập kinh tế thế giới và đưa đất nước bước vào thời kỳ phát triển mới. Điều quan trọng của hoạt động lập pháp trong giai đoạn này không chỉ là việc tăng dần số lượng các đạo luật được thông qua mà từng bước hình thành cách làm luật chuyên nghiệp, chủ động theo sát các đòi hỏi của thực tiễn. Đồng thời đi sâu vào các chuyên ngành, các quy định cụ thể, bảo đảm vai trò quyết định của Quốc hội và tính hiệu quả trong thực thi. Pháp luật thật sự là phương tiện hàng đầu trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Trong đó luật là phương tiện quan trọng nhất. Vì vậy, trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, các đạo luật chiếm ưu thế. Do đó công tác soạn thảo, thẩm định và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nói chung và văn bản luật nói riêng luôn được nhà nước quan tâm và dần đi vào nề nếp. Nhìn chung, hệ thống pháp luật nước ta đã phản ánh đúng trình độ phát triển kinh tế - xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xa hội; đáp ứng được nhiệm vụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; giữ vững an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội; củng cố quốc phòng; vị thế Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được đề cao. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù, heä thoáng phaùp luaät nöôùc ta coøn boäc loä nhieàu yeáu keùm, baát caäp. Treân thöïc teá, nhieàu nghò quyeát cuûa Ñaûng veà ñoåi môùi kinh teá - xaõ hoäi chaäm ñöôïc theå cheá hoùa, nhaát laø nhöõng vaán ñeà veà sôû höõu toaøn daân, veà nhöõng chính saùch phaùt trieån khoa hoïc, giaùo duïc trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, veà caûi caùch boä maùy Nhaø nöôùc vaø heä thoáng chính trò caùc caáp, ñaëc bieät laø veà caûi caùch tö phaùp; heä thoáng vaên baûn quy phaïm phaùp luaät coøn thieáu toaøn dieän, chöa ñoàng boä, nhieàu lónh vöïc böùc xuùc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vaãn chöa coù luaät,…Tính khaû thi nhiều văn bản quy phạm phaùp luật chöa cao. 2.1.3. Thöïc traïng haønh vaø loái soáng theo phaùp luaät Haønh vi, loái soáng laø moät traïng thaùi maø ôû ñoù caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi coù muïc ñích trôû thaønh oån ñònh vaø mang ñaëc ñieåm rieâng. Haønh vi, loái soáng cuûa con ngöôøi vöøa mang tính caù nhaân, vöøa mang tính xaõ hoäi. Moãi daân toäc ñeàu coù loái soáng mang baûn saéc rieâng cuûa mình. Haønh vi, loái soáng theo phaùp luaät cuûa ngöôøi daân Vieät Nam hieän nay chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu hieän töôïng khaùc nhau trong xaõ hoäi, caû nhöõng yeáu toá lòch söû vaø nhöõng yeáu toá thöïc taïi. Tröôùc heát, caàn phaûi thaáy raèng ñaát nöôùc ta ñi leân töø moät nöôùc coù phöông thöùc saûn xuaát phong kieán, ngheøo naøn, laïc haäu. Nhaän thöùc vaø tö duy bò troùi buoäc bôûi moät heä tö töôûng phong kieán trong moät thôøi gian daøi ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc hình thaønh moät xaõ hoäi coâng daân. Caùch maïng thaùng taùm ñaët neàn moùng cho vieäc xaây döïng moät loái soáng môùi treân cô sôû giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa quyeàn con ngöôøi. Tieáp ñoù, Vieät Nam laïi phaûi ñoái ñaàu vôùi hai cuoäc chieán tranh keùo daøi, gaây haäu quaû naëng neà veà moïi maët cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, haäu quaû cuûa noù ñaõ keùo theo söï tuït haäu veà maët tö duy vaø haønh ñoäng so vôùi maët baèng cuûa ñôøi soáng coäng ñoàng nhaân loaïi. Tö töôûng laøm aên nhoû, phaân taùn, loái soáng heïp hoøi, vò kyû,… nhö laø moät caên beänh maõn tính ñeo ñaúng khoâng deã gì vöùt boû. Ñaëc bieät, nhaän thöùc veà vai troø vaø nhöõng giaù trò cuûa phaùp luaät trong nhaân daân noùi chung coøn quaù thaáp keùm. Töø sau khi thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi toaøn dieän caùc maët kinh teá - xaõ hoäi vaø ñaëc bieät laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ coù nhöõng noã löïc ñeå xaây döïng moät ñôøi soáng xaõ hoäi vaên minh, vaên hoùa hôn, trong ñoù haønh vi vaø loái soáng theo phaùp luaät raát ñöôïc chuù troïng. Caùc hình thöùc giaùo duïc, tuyeân truyeàn, phoå bieán phaùp luaät vaø ñònh höôùng haønh vi phaùp luaät ñaõ ñöôïc thöïc hieän saâu roäng treân ñòa baøn caû nöôùc vaø ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh; loái soáng theo phaùp luaät ñaõ daàn daàn ñi vaøo cuoäc soáng; nhaän thöùc veà phaùp luaät cuûa nhaân daân ñaõ coù nhöõng caûi thieän ñaùng keå. Tuy nhieân, do nhieàu nguyeân nhaân chuû quan vaø khaùch quan, nhöõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa moät xaõ hoäi hieän ñaïi, cuûa yeâu caàu hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Vieäc haønh vi, loái soáng theo phaùp luaät chöa ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa thôøi ñaïi ñaõ ñöa ñeán nhöõng haäu quaû xaáu cho ñôøi soáng xaõ hoäi nhö söï gia taêng cuûa toäi phaïm vaø caùc vi phaïm phaùp luaät khaùc, söï xuoáng caáp cuûa ñaïo ñöùc, loái soáng trong moät boä phaän khoâng nhoû caùn boä, coâng chöùc vaø trong nhaân daân. Trung bình ôû nöôùc ta moãi naêm phaùt hieän khoaûng treân 80.000 vuï vi phaïm phaùp luaät trong caû nöôùc, trong ñoù coù töø 54.000 ñeán 55.000 vuï xaâm phaïm traät töï xaõ hoäi, 14.000 vuï xaâm phaïm traät töï quaûn lyù kinh teá, 11.000 vuï veà ma tuùy. Töø naêm 1998 ñeán nay, ñaõ phaùt hieän 6.712 vuï xaâm phaïm taøi saûn nhaø nöôùc; 58.541 vuï buoân laäu, haøng caám, haøng giaû vaø gian laän thöông maïi. Boùc gôõ nhieàu ñöôøng daây buoân baùn ma tuùy lôùn coù giaù trò haøng traêm tyû ñoàng, trieät phaù gaàn 2.000 tuï ñieåm phöùc taïp veà ma tuùy. Hieän nay, caû nöôùc coøn khoaûng 160.000 ngöôøi nghieän ma tuùy, 40% trong soá ñoù ñöôïc ñöa vaøo caùc trung taâm cai nghieän [53,tr.56]…. Chỉ riêng hành vi vi phạm pháp luật về giao thông đã cho thấy hành vi, lối sống theo pháp luật ở nước ta chưa cao. Theo báo cáo của Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, 6 tháng đầu năm 2007, cả nước đã xảy ra 7.669 vụ tai nạn giao thông (tăng 1,1% so với đầu năm 2006), làm chết 6.910 người (tăng 7,2%), bị thương 5.919 người (tăng 0,6%). Nhìn chung so với cùng kỳ năm 2006, tai nạn giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy và hàng hải đều tăng. Theo số liệu báo cáo của Tổng cục Cảnh sát, trong số 64 tỉnh, thành phố cả nước, có 38 tỉnh, thành phố tai nạn giao thông gia tăng; 25 tỉnh, thành phố tai nạn giao thông giảm [23, tr.1]. Trung bình hàng năm số người chết về tai nạn giao thông trên dưới 10.000 người. “Hãy tưởng tượng, mỗi năm tai nạn giao thông xoá sổ dân số của 2 xã cở trung bình mới thấy nó khủng khiếp làm sao”[ 25,tr.217]. Thaùng 9/2008 laø thaùng an toaøn giao thoâng, caùc cô quan chöùc naêng taêng cöôøng giaùo duïc, tuyeân truyeàn veà phaùp luaät an toaøn giao thoâng, ñoäi muõ baûo hieåm khi ñeàu khieån xe moâ toâ. Theá nhöng, treân thöïc teá, sau 15 ngaøy cuûa thaùng an toaøn giao thoâng, treân ñòa baøn Haø Noäi “ xöû lyù hôn 14 .000 tröôøng hôïp vi phaïm, trong ñoù coù gaàn 6.000 tröôøng hôïp khoâng ñoäi muõ baûo hieåm, chieám hôn 40% soá vi phaïm… coù ngaøy phaùt hieän, xöû lyù tôùi 600 – 700 tröôøng hôïp…” [45, tr.8 ]. Thöïc traïng vi phaïm luaät giao thoâng laø moät minh chöùng roõ raøng nhaát cho yù thöùc soáng vaø laøm vieäc theo hieán phaùp vaø phaùp luaät cuûa ngöôøi daân coøn thaáp. Nhöõng soá lieäu veà tình hình vi phaïm phaùp luaät neâu treân phaàn naøo cho thaáy thöïc traïng haønh vi, loái soáng theo phaùp luaät ôû nöôùc ta hieän nay coøn raát thaáp, chöa theå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa tình hình ñaát nöôùc. Thöïc traïng ñoù xuaát phaùt töø nhieàu nguyeân nhaân, nhö daân trí, ñieàu kieän soáng cuûa ngöôøi daân, caùc yeáu toá xaõ hoäi, caùc yeáu toá veà phaùp luaät, tuyeân truyeàn giaùo duïc phaùp luaät… [53, tr.57].