Một số vấn đề về công tác thu - Chi bảo hiểm xã hội ở cơ quan bảo hiểm xã hội quận Cầu Giấy – Hà Nội

ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. Theo chñ tr­¬ng cña BHXH Thµnh phè Hµ Néi tõ ngµy 26/12/2002 chi nh¸nh BHYT quËn CÇu GiÊy ®· chÝnh thøc chuyÓn sang BHXH quËn CÇu GiÊy, ®­a tæng sè c¸n bé BHXH quËn lªn lµ 20 ng­êi. Thêi gian ®Çu mét sè c¸n bé míi chuyÓn sang ch­a thùc sù yªn t©m c«ng t¸c, qua sù s¾p xÕp c¸n bé theo yªu cÇu c«ng viÖc vµ kh¶ n¨ng cña tõng ng­êi nªn sè c¸n bé nµy ®· yªn t©m c«ng t¸c tÝch cùc häc tËp ®Ó n¾m b¾t chuyªn m«n nghiÖp vô. §Õn nay c¸c c¸n bé cña BHXH quËn ®Òu nç lùc cè g¾ng hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô cña BHXH thµnh phè giao cho v× BHXH thµnh phè Hµ Néi thùc hiÖn thu BHXH tËp trung vµo mét tµi kho¶n thu nªn kÕt qu¶ thu ®­îc ®Õn ®©u chuyÓn ngay lªn quü BHXH ViÖt Nam ®¶m b¶o tuyÖt ®èi an toµn nguån thu BHXH. V× thÕ BHXH quËn ph¶i lµm nhiÖm vô ®«n ®èc, ®èi chiÕu kÕt qu¶ thu vµ h­íng dÉn viÖc ghi sæ BHXH lµm c¬ së thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH theo luËt ®Þnh. Tuy nhiªn, víi tèc ®é ph¸t triÓn nguån thu BHXH nh­ hiÖn nay vÉn ch­a thÓ ®¸p øng chi tr¶ c¸c chÕ ®é trong hiÖn t¹i vµ b¶o toµn nguån quü trong t­¬ng lai ­íc tÝnh ®Õn n¨m 2022 th× b¾t ®Çu thu kh«ng ®ñ chi, vµ ®Õn n¨m 2035 th× quü BHXH hÕt kh¶ n¨ng chi tr¶. Tr­íc t×nh h×nh nµy, ngoµi viÖc yªu cÇu ph¶i cã sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch cßn cÇn cã sù nç lùc cña toµn nghµnh BHXH nãi chung vµ tõng ®¬n vÞ trong hÖ thèng BHXH nãi riªng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y BHXH quËn CÇu GiÊy còng ®· lu«n cè g¾ng hoµn thµnh chØ tiªu thu BHXH do BHXH thµnh phè giao. Khèi ®¬n vÞ lu«n ®i ®Çu trong viÖc hoµn thµnh nghÜa vô ®ãng gãp BHXH trªn ®Þa bµn quËn CÇu GiÊy chÝnh lµ khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp. 2.2.1.3 C«ng t¸c thu BHXH ë khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp. Khèi HCSN cã nhiÒu thuËn lîi do ®Æc thï 100% ng­êi lao ®éng ®Òu h­ëng l­¬ng tõ NSNN. TiÒn l­¬ng dïng ®Ó ®ãng BHXH lu«n lu«n ®­îc kª khai chÝnh x¸c. MÆt kh¸c, c¸n bé giao nhiÖm vô lµm c«ng t¸c BHXH ®Òu cã tr×nh ®é vµ nghiÖp vô kÕ to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho viÖc giao nép vµ qu¶n lý sè tiÒn ®ãng BHXH. ViÖc lËp danh s¸ch ®¨ng ký lao ®éng vµ quü tiÒn l­¬ng ®¨ng ký tham gia BHXH ®Õn viÖc lËp danh s¸ch t¨ng, gi¶m lao ®éng ®èi chiÕu trÝch nép hµng th¸ng ®Çy, kÞp thêi chÝnh x¸c ®óng quy ®Þnh cña Nhµ N­íc. HiÖn nay BHXH quËn CÇu GiÊy qu¶n lý thu, 186 c¬ quan HCSN víi tæng sè 17.722 lao ®éng tham gia ®¨ng ký trÝch nép BHXH. B¶ng 2.3 cho thÊy: B¶ng 2.3: T×nh h×nh thu BHXH ë khèi HCSN trªn ®Þa bµn quËn CÇu GiÊy – Hµ Néi (2002-2006) 1. ChØ tiªu §¬n vÞ 2002 2003 2004 2005 2006 2. Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH ®¬n vÞ 166 174 184 184 186 3. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè ®¬n vÞ tham gia BHXH % - 4,8 5,7 0 1,1 4. Sè lao ®éng Ng­êi 14.227 14.762 16.240 17.046 17.722 5. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè lao ®éng tham gia BHXH % - 3,8 10 4,9 4,0 6. Sè tiÒn thu BHXH Tr® 20.881 33.014 38.591 51.926 64.041 7. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè tiÒn thu BHXH % - 58,1 16,9 34,6 23,3 Nguån :BHXH quËn CÇu GiÊy Qua b¶ng sè liÖu trªn ta nhËn thÊy sau 5 n¨m ho¹t ®éng ho¹t ®éng sè ®¬n vÞ tham gia BHXH ë khèi HCSN t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. Sè ®¬n vÞ tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006 lµ 186 t¨ng 20 ®¬n vÞ so víi n¨m 2002. Nguyªn nh©n do sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ sù lín m¹nh cña kinh tÕ c¶ n­íc nãi chung vµ cña thµnh phè Hµ Néi nãi riªng. C¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®­îc më réng ( c¶ vÒ sè ®¬n vÞ vµ sè c«ng nh©n viªn chøc ) nªn sè thu BHXH ngµy mét t¨ng vµ cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng rÊt nhiÒu trong nh÷ng n¨m tíi. Ngoµi ra do sù ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu cña Nhµ N­íc thay ®æi qua c¸c n¨m lµm cho tæng thu BHXH t¨ng m¹nh trong khu vùc HCSN. N¨m 2003 so víi n¨m 2002 t¨ng 58,1 % (tøc lµ t¨ng 12.133tr®). Cho ®Õn n¨m 2006 tæng thu BHXH ë khèi HCSN lµ 64.041 tr® t¨ng 43.160 tr®. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nµy mét phÇn kh«ng nhá lµ nhê sù nç lùc cña b¶n th©n c¬ quan BHXH quËn CÇu GiÊy vµ sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, c¸c c¸n bé thu cña BHXH quËn CÇu GiÊy b¸m s¸t ®­îc l­îng ®¬n vÞ vµ lao ®éng thùc tÕ thuéc qu¶n lý cña quËn. Tõ ®ã thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thu BHXH vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Bªn c¹nh khèi HCSN th× khèi doanh nghiÖp quèc doanh còng ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo quü tiÒn tÖ tËp trung BHXH. 2.2.1.4. C«ng t¸c thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc. Doanh nghiÖp Nhµ N­íc lµ nh÷ng doanh nghiÖp do Nhµ N­íc thµnh lËp ®Çu t­ vèn vµ qu¶n lý víi t­ c¸ch lµ ng­êi chñ së h÷u. B¶ng 2.4 cho thÊy. B¶ng 2.4: T×nh h×nh thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp Nhµ N­íc ®ãng trªn ®Þa bµn quËn CÇu GiÊy – Hµ Néi (2002-2006) ChØ tiªu §¬n vÞ 2002 2003 2004 2005 2006 1. Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH DN 35 36 40 42 48 2. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè ®¬n vÞ tham gia BHXH % _ 2,9 11,1 16,7 14,3 3. Sè ng­êi lao ®éng Ng­êi 5.712 6.025 6.174 5.526 5.073 4. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè ng­êi lao ®éng tham gia BHXH % _ 5,5 2,5 - 10,5 3,2 5. Sè tiÒn thu BHXH Tr® 5.480 10.178 9.497 12.944 15.358 6. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè tiÒn thu BHXH % _ 85,7 - 6,7 36,3 18,6 Nguån :BHXH quËn CÇu GiÊy Qua 5 n¨m th× sè ®¬n vÞ BHXH ë khèi doanh nghiÖp Nhµ N­íc t¨ng 13 ®¬n vÞ ( tøc lµ t¨ng 37%) n¨m 2006 so víi n¨m 2002. Trong sè ®ã lao ®éng ë lÜnh vùc doanh nghiÖp Nhµ N­íc cã t¨ng nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ: N¨m 2003 so víi n¨m 2002 t¨ng 5,5%. N¨m 2004 so víi n¨m 2003 t¨ng 2,5 %. §Õn n¨m 2005 gi¶m 10,5 % so víi n¨m 2004. Ph¶i ch¨ng do n­íc ta chuyÓn sang cæ phÇn hãa vµ s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa cßn ®ang ®­îc triÓn khai vµ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn sù thay ®æi nµy kh«ng ®¸ng kÓ. MÆc dï vËy nh­ng tæng sè tiÒn thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp Nhµ N­íc kh«ng ngõng t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. §iÒu nµy chøng tá ®­êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ N­íc ta khi triÓn khai më réng ®èi t­îng tham gia BHXH. 2.2.1.5 C«ng t¸c thu BHXH ë khèi ngoµi c«ng lËp. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc ë khu vùc ngoµi quèc doanh, ngoµi c«ng lËp ®­îc tham gia BHXH. Nhµ n­íc ®­a ra chÝnh s¸ch nµy lµ nh»m ph¸t huy vµ më réng c¸c nguån ®Çu t­, khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ nh©n lùc vµ tµi lùc trong nh©n d©n, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong d©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, y tÕ, v¨n hãa ph¸t triÓn m¹nh h¬n, cã chÊt l­îng cao h¬n, lµ chÝnh s¸ch l©u dµi cña Nhµ N­íc ta. Qu¸n triÖt s©u s¾c t­ t­ëng trªn cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, BHXH ViÖt Nam nãi chung vµ BHXH quËn CÇu GiÊy nãi riªng ®· thùc hiÖn quan t©m ®óng møc ®Õn vÊn ®Ò nµy. T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu ng­êi lao ®éng thuéc khèi ngµnh nµy ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch BHXH. B¶ng 2.5 : T×nh h×nh thu BHXH ë khèi ngoµi c«ng lËp t¹i BHXH quËn CÇu GiÊy – Hµ Néi(2002- 2006) N¨m Sè ®èi t­îng tham gia(ng­êi) Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) Sè thu BHXH(tr®) Tèc ®é t¨ng tr­ëng(%) 2002 273 - 209 - 2003 277 1,5 473 126,3 2004 364 31,4 557 17,8 2005 476 30,8 667 19,7 2006 620 30,3 1079 61,8 Nguån: BHXH quËn CÇu GiÊy Lµ khèi ®­îc tham gia BHXH b¾t ®Çu tõ n¨m 2002 vµ ®· t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. N¨m 2003 t¨ng 1,5% so víi n¨m 2002. Tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2006 t¨ng nhanh vµ kh¸ ®Òu xÊp xØ 31%. Møc ®é t¨ng tr­ëng cña nguån thu kh¸ æn ®Þnh, kh«ng cã sù biÕn ®éng bÊt th­êng. C¸c ®¬n vÞ tr­êng häc, y tÕ, nhµ v¨n hãa, trung t©m thÓ dôc thÓ thao ®ãng t¹i quËn ®Òu nhËn thøc râ nghÜa vô vµ quyÒn lîi khi tham gia BHXH cho ng­êi lao ®éng. C¸c ®¬n vÞ thuéc khèi nµy ®· tÝch cùc phèi hîp víi BHXH quËn CÇu GiÊy lËp b¶ng ®èi chiÕu t¨ng gi¶m, lËp danh s¸ch trÝch nép tiÒn BHXH chÝnh x¸c ®Çy ®ñ, ®óng quy ®Þnh cho ng­êi lao ®éng. 2.2.1.6 C«ng t¸c thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh B¶ng 2.6: Sè l­îng doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tham gia ®ãng BHXH so víi sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®ang ho¹t ®éng N¨m Sè DN thùc tÕ ho¹t ®éng ph¶i ®ãng BHXH(DN) Sè DN tham gia BHXH(DN) Tû lÖ % tham gia(%) 2002 175 61 34,9 2003 218 86 39,4 2004 375 151 75,6 2005 459 287 62,5 2006 627 473 75,4 Nguån: BHXH quËn CÇu GiÊy Theo sè liÖu trªn, mÆc dï sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thuéc quËn CÇu GiÊy tham gia BHXH ®· t¨ng nhanh qua c¸c n¨m víi tû lÖ tõ 41% ®Õn 64,8% (Sè liÖu nµy thÓ hiÖn sù nç lùc kh«ng ngõng cña c¸n bé thu cña phßng BHXH quËn CÇu GiÊy trong nh÷ng n¨m qua). Tuy nhiªn nÕu so víi tæng sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®ang thùc tÕ ho¹t ®éng (Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH chØ míi chiÕm 75,4% trong n¨m 2006) th× chøng tá chóng ta ch­a khai th¸c ®­îc hÕt nguån lùc trong khu vùc nµy ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho ng­êi lao ®éng. MÆc dï vËy, sau h¬n 8 n¨m cã sù chÝnh thøc qu¶n lý BHXH ®èi víi khu vùc ngoµi quèc doanh, BHXH quËn CÇu GiÊy ®· khai th¸c ®­îc gÇn 500 doanh nghiÖp trªn ®Þa quËn víi tæng sè lao ®éng tham gia lªn tíi 8.102 lao ®éng. Sè ®¬n vÞ tham gia cña n¨m 2006 t¨ng gÊp 7,7 lÇn so víi sè ®¬n vÞ tham gia BHXH trong n¨m 2002(T¨ng 412 ®¬n vÞ) thu hót h¬n 6.997 lao ®éng tham gia BHXH. Nh­ng sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thùc tÕ trªn ®Þa bµn quËn th× ®©y míi chØ lµ con sè mµ quËn n¾m ®­îc cßn thùc chÊt th× sè l­îng doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cao h¬n rÊt nhiÒu. §©y lµ nh÷ng ®¬n vÞ trèn tr¸nh BHXH vÝ dô nh­: C«ng ty TNHH bia Ba §×nh, c«ng ty TNHH §øc Thµnh Theo trªn 50% doanh nghiÖp ( c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp t­ nh©n) ch­a tham gia BHXH hoÆc chØ ®¨ng ký tham gia cho sè Ýt c¸n bé qu¶n lý cña doanh nghiÖp. §©y lµ t×nh tr¹ng chung cña c¶ n­íc, cña c¶ thµnh phè Hµ Néi chø kh«ng ph¶i cña riªng quËn CÇu GiÊy. Thùc tÕ BHXH quËn CÇu GiÊy ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc, phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ban ngµnh chøc n¨ng, tæ chøc khai th¸c nguån thu tõ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh mét c¸ch khoa häc.Th­êng xuyªn tæ chøc vËn ®éng, tuyªn truyÒn, h­íng dÉn hä tham gia BHXH. MÆc dï ch­a khai th¸c ®­îc hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tham gia BHXH nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong khèi doanh nghiÖp nµy, song ®· chøng tá sù khai th¸c ®óng h­íng cña c¬ quan BHXH. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nÐt qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 2.7: T×nh h×nh thu BHXH khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trªn ®Þa bµn quËn CÇu GiÊy –Hµ Néi(2002-2006) 2002 2003 2004 2005 2006 Sè ®¬n vÞ(®¬n vÞ) 61 86 93 287 473 Sè lao ®éng(ng­êi) 1.105 1.468 2.216 5.374 8.102 Sè tiÒn thu BHXH( tr®) 872 2.003 3.094 8.239 15.716 Thu BHXH ngoµi quèc doanh/ tæng thu BHXH(%) 3,1 4,4% 6,0 11 16,3 Nguån : BHXH quËn CÇu GiÊy Sè liÖu trªn cho thÊy: Sè thu BHXH ë khu vùc ngoµi quèc doanh trong nh÷ng n¨m qua chøng tá sù thµnh c«ng cña BHXH quËn CÇu GiÊy khi tiÕp qu¶n vµ triÓn khai thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp nµy. NÕu nh­ n¨m 2002 thu BHXH khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chØ ®¹t 872 triÖu ®ång th× sau 5 n¨m ®Õn n¨m 2006 ®· lµ 17.716 triÖu ®ång t¨ng 18 lÇn (t¨ng 14.844 triÖu ®ång). Tuy tû lÖ thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh so víi tæng thu BHXH cßn thÊp nh­ng sau khi quËn tiÕp qu¶n vµ triÓn khai th× tû lÖ nµy ®· cã tèc ®é t¨ng nhanh chãng, ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong c«ng t¸c thu BHXH cña BHXH quËn. Trong n¨m 2002 tæng sè thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chØ chiÕm 3,1% tæng sè thu BHXH cña quËn th× ®Õn n¨m 2006 con sè nµy ®· t¨ng lªn tíi 16,3%. Nh×n vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng nµy th× xu h­íng thu BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cßn tiÕp tôc t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Bëi ®©y lµ mét trong nh÷ng ®èi t­îng mµ BHXH quan t©m nh»m t¨ng thu BHXH vµ ®iÒu chØnh tû lÖ ®ãng gãp phï hîp víi nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, viÖc lµm trong thêi gian tíi. 2.2.1.6. C«ng t¸c thùc hiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch cho c¸n bé x· ph­êng. NghÞ ®Þnh sè 09/1998/ N§-CP ngµy 15/01/1998 cña ChÝnh phñ söa ®æi, bæ sung NghÞ ®Þnh 50/CP ngµy 26/07/1995 cña chÝnh phñ vÒ chÕ ®é sinh ho¹t phÝ víi c¸n bé x·, ph­êng, thÞ trÊn. C¸n bé cÊp x· tham gia ®ãng BHXH vµ h­ëng chÕ ®é h­u trÝ vµ mai t¸ng phÝ lµ nh÷ng c¸n bé lµm c«ng t¸c §¶ng, chÝnh quyÒn vµ tr­ëng c¸c ®oµn thÓ vµ c¸n bé chøc danh chuyªn m«n lµ ®Þa chÝnh, t­ ph¸p, tµi chÝnh – kÕ to¸n vµ V¨n phßng ñy ban nh©n d©n x·. MÆc dï míi triÓn khai c«ng t¸c nµy tõ n¨m 2001 nh­ng BHXH quËn CÇu GiÊy còng ®· thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thu BHXH ë khèi ®¬n vÞ nµy.  B¶ng 2.8: T×nh h×nh thu BHXH cho c¸n bé x· ph­êng t¹i BHXH quËn CÇu GiÊy ChØ tiªu §¬n vÞ 2002 2003 2004 2005 2006 1.Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH ®¬n vÞ 7 7 7 8 8 2. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè ®¬n vÞ tham gia BHXH % - 0 0 14,3 0 3. Sè lao ®éng Ng­êi 80 88 92 135 139 4. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè lao ®éng tham gia BHXH % - 10 4,5 46,7 2,9 5. Sè tiÒn thu BHXH Tr® 46 92 100 269 399 6. Tèc ®é t¨ng liªn hoµn sè tiÒn thu BHXH % - 100 8,7 169 48,3 Nguån: BHXH quËn CÇu GiÊy §©y lµ khèi cã sè ®¬n vÞ vµ sè lao ®éng tham gia BHXH rÊt nhá víi tæng sè 8 ph­êng thuéc ®Þa bµn quËn. Th× tæng sè thu BHXH ë c¸c ph­êng nh­ trªn cña BHXH quËn CÇu GiÊy lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn.Sè ng­êi lao ®éng n»m trong khèi ®¬n vÞ nµy tham gia BHXH ngµy mét t¨ng, ®Õn n¨m 2006 lµ 139 ng­êi t¨ng 1,7 lÇn so víi n¨m 2000. §©y lµ kÕt qu¶ ph¶n ¸nh ®óng ®¾n trong chÝnh s¸ch më réng ®èi t­îng tham gia BHXH cña §¶ng vµ chÝnh phñ. Nh×n chung nguån thu BHXH n»m chñ yÕu ë khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp nhiÒu do ®Æc thï 100% ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc h­ëng l­¬ng tõ NSNN cÊp. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua c¬ cÊu % gi÷a c¸c ®¬n vÞ t¹i quËn CÇu GiÊy nh­ sau: B¶ng 2.9: T×nh h×nh thu BHXH vµ c¬ cÊu % gi÷a c¸c ®¬n vÞ t¹i quËn CÇu GiÊy- Hµ Néi (2002-2006) N¨m Khèi ®¬n vÞ 2002 2003 2004 2005 2006 1. HCSN 20.881 33.013 38.591 51.926 64.040 C¬ cÊu % 76,09 72,1 74,5 70,1 66,3 2. Doanh nghiÖp nhµ n­íc (tr ®) 5.480 1.178 9.497 122.944 15.385 C¬ cÊu% 19,9 22,2 18,3 17,5 15,9 3. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh 872 2.003 3.094 8.239 15.716 C¬ cÊu 3,18 4,4 6,0 11,14 16,3 §¬n vÞ ngoµi c«ng lËp 209 473 557 667 1.079 C¬ cÊu % 0,76 1,1 1,07 0,9 1,1 5. Ph­êng x·(tr®) 46 92 100 269 399 C¬ cÊu % 0,16 0,2 0,19 0,36 0,41 Tæng (tr ®) 27.242 45.759 51.839 74.045 96.592 Nguån BHXH quËn CÇu GiÊy Qua sè liÖu tæng hîp thu BHXH t¹i quËn, cã thÓ nãi khèi HCSN ®· ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo quü BHXH. Tuy nhiªn sè tiÒn thu BHXH tõ khèi HCSN cã xu h­íng gi¶m ( tõ 76,09% n¨m 2002 xuèng 66,3% n¨m 2006 ), mÆc dï sè tiÒn thu thùc tÕ vÉn t¨ng( tõ 20.881 tr® n¨m 2002 lªn 64.040 tr® n¨m 2006). §øng thø 2 lµ khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc c¶ vÒ sè lao ®éng vµ sè ®¬n vÞ lao ®éng chiÕm gÇn 20% trong tæng thu BHXH. Tuy nhiªn c¬ cÊu nµy còng gi¶m dÇn qua c¸c n¨m. Nguyªn nh©n lµ do tèc ®é khai th¸c BHXH ë khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng nhanh chãng ( tõ 872tr® chiÕm 3,1% trong n¨m 2002 lªn ®Õn 15.715 tr ® chiÕm 16,3% tæng thu) t¨ng gÊp 5,1 lÇn. Nh­ vËy tèc ®é t¨ng thu BHXH t¹i khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· lµm thay ®æi râ nÐt c¬ cÊu nguån thu quü BHXH t¹i quËn CÇu GiÊy. Nã kh«ng nh÷ng lµm cho c¬ cÊu % t¹i khèi doanh nghiÖp quèc doanh gi¶m mµ cßn lµm gi¶m tû träng thu BHXH t¹i khèi HCSN. Hi väng trong nh÷ng n¨m tíi tû träng vµ tæng thu t¹i khèi doanh nghiÖp cßn t¨ng m¹nh mÏ h¬n n÷a sau khi ®èi t­îng b¾t buéc ®­îc më réng vµ ®èi t­îng tù nguyÖn ®­îc khuyÕn khÝch. MÆt kh¸c víi nh÷ng kinh nghiÖm tÝch lòy ®­îc trong nh­ng n¨m thùc hiÖn th¾ng lîi t¹i khu vùc doanh nghiÖp nµy, c¸c c¸n bé thu t¹i BHXH quËn CÇu GiÊy sÏ cßn lµm tèt h¬n n÷a. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ ngoµi c«ng lËp vµ c¸n bé x· ph­êng th× míi ®­îc quËn thùc hiÖn thu tõ n¨m 2001 nh­ng ®· cã nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu. Sè tiÒn thu BHXH vµ c¬ cÊu % ®Òu t¨ng lªn tõng n¨m chøng tá mét tiÒm n¨ng kh«ng nhá cßn ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó trong nh÷ng khèi doanh nghiÖp nµy. 2.2.1.7. §¸nh gi¸ chung kÕt qu¶ thu BHXH. NhËn thøc c«ng t¸c thu BHXH lµ nhiÖm vô träng t©m cña ngµnh, gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, BHXH quËn CÇu GiÊy ®· phÊn ®Êu thu ®óng, thu ®ñ theo quy ®Þnh cña luËt. B»ng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh­ tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®«n ®èc, kÕt hîp víi c¸c phßng, ban cña thµnh phè ®· t¹o ®­îc sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong c«ng t¸c thu BHXH. MÆc dï cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ trong thêi gian qua nh­ng c«ng t¸c thu BHXH t¹i BHXH quËn CÇu GiÊy vÉn cßn nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ lµm cho c«ng t¸c nµy kh«ng ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß cña nã ®èi víi quü BHXH. §ã lµ nh÷ng h¹n chÕ sau: Mét sè doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®«ng c«ng nh©n, gÆp khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh trong thêi gian dµi, ng­êi lao ®éng nghØ viÖc kh«ng ®­îc h­ëng l­¬ng, nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ãng BHXH. Mét sè ®¬n vÞ ngµnh x©y dùng, giao th«ng ch­a thùc hiÖn tèt viÖc thu nép BHXH, mét sè ®¬n vÞ trÝch nép theo quý vµ cßn chËm nép kÐo dµi( c«ng ty CÇu 7 Th¨ng Long nî 24 th¸ng 3,9 tû, c«ng ty XD-XNK N«ng l©m nghiÖp nî 800 triÖu). C¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ch­a thùc hiÖn nghiªm chØnh LuËt lao ®éng hoÆc ch­a tham gia ®Çy ®ñ BHXH cßn ®Ó sè lao ®éng hîp ®ång 3 th¸ng trë lªn ngoµi danh s¸ch l­¬ng nh»m trèn ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng, viÖc khai th¸c c¸c ®¬n vÞ TNHH tham gia BHXH rÊt khã kh¨n, BHXH kh«ng cã chÕ tµi xö ph¹t nªn ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ thùc hiÖn chØ tiªu thu BHXH cña quËn. HiÖn t­îng nî ®äng tiÒn BHXH ë c¸c §¬n vÞ, ®Æc biÖt lµ ë doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ kh¸ phæ biÕn. Sau ®©y lµ t×nh h×nh nî ®äng t¹i c¬ quan BHXH quËn CÇu GiÊy. B¶ng 2.10: T×nh h×nh nî ®äng BHXH t¹i c¬ quan BHXH quËn CÇu GiÊy ChØ tiªu 2002 2003 2004 2005 2006 Sè tiÒn nî ®äng BHXH(tr®) 1.139 2.130 3.963 5.858 9.326 Tèc ®é t¨ng liªn hoµn (%) - 87 86 47,8 59,2 Nguån:BHXH quËn CÇu GiÊy Qua b¶ng sè liÖu ta thÊy sè nî ®äng t¨ng nhanh qua c¸c n¨m nÕu n¨m 2002 sè tiÒn nî ®äng chØ lµ 1.130tr® th× ®Õn n¨m 2006 t¨ng lªn 9.326 tr® t¨ng 8,1%. Víi nî ®äng tiÒn BHXH xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ch¼ng h¹n nh­: Doanh nghiÖp chiÕm dông tiÒn BHXH ®Ó t¨ng vèn s¶n xuÊt kinh doanh, cã ®¬n vÞ ®¨ng ký tham gia BHXH råi nép mét hai kú ®Ó cã ®iÒu kiÖn tham gia ®Êu thÇu hoÆc ký kÕt hîp ®ång gia c«ng s¶n phÈm cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc råi dõng ®ãng. Ngoµi ra cßn cã mét sè tr­êng hîp doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· nép hoÆc d· ®èi chiÕu theo dâi c«ng nî tiÒn BHXH nay gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, dõng ho¹t ®éng. Kh«ng cßn chñ së h÷u hoÆc ch­a cã biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt sè nî nµy, ph¶i treo nhiÒu n¨m. Nh×n chung t×nh tr¹ng nî ®äng BHXHcßn ë møc cao ®Æc biÖt lµ khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. §©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt mét sím mét chiÒu mµ ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c cÊp nghµnh ®Æc biÖt lµ c¬ quan BHXH ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu h¬n trong tæ chøc thu, gãp phÇn thùc hiÖn tèt h¬n n÷© chÝnh s¸ch BHXH cho lao ®éng ngoµi quèc doanh. Bªn c¹nh t×nh tr¹ng nî ®äng th× mét sè ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh t­¬ng ®èi æn ®Þnh nh­ng cè ý nép chËm ®Ó chiÕm dông vèn. ViÖc b¸o c¸o t¨ng gi¶m vµ ®èi chiÕu møc ®ãng cña mét sè ®¬n vÞ ch­a kÞp thêi. NhiÒu chñ sö dông lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cè t×nh kh«ng chÞu ®¨ng ký danh s¸ch lao ®éng thuéc diÖn ph¶i ®ãng BHXH theo luËt ®Þnh hoÆc lµ cã ®¨ng ký song ch­a lµm tèt c«ng t¸c trÝch nép BHXH nh­ng cè t×nh d©y d­a, tr©y ú, khai b¸o sai vÒ sè lao ®éng. MÆt kh¸c cßn mét sè kh«ng nhá c¸c ®¬n vÞ lu«n chËm trÔ trong viÖc ®èi chiÕu kÕt qu¶ thu cuèi n¨m g©y khã kh¨n kh«ng nhá cho viÖc quyÕt to¸n thu BHXH. Mét sè nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn: Trong 20 n¨m qua ViÖt Nam ®· b­íc vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ x· héi. Do vËy viÖc gia nhËp WTO chÝnh lµ nh»m tiÕp tôc ®Æt ViÖt Nam vµo trong xu thÕ c¶i c¸ch kinh tÕ vµ t¨ng tr­ëng h¬n n÷a. Ng­îc l¹i lµ thµnh viªn WTO ViÖt Nam ph¶i chÞu ¸p lùc tõ céng ®ång quèc tÕ ®Ó thùc thi c¸c cuéc c¶i c¸ch cÇn thiÕt nh­ c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh, c¶i c¸ch hÖ thèng ph¸p luËt dÓ phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña WTO. Tuy nhiªn còng ph¶i ®Ò cËp ®Õn nh÷ng mÆt tr¸i cña thÞ tr­êng lao ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Do qu¸ tr×nh c¹nh tr¹nh, mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ bÞ thu hÑp s¶n xuÊt, thËm chÝ cã doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n mét phËn lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp. §iÒu ®¸ng nãi lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ë ®é tuæi trªn d­íi 50, nhÊt lµ ®èi víi lao ®éng n÷ sÏ rÊt khã cã c¬ héi ®Ó t×m kiÕm chç lµm viÖc míi. MÆc dï quèc héi kho¸ XI ®· th«ng qua luËt BHXH vµo ngµy 29/06/2006 nh­ng ®Õn 01/01/2007 míi cã hiÖu lùc thi hµnh, do ®ã c¸c quan hÖ vÒ BHXH víi gi÷a BHXH víi c¸c thÓ chÕ vÉn ch­a ®­îc ®iÒu chØnh. ViÖc thiÕu c«ng cô ph¸p luËt mét mÆt lµm h¹n chÕ tÝnh hiÖu lùc cña BHXH, mét mÆt kh¸c n¶y sinh sù bÊt c«ng b»ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp cã ®èi t­îng kh«ng tham gia BHXH. Qua ®ã gãp phÇn lµm m«i tr­êng c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng, t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn c¶ 2 mÆt kinh tÕ x· héi. Ch¼ng h¹n do luËt BHXH ch­a cã hiÖu lùc thi hµnh nªn viÖc xö lý c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng mang tÝnh hµnh chÝnh nh­: khiÓn tr¸ch, ph¹t tiÒn, g©y sù bÊt b×nh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn nghiªm tóc nghÜa vô BHXH. - §èi t­îng tham gia BHXH cßn h¹n chÕ ( chØ chiÕm kho¶ng 20% tæng sè lao ®éng cã viÖc lµm) c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ nh©n, c¸ nh©n hÇu nh­ kh«ng tham gia. - NhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh khã kh¨n kÐo dµi, nî ®äng BHXH ngµy cµng lín nh­ng kh«ng ®­îc lo¹i trõ khi giao kÕ ho¹ch. - Mét sè doanh nghiÖp ( c¶ nhµ n­íc vµ t­ nh©n ) cã biÓu hiÖn cè t×nh chiÕm dông tiÒn ®ãng BHXH, c¸n bé BHXH ®· ®«n ®èc, kiÓm tra thanh tra nhiÒu lÇn nh­ng kh«ng cã kÕt qu¶. - Sè ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh trªn ®Þa bµn quËn lín ( theo nguån cña phßng kÕ ho¹ch quËn ). So víi c¸c ®¬n vÞ kh«ng ®¨ng ký theo ®Þa chØ ban ®Çu g©y khã kh¨n trong c«ng t¸c khai th¸c vµ qu¶n lý cña BHXH quËn. - C¸c ®¬n vÞ ®ãng trªn ®Þa bµn quËn th­êng û l¹i vµo c¸c c¸n bé BHXH trong viÖc b¸o c¸o t¨ng gi¶m vµ c«ng t¸c ®èi chiÕu møc ®ãng gãp lµm cho c¸c c¸n bé thu BHXH ph¶i lµm viÖc rÊt c¨ng th¼ng.VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¬ quan BHXH nªn yªu cÇu c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng lµm viÖc víi th¸i ®é ®óng ®¾n, tù gi¸c, trªn tinh thÇn hîp t¸c, ®ång thêi cho hä thÊy ®­îc quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc ®ãng BHXH. - C¬ quan BHXH lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm thu BHXH nh­ng l¹i kh«ng cã thÈm quyÒn trùc tiÕp kiÓm tra doanh nghiÖp mµ b¾t buéc ph¶i th«ng qua sù phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng liªn quan. - BHXH ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan BHXH nãi chung vµ BHXH quËn CÇu GiÊy nãi riªng rÊt nÆng nÒ ®ßi hái ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c b¶o hiÓm ph¶i nç lùc, cè g¾ng h¬n nhiÒu th× míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc. - Kinh phÝ dµnh cho viÖc ®·i ngé, khen th­ëng cßn thÊp, ch­a cã t¸c dông khuyÕn khÝch, ®éng viªn c¸n bé nh©n viªn t×m tßi, s¸ng t¹o trong c«ng viÖc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶. - C«ng t¸c tuyªn truyÒn më réng ®èi t­îng tham gia BHXH cßn ch­a cã kinh phÝ vµ ®éi ngò c¸n bé thùc hiÖn. Trong t×nh h×nh trªn, cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ c¬ quan vµ nh÷ng thay ®æi hîp lý trong chÝnh s¸ch cña Nhµ N­íc vÒ thu BHXH. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c thu BHXH ë c¸c quËn huyÖn ®­îc dÔ dµng vµ hiÖu qu¶ h¬n. TiÕt kiÖm ®­îc thêi gian cho c¸n bé thu BHXH ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®èi t­îng tham gia BHXH, t¹o t©m lý tin t­ëng cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®Ó hä thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Ngoµi ra viÖc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thu BHXH cßn nh»m gãp phÇn vµo sù nghiÖp chung cña nghµnh t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c chi tr¶ trî cÊp BHXH cho c¸c ®èi t­îng h­ëng ®­îc ®¶m b¶o, kÞp thêi vµ an toµn. 2.2.2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c chi BHXH. 2.2.2.1 C¬ së, chÕ ®Þnh thùc hiÖn c«ng t¸c chi quü BHXH. C¬ quan BHXH quËn CÇu GiÊy – Hµ Néi c¨n cø vµo ®iÒu 2 cña ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 16/01/1995 cña ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn chi cho c¸c chÕ ®é: èm ®au, thai s¶n, TNL§-BNN, h­u trÝ vµ tö tuÊt. - §èi víi chÕ ®é trî cÊp èm ®au ®­îc quy ®Þnh rÊt râ rµng t¹i ®iÒu 7,8,9,trong ®iÒu lÖ BHXH. §iÒu 7 quy ®Þnh vÒ thêi gian tèi ®a ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng trî cÊp èm ®au, thai s¶n. §iÒu 8 quy ®Þnh vÒ thêi gian nghØ viÖc ®Ó ch¨m con èm vµ ®iÒu 9 quy ®Þnh vÒ møc h­ëng trî cÊp èm ®au. - §èi víi chÕ ®é trî cÊp thai s¶n: §­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 11,12,13,14, trong ®iÒu lÖ BHXH quy ®Þnh vÒ thêi gian nghØ viÖc ®Ó ®i kh¸m thai, thêi gian nghØ viÖc tr­íc vµ sau khi sinh con, thêi gian nghØ viÖc ®Ó nu«i con nu«i vµ møc h­ëng trî cÊp thai s¶n. - §èi víi chÕ ®é trî cÊp TNL§-BNN ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 15,16,1718,19,20,21,22,23,24 cña ®iÒu lÖ BHXH, quy ®Þnh vÒ sù kiÖn BHXH, tr¸ch nhiÖm cña chñ sö dông lao ®éng, møc ®é suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng. - ChÕ ®é h­u trÝ: ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 25, 26,27,28,29,30 vÒ ®iÒu kiÖn h­ëng,møc h­ëng - ChÕ ®é tö tuÊt : ®­îcquy ®Þnh t¹i ®iÒu 31,32,33, 34, 35 cña ®iÒu lÖ BHXH. C¬ quan BHXH quËn CÇu GiÊy sÏ xem xÐt hå s¬ cña ng­êi lao ®éng theo tr×nh tù xÐt h­ëng trî cÊp cña tõng chÕ ®é. Trong qu¸ xÐt h­ëng ph¶i ®èi chiÕu víi c¸c quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ xemcã phï hîp hay kh«ng råi sau ®ã míi thùc hiÖn chi ®Ó ®¶m b¶o ®óng chÕ ®é BHXH. Ngoµi ra cßn mét sè v¨n b¶n kh¸c liªn quan ®Õn c«ng t¸c chi tr¶ nh­: - QuyÕt ®Þnh sè 2903/1999/Q§- BHXH ngµy 24/11/1999 cña Tæng Gi¸m §èc BHXH ViÖt Nam vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh qu¶n lÝ chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam - QuyÕt ®Þnh sè 1058-TC/Q§/KT ngµy 09/09/1995, quyÕt ®Þnh sè 1124- TC/Q§/C§KT ngµy 12/12/1996 vµ quyÕt ®Þnh sè 140/1999/Q§-BTC ngµy 15/11/1999 cña Bé Tµi ChÝnh ban hµnh hÖ thèng chÕ ®é kÕ to¸n BHXH ¸p dông qua tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã cßn mét sè v¨n b¶n kh¸c kiªn quan vµ hç