Một vài vấn đề về giáo dục ngày nay

ng hợp, pháp luật chưa thực hiện được đầy đủ tính công minh để làm điểm tựa cho người dân, khi mà niềm tin vào công lý đã bị mai một, thì cảm giác bất an sẽ ngự trị trong đời sống xã hội, người ngay sợ kẻ gian, cái thiện bất lực trước cái ác… Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến cho bạo lực gia tăng. Bạo lực, xét đến cùng, đó là cách vận dụng luật rừng thay cho luật pháp. Ấy thế mà “luật” và “luật rừng” kỵ nhau như nước với lửa. “Luật rừng” tồn tại trong cạnh tranh sinh tồn, “mạnh được yếu thua, khôn sống mống chết” ở các giống loài. Còn Luật pháp thì biến “quyền tự nhiên” của con người trở thành “quyền thực sự trong xã hội”. Cho nên, ở đâu chưa có luật pháp, ở đấy chưa có tự do của con người. Vì thế mà người ta cho rằng luật pháp chính là một thành tựu của nền văn minh. Luật pháp có mối liên hệ chặt chẽ với đạo đức. Trong một xã hội dân chủ, công bằng và văn mình mà chúng ta đang xây dựng thì “pháp luật là đạo đức tối thiểu và đạo đức là pháp luật tối đa”. Cho nên giáo dục đạo đức đi liền với giáo dục ý thức pháp luật đang là một đòi hỏi của sự phát triển, trong đó tiến bộ xã hội gắn liền như bóng với hình của tăng trưởng kinh tế. BÀI 3 :BẠO LỰC: CHỈ BÁO VỀ SỰ THAY ĐỔI HỆ THỐNG GIÁ TRỊ (VnMedia) - “Phải nhìn cho ra từ những hiện tượng xã hội bức xúc nói trên là những chỉ báo sống động và trung thực về hệ thống giá trị đang bị xáo trộn, những chuẩn mực xã hội đang bị chao đảo” - Giáo sư Tương Lai nhận định. 75 tuổi, Giáo sư Tương Lai, nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học Việt Nam là một một học giả uy tín. Ông từng là thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng, ở trong nhóm tư vấn về văn hóa và xã hội. Ông là tác giả của nhiều bài viết có tính nghiên cứu hoặc bình luận các chủ đề văn hóa xã hội của Việt Nam một cách sắc sảo và thẳng thắn. Là một chuyên gia xã hội học, GS Tương Lai rất tích cực lên tiếng trước những vấn đề xã hội nóng bỏng. Dù sức khoẻ không được tốt, ông vẫn dành cho VnMedia nhiều thời gian chia sẻ xung quanh hiện tượng bạo lực gia tăng trong xã hội thời gian gần đây. 1/ Chữa trị bạo lực: Vừa cấp cứu vừa lâu dài Bạo lực gia tăng là nỗi đau không của riêng ai. Dù là bạo lực gia đình, bạo lực học đường, bạo lực ngoài đường phố, bạo lực trên sân cỏ… thì cũng đều là những vết thương cứa vào cơ thể xã hội Vừng ơi! Mở cửa. Trang 6 Những vết thương ấy nếu không được kịp thời chữa trị bằng những liệu pháp vừa mang tính cấp cứu, vừa có tính cơ bản lâu dài, thì di lụy của chúng sẽ thật khó lường. Cứ thử nghĩ xem: Một học sinh lớp 10 dễ dàng đâm chết bạn với một con dao thủ sẵn trong cặp sách vở. Những clip nữ sinh “tra tấn” bạn một cách dã man ngay tại trường học liên tiếp được đưa ra. Người ta cố tình thả chó cắn chết một cách dã man người phụ nữ nghèo đi mót cà phê…. Đương nhiên, nếu xem xét kỹ, thì không phải chỉ ở ta mới có những hiện tượng đau lòng vừa kể. Cụm từ “nữ sinh đánh nhau” được chỉ ra từ Google có đến hơn 3 triệu thông tin, có thông tin ghi chú rằng sự kiện này ở Trung Quốc còn “ác liệt” hơn nhiều. Nói về cái ác thì không giới hạn. Chỉ mới đây thôi dư luận xã hội Trung Quốc đã bàng hoàng trước thông tin về xác trẻ em bị thả trôi sông, trong số đó thậm chí còn được đặt trong một túi nhựa dán nhãn “rác y tế”! Phi nhân tính đến cỡ ấy là cùng! Cho nên chuyện nữ sinh đánh nhau “ác liệt” thì thấm vào đâu! Có lẽ cùng với những hiện tượng trên nên nghĩ thêm về chuyện số người đến khám các chứng bệnh về tinh thần mỗi tháng tại bệnh viện Tâm thần TPHCM bằng số bệnh nhân của cả năm cách đây 10 năm! Nguyên nhân nào dẫn đến việc 400 bệnh nhân tâm thân phải nhập viện mỗi ngày so với 70 người chỉ cách đây 5-10 năm tại bệnh viện này? Rồi những con số sau đây đang nói lên điều gì: 25% gia đình có bạo lực tinh thần và 30% gia đình có bạo lực cưỡng ép quan hệ tình dục! Đây là kết quả khảo sát tại 6 tỉnh thành ở Việt Nam của Dự án AECID (cơ quan Hợp tác phát triển quốc tế Tây Ban Nha) do TƯ Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phối hợp với Hội LHPNTP Cần Thơ thực hiện. 2/ Chỉ báo về sự thay đổi của hệ thống giá trị Xã hội là sản phẩm của sự tác động qua lại giữa người và người. Vì thế, suy rộng ra, khi mối quan hệ giữa người với người được thực hiện bằng bạo lực thì vào lúc ấy, tính người đã bị đánh mất! Sử dụng bạo lực trong mối quan hệ giữa người và người trong xã hội, trừ những trường hợp phải trấn áp và trừng trị kịp thời những kẻ đang thực hiện hành vi thú tính gây tổn thương cho người lương thiện, tức là đã tự hạ thấp hoặc đánh mất nhân cách của chính mình, làm tổn thương đến cộng đồng. Điều này phải được dạy cho trẻ con ngay từ trong gia đình, từ các lớp mầm non, cho đến tuổi trưởng thành. Không phải dạy bằng lý thuyết, mà bằng hành vi và ứng xử của người lớn, bằng những thói quen ứng xử hàng ngày giữa trẻ với trẻ, trở thành tập quán được định hình trong cộng đồng. Nhà văn hóa đáng kính Nguyễn Khắc Viện từng lưu ý: “Có thể nói sau 5, 6 tuổi, tính tình con người ta đã hình thành rồi, giáo dục khó mà biến đổi”. Dẫn ra điều này để nói rằng, những hiện tượng bạo lực vừa qua không hề ngẫu nhiên, mà là hệ lụy của cả một quá trình sống trong một môi trường xã hội đang có quá nhiều vấn đề, mà ánh phản chiếu trung thực của nó là sự xuống cấp của hệ thống giáo dục và đào tạo. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 7 Nói là ánh phản chiếu với hàm ý ngành giáo dục đào tạo không thể không chịu trách nhiệm về sự kiện đau lòng nói trên. Song chỉ quy tội cho sự yếu kém và bất cập của hệ thống này thì chưa đủ, mà nếu chỉ thế, thì không thể đưa ra được giải pháp hữu hiệu. Phải đặt hệ thống này vào trong hệ thống lớn hơn với những bất cập ở tầm vĩ mô, để không thể không phân tích một cách trung thực thẳng thắn với thái độ nhìn thẳng vào sự thật, nghiêm túc chỉ ra những sự thật vốn thường được né tránh và kiêng kỵ, vì được liệt vào lĩnh vực “nhạy cảm”! Phải nhìn cho ra từ những hiện tượng xã hội bức xúc nói trên là những chỉ báo sống động và trung thực về hệ thống giá trị đang bị xáo trộn, những chuẩn mực xã hội đang bị chao đảo. BÀI 4: GIÁO DỤC VIỆT NAM VẪN THEO KIỂU VÃI THÓC CHO GÀ. 1/ Kỹ năng sống chỉ là ngọn, giá trị sống mới là gốc Hiện tại người ta nói nhiều đến giáo dục kỹ năng sống. Đó cũng là điều mà giáo dục chúng ta đã bỏ quên lâu nay? Bây giờ chúng ta mới đề cập đến điều này đã là muộn. Nhưng, “kỹ năng sống” vẫn chỉ là ngọn, tôi cho phải đi từ gốc là giáo dục “giá trị sống”. Ta phải dạy học sinh từ nhỏ biết giá trị của con người. Chẳng hạn như, để chúng tự nhận thức giá trị của sự bình an thì chúng sẽ có xu hướng hành động tìm đến giá trị sống bình an, yêu thương… Vấn đề giáo dục “giá trị sống” mà ông đề cập khá mới mẻ…. Chương trình giáo dục các “giá trị sống” đã được các Ban Giáo dục của UNESCO và UNICEF bảo trợ. Chương trình này do các nhà giáo dục của một số nước tiến tiến trên thế giới tập hợp và nghiên cứu thành công từ năm 1995 của thế kỷ trước. Chương trình hướng tới việc phát triển 12 giá trị căn bản của cá nhân và xã hội như: Hợp tác, tự do, hạnh phúc, trung thực, khiêm tốn, yêu thương, hòa bình, tôn trọng, trách nhiệm, giản dị, khoan dung và đoàn kết. Trong đó, người dạy có vai trò hướng dẫn giúp người học bằng một loạt các hoạt động mang tính trải nghiệm, thấu hiểu, lắng nghe để người học tự khám phá, tự phát triển. Chính quá trình truyền tải bằng phương pháp trải nghiệm này học sinh khiến học sinh vừa thấu hiểu các giá trị đồng thời cũng sẽ khiến các em hình thành các kỹ năng sống trong xã hội một cách bền vững. Lối giáo dục của chúng ta hiện nay dường như vẫn theo lối áp đặt nhiều hơn là hướng dẫn người học trải nghiệm, khám phá? Vừng ơi! Mở cửa. Trang 8 Trong giáo dục, chúng ta chưa đi sâu vào thực chất, vẫn là lối truyền đạt một chiều, không để học sinh trình bày suy nghĩ, cảm xúc của mình. Và đặc biệt, chúng ta chưa dạy học sinh phương pháp tự học và phương pháp tự rèn luyện. Mục tiêu của giáo dục là phải biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục. Tôi vẫn đùa là chúng ta giáo dục theo lối vãi thóc cho gà công nghiệp, em học sinh nào ngẩng cổ hứng được thì may… Chẳng hạn chúng ta giáo dục kỷ luật tự giác nhưng khi không xây dựng được ý thức tự giác từ bên trong thì hình thức kỷ luật áp đặt bắt buộc từ bên ngoài sẽ không được lâu bền. Phải giáo dục theo lối trải nghiệm để học sinh tự nhận ra bằng việc tự suy ngẫm thông qua chính những việc mình đã nghe, nhìn thấy trong cuộc sống của bản thân để rút ra kết luận. 2/ Trường tôi như một cái sàng để lọc Quay trở lại nơi câu chuyện bắt đầu, thầy Bình xin hưu vì “mệt mỏi”. Ông đã bao giờ bị rơi gặp trường hợp bị “đánh” như thầy Bình? Nghe ông chia sẻ thấy dường như sự mệt mỏi, buông xuôi ít đến với ông. Tôi và giáo viên của tôi chưa hề bị hành hung trong suốt 20 năm qua. Giáo viên của tôi bị học sinh nhắn tin quấy nhiễu thì có. Nếu thầy Bình gặp tôi, tôi sẽ chia sẻ những kinh nghiệm. Ở trường, tôi có một đội ngũ giáo viên tuyệt vời, là những người rất kiên nhẫn và được học sinh tôn trọng, yêu thương… Các thầy cô thương yêu học sinh thật lòng nên chúng hiểu và tôn trọng những tình cảm chân thật ấy. Tôi coi mỗi giáo viên chủ nhiệm là một hiệu trưởng con và họ luôn có trách nhiệm với học sinh của mình đến cùng. Triết lý giáo dục của nhà trường là không dùng quyền lực để khuất phục học sinh mà thuyết phục học sinh bằng chính lòng vị tha của mình. Ở cái sàng này, chắc cũng có không ít những trường hợp học sinh hư được cảm hoá? Về cơ bản, chúng tôi đã cảm hoá được nhiều thế hệ học sinh thì mô hình nhà trường mới tồn tại được 20 năm qua. Cách đây mấy năm, có học sinh nam, nhà nghèo chỉ có 2 mẹ con, mẹ bán hàng nước, nhưng vẫn dành dụm tiền mua cho con xe máy. Nhưng anh con này đi chơi cờ bạc, mất cả xe. Tôi biết chuyện mời 2 mẹ con đến nói chuyện. “Cậu xem mẹ cậu gầy yếu thế. Thử xem bây giờ cậu và mẹ ai sống nhờ ai”. “Con sống nhờ mẹ”. Tôi bảo “Không phải. Những ngày này mẹ cậu sống nhờ cậu đấy”. Tôi quay sang hỏi mẹ cậu ấy, bà cũng gật đầu và khóc. “Cậu là nguồn sống duy nhất của mẹ, không có cậu mẹ cậu sống làm sao nổi”. Thành công là đánh thức lương tâm và trách nhiệm của nó… Hôm sau, cậu chặt đứt ngón tay út để thề quyết tâm thay đổi. Mà nó làm được thật. Năm đó, cậu đỗ 2 trường đại học, hiện giờ làm giám đốc một xí nghiệp thép khá lớn, kinh tế rất khá. Giờ gặp cậu vẫn báo cáo, mẹ con dạo này béo rồi thầy ơi. Các thầy cô trong trường tôi cũng có rất nhiều rất nhiều chuyện về các học sinh như vậy. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 9 Tất nhiên, không phải học sinh nào cũng tốt lên được đâu. Cũng có những em phải trả giá… Môi trường nhà trường coi như là một cái sàng, những học sinh không chấp nhận các yêu cầu và không tuân thủ các biện pháp giáo dục của nhà trường thì chúng tôi cũng phải đầu hàng… BÀI 5 : GIÁO DỤC VIỆT NAM BỐN NHIỆM VỤ MỚI LÀM MỘT Có một ngôi trường trung học ở thủ đô Hà Nội được nhiều người nhắc tới với biệt danh “Đinh kinh hoàng”, vì là nơi tụ tập của nhiều học sinh cá biệt. Ngôi trường đã ra đời cách đây hơn 20 năm, khởi nguồn từ một đề tài nghiên cứu khoa học về “Giáo dục học sinh chậm tiến”. Khi ấy, đất nước mới đổi mới, trong một cuộc hội thảo của ngành giáo dục Hà Nội, một trong những điều bức xúc nhất là vấn đề đạo đức học sinh. Bà Trần Thị Tâm Đan, lúc đó là Phó Chủ tịch UBND Thành phố đã đồng ý cho thành lập một trường học để “thử nghiệm” công trình nghiên cứu, đồng thời giải quyết khâu yếu kém của học sinh THPT. Trong quá trình thực hiện chuyên đề “Nhìn rộng từ bạo lực học đường", VnMedia đã tìm tới người đề xướng chủ trương này cũng là lãnh đạo trường trong suốt 20 năm qua. Tiến sỹ Nguyễn Tùng Lâm chia sẻ những suy nghĩ và quan điểm trên cả 3 vai trò: một nhà khoa học giáo dục, nhà lãnh đạo cơ sở giáo dục và nhà tâm lý học (ông đồng thời là Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý Hà Nội). 1/ Phải đối mặt chứ không chạy trốn Chắc ông đã nghe nhiều về các vụ bạo lực học đường thời gian vừa qua.Xin bắt đầu từ trường hợp thầy Hiệu trưởng trường THCS Lê Lai xin nghỉ việc. Cùng ở cương vị người thầy quản lý học sinh hư, ông có đồng cảm với quyết định này của đồng nghiệp? Trước hết, tôi thấy ở thầy Bình (Hiệu trưởng trường THCS Lê Lai – PV) ý thức chịu trách nhiệm. Khi người ta cảm thấy năng lực không đủ để giải quyết vấn đề thì chủ động xin từ chức. Cái văn hoá từ chức này có lẽ nên phát triển rộng hơn ở nhiều lĩnh vực khác. Tuy nhiên, tôi cũng có băn khoăn. Nếu ta chạy trốn khó khăn thì làm sao giải quyết được vấn đề. Càng trong khó khăn càng cần phải thể hiện bản lĩnh… Trường tôi năm nào cũng có học sinh đánh nhau và chúng tôi luôn xác định tinh thần phải đối mặt. 20 năm ở ngôi trường như vậy, ông “đối mặt” theo cách gì? Trước hết là từ quan niệm. Từ khi thành lập trường, tôi đã xác định chủ trương thu nhận những học sinh khó khăn trong việc học tập và rèn luyện… vừa “thực hành” vừa “nghiên cứu” để có những phương pháp giáo dục thích hợp. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 10 Các trường có quan điểm đẩy các học sinh hư ra khỏi trường, còn chúng tôi chấp nhận cả những học sinh bị những nơi khác từ chối và cố gắng giáo dục các em. Trước khi mở trường Đinh Tiên Hoàng, tôi cũng đã từng làm hiệu phó ở một trường trung học. Ở đó, tôi đề xuất, dồn các học sinh yếu kém vào một lớp và để các thầy giỏi nhất dạy lớp kém nhất này. Với những học sinh cá biệt, phải biết rèn và động viên họ. Tôi đánh giá giáo viên giỏi trên tiêu chí là học sinh của anh có tiến bộ hay không... 2/ Bắt học trò tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình Cụ thể hơn, với những hiện tượng bạo lực học đường, trường Đinh Tiên Hoàng đã có các biện pháp đối phó như thế nào? Chúng tôi luôn hoà giải, không phân định thắng thua để các em không hằm hè nhau. Rồi phân tích sự việc, quy trách nhiệm cụ thể, em nào có lỗi đến đâu chịu trách nhiệm đến đó. Ở trường tôi hiện nay, tất cả các hoạt động của học sinh đều được nhìn nhận, xem xét… dưới góc độ tâm lý học. Chúng tôi luôn quan niệm yếu tố tâm lý là một điều vô cùng quan trọng với lứa tuổi này. Trường có một phòng tư vấn tâm lý học đường cho học sinh và phụ huynh. Chẳng hạn, với hiện tượng bạo lực học đường thời gian vừa qua, chúng tôi coi đó là một tình huống để giáo dục. Trường đã tổ chức thảo luận ở từng lớp, để các em đánh giá hiện tượng, chia sẻ thái độ trước những việc này, thảo luận xem khi xảy ra chuyện thì sẽ tự giải quyết như thế nào… Những hoạt động như vậy cũng tác động phần nào đến nhận thức của các em. Chí ít cũng là một cách cảnh báo, chứ không phải như tình trạng hiện nay, vừa xảy ra chưa nguôi lại liên tiếp có các vụ việc mới. Bỏ công sức đào tạo học sinh cá biệt như vậy, không biết ông có nhìn nhận cởi mở hơn về tình trạng bạo lực học đường đang khiến xã hội kêu ca? Hiện tượng học sinh đánh nhau là một quy luật. Ở lứa tuổi trung học, học sinh có lúc phát triển đột biến về tâm sinh lý. Về mặt cá tính, các em thích thể hiện vai trò của mình và trong quá trình đó sẽ có va chạm, xung đột. Chắc chắn hiện tượng này sẽ còn xảy ra mãi. Nhưng ở những vụ việc thời gian qua, có 2 điều tôi thấy rất đáng lên án. Một là đánh hội đồng, có tổ chức chứ không phải bột phát. Hai là các em ứng xử với nhau quá đáng đến mức vi pháp luật. Mặt khác số đông học sinh chứng kiến lại thờ ơ với hiện tượng này. Những mức độ đó chúng ta phải ngăn chặn. Bàn về việc ngăn chặn, các vụ việc nữ sinh đánh nhau dã man thời gian qua đều được các trường học xử lý nội bộ. Ông có cho rằng, pháp luật “nể nang” những học sinh vị thành niên này? Vừng ơi! Mở cửa. Trang 11 Vi phạm thân thể như hành động của các em trong các clip là vi phạm pháp luật, đây không còn là chuyện nhà trường nữa. Tôi cho là trong những vụ việc như thế này, phải bắt học trò tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Các em chưa đến tuổi thành niên, chủ yếu là phải giáo dục nhưng hoàn toàn vẫn có những hình thức xử phạt nghiêm khắc phù hợp. Ví dụ công an cho giam lỏng vài ngày để các em có điều kiện suy nghĩ và biết sợ. Chứ hình thức kỷ luật, kiểm điểm trong nhà trường thì ít có tác dụng răn đe, nhất là những học sinh lỳ lợm, dễ coi thường. Tôi sang Mỹ công tác, bang California cũng có một trường kiểu như trường Đinh Tiên Hoàng. Có một bốt cảnh sát ngay trong trường, học sinh làm bậy là xử lý đúng luật, chắc vì thế cũng phải dè chừng hơn. Những năm đầu tiên, trường Đinh Tiên Hoàng cũng phải thuê cảnh sát cơ động làm bảo vệ trường ấy chứ. 3/ Giáo dục chưa chú ý tới hoàn thiện nhân cách Như ông đã nói, nhiều hiện tượng bạo lực học đường hiện nay đã đến những mức độ quá đáng. Dưới góc nhìn của ông, đâu là những nguyên nhân? Phải nhìn thẳng là ta chỉ hơn thế giới là không có khủng bố chứ bạo lực thì ta cũng đâu kém gì: bạo lực gia đình, bạo lực học đường, tội phạm xã hội… Về vấn đề bạo lực học đường, nguyên nhân đầu tiên là từ gia đình. Phải thấy rằng nhiều tổn thương trong gia đình dẫn đến phát triển xấu ở học sinh. Hiện nay, trong các gia đình xu hướng ly tán, không hạnh phúc tăng lên. Như ở trường tôi, trước đây, chỉ có 5-7% gia đình học sinh như vậy giờ hơn gấp đôi. Phần lớn những học sinh hư là ở thành phần này. Thứ hai là xã hội. Kinh tế thị trường có nhiều điểm tiến bộ nhưng cũng có những mặt trái. Nhiều dịch vụ sinh ra để đáp ứng nhu cầu xã hội, hiện nay cái gì cũng dịch vụ… Tuy nhiên, chúng ta lại chưa có một sự phát triển đối trọng ở khu vực dân sinh. Ta rất thiếu những điểm vui chơi công cộng, kinh phí dành cho các đoàn thể để tổ chức những hoạt động văn hoá – xã hội cũng thiếu. Những hoạt động để hỗ trợ lành mạnh hoá đời sống cho thanh thiếu niên còn chưa được đầu tư. Tôi ví dụ, ngay trong trường của tôi, tiền trả lương cho giáo viên đã chiếm gần hết, không còn nhiều kinh phí để tổ chức các hoạt động ngoại khoá khác. Thế còn giáo dục chịu trách nhiệm như thế nào trong vấn đề này thưa ông? Hiệu quả giáo dục của chúng ta chưa cao. Chúng ta lao vào lo kiến thức văn hoá mà chưa chú ý tới việc hoàn thiện nhân cách. UNESCO đưa ra 4 mục tiêu giáo dục: Học để biết, Học để làm, Học để chung sống và Học để làm người. Tức là giáo dục của họ nhắm đến rất nhiều điều, trong khi đó, chúng ta chỉ tập trung dạy kiến thức, mới chỉ hướng vào mục tiêu đầu tiên. Mục tiêu học để làm, tức là đào tạo gắn thực tế cũng chưa được chú trọng, còn việc đào tạo nhân cách sống thì gần như lãng quên. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 12 BÀI 6: LẦN ĐẦU TIÊN ĐƯA GIÁO DỤC “GIÁ TRỊ SỐNG” VÀO TRƯỜNG HỌC (VnMedia) - Năm 2010, Sở GD-ĐT Hà Nội sẽ đưa chương trình giáo dục “giá trị sống” vào thí điểm tại các trường mầm non, tiểu học. Đây là lần đầu tiên, nền giáo dục Việt Nam đặt vấn đề này trong chương trình đào tạo. Những hiện tượng bạo lực học đường liên tiếp xảy ra không chỉ cảnh báo về một vấn nạn xã hội mà còn cho thấy nền Giáo dục chưa chú trọng tới việc đào tạo nhân cách cho học sinh. Nhiều người đặt vấn đề giáo dục các “kỹ năng sống”, nhưng TS Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý – Giáo dục Hà Nội lại có quan điểm cần chú ý tới việc giáo dục các “giá trị sống” trước. TS. Nguyễn Tùng Lâm đồng thời là Hiệu trưởng trường THPT Đinh Tiên Hoàng, Hà Nội. Đây là ngôi trường thành lập ra với mục đích nhận đào tạo các học sinh “gặp khó khăn về rèn luyện đạo đức”. Từ kinh nghiệm trong những năm ở ngôi trường đặc biệt này cùng hoạt động nghiên cứu của một nhà khoa học tâm lý, ông đã triển khai chương trình này tại trường. Đặc biệt, vừa qua, chương trình đã được Sở GD-ĐT Hà Nội chỉ đạo thí điểm tại các trường mầm non và tiểu học trên địa bàn. Chương trình giáo dục các “giá trị sống” đã được các Ban Giáo dục của UNESCO và UNICEF bảo trợ. Chương trình này do các nhà giáo dục của một số nước tiến tiến trên thế giới tập hợp và nghiên cứu thành công từ những năm 90 của thế kỷ trước. Chương trình hướng tới việc phát triển 12 giá trị căn bản của cá nhân và xã hội như: Hợp tác, tự do, hạnh phúc, trung thực, khiêm tốn, yêu thương, hòa bình, tôn trọng, trách nhiệm, giản dị, khoan dung và đoàn kết. Trong đó, người dạy có vai trò hướng dẫn giúp người học bằng một loạt các hoạt động mang tính trải nghiệm, thấu hiểu, lắng nghe để người học tự khám phá, tự phát triển. Chính quá trình truyền tải bằng phương pháp trải nghiệm này học sinh cũng sẽ hình thành được các kỹ năng sống xã hội một cách bền vững. Theo Tiến sỹ Lâm, "trẻ em, trong quá trình phát triển nhân cách, nếu được sớm hình thành và tôn vinh các giá trị đích thực của mình thì sẽ có một nhân cách phát triển toàn diện, bền vững, có khả năng thích ứng và chống chọi với các biến động xã hội, biết tự khẳng định mình trong cuộc sống...". Vừng ơi! Mở cửa. Trang 13 BÀI 7: MUỐN CẢI CÁCH GIÁO DỤC PHẢI CHẤN HƯNG VĂN HÓA Năm nay 63 tuổi, Dương Trung Quốc là một cái tên quen thuộc cùng chức danh nhà sử học, nghề nghiệp mà ông theo đuổi cả đời. Ông cũng được biết đến là một trong những đại biểu Quốc hội nổi tiếng trên nghị trường với nhiều phát biểu phản biện thẳng thắn và sắc sảo. Trong các vấn đề xã hội, ông cũng là một trong những tiếng nói được chú ý. Trong cuộc với VnMedia xung quanh hiện tượng bạo lực học đường và bạo lực xã hội xôn xao thời gian qua, ông cũng mở rộng quan điểm về các vấn đề văn hoá và lịch sử. 1/ Cái gốc vẫn là Văn hoá Thưa ông, vừa qua, liên tiếp các vụ bạo lực học đường gây ra làn sóng xôn xao trong dư luận. Còn với ông, cảm xúc mạnh nhất mà nó tác động là gì? Cũng như cả xã hội, tôi cũng rất quan tâm về hiện tượng này và trải qua nhiều trạng thái cảm xúc khi thấy các vụ việc phát lộ liên tục thành chuỗi. Phải nói rằng hiện tượng này đã tồn tại từ lâu, những đoạn video clip của nữ sinh Trần Nhân Tông ở Hà Nội, Lê Quý Đôn ở Hà Đông... được tung lên mạng kia là giọt nước làm tràn ly thôi. Xã hội giật mình chú ý rồi sôi sục với nó phần nhiều là do hiệu ứng mạnh mẽ của phương tiện truyền thông hiện đại... Mới đây có vụ việc nghiêm trọng hơn vừa xảy ra ngay trên địa bàn mà tôi là đại biểu Quốc hội là tỉnh Đồng Nai, chỉ từ một xích mích nhỏ mà một học sinh lớp 10 cầm dao đâm chết bạn mình ngay tại lớp học. Nhưng có vẻ sự quan tâm của xã hội còn kém hơn so với các clip ồn ào kia. Có lẽ nhiều vụ việc tương tự cũng đã bị xem nhẹ với sự bàng quan như thế… Khi những hiện tượng này gây chú ý, người ta coi nguyên nhân chính là do nền Giáo dục còn nhiều bất cập. Giáo dục đủ sức gánh hết trách nhiệm này không, theo ông? Tất nhiên không thể đổ lỗi hết cho Giáo dục mà trách nhiệm của nhiều ngành liên quan... Thực sự, tôi hơi hoang mang vì nhìn vào đâu cũng thấy còn rất nhiều bất cập và chưa biết bắt đầu khắc phục ở chỗ nào. Pháp luật của chúng ta chưa nghiêm minh, chưa đủ sức răn đe, ngăn ngừa, chúng ta cũng chưa có những nhìn nhận nghiêm túc về hiện tượng này trên góc độ tâm lý, xã hội học. Tôi cho rằng cái gốc vẫn là Văn hoá. Lâu nay, ta thường nói đến các bất cập của Giáo dục, nhưng khi Văn hóa đang có nhiều điều cần phải bàn thì rất khó có thể làm gì với Giáo dục nếu không nói đến chấn hưng Văn hóa. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 14 2/ Xã hội có biến chuyển về chất Không chỉ bạo lực học đường, qua các phương tiện thông tin đại chúng, người ta thấy những biểu hiện bạo lực, tội ác trong xã hội dường như ngày càng phổ biến và tăng thêm mức độ nghiêm trọng. Có bi quan không nếu cho rằng, điều này phản ánh một sự bất ổn nào đó trong phát triển xã hội của chúng ta? Hiện tượng bạo lực học đường, bạo lực xã hội trong thanh thiếu niên đã tồn tại từ lâu nhưng chưa được để tâm đúng mức Bất ổn à? Dường như xã hội đã có những biến chuyển về chất mà các nhà quản lý vẫn thấy chỉ là những hiện tượng “ngoài da”. Ngay trong các vụ việc bạo lực học đường, người ta lên án lớp trẻ mà chưa nhìn lại xem người lớn bây giờ như thế nào. Trẻ con hư vì người lớn bây giờ tệ. Trong xã hội còn đầy rẫy những vụ việc bạo lực ghê gớm hơn và tôi cho rằng, rất có thể hiệu ứng truyền thông sẽ càng kích thích sự phát tán thông tin bàng phương thức này trên mạng. Có ý kiến cho rằng, bạo lực có mầm mống trong xã hội Việt và điều đó phản ánh trình độ sống thấp của dân tộc. Và rằng, trong quá trình phát triển, chúng ta chưa có một thứ tôn giáo đủ mạnh để nuôi dưỡng sự hướng thiện. Là một chuyên gia nghiên cứu lịch sử, ông có đồng tình với nhận định này? Tôi chia sẻ quan điểm về sự thiếu niềm tin tôn giáo. Cứ mỗi lần khai lý lịch đến cái mục “Tôn giáo: không”, tôi lại tự hỏi vậy mình không còn đức tin nào hay sao. Mà không phải chỉ tôi, đa phần người Việt có lẽ cũng ở tình trạng tương tự, nhiều bạn bè nước ngoài thấy kinh ngạc vì điều này. Tuy nhiên, tôi không tán thành việc kết luận khát quát về dân tộc dựa trên những hiện tượng đơn lẻ như vậy. Thật ra thời nào, đất nước nào cũng có những hiện tượng bạo lực cả thôi. Vừng ơi! Mở cửa. Trang 15 Nước Đức để lại trong lịch sử thế giới thảm hoạ diệt vong thời kỳ Hitler dù họ là một dân tộc phát triển và không thể nói là có trình độ sống thấp. Lịch sử đất nước Trun