Ôn tập phần tự luận Văn 9

Cho biÕt trong c¸c cÆp tõ sau ®©y, cÆp tõ nµo cã quan hÖ tr¸i nghÜa: ¤ng – bµ; xÊu - ®Ñp; xa –gÇn; voi- chuét; ch¨m chØ – l­êi; chã – mÌo; réng – hÑp; giµu – khæ. C©u 2( 2 ®iÓm): C©u th¬: “ Tõng giät long lanh r¬i T«i ®­a tay t«i høng” Theo em “ giät long lanh” ë ®©y cã ph¶i lµ giät s­¬ng hay kh«ng? V× sao? H·y gi¶i thÝch vµ nªu c¶m nhËn cña em vÒ c¸i hay trong gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña hai c©u th¬ trªn? C©u 3 ( 5 ®iÓm): Trong truyÖn ng¾n Lµng, nhµ v¨n Kim L©n ®· thÓ hiÖn mét c¸ch sinh ®éng vµ tinh tÕ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng Hai khi nghe tin lµng DÇu theo giÆc. Dùa vµo truyÖn ng¾n Lµng cña nhµ v¨n Kim L©n, em h·y ph©n tÝch ®Ó lµm râ ®iÒu ®ã. ĐÁP ÁN ĐỀ 54 C©u 1 (1 ®iÓm): Trong c¸c cÆp tõ ®· cho , c¸c cÆp tõ sau cã quan hÖ tr¸i nghÜa: xÊu - ®Ñp; xa –gÇn; ch¨m chØ – l­êi; réng – hÑp; HS tr¶ lêi ®óng mçi cÆp tõ cho 0,25 ®iÓm. Sai kh«ng cho ®iÓm. C©u 2 (2 ®iÓm) C©u th¬: “ Tõng giät long lanh r¬i T«i ®­a tay t«i høng” Theo em “giät long lanh” ë ®©y kh«ng ph¶i lµ gÞot s­¬ng mµ lµ giät ©m thanh cña tiÕng chim chiÒn chiÖn (0,25 ®iÓm) V×: ¢m thanh Êy hay qu¸, vang väng qu¸, ©m thanh tiÕng chim chiÒn chiÖn t¸c ®éng ®Õn t©m hån nhµ th¬, lµm cho nhµ th¬ say s­a, ng©y ngÊt. ChÝnh v× vËy mµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh còng cã sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c tõ thÝnh gi¸c ®Õn thÞ gi¸c råi xóc gi¸c.(0,5 ®iÓm) - C¸i hay trong gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña hai c©u th¬ trªn: TiÕng hãt vang trêi cña chim chiÒn chiÖn ®· ®¸nh thøc tÊt c¶ ®Êt trêi vµo xu©n. ¢m thanh cña tiÕng chim kh«ng tan, kh«ng lo·ng vµo kh«ng trung mµ ®äng l¹i thµnh tõng giät, l¾ng l¹i giÊu Ên mïa xu©n trong s©u th¼m t©m hån nhµ th¬. Nh­ thÕ, ©m thanh Êy ®· trë thµnh cã h×nh, cã khèi, lung linh ¸nh s¸ng vµ s¾c mµu. bëi lÌ nhµ th¬ ®ang c¨ng tÊt c¶ c¸c gi¸c quan ®Ó c¶m nhËn tõ ©m thanh k× diÖu cña mïa xu©n víi niÒm say mª, ng©y ngÊt. Tho¹t ®Çu, ®äc c©u th¬ t­ëng chõng nh­ v« lÝ v× ©m thanh chØ nghe sao cã thÓ nh×n thÊy nh­ng thËt ra l¹i cã lÝ v× nhµ th¬ cã sù chuyÕn ®æi c¶m gi¸c. Khi nhµ th¬ l¾ng nghe tiÕng chim hãt vang trêi lµ lóc «ng c¶m nhËn ©m thanh b»ng thÝnh gi¸c. Khi nhµ th¬ nh×n thÊy tõng giät long lanh ¸nh s¸ng vµ s¾c mµu ®ang r¬i xuèng lµ lóc «ng c¶m nhËn ©m thanh b»ng thÞ gi¸c. Cßn lóc nhµ th¬ tr©n träng ®­a tay ra høng tõng giät còng lµ lóc «ng c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c. Nh­ vËy, nhµ th¬ ®ang réng ®«i tay, më réng tÊm lßng ®Ó ®ãn nhËn mïa xu©n vÒ víi mét c¶m xóc d©ng trµo m·nh liÖt ( 1,25 ®iÓm) C©u 3 ( 5 ®iÓm) Yªu cÇu chung: Häc sinh biÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc vÒ nghÞ luËn mét t¸c phÈm tù sù ®Ó ph©n tÝch lµm râ nghÖ thuËt thÓ hiÖn sinh ®éng vµ tinh tÕ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng Hai khi nghe tin lµng DÇu theo giÆc. Bè côc c©n ®èi, lËp luËn chÆt chÏ, dÉn chøng tiªu biÓu. a)Më bµi: (0,25 ®iÓm) Giíi thiÖu truyÖn ng¾n Lµng vµ nh©n vËt «ng Hai, trÝch dÉn nhËn xÐt. b)Th©n bµi( 4,5 ®iÓm) Häc sinh cã nhiÒu c¸ch tr×nh bµy kh¸c nhau, song cÇn ®¶m b¶o c¸c néi dung c¬ b¶n sau: - ¤ng Hai – nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm lµ ng­êi rÊt yªu lµng, nh­ng ph¶i xa lµng ®i t¶n c­. T×nh yªu lµng cña «ng ®­îc ®Æt vµo mét t×nh huèng ®Çy thö th¸ch: tin lµng chî DÇu theo giÆc, ph¶n béi kh¸ng chiÕn. ¤ng Hai ®· ph¶i tr¶i qua t©m tr¹ng d»n vÆt, ®au ®ín, ph¶i ®Êu tranh rÊt quyÕt liÖt ®Ó lùa chän con ®­êng ®óng ®¾n cho m×nh. ( 1,25 ®iÓm) + Khi nghe tin lµng theo giÆc, «ng bµng hoµng, s÷ng sê “Cæ «ng l·o nghÑn ¾ng l¹i, da mÆt tª r©n r©n”. + ¤ng nghi ngê, cè ch­a tin nh­ng khi c¸i tin Êy ®­îc kh¼ng ®Þnh tõ chÝnh miÖng ng­êi t¶n c­ d­íi xu«i lªn th× «ng kh«ng thÓ kh«ng tin. Tõ lóc Êy, t©m tr¹ng «ng bÞ ¸m ¶nh, day døt víi mÆc c¶m lµ kÎ ph¶n béi. Nghe tiÕng chöi bän ViÖt gian, «ng “cói g»m mÆt xuèng mµ ®i ”. + ¤ng sèng trong tËm tr¹ng n¬m níp lo sî, xÊu hæ, nhôc nh·, “Cø tho¸ng nghe thÊy nh÷ng tiÕng T©y, ViÖt gian, cam-nh«nglµ «ng lñi ra mét gãc nhµ, nÝn thÝt”. + ¤ng tñi th©n, th­¬ng con, th­¬ng d©n Chî DÇu, th­¬ng th©n m×nh ph¶i mang tiÕng d©n lµng ViÖt gian “N­íc m¾t «ng l·o cø giµn ra”. - ¤ng Hai tiÕp tôc bÞ ®Èy vµo mét t×nh huèng thö th¸ch c¨ng th¼ng khi nghe tin ng­êi ta kh«ng chøa d©n lµng DÇu. ( 1,25 ®iÓm) + ¤ng Hai c¶m nhËn hÕt nçi nhôc nh·, lo sî v× hÕt ®­êng sinh sèng: “®i ®©u b©y giê?”, “Råi ®©y biÕt lµm ¨n, bu«n b¸n ra sao?” + BÞ ®Èy vµo ®­êng cïng, t©m tr¹ng «ng v« cïng bÕ t¾c. M©u thuÉn néi t©m ®­îc ®Èy lªn ®Ønh ®iÓm. ¤ng nghÜ “Hay lµ quay vÒ lµng?”, nh­ng «ng hiÓu râ “VÒ lµng tøc lµ chÞu quay l¹i lµm n« lÖ cho th»ng T©y”, lµ ph¶n béi c¸ch m¹ng, ph¶n béi Cô Hå. + ¤ng ®· døt kho¸t lùa chän theo c¸ch cña «ng “Lµng yªu th× yªu thËt, nh­ng lµng theo T©y mÊt råi th× ph¶i thï”. T×nh yªu n­íc ®· réng lín h¬n, bao trïm lªn t×nh c¶m lµng quª. Nh­ng dï x¸c ®Þnh thÕ «ng vÉn kh«ng døt bá ®­îc t×nh c¶m víi lµng. V× thÕ «ng cµng ®au xãt,tñi hæ. + Trong t©m tr¹ng dån nÐn, bÕ t¾c Êy, «ng chØ cßn biÕt trót nçi lßng cña m×nh vµo nh÷ng lêi t©m sù víi ®øa con ®Ó cñng cè niÒm tin vµo c¸ch m¹ng, vµo kh¸ng chiÕn. - DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng Hai ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ mét c¸ch tinh tÕ vµ sinh ®éng (1 ®iÓm) + T¸c gi¶ miªu t¶ cô thÓ, gîi c¶m c¸c diÔn biÕn néi t©m qua c¸c ý nghÜ hµnh vi, ng«n ng÷, ®Æc biÖt diÔn t¶ rÊt ®óng vµ g©y m¹nh mÏ vÒ sù ¸m ¶nh, day døt trong t©m tr¹ng nh©n vËt. §iÒu ®ã chøng tá Kim L©n am hiÓu rÊt s©u s¾c ng­êi n«ng d©n vµ thÕ giíi tinh thÇn cña hä . + Ng«n ng÷ kÓ, ng«n ng÷ nh©n vËt ®Æc s¾c, ®Æc biÖt lµ ng«n ng÷ nh©n vËt «ng Hai giµu tÝnh khÈu ng÷, võ¨ cã nÐt chung cña ng­êi n«ng d©n võa mang ®Ëm c¸ tÝnh cña nh©n vËt. c)KÕt bµi:( 0.25 ®iÓm) Kh¼ng ®Þnh tµi n¨ng m iªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt cña nhµ v¨n qua truyÖn ng¾n. ĐỀ 55 C©u 1(1,5 ®iÓm). a, ChØ ra phÐp liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n trong ®o¹n v¨n sau? V¨n nghÖ ®· lµm cho t©m hån hä thùc ®­îc sèng. Lêi göi cña v¨n nghÖ lµ sù sèng. Sù sèng Êy to¶ ®Òu cho mäi vÎ, mäi m¨t cña t©m hån. V¨n nghÖ nãi chuyÖn víi tÊt c¶ t©m hån chóng ta, kh«ng riªng g× trÝ tuÖ, nhÊt lµ tri thøc. b, ChuyÓn c¸c c©u v¨n sau thµnh c©u cã chøa khëi ng÷? - Anh Êy lµm bµi cÈn thËn l¾m - ¤ng gi¸o Êy thuèc kh«ng hót, r­îu kh«ng uèng C©u 2(2,0 ®iÓm) ViÕt mét ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p, cã ®é dµi tõ 15-25 c©u, víi néi dung sau: B¶o vÖ m«i tr­êng lµ cuéc sèng cña chóng ta. ĐÁP ÁN ĐỀ 55 C©u1 a,- Liªn kÕt c©u: LÆp tõ vùng:+V¨n nghÖ(c1) – V¨n nghÖ(c2) + T©m hån(c1) – T©m hån(c2) - Liªn kÕt ®o¹n v¨n: LÆp tõ vùng+Sù sèng(®1)- Sù sèng(®2) + V¨n nghÖ(®1) – V¨n nghÖ(®2 b, ChuyÓn c©u: - VÒ(®èi víi,cßn) lµm bµi th× anh Êy cÈn thËn l¾m - §èi víi thuèc «ng gi¸o Êy kh«ng hót cßn r­îu «ng gi¸o Êy còng kh«ng uèng 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 C©u2 -VÒ h×nh thøc: §o¹n v¨n kho¶ng 15-25 c©u vµ viÕt theo c¸ch quy n¹p - Néi dung: CÇn cã c¸c ý chÝnh sau: + M«i tr­êng sèng bao gåm tÊt c¶ thÕ giíi quanh ta:bÇu trêi, mÆt ®Êt, kh«ng khÝ, n­íc,s«ng biÓn, nói rõng, c©y cèi, chim chãc con ng­êi kh«ng thÓ sèng thiÕu m«i tr­êng vµ ngoµi m«i tr­êng. + M«i tr­êng sèng cña chóng ta ®ang bÞ ph¸ huû, bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, lµm tæn h¹i søc khoÎ con ng­êi, ®e do¹ sù sèng cña con ng­êi, cña mu«n loµi v× thÕ m«i tr­êng ®ang kªu cøu. +B¶o vÖ m«i tr­êng chÝnh lµ b¶o vÖ cuéc sèng cña chóng ta. 0,25 0,5 0,75 0,5 ĐỀ 56 Câu 1: (1,5 điểm) Đọc đoạn trích sau và hoàn thành các yêu cầu bên dưới : “ Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu !” (Cây tre Việt Nam - Thép Mới) 1.1 Xác định các phép tu từ từ vựng có trong đoạn trích. Phân tích ngắn gọn giá trị của các phép tu từ đó. 1.2 Xét về cấu tạo, câu văn “ Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.” thuộc kiểu câu gì ? Vì sao ? Câu 2 (2 điểm) Viết đoạn văn từ 15 đến 20 câu nêu suy nghĩ của em về ý nghĩa của tình yêu thương. Câu 3. (4,5 điểm) Hãy phân tích nhân vật ông Sáu trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà”của Nguyễn Quang Sáng (phần trích trong SGK Ngữ văn 9, Tập một - NXB Giáo dục) để thấy được tình cảm sâu nặng mà người cha dành cho con. ĐÁP ÁN ĐỀ 56 Câu hỏi Nội dung trả lời Điểm Câu 1 (1,5 điểm) 1.1 - Xác định phép tu từ : + Phép điệp ngữ ( tre, giữ, anh hùng) + Phép nhân hóa (tre) - Phân tích giá trị của hai phép tu từ trên : + Phép điệp ngữ: Nhấn mạnh hình ảnh cây tre với nhiều chiến công; tạo sự nhịp nhàng cho câu văn. + Phép nhân hóa: Làm cho hình ảnh cây tre gần gũi với con người, gây ấn tượng mạnh cho người đọc. 1.2 - Xét về mặt cấu tạo, câu văn “ Trelúa chín.” thuộc kiểu câu đơn. - Vì câu trên chỉ có một kết cấu C-V. 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 Câu 2 (2 điểm) ■ Yêu cầu về kỹ năng : - Học sinh viết bài có văn phong phù hợp (nghị luận xã hội), có thể kết hợp các phương thức biểu đạt; học sinh biết cách giải thích, chứng minh, phân tích để làm sáng tỏ vấn đề. - Bố cục hợp lí, chặt chẽ; diễn đạt trôi chảy; bài sạch, chữ rõ; khuyến khích những bài viết sáng tạo và độc đáo.Đoạn văn từ 15 đến 20 câu . ■ Yêu cầu về kiến thức : Học sinh nêu suy nghĩ của bản thân về ý nghĩa của tình yêu thương. Đây là đề bài mở, học sinh có thể trình bày bằng nhiều cách. Sau đây là một số gợi ý : - Học sinh nắm bắt được nội dung vấn đề: Ý nghĩa sâu sắc, lớn lao, kì diệu của tình yêu thương. (có thể là tình cảm yêu thương người thân, gia đình, quê hương, bạn bè và rộng hơn là tình yêu thương giữa con người với con người.) - Trình bày được các ý chính : + Tình yêu thương đem đến cho con người niềm vui hạnh phúc, lòng tin yêu; tiếp thêm sức mạnh để con người có thể vượt qua mọi khó khăn, thử thách. + Tình yêu thương giúp con người biết thông cảm, thấu hiểu, vị tha để con người có cơ hội hiểu nhau, sống tốt đẹp, thân ái với nhau hơn. + Tình yêu thương có thể cảm hóa cái xấu; bắc nhịp cầu nhân ái, xóa bỏ những ngăn cách, hận thù 0,5 0,5 0,5 0,25 0,25 Câu 3. (4,5 điểm) I. Yêu cầu chung: - Học sinh biết cách làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (kiểu bài phân tích nhân vật). Qua phân tích biết khái quát, đánh giá ý nghĩa tư tưởng, giá trị nghệ thuật của tác phẩm. - Bố cục ba phần rõ ràng, chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ và diễn đạt. II. Yêu cầu cụ thể và cách cho điểm: Trên cơ sở hiểu biết về tác giả Nguyễn Quang Sáng và truyện ngắn “Chiếc lược ngà” (phần trích trong SGK Ngữ văn 9, Tập một), học sinh có thể có nhiều cách sắp xếp ý và diễn đạt khác nhau nhưng cần phải hướng đến các ý cơ bản sau: Ý Nội dung cần đạt Điểm 1. Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Quang Sáng, truyện ngắn “Chiếc lược ngà”, nhân vật ông Sáu - người cha yêu thương con sâu nặng. 0,25đ 2. Phân tích nhân vật ông Sáu để thấy được tình yêu thương sâu nặng mà người cha dành cho con. Học sinh cần bám vào tình huống truyện, chọn chi tiết nghệ thuật đặc sắc để làm rõ điều đó. 3,5đ * Tình cảm của ông Sáu với con trong những ngày ông được nghỉ phép: 1,0đ + Sau tám năm xa cách, khi được nghỉ phép về thăm nhà, ông vồ vập đến với con (...). 0,25đ + Những ngày nghỉ phép, ông tìm mọi cách để gần con, quá nóng ruột, không kìm được mình, ông đánh con (...). Giây phút chia tay, được nghe con gọi “ba”, ông sung sướng, xúc động nghẹn ngào không cầm được nước mắt (...). 0,75đ * Tình cảm của ông Sáu với con được thể hiện tập trung và sâu sắc ở phần sau của truyện, khi ông Sáu ở trong rừng, tại khu căn cứ: 2,5đ + Ông luôn day dứt, ân hận đã đánh con khi nóng giận. Lời dặn của con lúc chia tay: “Ba về! Ba mua cho con một cây lược nghe ba!” đã thúc đẩy ông nghĩ đến việc làm một chiếc lược ngà dành cho con. 0,5đ + Khi kiếm được một khúc ngà, ông đã vô cùng vui sướng, rồi dành hết tâm lực vào việc làm cây lược (“Những lúc rỗi, anh cưa từng chiếc răng lược thận trọng, tỉ mỉ và cố công như người thợ bạc”, “Trên sống lưng lược có khắc một hàng chữ nhỏ mà anh đã gò lưng, tẩn mẩn khắc từng nét: “Yêu nhớ tặng Thu con của ba”). Chiếc lược ngà đã thành một vật quí giá, thiêng liêng với ông Sáu. Nó làm dịu đi nỗi ân hận và chứa đựng bao nhiêu tình cảm yêu mến, nhớ thương, mong đợi của người cha với đứa con xa cách. 1,5đ + Bị thương nặng trong một trận càn của địch, trước khi nhắm mắt, ông cố sức lấy chiếc lược, nhờ đồng đội trao lại cho con gái (“Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu”). Đến phút cuối của cuộc đời, người cha ấy vẫn chỉ nghĩ đến con, dành trọn vẹn tình cảm cho con. Þ Như vậy thường trực, đau đáu trong cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng, hành động, cử chỉ của ông Sáu từ khi được gặp con đến khi vĩnh biệt cuộc đời là hình ảnh đứa con yêu dấu. 0,5đ 3. Đánh giá chung: 0,75đ + Bằng ngòi bút nghệ thuật tinh tế, đậm chất Nam Bộ, Nguyễn Quang Sáng đã xây dựng thành công nhân vật ông Sáu. Tác giả để nhân vật này hiện lên qua lời kể mộc mạc, chân thật của người kể chuyện là ông Ba (bạn thân của ông Sáu); đặt nhân vật vào tình huống bất ngờ nhưng tự nhiên, hợp lí; miêu tả tâm lí, tình cảm nhân vật sâu sắc; sáng tạo hình ảnh chiếc lược ngà mang nhiều ý nghĩa. 0,25đ + Nhân vật ông Sáu đã góp phần thể hiện sâu sắc tư tưởng chủ đề của truyện. Qua nhân vật này, nhà văn đã khẳng định và ngợi ca tình phụ tử thiêng liêng như một giá trị nhân bản sâu sắc. Tình cảm ấy là cội nguồn sức mạnh giúp dân tộc ta vượt lên sự huỷ diệt tàn bạo của chiến tranh, chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. 0,5đ ĐỀ 57 Câu 1. (2,0 điểm) Chỉ ra các phép liên kết và những từ ngữ dùng để liên kết câu trong đoạn văn sau: “Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đó có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.” (Nguyễn Đình Thi - “Tiếng nói của văn nghệ”, SGK Ngữ văn 9, Tập hai - NXB Giáo dục - 2009) Câu 2: (2 điểm) Hãy viết một đoạn văn có sử dụng khởi ngữ, thành phần biệt lập và phép liên kết nối (gạch chân xác định) để trình bày cách hiểu của em về ý kiến sau: “ Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người, văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn người.” (Nguyễn Đình Thi -Tiếng nói của văn nghệ, Ngữ văn 9-Tập 2, Tr.15) Câu 3 (4 điểm) Em hãy ghi lại theo trí nhớ bốn câu thơ đầu của đoạn trích “Cảnh ngày xuân” (Truyện Kiều - Nguyễn Du) và khổ đầu của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải) . Phân tích hai đoạn thơ trên, từ đó tìm ra điểm gặp gỡ giữa hai nhà thơ. ĐÁP ÁN ĐỀ 57 Câu 1. (2 điểm) Ý Nội dung cần đạt Điểm 1. Các phép liên kết - Phép lặp từ ngữ - Phép dùng từ ngữ đồng nghĩa, cùng trường liên tưởng - Phép thế - Phép nối 0,25đ 0,25đ 0,25đ 0,25đ 2. Từ ngữ dùng để liên kết câu - Trong phép lặp: tác phẩm - Trong phép dùng từ ngữ đồng nghĩa, cùng trường liên tưởng: (những vật liệu mượn ở thực tại) cái đã có rồi; (tác phẩm) nghệ sĩ - Trong phép thế: Anh - Trong phép nối: Nhưng 0,25đ 0,25đ 0,25đ 0,25đ Câu 2: (2 điểm) ■ Yêu cầu về kĩ năng: (1 điểm) - Học sinh viết đoạn văn, biết cách giải thích một vấn đề lý luận văn học. (0,25 điểm) - Đoạn văn có đủ các yếu tố: khởi ngữ, thành phần biệt lập, phép liên kết nối (gạch chân xác định). (0,5 điểm) - Bố cục hợp lý, diễn đạt trôi chảy, bài sạch, chữ rõ. (0,25 điểm) ■ Yêu cầu về kiến thức: (1 điểm) - Học sinh có thể trình bày cách hiểu về ý kiến của Nguyễn Đình Thi theo nhiều hướng, miễn là bám sát văn bản, có lí lẽ và dẫn chứng. - Sau đây là một số gợi ý: + Hiện thực cuộc sống là nơi khởi nguồn, là gốc rễ của văn nghệ; (0,5 điểm) + Văn nghệ có tác động trở lại đối với đời sống xã hội; đặc biệt góp phần to lớn, hiệu quả trong việc xây dựng và bồi dưỡng đời sống tâm hồn của con người, giúp cuộc sống con người ngày càng tốt đẹp, ý nghĩa hơn. (0,5 điểm) Câu 3: (4 điểm) 4.1 Ghi lại theo trí nhớ hai đoạn thơ : (1 điểm) - Đoạn 1: “ Ngày xuân... bông hoa”( Cảnh ngày xuân - Nguyễn Du ) (0,5 điểm) - Đoạn 2: “ Mọc giữa... tôi hứng” ( Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải) (0,5 điểm) * Cho điểm: Xét mỗi đoạn : + Sai từ 2- 4 lỗi: trừ 0,25 điểm; + Sai từ 5 lỗi trở lên: không cho điểm. 4.2 Phân tích hai đoạn thơ, tìm điểm gặp gỡ giữa hai nhà thơ: (3 điểm) ■ Yêu cầu về kĩ năng: - Học sinh viết bài văn có kết cấu 3 phần : Mở - Thân - Kết. - Bài làm thể hiện kĩ năng nghị luận về đoạn thơ. - Văn phong phù hợp, bố cục hợp lý, diễn đạt trôi chảy, bài sạch, chữ rõ. ■ Yêu cầu về kiến thức: - Đề bài có hai yêu cầu: + Phân tích hai đoạn thơ đã ghi. + Tìm ra điểm gặp gỡ giữa hai nhà thơ. * Lưu ý : Cho điểm trên cơ sở kết hợp với yêu cầu kĩ năng. - Sau đây là một số gợi ý : a. Phân tích hai đoạn thơ : (2 điểm) * Đoạn 1: “ Ngày xuân... bông hoa”( Cảnh ngày xuân - Nguyễn Du ) : (1 điểm) + Ngôn ngữ, hình ảnh chọn lọc, sinh động, gợi tả, gợi cảm; bút pháp điểm xuyết, chấm phá. + Hai câu đầu vừa nói thời gian (trôi nhanh), vừa gợi không gian (cao rộng); hai câu sau tả cảnh mùa xuân với vẻ đẹp tinh khôi, đầy sức sống (cỏ non), thoáng đãng, trong trẻo (xanh tận chân trời), nhẹ nhàng, thanh khiết (cành lê trắng điểm một vài bông hoa). + Sự cảm nhận tinh tế trước thời gian và cảnh vật. * Đoạn 2: “ Mọc giữa... tôi hứng” ( Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải) : (1 điểm) + Hình ảnh, ngôn ngữ, chi tiết giàu sức gợi; biện pháp đảo ngữ, ẩn dụ sinh động . + Đoạn thơ vẽ ra không gian (cao rộng) và bức tranh mùa xuân thiên nhiên hài hòa, tươi vui, đầy sức sống, giàu màu sắc và thanh âm (dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, chim chiền chiện hót vang trời). + Cảm xúc say sưa, ngây ngất trước thiên nhiên, đất trời (ơi, chi mà, đưa tay hứng). b. Điểm gặp gỡ giữa hai nhà thơ: (1 điểm) Tuy được viết trong các thời điểm và hoàn cảnh khác nhau nhưng hai nhà thơ, qua hai đoạn trích vẫn có điểm gặp gỡ: + Nội dung: Hai đoạn thơ đều là những bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, giàu hương sắc; đều chứa đựng cảm xúc dạt dào, tình yêu thiên nhiên tha thiết của thi nhân; truyền cho chúng ta lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. (0,5 điểm) + Nghệ thuật: Hai tác giả đều lựa chọn hình thức thơ - một loại hình nghệ thuật mang tính thẩm mĩ cao để thể hiện nội dung trên; hai bức tranh mùa xuân đều được vẽ bằng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc. (0,5 điểm) ĐỀ 58 Câu 1: ( 2,5 điểm ) a. Dựng đoạn văn ( dài không quá 10 câu ) có câu chủ đề “ Học sinh ngày nay không chỉ mang lại niềm vui còn có nỗi buồn và cả sự lo âu” có dùng khởi ngữ và thành phần biệt lập. b. Chỉ ra phép liên kết và các phương tiện liên kết trong đoạn văn vừa dựng. c. Chỉ ra ít nhất 1 câu bị động trong đoạn vừa dựng. Câu 2: ( 5,5 điểm ) Phân tích bài “ Sang thu” của Hữu Thỉnh để làm nổi bật nhan đề bài thơ ĐÁP ÁN ĐỀ 58 Câu 1 ( 2,5 điểm ) Câu Ý Cần đạt Điểm 1 a Phải là đoạn văn dài không quá 1 trang giấy thi, có cấu tạo theo mô hình diễn dịch. Có ít nhất một câu chứa khởi ngữ 1 câu có thành phần phụ chú 1 câu có thành phần tình thái Phương thức biểu đạt: Lập luận . 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 b Liên kết nội dung ( Tất cả các câu đều đề cập đến điểm tốt và chưa tốt của học sinh ). Liên kết về hình thức Các phép lặp. Ví dụ ( Học sinh ) Phép thế. Ví dụ ( Chúng ta ) Phép nối . 0,25 0,25 0,25 0,25 c Chỉ ra một câu có chứa bị, được và động từ ngoại động phân tích thành phần câu. 0,25 2 Phân tích bài “ Sang thu” của Hữu thỉnh để làm nổi bật nhan đề bài thơ. 5,5 a Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm Hữu thỉnh vừa là thi sĩ vừa là chiến sĩ. Ông luân khám phá đất trời, làng quê một cách tinh tế với tình yêu thiên nhiên sâu sắc Bài thơ là sự khám phá sự chuyển mình của đất trời hạ sang thu một cách tinh tế. 0,25 b Phân tích: Khổ thứ 1: Sự chuyển mùa từ hạ sang thu được cảm nhận một cách bất ngờ từ những hiện tượng thiên nhiên (Hương ổi chín, làn sương, cảm giác xe lạnh) tất cả hiển hiện trong cơn gió phả. Sự hiển hiện ấy được cảm nhận qua khứu giác, vị giác, thị giác, nhưng với tác giả sự cảm nhận như mơ hồ chưa chắc chắn lắm “ Hình như” Hay đó chính là bức tranh mùa hạ, đã thấp thoáng hương vị, màu sắc của mùa thu ở miền bắc Việt Nam mà mỗi ai cũng có thể cảm nhận được từ lúc trẻ thơ gắn với những kỷ niệm ngọt ngào *Khổ thứ 2: Sự chuyển mùa từ hạ sang thu hiển hiện qua những hình ảnh của thiên nhiên rất cụ thể và có tính đồng bộ ( Chim vội vã, sông dềnh dàng, đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu ) Chất thu đã hiện hữu qua hình ảnh từng đàn chim hối hả bay vào phương Nam tránh rét, với từ láy “vội vã” dù sự vội vã ấy mới chỉ bắt đầu nhưng chúng ta cũng cảm nhận được cái lạnh giá, không còn cái “ se” của mỗi đợt gió. Cùng hiện hữu với đàn chim, còn có hình ảnh của dong sông sau những ngày oằn mình với những khối nước khổng lồ đỏ nặng phù sa từ thượng nguồn lao về xuôi. Nay vẫn con sông ấy nhưng dòng nước kia đã đến lúc thư thả hơn, dịu dàng hơn không còn hung dữ như trước ấy. Với hình ảnh ấy qua bút pháp của Hữu Thỉnh như vẽ ra trước mắt bạn đọc dòng sông do thượng nguồn đã ít mưa hay đó chính là dòng sông thu. Hai hình ảnh, một trên trời một dưới sông, một vội vã, một thư thả tưởng như đối lập nhau, nhưng đó lại là sự tương hỗ, hay làm nền cho hình ảnh đám mây mùa hạ đã nửa mình sang thu “ vắt nửa mình sang thu” xuất hiện như khẳng định đó là bức tranh thu hoàn hảo với không gian vũ trụ bao la. Với những hình ảnh được thể hiện qua các từ láy ( Dềnh dàng, vội vã), cùng từ gợi hình đã hoạ lên bức tranh thu sống động ở miền Bắc Việt Nam. * Khổ thứ ba: Vẫn những hình ảnh của thiên nhiên, nhưng tác động trực tiếp đến không khí ( Nắng, Mưa, Sấm, Cây) dường như tiếp nối bút pháp ở khổ hai: Nắng vẫn còn nhiều, nhưng mưa đã vơi dần và sấm đã trở lên quen thuộc, quen thuộc bề dầy của cây. Với những câu khẳng định, gợi lên hình bức tranh thu khá đậm nét, bởi dường như hình bóng của mùa hạ đã trở lên mờ nhạt. Đặc biệt hơn như ở cuối bài hình ảnh hành cây như chứng kiến sự chuyển mình của thiên nhiên. Sự chuyển mình ấy đã quá quen thuộc, gần gũi, nên với hàng cây không còn bất ngờ trước sự dữ dằn của thiên nhiên, từ quy luật đó làm ta liên tưởng đến quy luật của xã hội. Mỗi chúng ta nếu tích cực rèn luyện sẽ sớm làm quen, thích ứng với sung quanh. * Mở rộng, nâng cao - Hình ảnh thiên nhiên của mùa thu được phản ánh từ nhàn nhạt, thoang thoảng sang đậm đặc, từ mơ hồ đến cụ thể. Hình ảnh ấy dẫn dắt theo hành trình cảm nhận thiên nhiên đến quy luật của tự nhiên, của con người. - Với sự phát triển của cảm xúc cùng những hình ảnh thiên nhiên, những từ láy gợi hình, hình ảnh gợi liên tưởng đã đem đến thành công của bài thơ. Từ sự thành công ấy “ Sang thu” của Hữu Thỉnh đã góp vào thi ca Việt Nam một thi Thu đặc sắc. Hình ảnh thơ vừa cụ thể vừa tượng trưng đã mang lại ý nghĩa cụ thể vừa có ý nghĩa triết lý cuộc sống sâu sắc. Mỗi chúng ta cần phải tìm hiểu tự nhiên, xã hội để khỏi bỡ ngỡ trước những hiện tượng diễn ra trong cuộc sống. Còn để hoà nhập với môi trường sống. 4 0,5 0,5 0,25 0,5 0,5 0,5 0,25 0,5 0,5 0,25 0,25 0,25 Trình bày sạch đẹp, bố cục rõ ràng 0,25 ĐỀ 59 Câu 1: 3 điểm Cho câu thơ sau: Kiều càng sắc sảo mặn mà Chép tiếp những câu thơ tả sắc đẹp của Thuý Kiều Em hiểu như thế nào về hình tượng ước lệ thu thuỷ xuân sơn. Cách nói “ Làn thu thuỷ nét xuân sơn” dùng nghệ thuật ẩn dụ hay hoán dụ? Giải thích vì sao em lại lựa chọn nghệ thuất ấy? Nói khi tả vẻ đẹp của Thuý Kiều tác giả đã dự báo trước cuộc đời và số phận của nàng đúng không. Hãy nêu ý kiến của em? Câu 2: 5 điểm Phân tích tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm trong công việc và tình cảm đồng đội của Phương Định trong truyện ngắn “ Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê. ĐÁP ÁN ĐỀ 59 Câu 1: ( 3 điểm ) a. ( 1 điểm ) Học sinh chép đủ chính xác các câu thơ tả sắc đẹp của Thuý Kiều b. ( 1 điểm ) Hình tượng nghệ thuật ước lệ được hiểu như sau: - thu thuỷ là làn nước hồ mùa thu, tả vẻ đẹp của đôi mắt trong sáng, long lanh, linh hoạt - Xuân sơn ( núi mùa xuân ): Gợi lên hình ảnh đôi nông mày thanh tú trên gương mặt trẻ trung đầy sức sống. * Cách nói “ Làn thu thuỷ nét xuân sơn” là cách nói ẩn dụ vì vế so sánh đôi mắt và đôi lông mày ẩn đi chỉ xuất hiện vế được so sánh là làn nước mùa thu, nét xuân sơn? c. ( 1 điểm ) Khi tả vẻ đẹp của chị em Thuý Kiều tác giả đã dự báo trước cuộc đời và số phận của hai nhân vật này Trước hết khi viết về Thuý Kiều, Nguyển Du đã nhận định rất rõ về cuộc đời thăng trầm, sóng gió của nàng. Bởi vì vẻ đẹp của nàng là vẻ đẹp khiến cho tạo hoá phải ghen gét đố kỵ. “ Hoa ghen” vì không tươi thắm bằng nàng, liễu hờn bởi kém xanh. Nàng sắc sảo như vậy tránh sao được bất hạnh khổ đau? Ngược lại với Thuý Kiều khi miêu tả Thuý Vân, tác giả viết: “ Mây thu nước tóc”. Vẻ đẹp cuả Thuý Vân hoà hợp với thiên nhiên được tạo hoá ca ngợi, dự báo một cuộc đời yên bình hạnh phúc của nàng. Tả chân dung để dự báo tính cách số phận, Nguyễn Du quả là bậc thầy trong nghệ thuật miêu tả Câu 2: ( 5 điểm ) * Mở bài: Giới thiệu nhân vật, tác giả, tác phẩm. Nêu khái quát về tinh thần trách nhiệm dũng cảm và tình đồng đội của nhân vật Phương Định (0,5 điểm) * Thân bài: ( 4 điểm ): Phân tích ngắn gọn tình huống truyện Luận điểm 1: Tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm trong công việc - Tuy bị thương nhưng Phương Định không lùi lại tuyến sau, muốn ở lại cao