Phát huy tính tích cực của việc tổ chức “hoạt động nhóm” trong dạy học môn toán theo mô hình trường học Việt Nam mới

Ñeà taøi: PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA VIỆC TỔ CHỨC “HOẠT ĐỘNG NHÓM” TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC VIỆT NAM MỚI PHẦN I: MỞ ĐẦU 1/Lý do chọn đề tài: 1.1/ Cơ sở lý luận: Thực hiện nhiệm vụ năm học 2015 - 2016 về việc “...triển khai thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng các cấp gắn với việc thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”. Trong năm học này, một số trường THCS trong toàn quốc đang tích cực triển dạy học theo mô hình trường học Việt Nam mới đối với lớp 6. Tỉnh Hà Tĩnh nói chung và huyện Hương Sơn nói riêng cũng tích cực thực hiện phong trào này. Cụ thể, ngành Giáo dục huyện nhà đã đặt ra nhiệm vụ trọng tâm, chủ đạo cho năm học này là thực hiện nhiệm vụ trên cùng với việc triển khai 16/17 trường THCS (TH và THCS) trong toàn huyện thực hiện dạy học theo mô hình trường học Việt Nam mới. Trong mô hình trường học Việt Nam mới, một đặc trưng cơ bản quan trọng cần chú ý là hoạt động học của học sinh được coi là trung tâm của quá trình dạy học. Học sinh tự thiết lập tiến độ và các bước đi cho quá trình học tập, với một chương trình tự học theo từng bước và tăng cường sự ưu việt của hoạt động nhóm. Học sinh được khuyến khích, tạo cơ hội tham gia tích cực vào các hoạt động học tập,đặc biệt là hoạt động theo nhóm.Từ đó các em có thể lĩnh hội kiến thức, kĩ năng mới, đồng thời phát triển nhiều phẩm chất và năng lực quan trọng như: tính chủ động, tự tin, suy nghĩ độc lập, năng lực tư duy phê phán và tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề , năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác. Với tư cách là một phương pháp dạy học, đối với quá trình dạy học môn toán, dạy học hợp tác nhóm có ý nghĩa rất quan trọng trong việc lĩnh hội kiến thức, rèn luyện phẩm chất, thái độ, tác phong làm việc công nghiệp cho học sinh. Một thực tế tồn tại hiện nay là: sự mạnh dạn trong việc thể hiện ý tưởng, quan điểm và khả năng phối hợp trong công việc, trong học tập của học sinh Việt Nam rất hạn chế. Chính vì vậy mà có ý kiến cho rằng: “Hiệu quả làm việc của người Việt Nam có thể bằng một người dân của các nước phát triển nhưng ba người Việt Nam không thể bằng ba người dân của các nước đó được!”. Trong khi đó, kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong học tập là rất cần thiết đối với học sinh ở hiện tại và tương lai. Việc “Hoạt động nhóm” giúp học sinh trao đổi, thảo luận để hình thành và phát triển kỹ năng nghe, đọc câu hỏi , trả lời, giải thích, tóm tắt . . . kích thích giao tiếp, luyện kỹ năng lập luận, sử dụng các thuật ngữ toán học một cách logic, biết cách trình bày một vấn đề theo ý của mình. Qua đó học sinh chiếm lĩnh tri thức một cách tự giác, tích cực, chủ động, tránh tình trạng áp đặt. Trong dạy học các bộ môn nói chung và môn toán nói riêng vẫn có quan hệ giao tiếp thầy – trò nhưng nổi lên mối quan hệ giao tiếp trò – trò thông qua sự hợp tác trong “Hoạt động nhóm” là học sinh có điều kiện nghiên cứu, thảo luận, tranh luận trong tập thể (nhóm), ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, điều chỉnh, khẳng định hay bác bỏ, qua đó học sinh tự nâng mình lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của tập thể nhóm. Từ xưa, bên cạnh câu “Không thầy đó mày làm nên” ông cha ta lại có câu “Học thầy không tầy học bạn”. Điều đó thêm khẳng định ý nghĩa của việc “Hoạt động nhóm” trong dạy học nói chung và môn toán nói riêng. Hoạt động trong tập thể nhóm sẽ làm cho từng thành viên được bộc lộ suy nghĩ, hiểu biết thái độ của mình, qua đó được tập thể uốn nắn, điều chỉnh, phát triển tình bạn, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tương trợ, ý thức cộng đồng. Hoạt động trong tập thể nhóm, tập thể lớp sẽ làm cho từng thành viên quan tâm dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả học tập sẽ tăng lên rất nhiều, nhất là giải quyết những vấn đề phức tạp đòi hỏi nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành một nhiệm vụ học tập xác định. Thoạt nhìn, tưởng như “Hoạt động nhóm” mâu thuẫn với học tập cá thể, hạn chế mức độ tích cực của mỗi cá nhân. Thực ra trong “hoạt động nhóm” mục tiêu hoạt động là chung của toàn nhóm nhưng mỗi cá nhân được phân công một nhiệm vụ cụ thể. Trong nhóm nhỏ mỗi cá nhân đều phải nỗ lực không ỷ lại người khác, toàn nhóm phải phối hợp với nhau để cuối cùng đạt được mục tiêu chung. Kết quả làm việc của từng nhóm được trình bày thảo luận trước lớp tạo một không khí thi đua giữ các nhóm, đóng góp tích cực vào kết quả chung của bài học. Ý nghĩa tích cực của việc dạy học theo “hoạt động nhóm” thì không ai có thể phủ nhận. Tuy nhiên trong điều kiện dạy học ở nông thôn: cơ sở vật chất còn thiếu thốn, năng lực học tập của học sinh còn quá yếu, nhiều học sinh bị hỏng kiến thức căn bản, năng lực giữa các đối tượng học sinh bị phân hoá nhiều . . . Chính điều này đã gây trở ngại không nhỏ cho việc triển khai phương pháp hoạt động nhóm trong dạy học. Trong dạy học bộ môn Toán làm thế nào để triển khai phương pháp “Hoạt động nhóm” có hiệu quả? Phát huy hết ý nghĩa tích cực của nó, là điều cần thiết phải bàn bạc, thảo luận. 1.2/ Cơ sở thực tiễn: Từ năm 2002 trở đi, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai thay sách giáo khoa và tập huấn đổi mới phương pháp dạy học trên toàn quốc. Trong các phương pháp này, phương pháp dạy học hợp tác nhóm nhỏ (Hoạt động nhóm) là phương pháp tích cực được khuyến khích sử dụng phổ biến. Tuy nhiên, sau một thời gian áp dụng phương pháp dạy học này, mặc dù nhiều giáo viên cũng như các cấp quản lý giáo dục đã phân tích được những mặt tích cực cũng như nhận ra được những điểm yếu của phương pháp. Nhưng trải qua thời gian hơn 12 năm thì phương pháp dạy học này ít được nhắc đến trong các hoạt động chuyên môn THCS nói chung. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng theo tôi nghĩ thì 4 nguyên nhân cơ bản: Một là tài liệu dạy học hiện tại (chương trình 2002) được thiết kế không thật sự phù hợp với phương pháp dạy học này, đồng thời tính bắt buộc của phương pháp không cao. Hai là, đại bộ phận giáo viên nhận thấy nếu sử dụng tài liệu này thì tính tiêu cực của phương pháp nhiều hơn là tính tích cực. Ba là, việc chuẩn bị cho hoạt động nhóm của giáo viên trên lớp quá nhiều phức tạp, chưa có sự đồng thuận của các giáo viên dạy chung trong một lớp. Bốn là, đặc trưng thi cử của giáo dục THCS không chú trọng đến nhiều các phẩm chất và năng lực (3 phẩm chất và 8 năng lực), chỉ chú trọng đến 1 năng lực chính là năng lực tính toán (năng lực thứ 7- kèm theo Công văn số 4669/BGDĐT-GDTrH, ngày 10 tháng 9 năm 2015 của Bộ Giáo dục và Đào tạo) để có thể đạt điểm trong các kì thi. Hiện tại ở trường tôi đang công tác. Qua thực tế giảng dạy bộ môn Toán của bản thân, qua dự giờ học tập mô hình tổ chức hoạt động nhóm của đồng nghiệp ở trường tôi, các trường bạn cũng như tham gia các chuyên đề môn Toán ở các lớp chuyên đề mà ngành đã triển khai. Đặc biệt là qua quá trình tham dự các lớp chuyên đề cũng như dự giờ về “triển khai mô hình trường học Việt Nam mới”. Sau khi trao đổi với đồng nghiệp về “Hoạt động nhóm” với bộ môn Toán, tôi thấy nổi lên một số vấn đề sau: -Thứ nhất: còn một bộ phận không nhỏ học sinh của chúng ta chưa quen với việc “Hoạt động nhóm”. Việc triển khai nhóm bắt đầu từ lớp 6 mang tính giữa chừng (giáo viên tập huấn về là triển khai dạy học luôn), không có 2 tuần học chuẩn bị như khi triển khai dạy học Tiếng Việt theo công nghệ giáo dục. Trong lớp, các em ít chịu thảo luận, ồn ào, không chịu làm việc, ỷ lại, trông chờ vào các bạn khác (đặc biệt là chờ vào nhóm trưởng). Trong các nhóm chỉ có học sinh khá-giỏi làm việc, những học sinh trung bình, yếu thường ngồi chơi, làm việc riêng. .. Các bạn truy cập theo link: https://123link.vip/TS1b để xem toàn bộ (bản word không mật khẩu gì cả, cho các bạn chỉnh sửa thoải mái).