Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập trong dạy và học lịch Việt Nam - Lớp 11

Ái Quốc đã ra đi tìm đường cứu nước mới cho dân tộc. Những hoạt động của Người trong giai đoậnnỳ là cơ sở quan trọng để Người xác định con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam. 2.2.Thiết kế bài tập lịch sử trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1858-1918, lớp 11 trường THPT. Trên cơ sở phân loại bài tập đã nêu ở chương I, tôi đưa ra một số ví dụ phương án thiết kế bài tập để dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1858-1918, lớp 11 trường THPT như sau: 2.2.1. Nhóm bài tập nhận biết lịch sử: Nhóm bài tập này chủ yếu được xây dựng dưới hình thức trắc nghiệm khách quan, hiện nay đang được nhiều giáo viên lựa chọn sử dụng trong dạy học. Nhóm này chỉ thích hợp với việc kiểm tra những kiến thức về ghi nhớ các sự kiện (niên đại, địa danh, nhân vật...). Chúng thường đòi hỏi trí nhớ, ít kích thích suy nghĩ, có khả năng phân loại học sinh giỏi, khá, trung bình và kém. Nó bao gồm nhiều loại, dạng khác nhau tạo thành một hệ thống như sau: - Bài tập lựa chọn đúng - sai: Ví dụ: (Cho bài 23) Trong các câu sau đây câu nào đúng, câu nào là câu sai? - Phan Bội Châu là người lãnh đạo phong trào Duy Tân ở Trung Kì Đ-S - Phan Bội Châu thành lập Duy Tân hội với mục đích khôi phục nước Việt Nam và lập lên một chính phủ độc lập Đ-S - Phan Bội Châu thành lập Việt Nam Quang Phục hội 6/1912 Đ-S - Phan Bội châu tham gia vào phong trào đòi giảm thuế, chống đi phu, bắt đầu từ tháng 3/1908 ở Quảng Nam và lan rộng ra nhiều tỉnh ở Trung Kì Đ-S - Bài tập lựa chọn câu trả lời đúng nhất: Ví dụ: (Cho bài 23) Khoanh tròn một chữ cái in hoa ở đầu câu trả lời đúng. 1. Vào những năm đầu thế kỉ XX, một số nhà yêu nước Việt Nam muốn đi theo con đường cứu nước của Nhật Bản vì: A. Nhật bản là nước "Đồng văn, đồng chủng", là nước duy nhất ở Châu Á thoát khỏi số phận là nước thuộc địa. B. Sau cải cách Minh Trị (1868), Nhật Bản trở thành nước tư bản hùng mạnh. C. Nhật Bản đánh thắng đế quốc Nga (1905), là quốc gia duy nhất ở Châu Á lúc bấy giờ đánh thắng đế quốc phương Tây. D. Cả A, B, C đều đúng. - Bài tập có nhiều lựa chọn đúng. Ví dụ: (Cho bài 23) Đánh dấu x vào ô vuông có nội dung lịch sử liên quan đến Phan Châu Trinh:  Sinh ra ở Quảng Nam, hiệu là Tây Hồ, Hy Mã  Dương cao ngọn cờ dân chủ, cải cách xã hội, chủ trương cứu nước bằng việc nâng cao dân trí, dân quyền. Dựa vào Pháp để đánh đổ phong kiến.  Chủ trương bạo động vũ trang đánh đuổi thực dân Pháp.  Yêu nước, thương dân và luôn luôn cầu tiến bộ.  Lãnh đạo phong trào chống thuế ở Trung Kì năm 1908. - Bài tập yêu cầu học sinh xác lập mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử và nhân vật. Ví dụ: (Cho bài 23) Hãy nối cột A và B sao cho phù hợp A. Sự kiện B. Nhân vật Duy Tân Đông Du Đông Kinh nghĩa thục Khởi nghĩa vũ trang chống Pháp ở Yên Thế Phan Bội Châu Phan Chu Trinh Hoàng Hoa Thám Huỳnh Thúc Kháng Nguyễn Ái Quốc Lương Văn Can - Bài tập yêu cầu học sinh xác lập mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử và địa danh. Ví dụ: (Cho bài 21) Có cột I ghi chép các địa danh và cột II ghi chép các sự kiện lịch sử. hãy điền số 1,2,3.. tương ứng vào các sự kiện lịch sử. STT I. Địa danh II. Sự kiện lịch sử 1 Hưng Yên Khởi nghĩa Ba Đình 2 Bắc Giang Khởi nghĩa Hương Khê 3 Hà Tĩnh Khởi nghĩa Bãi Sậy 4 Thanh Hoá Khởi nghĩa Yên Thế - Bài tập yêu cầu học sinh xác lập mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử và niên đại lịch sử. Ví dụ: (Cho bài 20) Có hai cột ghi chép niên đại và sự kiện, hãy đánh số thứ tự tương ứng vào cột các sự kiện lịch sử. STT Thời gian Sự kiện lịch sử 1 1873 .......Hiệp ước Hác măng 2 5/6/1862 .......Hiệp ước Giáp Tuất 3 25/8/1883 ........Hiệp ước Patơnốt 4 15/3/1874 ........Hiệp ước Nhân Tuất 5 6/6/1884 ........Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần 1 6 1/9/1858 ........Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần 2 7 1883 ........Hiệp ước Thiên Tân ........Pháp chính thức xâm lược Việt Nam ........Phong trào Cần Vương bùng nổ Để tăng thêm độ khó của bài tập thuộc loại này, chúng ta có thể đưa thêm dữ liệu vào bài tập. Ví dụ như: "Bài tập xác định mối quan hệ giữa sự kiện, nhân vật và niên đại lịch sử". Hoặc "Bài tập xác định mối quan hệ giữa sự kiện, niên đại, nhân vật và địa danh lịch sử"... Ví dụ: (Cho bài 21) Có ba cột ghi sự kiện, nhân vật và địa danh theo thứ tự A, B, C. Hãy sắp xếp các sự kiện, nhân vật và địa danh ấy theo từng nhóm có liên quan đến nhau. A. Sự kiện B. Nhân vật C. Địa danh 1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886 - 1887) 1. Phan Đình Phùng 1. Hưng Yên 2. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) 2. Đinh Công Tráng 2. Bắc Giang 3. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883 - 1892) 3 Hoàng Hoa Thám 3. Hà Tĩnh 4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884 - 1913) 4. Nguyễn Thiện Thuật 4. Thanh Hoá - Loại bài tập lựa chọn kết hợp với việc giải thích ngắn gọn mối quan hệ giữa các nội dung kiến thức được lựa chọn. Ví dụ: (Cho bài 23) Trong các nhóm kiến thức dưới dây, hãy chọn ra 3 kiến thức của mỗi nhóm có liên quan với nhau và giải thích ngắn gọn mối quan hệ đó. 1. Phan Bội Châu - Phong trào Đông Du 2. Phan Chu Trinh - Phong trào chống thuế ở Trung Kì 3. Lương Văn Can, Nguyễn Quyền... - Đông Kinh Nghĩa Thục - Cuộc vận động Duy Tân - Cách mạng văn hoá vô sản - Hội Duy Tân - Phòng vua đánh giặc cứu nước - Là một cuộc cách mạng văn hoá lớn. - Bài tập điền thế: Ví dụ: (Cho bài 20) 1. Điền vào chỗ chấm (...) trong đoạn văn dưới đây những cụm từ thích hợp về các nội dung cơ bản của Hiệp ước 5/6/1862. Hiệp ước có 12 khoản, trong đó có những khoản chính như: Triều đình...., Nam Kì và đảo Côn Lôn cho Pháp; mở 3 cửa biển.... cho thương nhân..... vào buôn bán. 2. Hãy nêu nhận xét về nội dung, tính chất của Hiệp ước 5/6/1862. - Bài tập yêu cầu học sinh làm việc với tranh ảnh, đồ dùng trực quan. Ví dụ: (Cho bài 20) Nhìn vào bức tranh: "Cuộc chiến giữa quân Pháp và quân Cờ đen tại Cầu Giấy tháng 5/1883" trong sách giáo khoa, lịch sử chương trình nâng cao lớp 11 hãy cho biết: 1. Người trực tiếp chỉ huy Đội quân Cờ Đen là: ¨ Nguyễn Tri Phương ¨ Hoàng Diệu ¨ Lưu Vĩnh Phúc ¨ Trương Định 2. Pháp đã huy động một lực lượng lớn quân tham gia. ¨ 450 quân có đại bác yểm trợ ¨ 500 quân có đại bác yểm trợ ¨ 550 quân có đại bác yểm trợ ¨ 600 quân có đại bác yểm trợ 3. Tướng giặc nào đã bị giết tại trận Cầu Giấy 5/1883 ¨ Cuốc-xi ¨ Gác-ni-ê ¨ Ri-vi-e ¨ Duy-puy - Bài tập yêu cầu học sinh phân loại sự kiện lịch sử Đánh dấu (x) vào cột thời gian để xác định sự kiện, nhân vật được nêu sau đây thuộc: Sự kiện nhân vật lịch sử Các giai đoạn lịch sử Từ 1858 đến cuối TK XIX Từ đầu TK XX đến trước 1914 Từ 1914 đến 1918 - Nguyễn Tri Phương lãnh đạo nhân dân chống Pháp tại mặt trận Đà Nẵng, Gia Định - Cuộc phản công ở Kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết, Tôn Thất Tường... lãnh đạo. - Nguyễn Trung Trực đánh chìm tàu "Hy vọng" của Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông - Ngọn cờ "Bình Tây Đại nguyên soái" của Trương Định... - Khởi nghĩa Ba Đình, Khởi nghĩa Hương Khê, Khởi nghĩa Bãi Sậy. - Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất - Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai - Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước. - Phan Bội Châu với xu hướng bạo động - Quân Pháp tấn công cửa biển Thuận An. Triều đình Huế ký hiệp ước Hác măng và Patơnốt 2.2.2. Nhóm bài tập nhận thức lịch sử So với nhóm bài tập nhận biết thì nhóm bài tập nhận thức lịch sử khó và phức tạp hơn nhiều, giáo viên có thể xây dựng dưới dạng câu hỏi tổng hợp. Vì nó giúp các em hiểu biết mới về lịch sử xã hội bằng những phương thức giải quyết đã biết hoặc tạo ra những phương thức giải quyết mới mà trước đó học sinh chưa biết; đặc biệt nó rèn luyện năng lực độc lập suy nghĩ trong việc giải quyết vấn đề góp phần phát triển tư duy, khả năng lập luận, lý giải... của học sinh trong quá trình học tập lịch sử. Theo chúng tôi, việc xây dựng và sử dụng bài tập nhận thức trong môn lịch sử phải nhằm đạt được các mục đích sau: - Tăng cường hoạt động nhận thức độc lập, sáng tạo, thông minh của học sinh trong việc lĩnh hội tri thức bộ môn. - Giúp các em nắm vững và hiểu sâu sắc, đầy đủ hơn về hệ thống kiến thức cơ bản của môn học, chứ không phải chỉ để ghi nhớ và học thuộc lòng. - Rèn luyện cho học sinh kỹ năng, lập luận, lý giải, phân tích, chứng minh, diễn đạt... trong quá trình học tập lịch sử. - Bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, nâng cao trình độ nhận thức của học sinh ở mức độ cao hơn, so với việc giải quyết các loại bài tập trắc nghiệm khách quan, bài tập thực hành. Nhóm này, bao gồm hệ thống các loại, dạng bài tập như sau: - Bài tập xác định đặc trưng bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch sử (tiến bộ, phản động, bản chất giai cấp) giúp học sinh hiểu sâu sự kiện đang học. Ví dụ: (Cho bài 21) Hãy nêu một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của phong trào Cần Vương. Và qua đó hãy phân tích tính chất, ưu nhược điểm của phong trào (Cần Vương) chống Pháp cuối thế kỉ XIX. Ví dụ: (Cho bài 19, 20) Lịch sử nước ta vào cuối thế kỉ XIX có những khả năng nào để bảo vệ đất nước trước hoạ xâm lăng của Pháp? Việc mất nước có phải do nhân dân tiến hành khởi nghĩa như quan điểm của một số nhà sử học tư sản hay không? Vì sao? Hãy lí giải ý kiến của em? - Bài tập xác lập mối quan hệ nhân quả giữa các sự kiện lịch sử nhằm góp phần phát triển ở học sinh khả năng phân tích, tổng hợp để tìm ra nguyên nhân, ý nghĩa của sự kiện, hiện tượng lịch sử, phát hiện ra mối quan hệ, sự tương tác lịch sử để hiểu rõ bản chất của chúng. Ví dụ: (Cho bài 19, 20) Những nguyên nhân nào khiến cho cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược của nhân dân ta từ năm 1858 đến 1884 bị thất bại. Ví dụ: (Cho bài 22) Tại sao thực dân Pháp hối hả tiến hành khai thác bóc lột ở Đông Dương? Phân tích những tác động của cuộc khai thác đó đối với nền kinh tế - xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX? Ví dụ: (Cho bài 23) 1. Sự ra đời của phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản đầu thế kỉ XX (Trào lưu dân tộc chủ nghĩa): - Bối cảnh ra đời - Sự khác nhau giữa hai đường lối cứu nước của Phan Bội châu và Phan Châu Trinh. - Nguyên nhân thất bại, ý nghĩa lịch sử. 2. Yêu cầu của cách mạng Việt Nam trong những thập niên đầu thế kỉ XX là vấn đề gì? - Bài tập xác định bản chất của sự kiện và hiện tượng mới trên cơ sở sự hiện, hiện tượng khác nhằm gây cho học sinh hứng thú tìm kiếm kiến thức mới trên cơ sở kiến thức đã học. Ví dụ: (Cho bài 23) Nét chính về các xu hướng vận động giải phóng dân tộc đầu thế kỉ XX, trình bày và phân tích những điểm tích cực và hạn chế? So với cuộc vận động giải phóng dân tộc cuối thế kỉ XIX có điểm gì khác? Vì sao có sự khác biệt đó? Ví dụ: (cho bài 20, 21, 23, 24) Từ những kiến thức lịch sử đã học, hãy nêu những nhận xét của mình về đặc điểm của phong trào yêu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam từ giữa thế kỉ XIX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất. - Bài tập xác định tính kế thừa giữa các sự kiện, giai đoạn, thời kì lịch sử giúp học sinh hiểu rõ quá trình phát triển liên tục, thống nhất, tính chất tiến bộ của lịch sử và tính phong phú đa dạng, cụ thể của các sự kiện, giai đoạn thời kì lịch sử. Ví dụ: (Cho bài 19) Cuộc khủng hoảng của chế độ phong kiến Việt Nam dưới triều Nguyễn đã diễn ra như thế nào? Tại sao nói chế độ quân chủ chuyên chế lúc này đã trở lên lỗi thời và kìm hãm sự phát triển? Ví dụ: (Cho bài 19) Những thách thức lịch sử nào đặt ra cho Việt Nam trước cuộc khủng hoảng trong nước và mối nguy cơ đe doạ từ bên ngoài? Chính sách đối nội, đối ngoại của triều Nguyễn đã được đề ra như thế nào? Vì sao triều Nguyễn lại thi hành chính sách như vậy? - Bài tập xác định mức độ tiến bộ của sự kiện lịch sử, nhằm hình thành ở học sinh kỹ năng phân tích, lý giải, đánh giá, nhận xét các sự kiện lịch sử. Ví dụ: (Cho bài 19) Vào giữa thế kỉ XIX, trong lúc xã hội Việt Nam đang lâm vào khủng hoảng toàn diện, sâu sắc và đang đứng trước nguy cơ xâm lược của đế quốc thực dân, triều đình nhà Nguyễn lại chủ trương "đóng cửa" và "cấm đạo". Theo em: 1. Việc thực hiện chính sách như thế có lợi cho sự phát triển của đất nước không? Vì sao? 2. Chủ trương "đóng cửa" và "cấm đạo" của triều đình nhà Nguyễn dẫn đến hậu quả gì? Ví dụ: (Cho bài 23) Bình luận câu hỏi và trả lời trong bài thi văn sách của khoa thi Đình năm 1876 sau đây: - "Nước Nhật Bản theo học các nước Thái Tây mà nên được phú cường. Vậy nước ta có nên bắt chước không?" - "Nhật Bản thủa trước vẫn theo văn minh nước Tàu, mà bây giờ thay đổi thói cũ theo nước Thái Tây, thì dẫu có nên phú cường, về sau cũng hoá ra loài mọi rợ!" - Bài tập so sánh để rút ra cái chung riêng, giống và khác nhau tiêu biểu và đặc thù của các sự kiện, thời kì lịch sử. Ví dụ: (cho bài 23) Con đường cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh có điểm gì giống và khác nhau? Nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau trong con đường cứu nước của hai ông? Em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa giải phóng dân tộc và cải cách xã hội? Ví dụ: (Cho bài 24) Con đường đi tìm chân lí của Nguyễn Ái Quốc có gì độc đáo và khác với con đường của các bậc tiền bối? - Bài tập tìm hiểu ý nghĩa của sự kiện, rút ra bài học kinh nghiệm lịch sử đối với ngày nay, có tác dụng gợi cho học sinh về sự cần thiết phải tìm hiểu quá khứ để giải thích các sự kiện, hiện tượng đang diễn ra trong hiện tại, làm cho các em có ý thức được tầm quan trọng của việc học tập lịch sử. Ví dụ: (cho bài 23) Bối cảnh các sĩ phu yêu nước tiến bộ đưa ra đề nghị cải cách Duy Tân? Nội dung của các đề nghị cải cách? Nguyên nhân dẫn đến thất bại của những đề nghị cải cách đó? Theo em, việc đề ra những chính sách đó có lợi cho sự phát triển của đất nước không? Từ đó em hãy liên hệ với công cuộc đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng hiện nay. Ví dụ: (Cho bài 23) Giải thích vì sao các phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX đều thất bại? Từ đó hãy rút ra bài học kinh nghiệm cho cuộc vận động giải phóng dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng? - Bài tập xác định mục đích của một sự kiện ở một giai đoạn, thời kì nhất định. Ví dụ: (Cho bài 21) Nguyên nhân bùng nổ phong trào Cần Vương? Tại sao phong trào lại phát triển qua 2 giai đoạn. Hãy chỉ ra đặc điểm của mỗi giai đoạn? Ví dụ: (Cho bài 23) Sự ra đời và hoạt động của Đông Kinh Nghĩa Thục và ảnh hưởng của nó trong phong trào cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX. - Bài tập bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm học sinh qua việc nhận định, đánh giá một nhân vật lịch sử về hành vi hoạt động của con người, vai trò của cá nhân, quần chúng nhân dân trong lịch sử. Ví dụ: Trên cơ sở cuộc kháng chiến chống Pháp kiên cường của nhân dân tư từ 1858 - 1885. Em hãy bình luận câu nói của Nguyễn Trung Trực "bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây" Ví dụ: Nêu những sự kiện chứng tỏ rằng triều Nguyễn phải chịu trách nhiệm mất nước ta vào tay thực dân Pháp. Thái độ của em đối với vấn đề này? - Bài tập bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm học sinh qua việc nhận định, đánh giá một sự kiện lịch sử gồm việc phân tích, nhận xét nội dung, nêu ý nghĩa, bài học kinh nghiệm của sự kiện... Ví dụ: (Cho bài 20) Triều đình Huế đã kí bản Hiệp ước Hác măng (25/8/1883) trong bối cảnh lịch sử nào? Với bản Hiệp ước Hác măng, triều đình Huế đã phải nhượng cho Pháp những quyền lợi gì? Hãy nêu những suy nghĩ của em về những cái mất của triều đình Huế khi kí hiệp ước Hác măng? Ví dụ: (Cho bài 24) 1. Tại sao Nguyễn Tất Thành quyết định ra đi tìm đường cứu nước? 2. Những hoạt động của Người trong những năm 1911 - 1918 nhằm mục đích gì? 3. So sánh về con đường cứu nước mà Nguyễn Ái Quốc lựa chọn với con đường cứu nước của những người yêu nước trước đó? 4. Những hoạt động đầu tiên của Người có ý nghĩa như thế nào đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc? - Bài tập nhằm phát triển các năng lực nhận thức lịch sử của học sinh: Tri giác, nhớ, hình dung, tưởng tượng, tư duy lịch sử qua các sự kiện, hiện tượng, diễn ra trong một bối cảnh không gian, thời gian nhất định, có sự phát sinh phát triển và kết thúc (như diễn biến của cách mạng, lập trường, thái độ của một giai cấp nào đó trong cách mạng). Ví dụ: (cho bài 19) So sánh thái độ chống Pháp của vua quan triều đình nhà Nguyễn và nhân dân (1858 - 1973). Từ đó em có rút ra nhận xét gì? Bài tập nhằm rèn luyện khả năng vận dụng những kiến thức đã học để hiểu kiến thức mới, trên cơ sở so sánh đối chiếu với các kiến thức đã học. Ví dụ: (cho bài 21) Hãy so sánh các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương với khởi nghĩa nông dân Yên Thế. Qua đó hãy nhận xét về vai trò của nông dân trong khởi nghĩa. Đảng ta đã kế thừa, vận dụng trong cuộc kháng chiến chống Pháp - Mĩ như thế nào? Nội dung so sánh Các cuộc khởi nghĩa Cần Vương Khởi nghĩa nông dân Yên Thế Người lãnh đạo Mục tiêu Lực lượng tham gia Thời gian Địa bàn hoạt động Tính chất 2.2.3. Nhóm bài tập thực hành lịch sử Nhằm làm cho học sinh có biểu tượng chân xác, giàu hình ảnh, biết vận dụng các kiến thức đã học vào cuộc sống học tập, lao động vào công tác công ích xã hội. Vì vậy, nội dung bài tập thực hành giúp học sinh rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo thực hành bộ môn; đồng thời làm cho học sinh biết phân tích, giải thích, trình bày nhận xét của mình về kết quả thực hành đó, qua đó bồi dưỡng cho các em những phẩm chất tốt đẹp, những hành động đúng. Nhóm bài tập này gồm nhiều loại, dạng sau đây: - Bài tập thực hành về xây dựng và sử dụng đồ dùng trực qua như vẽ bản đồ, lược đồ. Ví dụ: (cho bài 19,21): Vẽ lược đồ cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam Kì. Lược đồ khởi nghĩa Yên Thế. Lược đồ khởi nghĩa Bãi Sậy, Ba Đình, Hương Khê - Bài tập vẽ sơ đồ. Ví dụ: (cho bài 22): Vẽ sơ đồ bộ máy cai trị của thực dân Pháp áp dụng trong buổi đầu thống trị nước ta. Vẽ sơ đồ biểu thị những nhân tố mới nảy sinh trong đời sống kinh tế - xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX. - Bài tập vẽ đường (trục) thời gian. Ví dụ: (Cho bài 19, 20): Vẽ trục thời gian biểu diễn quá trình xâm lược Việt Nam của tư bản Pháp từ năm 1858 đến 1885. Vẽ đường trục thời gian thể hiện cuộc chiến đấu chống Pháp của nhân dân ta từ 1858 đến 1885. - Bài tập lập niên biểu. Ví dụ: (Cho bài 19, 20, 21, 23, 24): Lập niên biểu về các sự kiện quan trọng trong giai đoạn lịch sử Việt Nam từ năm 1858 đến 1918. Ví dụ (Cho bài 21) Lập bảng hệ thống kiến thức các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần Vương. Tên cuộc khởi nghĩa Thời gian Địa bàn Lãnh đạo Diễn biến chính Ý nghĩa, bài học - Bài tập lập bảng so sánh. Ví dụ: (cho bài 21): Lập bảng so sánh về phong trào Cần Vương với phong trào nông dân Yên Thế theo các nội dung: thời gian, lãnh đạo, lực lượng, mục tiêu, địa bàn hoạt động, kết quả - ý nghĩa. - Bài tập thực hành về sưu tầm hiện vật, tranh ảnh, tài liệu nhất là tài liệu lịch sử địa phương. Ví dụ: (Cho bài 21): Sưu tầm tài liệu ở địa phương liên quan đến phong trào Cần Vương hoặc phong trào đấu tranh chống ngoại xâm, xây dựng địa phương. - Bài tập yêu cầu học sinh làm việc với tài liệu học tập như SGK, các đoạn trích từ các văn kiện Đảng, tài liệu lịch sử hoặc có thể yêu cầu học sinh tự tìm hiểu rút ra kết luận trên cơ sở quan sát đồ dùng trực quan. Ví dụ (cho bài 20): Nhìn vào bức tranh: "Trương Định nhận phong soái" trong sách giáo khoa, hãy miêu tả buổi lễ. Nhìn vào bức tranh: "Cuộc chiến giữa quân Pháp và quân cờ đen tại Cầu Giấy tháng 5/1883" trong sách giáo khoa, hãy tường thuật trận chiến đấu đó. Ví dụ: Bằng tài liệu lịch sử có chọn lọc trong lịch sử dân tộc từ năm 1858 đến trước chiến tranh thế giới thứ nhất. Phân tích ý nghĩa của hai đoạn thơ sau: "Từ năm Tân Hợi trở đi Tây đà gây chuyện thị phi với mình Khư khư cứ tưởng là mình khôn ngoan Nay ta nước mất nhà tan Cũng vì một lũ vua quan ngu hèn" "Nước ta nhiều kẻ tôi trung Tấm lòng tiết nghĩa rạng cùng tuyết sương Hoàng Diệu với Nguyễn Tri Phương Cùng thành còn mất làm gương để đời" 2.2.4. Nhóm bài tập tổng hợp Ví dụ: Trong chiếu Cần Vương có câu "Mọi người hãy góp sức, nghiến răng, dựng tóc, thề giết hết giặc cho hả, nào ai là không có lòng như thế". Bằng sự kiện lịch sử cụ thể, anh (chị) hãy: 1. Phân tích thái độ của các văn thân, sĩ phu và các tầng lớp nhân dân đối với chiếu Cần Vương. 2. Trình bày diễn biến chính của phong trào Cần Vương. 3. Nguyên nhân thất bại, ý nghĩa lịch sử của phong trào Cần Vương Ví dụ: Phân tích những đặc điểm của phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX. Yêu cầu của cách mạng Việt Nam trong những thập niên đầu thế kỉ XX là vấn đề gì? Ví dụ: Lập bảng so sánh về cuộc vận động giải phóng dân tộc đầu thế kỉ XX với phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỉ XIX. Theo em phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX đến năm 1918 tiến bộ hơn phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỉ XIX ở những điểm nào? 3. Một số yêu cầu chung khi sử dụng bài tập trong dạy học lịch sử đối với giáo viên và học sinh. 3.1. Một số yêu cầu chung khi sử dụng bài tập trong dạy học lịch sử đối với giáo viên Dạy học lịch sử nói chung, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh nói riêng, đòi hỏi phải sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có bài tập. Phương pháp sử dụng bài tập lịch sử là một bộ phận của phương pháp dạy học bộ môn, cần phải tuân thủ những yêu cầu về mặt sư phạm. * Thứ nhất, sử dụng bài tập lịch sử phù hợp với mục đích dạy học nói chung, từng bài học cụ thể nói riêng. Đây là yêu cầu cơ bản nhất, vì sử dụng bài tập trong quá trình dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng đều phải nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển bộ môn qua từng chương, từng bài cụ thể chứ không thể tiến hành tuỳ tiện. Bài tập lịch sử, không chỉ để hình thành kiến thức, mà còn củng cố phát triển và sử dụng các kiến thức đó. Ví dụ khi dạy Bài 23 "Phong trào yêu nước và cách mạng ở Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất" ở lớp 11, nội dung kiến thức cơ bản mà học sinh cần nắm là: Biết và hiểu được vì sao đầu thế kỉ XX, ở nước ta đã nảy sinh một khuynh hướng cứu nước mới theo khuynh hướng dân chủ tư sản. So sánh những điểm giống và khác nhau giữa hai xu hướng cứu nước bạo động và cải cách của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Chứng minh những hoạt động của Đông Kinh Nghĩa Thục là một cuộc cải cách văn hoá lớn. Đánh giá được vai trò vị trí của binh lính người Việt trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp. Trên cơ sở bài học giáo viên có thể ra bài tập về nhà cho học sinh làm như sau: Nét chính về các xu hướng vận động giải phóng dân tộc đầu thế kỉ XX, trình bày và phân tích những điểm tích cực và hạn chế? So với cuộc vận động giải phóng dân tộc cuối thế kỉ XIX có điểm gì khác? Vì sao có sự khác biệt đó? Bài tập lịch sử, giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng thực hành bộ môn. Kỹ năng thực hành trong học tập lịch sử có nhiều loại, mỗi bài tập cần đạt được một ho