Tài liệu được chuẩn bị bởi trường Cao đẳng nông nghiệp và phát triển nông thôn Bắc Bộ (Phần 1)

h 3: Vết cắt đạt tiêu chuẩn trên gốc ghép - Bước 2: Cắt mắt ghép - Chọn cành ghép có đường kính tương tự với đường kính gốc ghép, cắt một lát cắt tạo vết cắt dài 1,5 – 2,0 cm hình lưỡi gà, tương tự như vết cắt ở gốc ghép, có 1 mầm ngủ. 4 Ảnh 4: Vết cắt đạt tiêu chuẩn trên cành ghép - Bước 3: Cài mắt ghép vào gốc ghép - Cài mắt ghép vào gốc ghép sao cho phần tượng tầng của gốc ghép và cành ghép được tiếp xúc với nhau tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tiếp hợp được tốt hơn. Trong trường hợp mắt ghép nhỏ hơn hoặc lớn hơn gốc ghép thì ta đặt sao cho ít nhất một phía tượng tầng của gốc ghép và cành ghép được trùng khớp với nhau. Ảnh 5: Cài mắt ghép vào gốc ghép - Bước 4: Quấn dây ghép Sau khi đặt mắt ghép vào gốc ghép, tiến hành dùng dây nylon cuốn lại, lưu ý cuốn kín dây từ dưới lên trên một lượt để tránh nước mưa thấm vào và cố định dây ghép. Sau ghép khoảng 20 – 25 ngày, mầm ghép bắt đầu mọc xuyên qua dây cuốn, tiến hành cắt ngọn gốc ghép. Khi cành ổn định 1 – 2 đợt lộc phải tiến hành cắt bỏ dây ghép để tránh hiện tượng thắt mắt ghép. Ảnh 6: Cuốn dây ghép Ảnh 7: Mầm ghép phát triển 5 II. Quy trình trồng và chăm sóc 2.1. Thiết kế vườn trồng * Chọn đất và thiết kế vườn trồng. Đất trồng cam tốt là những đất nhiều mùn, thoáng khí, giữ ẩm tốt, không ngập úng, đọng nước trong mùa mưa. Tùy theo địa hình đất (cao hay thấp, dễ hay khó thoát nước) mà lựa chọn phương pháp lên luống hay đắp ụ cho phù hợp. Trồng cây chắn gió, thiết kế hàng rào bảo vệ, hệ thống thoát nước, hệ thống cung cấp nước tưới trước khi trồng cây. *Mật độ trồng Mật độ trồng cam phụ thuộc vào đất đai và trình độ thâm canh. Khoảng cách là 4 x 4m (625 cây/ha); 4 x5m (500cây/ha) hoặc 5 x5m (400cây/ha). *Tiêu chuẩn cây giống Cây giống đạt tiêu chuẩn phải đảm bảo chỉ tiêu quy định tại bảng sau: TT Chỉ tiêu Loại I Loại II 1 Chiều cao cây tính từ mặt bầu(cm) >60 50-60 2 Chiều dài cành ghép tính từ vết ghép đến gọn cành dài nhất(cm) >40 30-40 3 Đường kính gốc ghép đo cách mặt bầu 10cm (cm) >0,8 0,6- 0,8 4 Đường kính cành ghép đo trên vết ghép 2cm (cm) >0,7 0,5 – 0,6 5 Số cành cấp I 2-3 1-3 - Tuổi cây giống không quá 2 năm, kể cả thời gian trồng hạt gốc ghép. Cây sinh trưởng khỏe, lá xanh đậm , không có dấu hiệu của các loại sâu bệnh hại nguy hiểm. 2.2. Kỹ thuật trồng * Thời vụ trồng + Vụ Xuân: tháng 2 - 4 + Vụ Thu: tháng 8 - 9. * Chuẩn bị hố trồng 6 Đào hố trồng với kích thước: 100 x 100 x 70cm. Khi đào, lớp đất mặt để riêng, lớp đất dưới để riêng. Trộn lớp đất dưới với phân chuồng, vôi bột, lân sau đó sử dụng lớp đất mặt để lấp hố cao hơn mặt đất 20 - 30cm. - Lượng phân bón lót (tính cho 1 hố): + Phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục): 80 kg + Phân NPK: 0,5 kg + Vôi bột: 0,5 -1,0 kg *Cách trồng Đào một hố nhỏ chính giữa hố trồng, đặt cây vào hố lấp đất vừa phần cổ rễ hoặc cao hơn 2 - 3 cm. Không được lấp quá sâu. Sau khi trồng xong, mỗi cây cắm 1 cái cọc để buộc thân cây cho gió khỏi lay làm đổ cây, tưới nước đẫm để rễ cây và đất tiếp xúc chặt với nhau và dùng cỏ mục, rơm rạ... để tủ gốc. Tủ cách gốc 10 - 15 cm để tránh sâu, bệnh xâm nhập Sau khi trồng thường xuyên giữ ẩm trong vòng 20 ngày đến 1 tháng để cây hoàn toàn bén rễ và phục hồi. Sau đó tuỳ thời tiết mà có thể tưới bổ sung chống hạn cho cây. 2.3. Kỹ thuật chăm sóc 2.3.1. Chăm sóc thời kỳ kiến thiết cơ bản * Làm cỏ, tưới nước, giữ ẩm - Thường xuyên làm sạch cỏ xung quanh gốc cây - Tưới nước đầy đủ đảm bảo độ ẩm đất 70 – 75% - Mặt đất xung quanh gốc phải được tủ bằng thân cây phân xanh, rơm rạ, cỏ khô dày 10 – 15cm để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại. *Trồng xen Loại cây thích hợp trồng xen là: cây muồng muồng, cốt khí, cây họ đậu...(Khoảng 20- 25kg hạt/ha) Ở những vùng đất dốc nên trồng cây phân xanh ở giữa các hàng cây để vừa chống xói mòn che phủ đất giữ ẩm, chống cỏ dại, vừa tạo nguồn phân xanh cải tạo đất và cung cấp dinh dưỡng cho cây. 7 *Bón phân - Liều lượng bón thời kỳ kiến thiết cơ bản: Lượng bón (g/cây) 1 năm 2 năm 3 - 4 năm Urê 120 165 330 Lân supe 310 430 855 Kali clorua 80 130 260 - Thời kỳ bón Bón phân cho cây thời kỳ kiến thiết cơ bản phụ thuộc vào từng vùng trồng và tính chất của các loại đất, thường bón thúc cho các đợt lộc, mỗi năm bón 4 -5 lần vào các tháng 2, 4, 6,10 và tháng 12. - Phương pháp bón Những năm đầu cây còn nhỏ, phân vô cơ có thể hoà với nước để tưới cho cây kết hợp với các đợt xới xáo làm cỏ. Rạch rãnh xung quanh tán sâu khoảng 10-15 cm, rắc phân vào rãnh rồi lấp đất lại. Mỗi lần bón phân đều phải kết hợp với làm cỏ, xới xáo gốc, tưới nước và tủ gốc cây. Phân chuồng được bón với lượng 80kg/cây/năm, bón 1 lần cùng với lần bón phân vô cơ vào đầu vụ xuân. Khi bón phân chuồng, rãnh bón được cuốc sâu và rộng hơn, sâu từ 15-20 cm, rộng từ 20-30 cm. * Tạo tán: Dạng hình tim mở tự nhiên 2.3.2. Chăm sóc thời kỳ kinh doanh * Làm cỏ, tưới nước và quản lý độ ẩm - Thường xuyên phát cỏ, tủ gốc. Bổ sung nước tưới kịp thời. - Tưới khi độ ẩm đất xuống dưới 70%. Kiểm tra độ ẩm đất bằng máy đo độ ẩm đất, cứ 5-7 ngày kiểm tra độ ẩm nếu dưới 70% thì tưới nước. - Che phủ gốc cây bằng xác thực vật khô để giữ ẩm thường xuyên sau khi tưới. 8 * Bón phân + Lượng bón: Vào thời kỳ kinh doanh, lượng phân bón chủ yếu dựa vào năng suất vụ trước đó để đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng cho cây. Lượng phân bón được khuyến cáo sử dụng trong 1 năm theo bảng sau: Năng suất (kg/cây) 20 40 60 90 120 150 Lượng phân bón Urê (g/cây) 715 1.210 1.430 1.825 2.000 2.660 Lân supe (g/cây) 915 1.540 1.870 2.375 2.500 3.185 Kali clorua (g/cây) 415 690 825 1.100 1.500 1.650 Phân chuồng(kg/cây) 90 90 90 90 90 90 + Thời kỳ bón: Một năm bón phân được chia làm 4 lần chính. Lượng phân bón được áp dụng theo hướng dẫn trong bảng dưới. Thời gian bón Tỷ lệ các loại phân chính (%) Ghi chú N P2O5 K2O Phân chuồng Lần 1: Bón sau thu hoạch 30 ngày 15 100 15 100 Bón sâu cùng phân chuồng bón lót Lần 2: Bón vụ Xuân, trước và sau lộc xuân xuất hiện 20 0 20 0 Cần đảm bảo độ ẩm trước và sau khi bón Lần 3: Bón thời kỳ quả nhỏ 40 0 25 0 Cần đảm bảo độ ẩm trước và sau khi bón Lần 4: Bón thời kỳ quả lớn 25 0 40 0 Cắt cành vượt, dừng bón phân trước trung tuần tháng 8 9 + Phương pháp bón - Bón sau thu hoạch: Rạch rãnh xung quanh tán (rộng 30cm, sâu 20 cm), rắc phân (phân vô cơ và hữu cơ) vào rãnh rồi lấp đất kín. - Bón thúc: bón theo rãnh, rãnh sâu 10cm, rộng 15cm, mỗi lần bón phân đều phải kết hợp với làm cỏ, xới xáo gốc, tưới nước và tủ gốc lại gốc cây. + Phun bổ sung phân bón lá Seaweed - Rong biển 95%. Phun 15 ngày/lần từ trước khi cây ra hoa tới khi hoa bắt đầu nở thì dừng, phun tiếp sau tàn hoa 1 tuần cho tới trước khi thu hoạch quả một tháng. Phun ướt lá, nồng độ theo chỉ dẫn của nhà sản xuất. - Cắt tỉa Tiến hành cắt tỉa 3 lần trong năm, vào các đợt sau: + Đợt 1: Cắt tỉa sau thu quả. Cắt bỏ tất cả những cành trong tán, cành nhỏ, cành yếu, cành sâu bệnh, một số cành vượt, cành mọc đan xen nhau. Cắt tỉa kết hợp với vệ sinh đồng ruộng, đốt bỏ hết tàn dư sâu bệnh trên vườn. + Đợt 2: Cắt vào vụ xuân, thời điểm cây ra hoa đậu quả: cắt bỏ những cành yếu, cành có chùm hoa nhỏ, cành sâu bệnh, cành mọc trong tán. + Đợt 3: Cắt tỉa vào vụ hè, giai đoạn quả lớn: Cắt bỏ những cành sâu bệnh, tỉa bỏ quả nhỏ quả dị hình. III. Phòng trừ một số đối tượng sâu bệnh hại chính 3.1. Sâu hại Sâu vẽ bùa (Phyllocnistis citrella) a-Đặc điểm nhận dạng: Trưởng thành: có kích thước nhỏ bé, thân mảnh khảnh dài 2mm. Chân màu vàng nhạt pha màu trắng bạc. Cánh trước hình lá liễu, phần gốc cánh trước tối màu hơn phần ngọn cánh, ngọn cánh có điểm màu đen lớn. Lông viền mép cánh dài, màu tro. Cánh sau hẹp hình kim, màu xám đen, lông mép cánh rất dài. Trứng: có hình gần tròn, dẹt, phẳng, giống giọt nước nhỏ. Mới đẻ màu trong suốt, sắp nở màu trắng đục. 10 Sâu non: dạng dòi, không có chân, màu xanh vàng hoặc xanh nhạt, mới nở có màu xanh nhạt trong suốt, sâu non đẫy sức có màu vàng dài khoảng 4mm. Nhộng: Hình thoi, màu vàng nhạt hoặc nâu đậm, dài khoảng 2.5mm. b-Tập tính sinh sống và gây hại: Trưởng thành hoạt động ban đêm, ban ngày đậu trong tán lá, giao phối lúc chập tối. Trưởng thàh cái đẻ trứng rải rác ở mặt dưới lá non, sát gân lá chính chứng nở ra sâu non, sâu non đục vào biểu bì mặt dưới lá tạo thành đường hầm ngoằn ngoèo. Sâu non chủ yếu gây hại ở lá non Sâu phá hoại ở tất cả các tháng trong năm, mạnh nhất từ tháng 2 - 10. Nếu bị sâu vẽ bùa cây quang hợp kém gây ảnh hưởng đến sức sinh trưởng đồng thời tạo ra những vết thương cơ giới, là cơ hội để bệnh loét xâm nhập. c- Biện pháp phòng trừ: - Phòng chống: Bón phân cân đối, tưới nước, chăm sóc hợp lý để cho cây ra lộc tập trung. Tỉa cành, tạo tán cho thông thoáng để tránh ẩm độ cao. Bảo vệ thiên địch tự nhiên, nuói kiến vàng -Phun thuốc trừ sâu: Phun thuốc phòng 1 - 2 lần trong mỗi đợt cây có lộc non, hiệu quả nhất lúc lộc non dài từ <1cm. 11 Khi chồi non dài <1cm phun lần 1, sau phun lần một 6, 7 ngày thì phun lần 2. Phun dầu khoáng hoặc dùng thuốc Polytrin, liều lượng : 25ml/10lít nước hoặc Selecron hoặc Trebon pha nồng độ theo khuyến cáo của nhà sản xuất để phòng trừ. Phun ướt hết mặt lá. Sâu vẽ bùa (ảnh ngoài cùng, dưới, bên phải) và triệu chứng gây hại của sâu vẽ bùa Rầy chổng cánh (Diaphorina citri) a-Đặc điểm nhận dạng: Trưởng thành: có thân dài 2,5-3,0mm kể cả cánh, màu xám tro, đình đầu nhọn nhô về phía trước, mắt có màu đỏ. Chân có màu xám nâu. Cánh cùng màu với cơ thể, nhưng có các đốm đen. Ấu trùng: mới nở có hình tròn dài màu vàng tối, mắt kép đỏ. Ấu trùng tuổi lớn dẹt mỏng, màu vàng đất hơi xanh, có các đốm màu đen. Rầy chổng cánh (ảnh ngoài cùng, trên, bên trái) và các triệu chứng gây hại b-Tập tính sinh sống và gây hại: Trưởng thành khi đậu thường chúc đầu và cánh chổng cao hơn phần đầu, thường đậu ở các đọt non để chích hút nhựa cây, ít bay và thường bay gần, ấu trùng di chuyển chậm chạp, sống tập trung ở đọt và lá non 12 Ấu trùng và thành trùng chích hút dinh dưỡng của lá và đọt non làm cho đọt non lụi dần, sần sùi, lá non bị hại phiến lá nhỏ và xoăn làm ảnh hưởng đến sự phát triển của cây và sự ra quả. Thời gian xuất hiện từ tháng 2 đến tháng 11 mật độ quần thể cao thường trùng vào các đợt lộc của cây ăn quả có múi. c- Biện pháp phòng, trừ: Phòng chống: Không nên trồng các cây cảnh thuộc họ cam quýt gần các vườn cam quýt. Cắt tỉa cành taọ bộ khung thông thoáng, ẩm độ thấp. Bón phân cân đối, tưới nước hợp lý, điều khiển cho cây ra các đợt lộc tập trung để hạn chế sự phát triển và gây hại của rầy chổng cánh. Nhổ bỏ những cây bị bệnh vàng lá Greening trong vườn đem tiêu hủy để giảm nguồn bệnh lây lan sang những cây khỏe. Bảo vệ và tạo điều kiện cho các loài thiên địch trong vườn phát triển. Phun thuốc trừ: Khi dầy xuất hiện phun thuốc trừ lúc cây ra đọt non tập trung, có thể dùng các loại thuốc: Trebon 0,2%, Sherpa 0,2%, Anvado 100WP ( thuốc cung tên), dầu DC- Tron Plus, Isoprocarb (Mipcide), Buprofezin (Applaud), Isoprocarb (Bassa ...) hoặc dầu khoáng . Bọ xít xanh (Rhynchocoris humeralis) a-Đặc điểm nhận dạng: Trưởng thành: có hình ngũ giác màu xanh lá cây, bóng và dài khoảng 21- 23mm, có hai gai nhọn ở phía trước hai bên ngực, hai bên mép bụng có rìa hình răng cưa, vòi chích hút dài đến cuối bụng. Trứng: hình tròn, đường kính 1mm, lúc mới đẻ có màu trắng trong, xanh lam, sau đó chuyển sang màu trắng đục, sắp nở có màu nâu sẫm hơn mặt trứng có nhiều chấm lõm. b-Tập tính sinh sống và gây hại: Bọ xít xanh thường hoạt động vào lúc sáng sớm hay chiều mát, khi trời nắng gắt chúng ẩn dưới tán lá. 13 Ấu trùng (bọ xít non) khi mới nở dài khoảng 2-3 mm, thường sống tập trung xung quanh ổ trứng, sau đó phân tán dần để chích hút dịch trái. Cơ thể của ấu trùng có hình bầu dục, màu nâu vàng hoặc xanh lục, trên lưng có nhiều đốm màu đỏ, đen, xung quanh mặt lưng có một hàng chấm đen xếp theo hình bầu dục. Cả con trưởng thành và con ấu trùng, đều dùng vòi để chích hút dịch trái từ khi trái còn rất nhỏ. Chỗ vết chích có một chấm nhỏ và một quầng màu nâu. Nếu trái còn nhỏ đã bị bọ chích hút nhiều thì trái sẽ vàng, chai và rụng sớm. Nếu trái đã lớn mới bị bọ gây hại thì trái dễ bị thối rồi rụng. Một con có thể chích hút gây hại nhiều trái. Bọ xít xanh và triệu chứng gây hại c- Biện pháp phòng, trừ: Không nên trồng cam quýt quá dầy, thường xuyên cắt tia cành tạo tán, cắt bỏ cành bị sâu bệnh, cành tược... để vườn cây luôn thông thoáng, hạn chế nơi trú ngụ của bọ xít. Thu thập và nhử nuôi kiến vàng trong vườn cam quýt để kiến tiêu diệt bọ xít, nhất là bọ xít non. Dùng vợt tay để bắt bọ xít vào lúc sáng sớm hay chiều mát. Thường xuyên kiểm tra trái và những lá gần trái để phát hiện và thu gom ổ trứng của chúng đem tiêu hủy. Nếu vườn cam quýt rộng, bọ xít nhiều không thể bắt bằng vợt tay, có thể sử dụng một trong những loại thuốc như: Bascide 50EC, Hoppercin 50EC, Cyper 25EC ,Dầu khoáng SK, Enspray 99EC, Vibasa 50EC, Sherpa 0,2% để phun xịt. 14 Câu cấu (Hypomeces squamosus và Platymycterus sieversi) a-Đặc điểm nhận dạng: Có 2 loại: ( loại to và loại nhỏ) - Câu cấu to thường xuất hiện số lượng ít. - Câu cấu nhỏ là loại nhân ra rất nhanh có thể thành dịch Trưởng thành: Là bọ cánh cứng, thân hình bầu dục, dài khoảng 7-10mm trên toàn thân có phủ lớp ánh kim nhũ, trưởng thành cái màu xanh, trưởng thành đực có màu vàng, đầu kéo dài như một cái vòi. Trứng: đẻ rải rác từng quả trên mặt đất, hình bầu dục, dài khoảng 1mm, màu trắng ngà. Sâu non: Màu trắng sữa, mình hơi cong, không có chân, sống trong đất ăn chất hữu cơ và dễ cây. Nhộng: màu trắng ngà, dài khoảng 10mm, nằm trong đất. b-Tập tính sinh sống và gây hại: Câu cấu là đối tượng rất nguy hiểm bởi với số lượng lớn, phàm ăn, chúng ăn cụt các đọt non, lá non, lá bánh tẻ (thậm chí cả lá già với loài Platymycterus sieversi) và quả non. Quả bị hại nặng có thể rụng, quả bị nhẹ làm vỏ quả biến dạng, giảm phẩm cấp thương phẩm quả. Câu cấu trưởng thành xuất hiện sau các đợt mưa khi cây cam quýt đang ra lộc hè và lộc thu.Câu cấu phá hại lộc làm ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng của cây, lộc thu nó còn làm giảm năng suất vườn cây năm sau. Câu cấu là loài sâu hại đa thực, ngoài gây hại trên cây ăn quả có múi, chúng còn gây hại các cây ăn quả khác như xoài, nhãn, vải... 15 c- Biện pháp phòng, trừ: Phòng chống: Thường xuyên kiểm tra vườn cây ăn quả có múi, nhất là các vườn ươm, vườn kiến thiết cơ bản và đầu kinh doanh để phát hiện sớm sự xuất hiện và mật độ câu cấu gây hại và chủ động phòng trừ. Trừ: Dùng vợt hoặc tay bắt trưởng thành để giết chết. Khi câu cấu xuất hiện nhiều cần phun thuốc Supracid 40EC nồng độ 0,25% hoặc Padan pha nồng độ 0,2% để phun. Sâu đục gốc(Anoplophora chinenesis ), sâu đục thân(Chelidonium argentatum), sâu đục cành(Chelidonium argentatum ) - Phòng trừ: Vệ sinh vườn, gốc cây sạch sẽ. + Trừ từ giai đoạn trứng: dùng hỗn hợp: 10kg bùn ao + 01kg Basudin + 05kg phân trâu + 20lít nước sạch, khuấy đều thành dung dịch đặc sệt rồi quét từ gốc cây lên đến cành cấp 1 vào tháng 4 và tháng 8 để phòng trừ. + Bắt con trưởng thành từ tháng 4 đến tháng 6. Về mùa mưa kiểm tra vườn thường xuyên để diệt sâu non khi sâu chưa ăn sâu xuống.Có thể thì dùng gai mây hoặc dây thép để bắt sâu ra hoặc dùng thuốc nồng độ cao sịt vào lỗ rồi dùng đất sét bịt lại. Ruồi vàng: Bactrocera dorsalis a-Đặc điểm nhận dạng: Ruồi trưởng thành giống ruồi nhà, dài 6-8 mm, màu vàng có vạch đen trên ngực và bụng. Cuối bụng ruồi cái có vòi dài, nhọn dùng để chích vào quả đẻ trứng. Sau khi vũ hóa từ 7-15 ngày, ruồi bắt đầu đẻ trứng. Ruồi sống khoảng từ 20-40 ngày. Trứng có hình hạt gạo, dài khoảng 1 mm; lúc mới đẻ màu trắng sữa, khi sắp nở chuyển sang màu vàng nhạt. Thời gian ủ trứng từ 2-4 ngày. 16 Dòi mới nở dài khoảng 1,5 mm, lớn đủ sức dài từ 6-8 mm, màu vàng nhạt. Giai đoạn ấu trùng (dòi) gồm 3 tuổi, kéo dài từ 10-14 ngày. Vỏ nhộng là kén giả, có hình trứng dài, lúc đầu có màu vàng nâu, khi sắp vũ hóa chuyển sang màu nâu đỏ. Nhộng dài khoảng 5-7 mm, thời gian nhộng kéo dài từ 7-10 ngày [3]. b-Tập tính sinh sống và gây hại: Ruồi chích vào vỏ quả đẻ trứng, một con cái có thể đẻ 150-200 trứng, một quả có nhiều trứng. Dòi nở ra đục vào trong quả gây hại, chỗ vết đục bên ngoài lúc đầu là một chấm đen, sau lớn dần có màu vàng rồi chuyển thành màu nâu. 17 Bên trong quả dòi đục thành đường hầm vòng vèo làm quả bị thối mềm, dễ rụng. Trong quả bị hại thường có nhiều con dòi, khi dòi đẫy sức chui ra ngoài rơi xuống đất hoá nhộng hoặc hoá nhộng trong quả bị rụng. Ruồi thường đẻ trứng và gây hại từ khi quả già đến chín . c- Các biện pháp phòng trừ Biện pháp canh tác Thu hoạch kịp thời không để quả chín quá lâu trên cây. Thường xuyên thu gom những quả bị rụng đem tiêu hủy để diệt dòi. Chăm sóc thường xuyên, tỉa bỏ những cành già, cành bị sâu bệnh giúp vườn cây luôn thông thoáng. Bao quả có tác dụng hạn chế ruồi đục quả. Bao quả sau khi hoa thụ phấn 3-4 ngày. Không nên trồng ổi trong vườn thanh long vì loại cây này hấp dẫn ruồi đục quả. Biện pháp sinh học Sử dụng bẫy dẫn dụ pheromone hoạt chất methyl eugenol - Nhóm pheromon tổng hợp - Thuốc như một hoocmon sinh dục, có khả năng thu hút ruồi đực mạnh và quấy rối sự cặp đôi. - Lượng dùng: dùng từ 1 đến 2 g ai/bẫy. Dùng 40 bẫy/ha - Cách dùng: chấm thuốc vào một miếng bông, đặt trong hộp nhựa hoặc hộp carton hở hai đầu. Sau đó treo bẫy lên cây với độ cao 1.0-1.5m. Đặt bẫy ở nơi thoáng mát không bị che khuất. Hai tuần thay bông một lần. Đặt bẫy 1-2 tháng trước khi thu hoạch - Thuốc dẫn dụ có thể hỗn hợp với các hoạt chất trừ sâu khác (Dibrom, Imidacloprid, Naled, Propoxur) để làm tăng hiệu quả sử dụng Biện pháp hoá học Hoạt chất Protein thuỷ phân - Thuốc dẫn dụ cả ruồi đực và ruồi cái 18 - Lượng dùng: dùng từ 100 đến 120 g ai, pha trong 10 lít nước. Phun 50ml thuốc dung dịch/cây - Cách dùng: phun thành điểm nhỏ trên tán cây. Tuần phun một lần. Phun sau khi thanh long đậu quả 20 ngày và trước khi thu hoạch 1-1.5 tháng. Không phun trực tiếp lên quả và không phun tràn lan cả vườn (cách 4 cây phun 1 cây). - Thuốc có thể hỗn hợp với hoạt chất Fipronil để làm tăng hiệu quả sử dụng Sử dụng bả Vizubon D: - Hỗn hợp phòng trừ : 100ml Methyl Eugennol +10ml Nalad - Cách sử dụng: Đổ hết thuốc diệt ruồi vào chai dẫn dụ. Sau đó tẩm khoảng 1ml hỗn hợp thuốc đã trộn vào bẫy. Treo 3 bẫy cho 1000m2. *Sử dụng bả Ento - pro: Pha bả Ento - Pro với thuốc hóa học là Regent phun theo điểm, mỗi điểm phun 50ml hỗn hợp (tương ứng với 1m2/cây) vào mặt dưới của lá, phun định kỳ 7 ngày/lần. Khi phun xong nếu gặp mưa phải phun lại ngay sau mưa. - Thời điểm phun, treo bẫy: Trước thu hoạch rộ 1,5-2 tháng, đến thu hoạch xong. Rệp sáp 19 a- Đặc điểm nhận dạng Rệp sáp phấn (Planococcus lilacinus) còn gọi là rệp bông, hay rệp sáp giả là một loài côn trùng đa thực, chúng gây hại cho rất nhiều loại cây ăn trái khác nhau như ổi, mãng cầu dai (na), mãng cầu xiêm, táo, nhãn và cả những cây thuộc nhóm cây có múi ( cam, quýt, chanh bưởi). Cơ thể của rệp có hình bầu dục. Con cái có chiều dài cơ thể khoảng 2,5- 4mm, chiều rộng khoảng 0,7-3mm, xung quanh cơ thể có tua sáp, màu trắng như bông gòn, chúng bám chặt vào những bộ phận non của cây như đọt non, lá non, hoa trái để hút nhựa (ảnh 13) và có khả năng đẻ hàng trăm quả trứng nhỏ li ti ở ngay dưới bụng. Khi mới nở, rệp con có chân để phân tán ra xung quanh, sau đó chân bị thoát hoá dần và chúng bám dính ở một chỗ để chích hút nhựa của cây có đến khi trưởng thành. b-Tập tính sinh sống và gây hại: Trên cây cam, quýt loài rệp này thường bu bám và chích hút nhựa của những chồi non, lá non, hoa, trái non, nếu mật độ cao có thể làm cho chồi non, lá non bị xoắn vặn không phát triển được, hoa và trái có thể bị rụng. c- Biện pháp phòng trừ: • Không nên trồng quá dày, đồng thời thường xuyên cắt tỉa bỏ những cành bị sâu bệnh, cành nằm khuất trong tán lá không có khả năng cho trái để vườn luôn thông thoáng. Chăm sóc chu đáo để cây sinh trưởng và phát triển tốt, có sức chống đỡ với rệp. • Kiến lửa, kiến cao cẳng, kiến hôi là những loài kiến sống cộng sinh với rệp, chúng ăn chất đường mật do rệp tiết ra đồng thời bảo vệ rệp xua đuổi các loài thiên địch và tha rệp đến những nơi có thức ăn mới, vì thế để hạn chế rệp lây lan từ cây này sang cây khác, từ cành này sang cành khác thì cùng với việc diệt rệp bạn cần diệt kiến bằng cách thường xuyên dọn sạch cỏ rác, lá cây mục tủ ở xung quanh gốc để phá vỡ nơi cư trú ngụ của kiến. Khi xịt thuốc trừ rệp nên xịt cả thân cành để trừ kiến. Nếu thấy xung quanh gốc có nhiều kiến có thể dùng thuốc Padan, Basudin hoặc Regent hạt rải xung quanh gốc để diệt kiến. 20 • Kiến vàng (Oecophylla smaragdina) là một loại thiên địch có khả năng tiêu diệt côn trùng gây hại cho cây cam, quýt rất tốt, vì thế nếu có điều kiện bạn nên nuôi nhân kiến vàng trong vườn cam, quýt để chúng diệt sâu hại, rầy rệp giúp bạn. Nếu vườn đã nuôi kiến vàng thì phải cần hết sức thận trọng khi phun thuốc hoá học, vì loại kiến này rất dễ chết bởi thuốc hoá học • Kiểm tra vườn cam, quýt thường xuyên để phát hiện và phun thuốc diệt trừ rệp kịp thời nhất là giai đoạn cây đang có đọt non, lá non, bông, trái non. Có thể sử dụng một trong các loại thuốc như: Applaud 10WP, Supracid 40EC/ND; Suprathion 40EC; Dầu khoáng DC- Tron Plus 98,8EC, Bitox 40EC/50EC; Butyl 10WP; Mospilan phun trực tiếp vào chỗ có rệp đeo bám. Trước khi phun thuốc nên phun bằng nước có pha xà bông để rửa trôi bớt lớp phấn sáp bên ngoài, để khi xịt thuốc thì thuốc dễ tiếp xúc với cơ thể của rệp, hiệu qủa diệt rệp của thuốc sẽ cao hơn. Cũng có thể dùng máy bơm nước có áp suất cao xịt mạnh tia nước vào chỗ có nhiều rệp để làm trôi bớt rệp. Rệp muội xanh (Aphis spiraecola Patch) và rệp muội nâu đen (Toxoptera aurantii B) - Phòng trừ: Dùng thuốc Sherpa 25EC nồng độ 0,15% hoặc Regent 800 WG nồng độ 0,15% phun 1-2 lần ở thời kỳ lộc non. Nhện đỏ: (Panonychus citri) -Phòng trừ: Bảo vệ và tạo điều kiện cho các loài thiên địch trong vườn phát triển. Trừ nhện khi cần thiết, dùng thuốc: Comite 73EC nồng độ 0,25 %, hoặc Abatimex 3.6EC nồng độ 0,25%, phun ướt mặt lá. Nếu đã bị nhện phá hại nặng phải phun kép 2 lần (lần hai cách lần một 3 ngày) phun đổi các loại thuốc tránh hiện tượng nhờn thuốc đối với nhện đỏ, mỗi lần phun cách nhau 5-7 ngày. Nhện rám vàng (Phyllocoptruta oleivora) - Phòng trừ: Phun thuốc trừ nhện rám bằng Comite 73EC nồng độ 0,25 %, hoặc Abatimec 3.6EC nồng độ 0,25% khi quả còn non có đường kính nhỏ hơn 1cm 21 3.2. Bệnh hại Bệnh loét cam: Xanthomonas campestris citri - Triệu chứng: Trên lá xuất hiện các vết bệnh màu nâu, hình tròn, bề mặt vết bệnh sần sùi, gồ ghề. Trên cành vết bệnh thành từng đám sần sùi mầu vàng hoặc nâu. - Phòng trừ: - Không chiết nhánh ở cây đã bị bệnh để làm giống, không trồng cây con đã nhiễm bệnh. - Thiết kế liếp trồng hình mai rùa để thoát nước tốt trong mùa mưa, hạn chế ẩm ướt trong vườn. - Không trồng quá dày, để vườn luôn thông thoáng. 22 - Bón cân đối giữa đạm, lân và kali, bón nhiều phân hữu cơ hoai mục để tăng cường sức chống đỡ bệnh cho cây. Khi cây đã bị bệnh nên bón thêm kali. - Thường xuyên cắt bỏ và thu gom những bộ phận bị bệnh đem tiêu hủy. - Áp dụng những biện pháp thích hợp để phòng trị côn trùng gây hại trên cây cam, quýt, đặc biệt là sâu vẽ bùa. - Khi cây đã bị bệnh, tránh tưới nước theo kiểu phun mưa để hạn chế bệnh lây lan từ tầng trên xuống tầng dưới của - Trị bệnh loét bằng cách phun boocdo 1% hoặc Kasuran: 0,2%. (Phun phòng vào đầu mùa mưa hoặc phun phòng bảo vệ các đợt lộc non.) Bệnh chảy gôm: Phytophthora sp -Triệu chứng Nấm P.parasitica phân bố rất rộng gây hại trên cây cam quýt hầu hết các nước trên thế giới. Bệnh thường xuất hiện và tấn công trên các vườn cam quýt trồng trên nền đất thấp, kém thoát nước, triệu chứng lúc đầu là vỏ của thân cây bị sủng nước ở xung quanh gốc hay ở chán hai, chán ba của cây, sau đó vỏ cây bị thối có màu nâu hợp thành những vùng bất dạng, kèm theo là ứ nhựa ra màu nâu đen và có mùi hôi. Triệu chứng xì mủ thân do nấm Phytophthora spp 23 Vào mùa mưa ở các vườn trồng mật độ dầy, kém thoát nước, ẩm độ không khí cao thì nấm Phytophthora dễ tấn công và gây hại nặng. Mật số nấm Phytopthora trong đất thông qua việc nhiễm trên bộ rễ mềm, khi gặp điều kiện nhiệt độ và ẩm độ cao thích hợp, những nang bào tử sẽ phóng thích bào tử động có hai roi, bào tử này thường bị hấp dẫn bởi những chất tiết ra từ những rễ non. Chúng nhiễm vào chóp rễ, nhiễm dần vào vỏ rễ và từ từ sẽ nhiễm toàn bộ Biện pháp p