Thiết kế trung tâm nhân giống, sản xuất cây con, hoa phong lan cắt cành

rong một tháng. Rất có lợi khi lặp lại việc bón phân cho cây trong suốt thời gian cây nở hoa. Lan hồ điệp đôi lúc cũng thu hút sâu hại giống như sâu đục nụ, nhện, rệp, ốc sên. Khi những con sâu hại bám vào lá sẽ được loại bỏ bằng nước xà phòng sau đó rửa sạch lại bằng một miếng vải mềm. Thậm chí bạn có thể sử dụng thuốc trừ sâu thương mại. Kích thích ra hoa Hoa lan hồ điệp tàn sau khi nở 3 tháng. Sau khi hoa tàn, bạn có thể điều khiển cho cây ra hoa lại bằng cách cắt bỏ toàn bộ cuống hoa. Thỉnh thoảng việc làm này cũng có thể cho một cụm hoa mới, mà nó có thể xuất hiện trong vòng 9 tháng. Phương pháp này rất tốt nếu cuống hoa già và có màu nâu. Nhưng, nếu cuống hoa còn màu xanh, bạn có thể cắt một đốt trên cuống hoa. Đoạn cành cắt bỏ dài khoảng 10-12cm. Điều này có thể giúp hình thành một cành mới trong vòng 2-3 tuần. Thay chậu Lan hồ điệp có thời gian sống rất dài. Điều đó có nghĩa là các bạn sẽ phải biết khi nào và làm như thế nào để thay chậu cho cây. Có hai lý do mà cây cần được thay chậu, hoặc là cây không sinh trưởng được trong chậu đang trồng hoặc giá thể bị phân hủy và không đủ không khí để duy trì cho rễ phát triển tốt Việc thay chậu có thể thực hiện một lần trong một năm hoặc hai năm. Mùa thích hợp nhất để thay chậu là mùa xuân. Rễ cây phát triển lan ra sẽ phủ lên chậu và giá thể ở trong chậu làm bịt kín các khe hở giữa các rễ, không có khoảng trống giữa giá thể và rễ cây. Điểm bắt đầu của thân cây nên được giữ một đoạn ngắn ở dưới giá thể. Sau khi thay chậu nên giữ cây trong bóng mát và tưới nước sau 3 ngày. Trồng lan không khó hay cầu kỳ. Bạn có thể tự hào sở hữu những cây lan nhập nội với những bông hoa đầy màu sắc. Hãy tự tin, chọn lan hồ điệp để làm cho cuộc sống của bạn tràn đầy màu sắc và hương thơm. 1.2.3. Nhu cầu và giá trị kinh tế của Lan Hồ Điệp Lan Hồ Điệp là loại hoa vương giả, với vẻ đẹp vương giả, quý phái nên khắp nơi trên thế giới ngày càng có nhiều người thích chơi hoa Lan. Chính vì vậy, hoa Lan là sản phẩm trồng trọt luôn có giá trị kinh tế cao. Bắt kịp thị hiếu này, ngày nay đã xuất hiện nhiều cơ sở kinh doanh hoa Lan với nhiều chủng loại, giá cả khác nhau. Thị trường hoa lan hiện nay rộng, nhu cầu của người tiêu dùng rất cao nhưng có một thực tế là ta vẫn phải nhập hoa thành phẩm từ Thái Lan, Đài Loan… Giống hoa đa số cũng nhập từ nước ngoài hoặc một hình thức tạo giống phổ biến là cấy mô từ giống của người ta vì trong nước cung cấp không đủ giống cung ứng. Theo khảo sát của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP.HCM, diện tích trồng lan ở TP.HCM hiện khoảng trên 50ha, tăng gấp 2 lần so với cách đây 2 năm. Đô thị hóa nông thôn, diện tích đất sản xuất ngày mỗi thu hẹp khiến ngành trồng hoa lan càng lộ rõ ưu thế của nó: chỉ cần diện tích nhỏ nhưng thu được lợi nhuận cao. Trên một ha đất trồng hoa lan cắt cành, có thể thu về trên một tỉ đồng mỗi năm. Cuối năm 2005, Trung tâm Giống và Kỹ thuật cây trồng Phú Yên đã cung cấp 20.000 cây lan con được sản xuất từ công nghệ nuôi cấy mô cho một đối tác ở TP Hồ Chí Minh xuất khẩu đi Đài Loan và Canada. Năm 2006 có thể cung cấp 300.000 - 500.000 cây lan cấy mô theo yêu cầu của khách hàng. Khác với nhiều loại cây trồng khác, đối với nghề trồng lan cắt cành, giống mới luôn là yêu cầu đặt ra hàng đầu, bởi thị trường khá nhạy cảm với mặt hàng này. Mỗi tháng, riêng về giống cây lan, TP.HCM nhập khoảng 40.000 cây lan giống, giá trung bình 45-50.000/ cây. Tính sơ sơ, tiền mua giống cho lan cắt cành, mỗi tháng, TP.HCM phải chi gần 2 tỉ đồng. TP.HCM là một thị trường tiêu thụ hoa lan các loại cực kỳ lớn, mỗi năm tiêu thụ hàng triệu cây hoa các loại, riêng hoa lan thì cũng khoảng 1 triệu cây. Có thể nói hiện nay sản xuất hoa lan nuôi cấy mô để kinh doanh thì không phải lo lắng nhiều về thị trường. Họ sẽ đề xuất mở rộng phòng mô nếu nhu cầu số lượng của phía đối tác tăng cao. Không những phải nhập về giống lan, ngay cả lượng hoa lan cắt cành sản xuất tại chỗ cũng chỉ đáp ứng 15% nhu cầu thị trường, 35% nguồn từ Đà Lạt chở về và 50% còn lại phải nhập từ các nước Thái Lan, Đài Loan. Chị Hồng, chủ cửa hàng hoa tại chợ Bến Thành cho biết, khách hàng khá chuộng lan cắt cành của Thái và Đài Loan bởi tính đa dạng của nó. Trung bình mỗi tuần, thị trường TP.HCM nhập hơn 20.000 cành lan Thái và 15.000 cành từ Đài Loan. Giá nhập tùy loại, giao động từ 4.000-6.000 đồng. Như vậy, chỉ tính riêng nguồn lan cắt cành từ hai nước này, mỗi năm, thành phố phải nhập gần 9 tỉ đồng. Trong giới trồng hoa lan cắt cành, trước hết phải nói đến anh Trần Văn Bạch ( Q.Tân Bình, Tp HCM), được mệnh danh là tỉ phú trồng lan cắt cành. Năm 1996, anh Bạch đầu tư 2.000 cây lan giống. Vụ đầu, mỗi tuần cắt hai lần, thu lợi khoảng 5 triệu đồng/ tháng. Đến nay, với trên 1ha lan cắt cành có trên 50.000 cây, lợi nhuận anh thu về mỗi năm gần tỉ đồng. Tại vườn lan của anh Thanh, mỗi cây lan có giá trung bình từ 100.000 đến 200.000 đồng, có cây thuộc loại “hàng độc” giá lên tới 4 – 5 triệu đồng. Từ khi trồng tới lúc thu là khoảng 40 ngày; dùng kéo sắc cắt cành, đóng gói, giao cho các chợ đầu mối. Giá bán từ 4.000 - 14.000 đ/cành; cây giống 25.000 - 45.000 đ/cây (tách từ cây mẹ). Qua việc trồng lan - cắt cành, mỗi năm gia đình chị Gấm thu nhập trên dưới 500 triệu đồng, từ việc bán hoa và lan giống. Các mô hình vườn ươm Lan Hồ Điệp 1.3.1. Nhà kính Nhà kính là một khu vực sản xuất bậc cao của vườn ươm với kết cấu sau: + Khung giàn làm bằng sắt để chống gió + Lắp các khung bằng những tấm kính trong suốt hoặc nhựa polyethylene + Có 1-2 cửa ra vào và có cửa sổ bằng kích thước cửa sổ của nhà bếp. + Nhựa bọc nhà kính là polyethylene từ 3-5 lớp, có phủ lưới màu đen hoặc xanh đen. Hình 1.8. Nhà kính + Hệ thống tưới phun, xịt những giọt nước đồng dạng và được lắp đặt ở cuối điểm nhà kính, có máng xối thoát nước, cửa trời đường kính 1,3m- chính giữa mỗi nhịp tại điểm cao nhất của kết cấu nhà kính. + Vị trí nhà kính nên chọn nơi quang đãng, có ánh sang, có hệ thống thoát nước, những nhà kính sử dụng lâu dài phải có nguồn nước ngàm thấp và đảm bảo độ sạch sẽ làm bằng gạch sẽ bền hơn. Các thiết bị như thiết bị phun tưới, thiết bị tăng nhiệt, thiết bị giữ ẩm, thiết bị che bong, các giá hoa và giàn treo. Tuỳ từng vùng, từng địa phương hoặc tuỳ chức năng mà nhà kính có thể được phân loại như sau: + Nhà kính mái chữ A + Nhà kính mái dạng vòm + Nhà kính một mái nghiêng + Nhà kính sinh sản ( với chức năng cung cấp hạt, giâm cành chăm sóc cây con. hệ thống thoát nước được treo trên trần) + Nhà kính vi tính hoá (phần mềm và phần cứng máy tính cho phép kiểm soát tự động nước phân phối và khí hậu trong nhà kính). Nhà kính có những ưu điểm nổi bật như: + Điều tiết nhiệt độ, ánh sang,độ ẩm, tạo ra một khu vực có khí hậu nhân tạo phù hợp với loại cây đang trồng trong nhà kính hiện tại. Hạn chế rửa trôi đất + Phòng chống sâu bệnh, ngăn chặn vi sinh vật có hại xâm nhập để cây trồng phát triễn và tăng năng suất chất lượng. + Quay vòng sử dụng nhanh, cho phép tối ưu sử dụng phân bón và phân phối số lượng trong suốt mùa vụ gieo trồng. + Kiểm tra thông số sản xuất bao gồm khí hậu, phân bón, kiểm tra sinh học bệnh cây và côn trùng. Bên cạnh những ưu điểm nổi trội nhà kính có một vài nhược điểm: + Các thiết bị tự động hầu hết nhập từ nước ngoài về, trong nước không tự sản xuất được. Đòi hỏi vốn đầu tư và xây dựng cao. Chi phí bảo hành các thiết bị tương đối lớn. + Yêu cầu người vận hành các thiết bị phải có chuyên môn cao, biết sử dụng các thiết bị một cách thành thạo các máy móc lắp đặt trong nhà kính. 1.3.2. Nhà lưới Trước đây nhà lưới được xây dựng khá đơn giản với những khung bằng gỗ chống, bao quanh lưới thép và trên phủ lưới nhựa nhưng hiện nay những người nông dân đã sử dụng cột bê tông, xà sắt và đầu tư một cách chắc chắn. Chiều cao của nhà lưới tối thiểu là 2m. Lưới để lợp mái có ô 2 x 2 mm, lưới treo xung quanh có ô 1 x 1 mm. Nhà lưới có thể lắp đặt các hệ thống phun tưới, làm mát nhưng còn thủ công hơn so với nhà kính. Hiện nay có các kiểu nhà lưới phổ biến trong sản xuất như: Hình1.9. Nhà lưới kín (trái) và nhà lưới hở (phải) Loại nhà lưới kín + Phủ hoàn toàn bằng lưới cả trên mái cũng như xung quanh, cả cửa ra vào cũng được phủ bằng lưới kín. + Mái bằng và mái nghiêng 2 bên. + Khung nhà làm bằng cột bê tông hoặc khung sắt hàn hoặc bắt ốc vít. + Chiều cao h=2-3 m, diện tích S=500-1000m2 + Lưới che bằng vải mùng màu trắng hoặc xanh lá cây. Loại nhà lưới hở + Được che chủ yếu trên mái và 1 phần bao xung quanh + Kiểu mái bằng và mái nghiêng 2 bên. + Khung nhà: cột bê tông hoặc khung sắt hàn hoặc bắt vít. + Chiều cao của nhà lưới loại này là h=2-2,5m với diện tích S=500-1000m2 + Mái lợp bằng lưới hoặc nylon màng nẹp bằng dây điện , mái trên mái dưới cách nhau một khe hở 25-30 cm ( có tác dụng đối lưu) Mặc dù nhà lưới có vốn đầu tư ít, dễ làm trong quy mô từng hộ gia đình nhưng nó cũng có những nhược điểm cơ bản về vật liệu như độ bền không cao, thời gian sử dụng ngắn, thời gian sử dụng tốt nhất là khoảng 6-8 tháng sau đó lưới bị rách và hư hỏng. Những vấn đề mà nhà lưới cũng chưa thể giải quyết được như: + Quy trình kỹ thuật canh tác cây trồng trong nhà lưới chưa được nghiên cứu một cách khoa học mà chủ yếu áp dụng từ quy trình canh tác ngoài đồng ruộng. Vấn đề sâu bệnh phát sinh trong nhà lưới do canh tác liên tục. + Chưa giải quyết được bài toán ảnh hưởng của gió, nhiệt độ cao trong nhà lưới. Chưa đảm bảo độ kín gió do đó dễ dàng bị các loại sâu hại có kích thước nhỏ xâm nhập. + Quy mô, diện tích nhà lưới chưa được xác định bao nhiêu là tối ưu phù hợp số lượng xác định, khả năng cơ giới hoá, hiệu quả kinh tế. 1.3.3. Mô hình vườn ươm kết hợp Cũng như trên thế giới, ở Việt Nam hiện nay có những mô hình kết hợp giữa nhà lưới và nhà kính tạo ra một quy mô vườn ươm khá hoàn chỉnh, vừa tiết kiệm chi phí mà vẫn thu được năng suất và chất lượng cao. Để áp dụng cho mô hình sản xuất thu hiệu quả kinh tế cao thì vườn ươm chia làm các khu nhà nhỏ như khu huấn luyện cây mô, khu chăm sóc cây con, khu chăm sóc cây trưởng thành, khu chuẩn bị đất, phân bón, giá thể và để các nguyên vật liệu khác…Các khu nhà nhỏ này có chức năng riêng biệt ứng với tên gọi. Chúng được phân cách bằng các luống đất hoặc các tấm lưới che bằng tre hoặc lưới sắt có mắt nhỏ. Các lối đi thông nhau trong các nhà nhỏ này khoảng 1-1,5m. Bên cạnh đó, các giàn tưới phun, các hệ thống giữ ẩm, hệ thống làm mát, hệ thống điều chỉnh ánh sáng có những điểm khác nhau nhằm phục vụ mục đích riêng của từng khu nhà. PHẦN II QUY TRÌNH SẢN XUẤT LAN 2.1. Quy trìnhcông nghệ sản xuất lan Hồ Điệp Lấy mẫu (phát hoa) Xử lý mẫu Cấy vào môi trường nuôi cấy tạo cụm chồi Cấy chuyền Tái sinh cây hoàn chỉnh Pha chế môi trường MS có bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng Pha chế môi trường Knudson C 5 tháng Xuất bán cây lấy hoa (300.000 cây/năm) Tạo cây hoàn chỉnh Tạo cây lấy hoa 5 - 6 tháng Vào chậu 3 tháng Huấn luyện Tạo cây con 3 tháng tuổi Xuất bán cây lan trong bình ( 800.000 cây/năm) Xuất bán cây lan nhỏ 3 tháng (500.000 cây/năm) 3 tháng Hình 2.1. Sơ đồ quy trìnhcông nghệ sản xuất lan Hồ Điệp 2.2. Thuyết minh quy trình sản xuất lan 2.2.1. Lấy mẫu Hồ điệp là một loại lan rất khó nhân giống, thường cho hệ số nhân giống rất thấp, để đáp ứng nhu cầu vào mẫu với số lượng lớn. Hơn nữa, chúng ta không thể dùng đỉnh sinh trưởng cho quá trình này được do phương pháp này thực hiện khó một cách thành công, đỉnh sinh trưởng quá bé nhỏ nên không thể tái sinh hoặc chết đi qua bước khử trùng. Chính vì thế ta dùng phát hoa làm vật liệu nuôi cấy, phát hoa Hồ điệp có chứa các mắt ngủ ở phần gốc, có bề mặt nhẵn bóng dễ khử trùng tỷ lệ thành công cao mà vẫn tạo được dòng cây về mặt di truyền. Chọn phát hoa: Phát hoa lan Hồ điệp được thu khi hoa đã nở hết trên cành. Chọn những phát to khoẻ, cắt những đốt chứa mắt ngủ dài 4cm, tách bỏ vỏ bao quanh mắt ngủ. Tình trạng mắt ngủ phải còn trắng xanh hay hơi đỏ của màu phát hoa, loại bỏ những mắt ngủ bị hoá đen và bị trầy sướt. 2.2.2. Xử lý mẫu Lau nhẹ mắt ngủ bằng cồn 700. Tiến hành lắc với xà phòng loãng trong 3 phút và rửa lại bằng nước sạch để loại bỏ hết xà phòng Trong tủ cấy, mẫu được ngâm trong cồn 700 trong 1 phút, sau đó được khử trùng với dung dịch javel có nồng độ 1:5 trong 25 phút Tiến hành rửa lại mẫu bằng nước cất vô trùng (3-5 lần) Loại bỏ các phần bị hỏng, cấy mẫu lên môi trường MS có bổ sung BA 3mg/l. Điều kiện nuôi cấy: mẫu nuôi cấy được đặt trong điều kiện 250C, chiếu sáng 12h và độ ẩm là 80%. Sau 10 tuần nuôi cấy, các chồi sinh dưỡng hình thành từ mắt ngủ phát hoa và mang các lá non đủ rộng để làm nguyên liệu khởi tạo protocorm từ mô lá. Hình 2.2. Tái sinh chồi từ phát hoa 2.2.3. Tạo cụm chồi Các mẫu lá thu được từ các chồi sinh dưỡng được cắt theo kích thước 5x5 mm. Các mẫu lá được đặt nuôi trên môi trường MS có bổ sung các chất điều hoà sinh trưởng thực vật NAA 1mg/l, BA 10 mg/l, Adenin 10mg/l. Để thuận tiện cho việc pha các môi trường nuôi cấy người ta thường chuẩn bị trước dưới dạng đậm đặc (dung dịch mẹ), sau đó chỉ cần pha loãng khi sử dụng. Các dung dịch đậm đặc được bảo quản dài ngày trong tủ lạnh thường hoặc tủ lạnh sâu. Các dung dịch mẹ sau khi pha chế, sử dụng tối đa trong 3 tháng, và tốt nhất là sử dụng trong tháng. Chuẩn bị môi trường Murashige - Skoog (MS, 1962) Chia môi trường MS ra làm 5 phần, pha riêng từng phần. Bảng 2.1. Thành phần 1 lít môi trường MS Dung dịch mẹ Nồng độ (mg/L) Dung tích dùng cho 1 L môi trường MS1 KNO3 1900 20 ml KH2PO4 170 NH4NO3 1650 MgSO4.7H20 370 MS2 CaCl2.2H2O 440 10 ml MS3 H3BO3 6,2 10 ml MnSO4.4H2O 22,3 CoCl2.6H2O 0,025 CuSO4.5H2O 0,025 ZnSO4.4H2O 8,6 Na2MoO4.2H2O 0,25 KI 0,83 MS4 FeSO4.7H2O 27,8 10 ml Na2-EDTA 37,3 MS5 myo-Inositol 100 10 ml Thiamine.HCl 0,1 Pyridoxine.HCl 0,5 Nicotinic acid 0,5 Glycine 2 Lấy 20 ml dung dịch mẹ MS1, 10 ml MS2, 10 ml MS3, 10 ml MS4 và 10ml MS5 cho vào cốc thủy tinh thứ nhất. Bổ sung các chất điều khiển sinh trưởng cần thiết ở các nồng độ khác nhau vào dung dịch MS: ú Nước dừa 15% ú NAA 1 mg/l ú BA 10 mg/l ú Adenine 10 mg/l Thêm 20 g saccharose vào và khuấy tan. Lấy 8 g agar cho vào 1 cốc thủy tinh khác , bổ sung 300 ml nước cất và đun sôi cho đến khi agar tan hết. Đổ dung dịch MS ở cốc thứ nhất vào cốc thứ hai đựng agar rồi thêm nước cất, định mức đến 1l rồi khuấy đều Đổ môi trường đã chuẩn bị vào các bình nuôi cấy, thể tích 40 ml/l bình. Cần chia xong môi trường thật nhanh trước khi dung dịch nguội xuống dưới 50oC. Dùng nút bông không thấm nước đậy kín lại rồi đem hấp khử trùng ở nhiệt độ 121oC, áp suất 1 atm/15 - 30 phút. Để nguội và ráo nước trên bề mặt môi trường thì mới dùng để nuôi cấy (thông thường môi trường sau khi nấu 2 ngày là có thể cấy được). Sau 10 tuần nuôi cấy, các protocorm được hình thành chủ yếu từ các mảnh lá ở phần gốc và ít ở các mảnh lá phần đỉnh. Sau một thời gian, các chồi xuất hiện xung quanh mép lá ( nơi có vết thương ) tiếp tục phát triển trong khi phần mô lá ban đầu bị hoại đi. Phiến lá ban đầu được sử dụng như nguồn dinh dưỡng khởi đầu cho protocorm và cho chồi sau này nhưng hệ thống mạch của chồi được hình thành thì hoàn toàn độc lập với hệ thống mạch của mô mẹ. Hình 2.3. Thể protocom 2.2.4. Cấy chuyền Trung bình cứ một cụm chồi ban đầu sau 2 tháng sẽ cho 6 cụm chồi mới. Các cụm chồi này có thể chia ra và tiếp tục nhân lên. Thực hiện thao tác cấy chuyền như sau: - Dùng que cấy lấy hết cụm chồi trong bình nuôi ra đĩa petri sạch vô trùng, dùng dao cấy phân cắt cụm chồi thành các cụm nhỏ, trung bình cứ 1 cụm chồi ta chia được 6 phần nhỏ. + Lấy 1 phần nhỏ đem đi nuôi cấy trong bình có chứa môi trường MS bổ sung để sau có thể nhân tiếp. + 5 phần còn lại ta nuôi trong bình nuôi cấy có chứa môi trường Knudson C để tái sinh cây. Như vâỵ, hệ số nhân chôì ở đây là 5. Cứ 1 phần nhỏ sẽ cấy trong một bình môi trường tái sinh cây. Các bình sau khi nuôi cấy, đem nuôi trong giàn nuôi cấy với điều kiện nhiệt độ 22-27 0C, cường độ chiếu sáng là 2000 - 4000 lux. 2.2.5. Tái sinh thành cây hoàn chỉnh Sau khi nhân nhanh ta tiến hành tái sinh thành cây hoàn chỉnh có đầy đủ các bộ phận dinh dưỡng bằng cách cấy chuyền vào môi trường Knudson C để tái sinh cây. Quá trình tái sinh cây phụ thuộc rất lớn vào thành phần môi trường, thông thường chúng ta có thể dùng môi trường Knudson C bình thường nhưng để quá trình này nhanh hơn thì thường bổ sung thêm BA (1mg/l) vào môi trường này. Bảng 2.2. Thành phần 1 lít môi trường Knudson C Thành phần Hàm lượng trong 1 lít môi trường Ca(NO3)2.4H2O 1 g KH2PO4 0,25 g FeSO4.7H2O 0,025 g MgSO4.7H2O 0,25 g (NH4)2SO4 0,50 g Đường saccharose 20 g Agar 10 g Nước cất vừa đủ 1 lít Lan có khả năng tái sinh thành cây hoàn chỉnh trong điều kiện invitro khá lâu ở nhiệt độ 22- 270C, cường độ chiếu sáng 2000 - 4000 lux, quang kỳ là 14 giờ, thời gian khoảng 4-6 tháng. 2.2.6. Tạo cây con hoàn chỉnh Sau khoảng 6 tháng cây lan nuôi cấy mô sẽ đạt kích thước khoảng 8-10 cm có đầy đủ các bộ phận dinh dưỡng thì có thể được xuất ra thị trường tiêu thụ ở những nơi có yêu cầu. Vì cây nuôi cấy mô nằm trong bình nên rất dễ vận chuyển đi xa. 2.2.7. Huấn luyện lan nuôi cấy mô hoàn chỉnh Trước khi đưa cây lan ra nhà kính nuôi lan chúng ta cần huấn luyện nhằm mục đích để cây lan quen dần với nhiệt độ bên ngoài vườn ươm bằng cách: chuyển các bình chứa lan ra nhiệt độ bình thường bên ngoài, tránh nắng trực tiếp chiếu rọi vào các bình nuôi cây lan, thời gian để ở ngoài có thể từ 1 đến 2 tuần. Chai hoặc hộp nuôi cấy mô lấy ra từ phòng thí nghiệm được đặt vào kệ vườn ươm cho thích nghi dần điều kiện vườn ươm. - Lấy lan con ra khỏi chai hoặc hộp mô bằng cách cho nước sạch vào chai hoặc hộp lắc nhẹ để tách lớp thạch và cây ra. Sau đó dốc ngược vào thau nước sạch cho thạch và cây tuột ra khỏi chai/hộp. - Rửa sạch môi trường bám trên lan con bằng cách rửa nhiều lần nước sạch trong thau nhựa. Tránh làm tổn hại đến lá, rễ… và loại bỏ các lá bị hư thối. Không nên để cây con quá lâu trong môi trường nước vì lá, rễ có bị thương thì dễ bị úng, thối chết. - Ngâm lan con vào thau nhựa chứa nước pha thuốc nấm nồng độ1‰ trong vòng 2 phút, sau đó vớt ra cho vào rổ nhựa, sắp xếp các cây theo thứ tự lớn nhỏ để cho ráo nước. 2.2.8. Chuẩn bị chậu và giá thể Chuẩn bị chậu Chậu trồng bằng nhựa hay đất nung, có lỗ xung quanh đều khắp, kích cỡ tuỳ loại và độ tuổi. Chọn chậu không sâu, nhỏ, màu trắng hoặc trong suốt thì thuận lợi cho bộ rễ phát triển. Thường chọn chậu có nhiều lỗ thoáng để dễ thoát nước và lưu thông khí...Tuỳ theo giai đoạn và tuổi cây mà thay dần các chậu lớn hơn cho phù hợp. Các châụ lan cần chọn cùng kích cỡ, cùng giống, cùng độ tuổi, bố trí theo từng khu vực để dễ chăm sóc. Chuẩn bị giá thể Sử dụng than gỗ, xơ dừa, mụn dừa, vỏ dừa, rêu nước, than gỗ, gạch non, đá bọt bazan, dớn cọng, dớn mềm, rêu Chi Lê, một số loại đá khoáng tự nhiên...làm giá thể để trồng lan. - Than gỗ cần chặt khúc, kích thước 1 × 2 × 3 cm, than phải ngâm, rửa sạch, phơi khô. - Cám dừa được sàng sạch, loại bỏ tạp chất, ngâm trong nước vôi 5% trong 3 ngày, vớt ra rồi ngâm rửa sạch nước vôi, phơi khô và bảo quản nơi khô ráo - Xơ dừa xé cho tơi ngâm khoảng 1 tuần cho bớt tanin rồi đem phơi khô. Mụn dừa cũng cần rửa sạch phơi khô. Vỏ dừa chặt khúc 1 × 2 × 3 cm xử lý bằng nước vôi 5%. Tỷ lệ phối trộn giá thể cho lan Hồ điệp Lan từ 0 - 6 tháng tuổi: dùng giá thể là 100% cám dừa hay dớn trắng . Các giá thể trước khi trồng phải được ngâm và xả nước nhiều lần và phải xử lý thuốc nấm để phòng bệnh. - Tiến hành trồng cây ra vỉ nhựa, bên dưới mỗi đáy ly ta lót một miếng xốp để giúp hút nước và thoát nước. Cách trồng: quấn quanh lớp rễ bằng miếng xơ dưa hoặc là dớn trắng . Sau đó cho vào vỉ hoặc chậu. - Cho vỉ trồng ra nơi thuần dưỡng. Dùng bình xịt tưới nước 2-4 lần/ngày tuỳ theo mùa nắng hay mùa mưa. Chú ý chỉ tưới nước ướt lá. Hình2.4. Vỉ trồng lan Lan từ 6 tháng tuổi trở lên: 60% than củi +20% vỏ dừa chặt khúc +20% rêu nước (nếu là rêu Chi Lê thì càng tốt). Hình2.5. Vỏ dừa chặt khúc 2.2.9. Kỹ thuật chuyển chậu Sau khi đưa từ bình thủy tinh ra trồng trong khay nhựa, khoảng 3-4 tháng có thể chuyển chậu 1 lần. Đối với Lan Hồ điệp, thời gian từ khi trồng cây cấy mô đến lúc ra hoa là khoảng hơn 1 năm. Từ cây con, sau khoảng 3- 4 tháng trồng, chúng ta sẽ chuyển chậu và cây con sẽ phát triển thành cây trung. Cứ thế sau khoảng 3- 4 tháng trồng, chúng ta tiếp tục chuyển chậu, cây trung sẽ phát triển thành cây đại rồi thành cây vòi mang nụ hoa và bắt đầu trổ bông. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng, nhu cầu nước tưới, ánh sáng, độ ẩm… cần được cung cấp và điều chỉnh hợp lí theo từng giai đoạn. + Kỹ thuật chuyển chậu lần thứ nhất Sau khi trồng được từ 4 - 6 tháng, lan được chuyển sang chậu có đường kính 8,3cm. Lấy cây ra khỏi bầu, tách bỏ giá thể cũ và thay bằng giá thể mới rồi trồng lại vào chậu mới nhẹ nhàng tránh làm tổn thương đến rễ. Dưới đáy chậu nên lót 1 - 2 miếng xốp giúp chậu thoát nước tốt, tránh làm cây bị úng. Để chăm sóc cho cây sau khi thay chậu lần 1 phải phun dung dịch diệt khuẩn. Trong từ 3 - 5 ngày đầu không cần tưới nước nhưng vẫn phải giữ ẩm cho cây cũng như môi trường xung quanh. + Kỹ thuật chuyển chậu lần thứ hai Lúc này cây được từ 16 - 20 tháng, đường kính chậu chuyển sang phải đạt 12 cm. Cách thay chậu lần này tương tự như lần đầu nhưng chú ý dùng dao, kéo sắc cắt bớt các rễ già trước khi trồng lại. Chú ý trong giai đoạn này chế độ che sáng như sau: ánh sáng mùa hè giảm từ 60-70%, mùa đông giảm 40-50%, nhiệt độ từ 20 – 280C, độ ẩm từ 70 - 85%. Sau khi chuyển chậu lần thứ 2: từ 5-6 tháng cây có từ 4 lá và bắt đầu phân hoá mầm hoa. Trong thời gian này cần duy trì nhiệt độ thấp từ 18 – 250C hoặc nhiệt độ chênh lệch ngày đêm từ 8 – 10 0C. Lan Hồ điệp có hoa liên tục do đó xử lý nhiệt độ thấp càng dài thì hoa càng nhiều, khoảng cách giữa các hoa càng ngắn. Nếu nhiệt độ trên 25 0C thì không thể phân hoá hoa và dưới 15 0C thì không ra nụ, ra hoa. 2.2.10. Chăm sóc lan Yêu cầu về ánh sáng và nhiệt độ Lan hồ điệp cần ánh sáng để phát triển tốt. Lan hồ điệp ưa thích một vị trí gần nơi có ánh sáng nhưng ánh sáng mặt trời trực tiếp thì không nên, đặc biệt hướng mặt trời chiếu vào lúc sáng sớm hoặc chiều muộn là lý tưởng. Ta có thể cho đèn chiếu sáng nhân tạo. Các đèn chiếu sáng nên đặt ở phía trên của cây và nên chiếu ít nhất 12 đến 16 giờ hàng ngày. Trường hợp ở trong nhà kính, ta nên che bằng tấm vải, nhất là trong mùa hè. Loài lan này cần nhiệt độ ban ngày là 18-290C và nhiệt độ ban đêm là 13-180C. Trong suốt mùa thu, nhiệt độ nên duy trì dưới 160C liên tục trong 3 tuần khi cụm hoa bắt đầu xuất hiện. Thông thường sự thay đổi bất thường về nhiệt độ và độ ẩm có thể là nguyên nhân làm rụng nụ. Ẩm độ và nước tưới Lan hồ điệp cần 50-80% độ ẩm. Nếu độ ẩm thấp hơn bạn có thể dùng màn che, nhưng thỉnh thoảng việc làm này có thể gây ra nấm bệnh. Mùa hè tưới nước 7 ngày/lần; mùa đông tưới nước 10 ngày một lần. Nước tưới cho lan phải là nước sạch, nếu nước giếng khoan phải qua hệ thống lọc. Lan Hồ điệp có đặc điểm chịu ẩm, nhưng không chịu nước do đó chúng ta chỉ nên tưới nước cho lan ở gốc. Nếu nước nhiễu từng giọt trên lá, lá sẽ dễ bị thối. Khi có nước đọng trên lá, lá sẽ có nhiều đốm đen rồi thối nhũn. Cho nên nhà kính trồng Lan Hồ điệp thường có mái che làm bằng tấm lợp nylon trong, vừa có đủ sáng vừa che được nước mưa nhỏ giọt đồng thời tránh vi khuẩn, mầm bệnh có thể hiện diện trong không khí. Thời gian tốt nhất để tưới nước là buổi trưa, vì lá sẽ khô cho tới tối. Nước dính lại có thể dẫn đến sự thối lá. Vì thế, cách tốt nhất là tưới nước cho cây phù hợp với từng mùa, đồng thời cũng xem xét nhu cầu nước và giá thể sử dụng (giá thể thường được sử dụng là dến trắng, vỏ cây dương xỉ, than củi….). Phân bón và thuốc trừ sâu Phân bón nên được sử dụng thường xuyên hơn vào mùa hè, khi cây đang trong giai đoạn tăng trưởng. Trong mùa đông, cây sẽ sử dụng ít hơn. Luôn tưới nước cho cây đầy đủ trước khi bón phân. Chế độ dinh dưỡng cho cây như sau: Cho vào mỗi chậu 1 viên phân tan chậm và sử dụng phân NPK có tỷ lệ 20:20:20, tưới hoặc phun 10 ngày/ lần (nồng độ 2-3g/ 10 lít nước sạch). Ở thời kỳ ra hoa, cây được tưới hoặc phun dinh dưỡng NPK. Khi thấy cây lan nhú hoa tưới phân NPK 6:30:30 nồng độ 2g/lít nước, thời gian phun 7-10 ngày/lần, để cho hoa mập hơn, bền và sắc hoa tươi lâu hơn. Ngoài ra để hoa được bền lâu, khoảng 1-2 tháng cần đặt cây ở nơi thoáng mát, nhiệt độ thích hợp 20-25oC, ánh sáng che bớt 70%. Đặc biệt khi cây nở hoa người trồng không nên tưới nước hoặc dinh dưỡng lên hoa vì nước sẽ làm hoa úng hoặc bị cháy nắng. Khi hoa nở gần tàn, cây có hiện tượng yếu đi nên cắt ngay cành hoa và tưới phân NPK 30:10:10 để dưỡng cây. Lan hồ điệp đôi lúc cũng thu hút sâu hại giống như sâu đục nụ, nhện, rệp, ốc sên. Khi những con sâu hại bám vào lá sẽ được loại bỏ bằng nước xà phòng sau đó rửa sạch lại bằng một miếng vải mềm. Thậm chí ta có thể sử dụng thuốc trừ