Thực trạng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành nghề truyền thống ở tỉnh Hà Nam

cho phát triển các ngành kinh tế của tỉnh nói chung và ngành nghề nông thôn nói riêng. 2.3. Cơ sở hạ tầng kinh tế - kỹ thật. Tỉnh Hà Nam là một trong những tỉnh sớm hoàn thiện hệ thống đường giao thông nông thôn. Hiện nay, 100% số xã có đường ô tô đến tận trung tâm xã, 100% số xã có điện lưới quốc gia. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống lưới điện, đường giao thông nông thôn đang xuống cấp trầm trọng. Tỉnh Hà Nam là một trong những tỉnh được Nhà nước công nhận phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở sớm so với cả nước. Trình độ dân trí cao thì khả năng tiếp thu công nghệ mới, thay đổi mẫu mã có nhiều sản thuận lợi, đáp ứng nhu cầu về chất lượng sản phẩm ngày càng tăng của quá trình hội nhập kinh tế. 2.4. Phong tục, tập quán. Hà Nam là một trong các tỉnh thuộc khu vực kinh tế Đồng bằng sông Hồng. Do đó có những nét chung về phong tục tập quán cổ truyền của cả vùng. Cũng là vùng mang đặc trưng của nền văn hoá lúa nước, dân số chủ yếu tập trung ở khu vực nông thôn làm nông nghiệp. Văn hoá của các làng nghề với các thể chế cộng đồng chứa đựng những quan hệ huyết thống, láng giềng, nghề nghiệp với các phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội mang đậm những sắc thái riêng, đã tạo nên bản sắc truyền thống văn hoá phong phú của dân tộc. Mỗi làng nghề đều thờ phục một thành hoàng làng hoặc ông tổ nghề. Làng nghề mây giang đan Ngọc Động hiện có đền thờ ông tổ của nghề, nơi đây cũng là nơi các hộ tham gia sản xuất tập chung. Tóm lại: Hà Nam là một tỉnh có vị trí rất thuận lợi cho phát triển, giao lưu kinh tế nói chung và phát triển ngành nghề nông thôn phát triển. Hà Nam có hệ thống đường giao thông rất thuận lợi cho việc mở rộng thị trường tiêu thụ, rất thuận lợi cho việc cung cấp nguyên vật liệu cho sản xuất ngành nghề. Hà Nam hiện nay vẫn là một tỉnh lao động chủ yếu làm nông nghiệp, do đó tỷ lệ lao động thất nghiệp vẫn cao: khoảng 6% - 10%/năm. Đặc biệt là tỷ lệ sử dụng thời gian lao động ở nông thôn mới đạt 80,65% (2005), nên thời gian nhàn rỗi của người dân là rất nhiều. Do đó việc thu lao động vào sản xuất ngành nghề là rất thuận lợi.Đây là một thuận lợi rất lớn cho phát triển ngành nghề phi nông nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi thì việc phát triển ngành nghề truyền thống ở Hà Nam hiện đang gặp khó khăn rất lớn, về cơ sở hạ tầng hiện đang xuống cấp rất trầm trọng mà chưa được tu sửa. Lực lượng lao động tuy dồi dào nhưng chưa được đào tạo nghề một cách đầy đủ. Vấn đề ô nhiễm môi trường cũng đang là một khó khăn nổi lên đối với các làng nghề. II. Thực trạng phát triển ngành nghề truyền thống ở tỉnh Hà Nam Nghiên cứu thực trạng ngành nghề và làng nghề có ý nghĩa rất quan trọng, bởi từ đó có thể định hướng chính xác, tìm ra nguyên nhân, các cơ chế và quy luật vận động, các mối quan hệ sinh thái, xã họi, kinh tế cho sự hình thành, phát triển và biến đổi của các nghề, các trung tâm sản xuất hàng thủ công. Nó sẽ giúp cho chúng ta những căn cứ để suy nghĩ, tính toán và từ đó có cơ sở để hoạch định chính sánh phát triển làng nghề và ngành nghề trong bối cảnh đổi mới mở cửa, đẩy nhanh nhịp độ phát triển nền kinh tế, xã hội theo hướng công nghiệp hiện đại. 1. Số lượng và quy mô làng nghề tỉnh Hà Nam Hiện nay, Hà Nam có tổng cộng là 40 làng nghề, trong đó có 16 làng nghề truyền thống và 24 làng nghề mới. Xét trên tiêu chí chủng chủng ngành nghề, ở Hà Nam bao gồm các ngành nghề chủ yếu sau: + Làng nghề chế biến nông sản thực phẩm + Làng nghề dệt may + Làng nghề thủ công mỹ nghệ + Làng nghề cơ khí Trong đó làng nghề thủ công mỹ nghệ chiếm 65% tổng số làng nghề hiện có ở tỉnh, đây là nhóm làng nghề đang phát triển rất mạnh mẽ trong toàn tỉnh và sản phẩm của các làng nghề này đang rất được ưa chuộng trên thị trường đặc biệt là thị trường nước ngoài. Làng nghề chế biến nông sản thực phẩm cũng chiếm tới 20% tổng số làng nghề trong tỉnh, làng nghề dệt may chiếm 12,5%, làng nghề cơ khí chiếm 2,5% (chỉ có một làng nghề) . Nếu chia theo nhóm nghề ta có như sau: Mây giang đan,Thêu ren,Sản xuất bánh đa nem, Chế biến lương htực phẩm, Cơ khí, Làm trống, Sừng, Nghề dệ, may, ươm tơ Trong đó thì chỉ có một số làng nghề là làng nghề truyền thống, còn lại là làng nghề mới. Nổi bật nhất và hiệh đang phát triển mạnh là những làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống như: dệt lụa Nha Xá (Duy Tiên), mây giang đan Ngọc Động (Duy Tiên), thêu ren Thanh Hà (Thanh Liêm) ngoài ra một số làng nghề hiện nay đang hoạt động cầm chừng, sản xuất mang tính chất gìn giữ nghề truyền thống do gặp một số khó khăn trong sản xuất, đặc biệt là khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, trong tổng số nghề ở Hà Nam thì làng nghề phát triển tốt chiếm khoảng 35%, khá 40% còn lại là hoạt động cầm chừng. Trong một số làng nghề trước đây chỉ có một nghề thì nay có nhiều nghề thể hiện sự tìm tòi, năng động trong nền kinh tế thị trường nhằm hạn chế những rủi ro trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngành nghề nông thôn tỉnh Hà nam chủ yếu là hình thức hộ gia đình kiêm ngành nghề : chiếm tới 88,12% tổng số cơ sở, hộ tham gia hoạt động ngành nghề nông thôn. Hộ chuyên hoạt động sản xuất sản xuất ngành nghề còn chiếm tỷ lệ nhỏ: 10, 3%. Hộ chuyên hoạt động sản xuất ngành nghề chủ yếu thuộc các làng nghề truyền thống, như làng nghề mây giang đan Ngọc Động (Duy Tiên), làng nghề thêu ren Thanh Hà (Thanh Liêm), làng nghề sản xuất bánh đa nem Nguyên Lý (Lý Nhân), làng nghề lụa Nha Xá (Duy Tiên)... Tuy nhiên, ở các làng nghề truyền thống này thì đa số hộ gia đình vẫn làm nông nghiệp kiêm hoạt động ngành nghề. Đây là đặc thù của vùng nông thôn Việt Nam nói chung và Hà Nam nói riêng. Trong vài năm gần đây cơ cấu, tổ chức sản xuất của một số ngành nghề đã thay đổi. Khác với trước kia, các hộ ngành nghề đều là xã viên hợp tác xã ngành nghề, và các hợp tác xã đứng ra tiêu thụ sản phẩm cho toàn làng nghề. Hiện nay, ở một số làng nghề đã xuất hiện các doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, các cơ sở tư nhân làm đầu mối thu gom sản phẩm và giao mẫu hàng cho các họ gia đình. Các hộ gia đình tham gia sản xuất ngành nghề làm vệ tinh cho các doanh nghiệp, cơ sở cùng phát triển. Một số nghề trruyền thốmg mà sản phẩm đang được người tiêu dùng ưa chuộc thì không những các hộ trong làng nghề tham gia sản xuất mà đã có xu hướng mở rộng ra các xã khác, vùng khác. Tuy nhiên, hiện nay chưa có một cơ sở lớn nào đứng ra làm đầu mối thu gom sản phẩm, tiêu thụ sản phẩm cho các hộ trong toàn làng nghề. Đó là khó khăn lớn nhất đối với làng nghề, nó đã ảnh hưởng đến việc tiêu thụ, thu nhập của hộ sản xuất ngành nghề. Tóm lại, cơ cấu ngành nghề nông thôn nói chung ngành nghề truyền thống nói riêng ở tỉnh Hà Nam vẫn còn nhỏ lẻ, đa số vãn là hộ gia đình ngành nghề kiêm làm nông nghiệp. 2. Lao động và chuyên môn, kĩ thuật của lao động ngành nghề truyền thống Trung bình diện tích canh tác trên nhân khẩu toàn tỉnh là 448 m2/nhân khẩu. Đặc biệt ở một số địa còn rất thấp như ở Thanh Hà (Thanh Liêm) diện tích canh tác bình quân là 346 m2/nhân khẩu; ở Ngọc Động (Duy Tiên) diện tích canh tác chỉ là 324 m2/nhân khẩu; ở Nguyên Lý (Lý Nhân) bình quân 342 m2/nhân khẩu. Cũng chính vì diện tích canh tác thấp (chưa đạt 1 sào Bắc Bộ trên một đầu người) nên lực lượng lao động ngành nghề nông thôn rất lớn. Lực lượng lao động ngành nghề tập trung chủ yếu ở hình thức hộ gia đình làm nông nghiệp kiêm hoạt động ngành nghề (chiếm 73,3% tổng lao động ngành nghề), các thành viên trong gia đình tham gia sản xuất ngành nghề trong những lúc nông nhàn; hộ chuyên ngành nghề ở tỉnh hiện vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ (9,5% tổng lao động ngành nghề). Theo loại ngành nghề thì lực lượng lao động ngành nghề nông thôn tập trung ở hai nhóm chính là sản xuất tiểu thủ công nghiệp- công nghiệp (chiếm 50%) và chế biến lương thực thực phẩm (chiếm 16%). Như vậy, sự phát triển của ngành nghề truyền thống ở tỉnh đã tạo ra hàng nghìn chỗ làm việc cho người nông dân những lúc nông nhàn, giải quyết việc làm tại chỗ cho nông dân mà không phải dời quê hương ra các đô thị lớn kiếm việc làm những lúc nông nhàn. Có thể nói các làng nghề đã có những đóng góp tích cực trong việc nâng cao đời sống văn hoá, tình thần của người dân mà trực tiếp là những lao động nghề. Về trình độ chuyên môn kỹ thuật do hầu hết các nghề là đơn giản nên lao động chủ yếu không được đào tạo hoặc chỉ được học tập qua những lớp ngắn hạn. Các làng nghề truyền thống chủ yếu đào tạo bằng phương thức truyền nghề. Tuy nhiên, do các làng nghề phát triển ngày càng mạnh một số lao động đã tách ra tham gia vào đội ngũ lao động quản lý. Một số trong những người này đã qua các lớp trung cấp, một số có trình độ đại học. Mặc dù vậy, trình độ lao động nhìn chung vẫn còn thấp chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển. Thực tế cho thấy lao động ngành nghề nông thôn tỉnh Hà Nam phần lớn chưa qua đào tạo chuyên môn kỹ thuật, đặc biệt là lao động sản xuất nghề truyền thống như mây giang đan, thêu ren. Tổng số lao động đã tăng lên nhưng số lao động không có chuyên môn kỹ thuật ( lao động tự học) vẫn chiếm phần lớn. Điều này có nghĩa là phần lớn lao động ngành của tỉnh là tự học, tự nâng cao tay nghề trong quá trình sản xuất. Việc mở rộng các lớp đào tạo chuyên môn kỹ thuật ngành nghề hoặc cử lao động đi học ở các trung tâm đào tạo nghề của tỉnh, Trung Ương còn hạn chế. Số lao động là công nhân kỹ thuật, thợ giỏi, thợ cả, nghệ nhân còn chiếm tỷ lệ nhỏ chưa đáp ứng đủ cho quá trình đẩy mạnh phát triển ngành nghề một cách nhanh chóng. Các nghệ nhân, thợ giỏi người có trình độ cao đẳng, đại học trong sản xuất ngành nghề truyền thống của tỉnh hầu như rất ít Nhìn chung, chất lượng lao động ngành nghề truyền thống của tỉnh còn thấp, thiếu lực lượng lao động có tay nghề cao,đặc biệt là lao động quản lý có trình độ cao. Năng lực đội ngũ lao động quản lý trong các cơ sở ngành nghề có nhiều hạn chế, còn thiếu những hiểu biết về kinh tế thị trường. Trong thời gian tới cần phải có những biện pháp nâng cao chất lượng lao động, nhất là những người quản lý trong các cơ sở chuyên ngành nghề, có như thế thì ngành nghề nông thôn nói chung và ngành nghề truyền thống nói riêng mới có thể phát triển vững chắc được. 3. Vốn đầu tư cho sản xuất ngành nghề. Vốn là yếu tố quan trọng đảm bảo cho các làng nghề, ngành nghề truyền thống hoạt động được trong cơ chế thị trường. Nhu cầu về vốn cho sản xuất ở các làng nghề đòi hỏi ngày càng lớn. Trước đây, vốn của các hộ sẳn xuất kinh doanh trong các làng nghề rất nhỏ bé, thường là vốn tự có của các hộ gia đình hoặc vay mượn bà con họ hàng, láng giềng, nên quy mô sản xuất không được mở rộng. Ngày nay, trong trong điều kiện của nền kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt, nhu cầu về vốn đã khác trước, đòi hỏi các hộ, cơ sở sản xuất kinh doanh trong các làng nghề phải có lượng vốn khá lớn để đầu tư cải tiến công nghệ, đưa thiết bị máy móc tiên tiến vào một số khâu, công đoạn, khâu công việc có thể thay thế kỹ thuật lao động thủ được. Nhằm nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của thị trường. So với các làng nghề trong cả nước ở Hà Nam mức vốn đầu tư không lớn. Hầu như ở Hà Nam ngành nghề đều có mức đầu tư thấp như: mây giang đan, thêu làm nón.... nhưng đối với các cơ sở thì mức đầu tư tương đối cao đối với các nghề này. Tỷ lệ hộ/cơ sở phải đi vay vốn chiếm từ 25 - 60% trong đó, đối với cơ sở chuyên ngành nghề tỷ lệ vay ngân hàng đạt tỷ lệ cao 76,9% so với 28,53% hộ chuyên và 21,52% hộ kiêm. Như vậy, tỷ lệ vốn vay từ ngân hàng còn rất thấp đối với hộ gia đình hoạt động ngành nghề, nguồn vốn từ các chương trình Nhà nước không đáng kể, mặc dù phát triển ngành nghề nông thôn là một chương trình kinh tế lớn của Hà Nam song xem ra còn thiếu những biện pháp cụ thể như hỗ trợ vốn cho người sản xuất. Yêu cầu về vốn đầu tư ban đầu cho các ngành nghề ở Hà Nam thường không lớn, đây là một thuận lợi cho việc phát triển các làng nghề. Tuy nhiên, để sản phẩm của các ngành nghề có chất lượng cao, có khả năng cạnh tranh trên thị trường thì chúng ta phải đầu tư nhiều hơn nhất là đầu tư đổi mới công nghệ, xây dựng nhà xưởng. Trong số vốn đầu tư cho trang thiết bị sản xuất không tính đầu tư cho nhà xưởng ở các hộ vì hầu hết ở các làng nghề người ta lấy nhà ở làm nơi sản xuất. Như vậy, vốn đầu tư cho sản xuất ngành nghề nông thôn của các hộ gia đình chủ yếu là vốn lưu động. Như vậy, để tham gia sản xuất ngành nghề nào đó trong tỉnh thì hộ không phải huy động lượng vốn lớn. Trung bình mỗi hộ có khoảng 300 000 đồng- 1 triệu đồng là có thể tham gia sản xuất một nghề nào đó cho một cơ sở. Đây là một thuận lợi nhất lớn cho việc phát triển ngành nghề truyền thống của tỉnh Hà Nam. Tóm lại, hiện nay ngành nghề truyền thống của tỉnh Hà Nam đang gặp khó khăn về vốn để mở rộng sản xuất, lượng vốn hiện vẫn chưa đủ đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh ngành nghề. Do đó tỉnh cần có những biệp pháp hỗ trợ về vốn cho các cơ sở, hộ gia đình nhằm tạo động lực thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của ngành nghề truyền thống trong toàn tỉnh. 4. Sản phẩm, thị trường của sản xuất ngành nghề. 4.1 Sản phẩm. Sản phẩm của ngành nghề nông thôn tỉnh Hà Nam khá phong phú đa dạng, đáp ứng theo yêu cầu của thị trường. Các sản phẩm của ngành nghề chủ yếu đã ở dạng thành phẩm, có thể đem tiêu thụ ngay đến tay người tiêu dùng tong và ngoài nước. Thực tế hiện nay cho thấy một số sản phẩm chủ yếu của ngành nghề truyền thống ở Hà Nam là: sản phẩm mây, giang đan; sản phẩm thêu ren, bánh đa nem; sừng mỹ nghệ, may mặc quần áo, khăn mặt, khăn bông, bún bánh, rượu, sen hồng, sen trắng, dũa cưa, gốm sứ; hương đen, giường tủ, ươm tơ, dệt lụa, thảm đay; đậu phụ, làm nón, làm lông ni giả, làm trống, làm cót... ngoài ra còn có một số loại sản phẩm khác. Trong đó hiện nay phát triển nhất là: thêu ren và mây giang đan với những chủng loại mặt hàng rất phong phú đa dạng. Mặc dù chủng loại sản phẩm ngành nghề rất phong phú đa dạng nhưng chất lượng sản phẩm chưa cao; một số nghề chưa có sản phẩm mạng tính nghệ thuật, truyền thống và đòi hỏi tay nghề của người thợ. Như sản phẩm gốm sứ, mây giang đan, thêu ren... vẫn là những sản phẩm rất giản đơn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số lượng sản phẩm của ngành nghề đó. Nhìn chung chất lượng sản phẩm là do trình độ của người lao động quyết định trực tiếp vì hầu hết ngành nghề ở Hà Nam là nghề thủ công, tiếp đến là yếu tố công nghệ, thiết bị (mẫu mã hàng hoá) cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm. Vậy, nhìn chung sản phẩm của ngành nghề nông thôn tỉnh Hà Nam tuy phong phú, đa dạng nhưng chất lượng sản phẩm không cao, nhiều sản phẩm của làng nghề truyền thống nhưng lại rất giản đơn, chưa mang được tính nghệ thuật, truyền thống. Điều này ảnh hưởng rất lớn tới việc cạnh tranh trên thị trường đối với sản phẩm cùng loại của điạ phương khác. Nhiều khi các cơ sở chỉ chạy theo những hợp đồng mua bán sản phẩm trước mắt mà không nghĩ tới những sản phẩm có chất lượng cao, đòi hỏi tính nghệ thuật cao, độ tinh xảo của bàn tay người thợ và mang nét đặc trưng của nghề truyền thống, của làng nghề. Đây là một hạn chế rất lớn vì để phát triển lâu dài và bền vững thì cần phải hướng tới những sản phẩm đó. Vì vậy, các cấp, các ngành của tỉnh phải có các biện pháp khuyến khích, tìm thị trường tiêu thụ cho những sản phẩm này, giúp các làng nghề phát triển manh mẽ hơn. 4.2.Thị trường tiêu thụ Việc tiêu thụ sản phẩm cho ngành nghề truỳen thống ở tỉnh Hà Nam chủ yếu được thông qua các cơ sở lớn tập trung ở các làng nghề truyền thống. Đây là những người có vốn, có tay nghề giỏi, có kinh nghiệm buôn bán đứng ra thu gom sản phẩm rồi chuyển đến nơi tiêu thụ hoặc chuyển đến đầu mối tiêu thụ lớn hơn. Hầu hết các sản phẩm của ngành nghề như: thêu ren, mây giang đan, sừng mỹ nghệ... hầu hết được sản xuất theo các hợp đồng xuất khẩu, các cơ sở chưa chủ động được nguồn hàng xuất khẩu. Còn hầu hết các ngành nghề khác chủ yếu là tiêu thụ trong nước. Sau khi thị trường Đông Âu, Nga gặp khủng hoảng sản phẩm làn ra được ứ đọng không tiêu thụ được, nhưng gần đây đã khai thông được một số thị trường lớn: Nhật, Pháp, Đài Loan, Xingapo, Hồng Công... tuy vậy lượng hàng hoá xút khẩu còn nhỏ bé. Nhìn chung thị trường trong nước cũng như thị trường xuất khẩu chưa thật sự ổn định, rất ít mặt hàng tạo ra được ưa thế cạnh tranh lớn trên thị trường thị trường quốc tế. Hơn nữa chúng ta lại chưa có được một chiến lược thị trường lâu dài, các đơn vị sản xuất hoạt động theo kiểu “chộp giật”, thiếu chủ động trong việc tìm kiếm mở rộng thị trường. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế như hiệh nay, đời sống của người dân nhất là ở các thành thị sẽ tăng nhanh, yêu cầu về chất lượng, hình dáng mẫu mã sản phẩm ngày càng cao. Cùng với sức ép cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp thành thị và hàng ngoại nhập thị trường của các làng nghề có nguy cơ bị thu hẹp, vì vậy các làng nghề phải nhanh chóng nghiên cứu, xây dựng chiến lược thị trường lâu dài. Chú ý khai thác các thị trường ngách mà công nghiệp đô thị còn để lại để có thể phát triển mạnh mẽ các loại nghề. Iii. Những đánh giá chung về các làng nghề, ngành nghề ở nông thôn Hà Nam 1. Những thành công đã đạt được và kinh nghiệm rút ra từ sự phát triển các ngành nghề, ngành nghề ở tỉnh Hà Nam Từ sự phân tích hình hình phát triển ngành nghề ở nông thôn Hà Nam trong những năm qua ta thấy. Ngành nghề tiểu thủ công nghiệp ở Hà Nam phát triển tương đối ổn định, năm sau cao hơn năm trước trong một khoảng thời gian dài. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo, giúp đỡ của các cấp các ngành, các hoạt động sản xuất ngành nghề truyền thống được khuyến khích phát triển mạnh mẽ. Làng nghề tồn tại và phát triển đã góp phần không nhỏ vào việc nâng cao đời sống của nhân dân trong tỉnh, đặc biệt là nâng cao thu nhập của người nông dân. Những chỉ tiêu kinh tế xã hội mà các làng nghề đã đạt được, khẳng định vai trò to lớn của làng nghề trong việc đẩy nhanh tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, tiến lên thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn. Số lao động ngành nghề nói chung, ở trong các làng nghề nói riêng không ngừng tăng lên. Các ngành nghề ở nông thôn Hà Nam đã góp phần huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong nhân dân để đầu tư sản xuất. Chúng khai thác tốt các nguồn lực sẵn có ở địa phương, để tạo thành những sản phẩm có chỗ đứng trên thị trường. Đạt được những kết quả trên là do các yếu tố sau. - Cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp đã quán triệt sâu sắc, nhận thức rõ vai trò, vị trí phát triển nghề và làng nghề trong mối quan hệ chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, nên đã tích cực xây dựng các chương trình, các dự án phát triển sản xuất, huy động mọi tiềm lực, tạo điều kiện cho các làng nghề phát triển. - Vốn đầu tư cho cho một chỗ làm việc trong các làng nghề thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp lại tận dụng được cơ sở vật chất kỹ thuật hiện có của địa phương và mỗi gia đìmh. Sự liên kết, hợp tác sản xuất, tiêu thụ giữa doanh nghiệp và các hộ trong các làng nghề được tăng cường, có tác động tích cực tới tìm kiếm thị trường, kể cả xuất khẩu. - Sức ép ngày càng tăng của việc giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập cho dân cư, tình trạng mất đất canh tác trong khi dân số ngày càng tăng chính là động lực bên trong quan trọng nhất, thôi thúc người lao động và gia đình họ tìm kiếm việc làm, thậm chí họ chấp nhận mức tiền công rất thấp chỉ 4000-5000 đ/ngày - Đạt được kết quả đó phải kể đến sự mạnh dạn đầu tư dám nghĩ, dám làm năng động bươn trải tìm kiếm thị trường của một số gia đình cũng như cơ sở làm nghề. Chính họ là người có đóng góp lớn vào việc khôi phục và phát triển các ngành nghề truyền thống ở mỗi địa phương - Ngoài ra sự phát triển của làng nghề trong những năm qua còn do tốc độ phát triển chung của toàn nền kinh tế tác động lên, thị trường trong nước được mở rộng, cơ sở hạ tầng khá hoàn chỉnh, thuận tiện cho vận chuyển nguyên liệu, giao lưu buôn bán trong tỉnh và toàn quốc. 2. Những khó khăn và vướng mắc chủ yếu Bên cạnh những thành tựu mà các làng nghề đã đạt được, hoạt động của các làng nghề trong những năm qua còn gặp không ít khó khăn, yếu kém. Mặc dù có tốc độ phát triển khá, song thiếu sự ổn định, thiếu cơ sở vững chắc - thị trường trong nước còn nhỏ bé, thị trường quốc tế bị cạnh tranh mạnh mẽ một phần do sản phẩm của ta chưa thật sự đặc sắc, còn đơn điệu,hơn nữa khả năng tiếp thị, giới thiệu sản phẩm của mình với khách hàng còn kém. Nhiều làng nghề phần lớn sản phẩm đang gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ, làm cho sản xuất bị đình trệ cầm chừng. Do số đông dân làng nghề làm ăn tự phát nên chưa nắm bắt nhanh được thị trường, còn hạn chế về dự báo cung- cầu vì vậy ít làng nghề, hộ sản xuất có phương pháp điều tiết mẫu mã, chất lượng, số lượng sản phẩm một cách nhanh chóng theo thay đổi của thị trường. Trong các làng nghề chưa hình thành được sản phẩm mũi nhọn có tính ổn định, giá trị cao chiếm lĩnh được thị trường. Sự phát triển mạnh của các doanh nghiệp tư nhân, Công ty TNHH có nhiều mặt tốt song còn có tình trạng chèn ép gây thiệt hại cho các hộ gia đình sản xuất nghề. Hơn nữa trong tỉnh chưa có sự đồng bộ trong quản lý đối với ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nói chung và ngành nghề truyền thống nói riêng. Suốt một thời gian dài gần như không có một cơ quan quản lý và có trách nhiệm với các làng nghề thủ công, vốn đầu tư của Nhà nước chưa nhiều. Có thể nói, từ sản xuất đến tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm đều do các doanh nghiệp, tư nhân, cá thể, hoặc hộ gia đình tự lo liệu, xoay xở. Do vậy, diễn ra tình trạng khá phổ biến là cùng một mặt hàng hoặc sản phẩm nhưng làng nghề nào có được hợp đồng hoặc thị trường tiêu thụ sản phẩm thì nơi đó phát triển được và ngược lại. Một số làng nghề trong quá trình sản xuất gây ô nhiễm môi trường trầm trọng, do công nghệ lạc hậu, hầu hết chưa có thiết bị xử lý chất thải lại sản xuất xen kẽ với dân cư. Những tồn tại trên là do các nguyên nhân sau: -Chúng ta có thể thấy rằng cả nước hiện nay đã có hàng trăm Viện nghiên cứu khoa học nhưng chưa có một Viện chuyên nghiên cứu nghề thủ công mỹ nghệ, chưa có một trường dạy thủ công mỹ nghệ, đào tạo hoặc nghiên cứu kinh tế, kỹ thuật phục vụ cho việc phát triển sản xuất kinh doanh sản phẩm thủ công mỹ nghệ, tương xứng với vị trí, vai trò và tiềm năng to lớn của chúng trong nền kinh tế quốc dân. Có thể nói, các nghề thủ công và các làng nghề vẫn gần như nằm ngoài sự quan tâm của các chương trình khoa học và công nghệ. -Phần lớn các hộ ở nông thôn Hà Nam vẫn coi làm nghề tiểu thủ công nghiệp là một nghề phụ mặc dù có nghề mang lại thu nhập chính cho kinh tế gia đình. Quy mô sản xuất nhỏ vốn đầu tư thấp nên việc cải tiến công nghệ và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, tiếp cận thị trường còn hạn chế. -Một thực tế ở các làng nghề hiện nay là mặc dù thiếu vốn song họ không giám mạnh dạn vay vốn của các tổ chức tín dụng, nguyên nhân chính của vấn đề này là do người sản xuất chưa tìm được phương án sản xuất kinh doanh khả thi và có lợi nhuận cao. -ở hầu hết các ngành tiểu thủ công nghiệp hiện có đầu tư vốn và thiết bị nói chung còn thấp, kỹ thuật sản xuất chủ yếu là thủ công. -Hệ thống quản lý nghề và làng nghề ở nông thôn từ cấp Bộ xuống chưa có sự thống nhất theo ngành dọc. Rõ ràng sự không đồng bộ này sẽ gây nên nhiều khó khăn trong việc triển khai, thực hiện các chương trình hỗ trợ phát triển làng nghề. Sự giúp đỡ của Nhà nước bằng những giải pháp hiện có chưa mang lại hiểu quả mong muốn. Sự chỉ đạo của các cấp quản lý còn nhiều ách tắc phần iii: một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành nghề truyền thống tỉnh hà nam i. một số quan điểm và phương hướng phát triển ngành nghề truyền thống. 1.Quan điểm về phát triển ngành nghề truyền thống. Trước hết cần đánh giá một cách đầy đủ vị trí và vai trò của ngành nghề nông thôn trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội để có chủ trương và chiến lược phát triển đúng đắn. Lịch sử ghi nhận tiểu thủ công nghiệp đã cùng nông nghiệp bảo đảm mọi nhu cầu đời sống của dân tộc từ buổi bình minh dựng nước đến nay. Những sản phẩm của ngành nghề truyền thống là bằng chứng về nền văn hoá, văn minh của dân tộc Việt Nam, dấu ấn vinh quang của lịch sử 4000 năm dựng nước và giữ nước. Việc xây dựng một nền công nghiệp của đất nước không thể thiếu vị trí của tiểu thủ công nghiệp. Ngay ở những nước công nghiệp tiên tiến như Mỹ, Anh, Pháp, Nhật...vẫn hết sức coi trọng tiểu thủ công nghiệp và tồn tại với tỷ lệ khá cao. Đối với nước ta, chúng ta bắt đầu đi vào công nghiệp hoá - hiện đại hoá nên càng phải đặc biệt quan tâm đến tiểu thủ công nghiệp, đến ngành nghề truyền thống bởi vì nó có thể kết hợp với đại công nghiệp sản xuất ra một số lượng sản phẩm lớn cho nhu cầu xã hội đáp ứng kịp thời những nhu cầu đa dạng của đời sống kinh tế thị trường, có khả năng thu hút nhiều lao động. Các ngành nghề nông thôn là tiền đề cho phát triển mạnh công nghiệp nông thôn, tiểu thủ công nghiệp cần vốn đầu tư ít, thu lãi nhanh, có sức sống linh hoạt mềm dẻo, có khả năng chuyển hướng sản xuất khi thị trường biến động. Phát triển làng nghề phải gắn với công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Các ngành nghề truyền thống ở nước ta rất đa dạng, được phân bố rộng khắp các vùng trong nông thôn, trong giai đoạn đất nước bước vào công nghiệp hoá - hiện đại hoá đòi hỏi các ngành phải