Tiểu luận Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

t Vam gia nhËp AFTA Cã ¶nh h­ëng ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam 8 III. ViÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ¶nh h­ëng rÊt lín 8 PhÇn thø hai: c¬ héi vµ th¸c thøc ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 10 PhÇn thø ba: nh÷ng gi¶i ph¸p cho doanh nghiÖp ViÖt Nam khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 13 Lêi kÕt 16 lêi nãi ®Çu Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, héi nhËp ®ang lµ thêi c¬ rÊt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nh­ng ®ång thêi còng lµ nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Thêi ®iÓm ViÖt nam gia nhËp AFTA vµ kÕ ®ã lµ WTO ®· tíi gÇn, khi ®ã sÏ kh«ng cßn kh¸i niÖm “Nhµ n­íc b¶o hé” n÷a. C¸c doanh nghiÖp cã søc c¹nh tranh m¹nh th× doanh nghiÖp sÏ tån t¹i. Tõ nh÷ng bøc xóc ®ã, võa qua t¹i Hµ néi ®· diÔn ra Héi nghÞ toµn quèc qu¸n triÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt 07 cña Bé chÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Xu thÕ chung cña quèc tÕ lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi nh÷ng tiÕn bé nh­ vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ®ång thêi ®Èy nhanh liªn minh liªn kÕt khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó t¹o thÕ vµ lùc c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, më ®­êng cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. TÊt c¶ c¸c n­íc lín, nhá trªn thÕ giíi ®ang vËn ®éng theo xu thÕ nµy bëi hä nhËn thøc r»ng nÕu ®¬n ®éc, ®øng ngoµi cuéc sÏ bÞ c« lËp ®µo th¶i. ChÝnh v× thÕ, em xin giíi thiÖu bµi viÕt: “C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ”. Sau ®©y lµ mét sè ®iÓm mèc trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam: B×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh – tiÒn tÖ quèc tÕ: WB, IMF, ADB 1/1995: Nép ®¬n xin ra nhËp WTO. §· qua 5 phiªn ®µm ph¸n 7/1995: Ký HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi Liªn minh Ch©u ¢U (EU) 7/1995: Gia nhËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) 1/1996: Thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT nh»m tiÕn tíi khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN (AFTA) 3/1996: Tham gia s¸ng lËp diÔn ®µn ¸ - ¢u (ASEM) 11/1998: Gia nhËp DiÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) 7/2000: Ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Hoa kú vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 10/12/2001 PHÇN I NH÷NG VÊN §Ò CÇN QUAN T¢M VÒ viÖc n©ng cao søc C¹NH TRANH CñA DOANH NGHIÖP VIÖT NAM Héi nhËp kinh tÕ quèc cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ, trong bèi c¶nh c¸c lîi thÕ cña héi nhËp ®ang bÞ mét sè n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c tËp ®oµn kinh tÕ t­ b¶n xuyªn quèc gia chi phèi nªn chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn, võa cã mÆt tÝch cùc võa cã mÆt tiªu cùc, võa cã hîp t¸c võa cã ®Êu tranh. Do vËy, viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta ph¶i ®­îc coi lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n, mÊu chèt, bøc xóc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho viÖc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc hiÖn nay. §Ó cã gi¶i ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh cÇn hiÓu kh¸i niÖm vµ néi dung søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Cã hiÓu søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ: tæng thÓ c¸c yÕu tè g¾n trùc tiÕp víi hµng ho¸ cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn, c«ng cô vµ biÖn ph¸p cÊu thµnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc doanh nghiÖp sö dông nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh kh¸ch hµng vµ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp tham gia c¹nh tranh. Néi dung søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c kh¶ n¨ng: dù b¸o sím; ¸p dông khoa häc kü thuËt vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i; n¾m b¾t vµ sö lý th«ng tin; t¹o ra ph­¬ng thøc phôc vô vµ thanh to¸n trong s¶n suÊt kinh doanh; t¹o lËp vµ duy tr× “ch÷ tÝn”th­¬ng hiÖu; chÊp nhËn sù m¹o hiÓm rñi ro . Trong thêi gian qua chóng ta ®· tham gia vµo c¸c tæ chøc vµ thÓ chÕ hîp t¸c kinh tÕ, th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi nh­ ASEAN - AFTA, APEC, ASEM vµ ®ang chuÈn bÞ vµo WTO. Theo lé tr×nh gia nhËp AFTA th× ®Õn 1/1/2006 ViÖt Nam ph¶i tõng b­íc c¾t gi¶m thuÕ xuèng møc 0 – 5% ®èi víi mÆt hµng trong danh môc IL ( c¾t gi¶m ngay) vµ TEL ( c¾t gi¶m t¹m thêi ). Khi ®ã sù b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc sÏ kh«ng cßn t¸c dông, hµng ViÖt Nam liÖu cã c¹nh tranh víi hµng n­íc ngoµi t¹i thÞ tr­êng trong n­íc lÉn thÞ tr­êng ASEAN vµ thÞ tr­êng thÕ giíi hay kh«ng? C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan h÷u quan cÇn ph¶i lµm g× ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp? I. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖc tham gia AFTA vµ tiÕn tíi m«i tr­êng tù do ho¸ ë ph¹m vi réng h¬n. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tËp trung nç lùc ë møc ®é cao trong giai ®o¹n 2001-2005 ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng cã thÓ thÝch øng víi m«i tr­êng tù do ho¸. TËp trung x©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn dµi h¹n. Mét lµ, lùa chän h­íng vµ mÆt hµng ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc. H­íng chiÕn l­îc doanh nghiÖp nh»m t¹o ra ­u thÕ vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ cho kh¸ch hµng. Doanh nghiÖp ph¶i ®Æt ra môc tiªu c¹nh tranh b»ng viÖc chuyÓn lîi thÕ vÒ gi¸ lao ®éng rÎ hay tµi nguyªn dåi dµo sang cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm cã ­u thÕ c¬ b¶n vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ cho kh¸ch hµng, t¹o ra ­u thÕ vÒ tiÕp thÞ tæ chøc tiªu thô vµ tõng b­íc x¸c lËp th­¬ng hiÖu riªng vµ uy tÝn th­¬ng hiÖu. Hai lµ, trong khi quyÕt ®Þnh lùa chän h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh­ thÞ tr­êng, thÞ phÇn, c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, quy m« tèi ­u cña s¶n l­îng, x¸c ®Þnh c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng nghÖ, nguyªn vËt liÖu, ph­¬ng h­íng kinh doanh, xu h­íng tiªu dïng cña thÞ tr­êng. Ba lµ, tæ chøc nghiªn cøu, dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi. a- N©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp: Thùc tiÔn quèc tÕ ®· chØ ra r»ng doanh nghiÖp muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ph¶i dùa vµo ­u thÕ tæng hîp nh­: Khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ so s¸nh quèc gia trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m t¹o ra c¸c s¶n phÈm tho¶ m·n tèt nhu cÇu trong n­íc vµ quèc tÕ c¶ vÒ chÊt l­îng, mÉu m·, ®Æc biÖt lµ gi¸ c¶; Chó träng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, hiÖn ®¹i ho¸ kh©u thiÕt kÕ s¶n phÈm gia t¨ng gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm dùa vµo ®æi míi thiÕt kÕ chø kh«ng phô thuéc vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt, t×m kiÕm c¸c nguån nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Çu vµo trung gian ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi thÊp nhÊt hoÆc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®Ó t×m kiÕm th«ng tin hoÆc liªn kÕt nh÷ng nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng, tiÕp thÞ vµ ph©n phèi s¶n phÈm, chó träng n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ph©n phèi, kÓ c¶ dÞch vô phôc vô tr­íc, trong vµ sau khi b¸n hµng phï hîp víi ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, tiªu dïng ë nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô kh¸c nhau, x©y dùng n¨ng lùc n¾m b¾t vµ ph¶n øng nhanh cña doanh nghiÖp tr­íc nh÷ng thay ®æi cña ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. b-N©ng cao chÊt l­¬ng vµ qu¶n lý nguån nh©n lùc trong doanh nghiÖp: Cho ®Õn nay, lao ®éng cã tr×nh ®é gi¸o dôc cao vµ gi¸ rÎ ®­îc xem lµ lîi thÕ so s¸nh lín cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc khai th¸c lîi thÕ nµy cña doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn kh¸ h¹n chÕ. §Ó khai th¸c ®­îc lîi thÕ nµy, c¸c doanh nghiÖp cÇn t¹o sù g¾n bã vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng víi doanh nghiÖp b»ng c¸c chÝnh s¸ch nh­ ®Çu t­ cho ®µo t¹o, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng kÓ c¶ khi cã nh÷ng biÕn ®éng, x©y dùng chÕ ®é tiÒn l­¬ng vµ th­ëng theo h­íng khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. §a d¹ng ho¸ c¸c kü n¨ng vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thÝch øng cña ng­êi lao ®éng khi cÇn cã sù ®iÒu chØnh lao ®éng trong néi bé doanh nghiÖp. BiÖn ph¸p nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ sÏ ®iÒu chØnh lao ®éng khi cã nh÷ng biÕn ®éng, gi¶m ®­îc chi phÝ do tuyÓn dông hay thuyªn chuyÓn lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã doanh nghiÖp cÇn cã ®éi ngò qu¶n lý n¨ng ®éng. *Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc - §Ó t¨ng tÝnh kh¶ thi c¸c gi¶i ph¸p cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, ngoµi nç lùc tõ phÝa doanh nghiÖp, x©y dùng mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ dµi h¹n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - C¨n cø vµo NghÞ quyÕt vµo §¹i h«i IX , chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2001- 2010 còng nh­ c¸c chñ tr­¬ng NghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ n­íc ta tham gia, sím x©y dùng mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp kinh tÕ v× mét lé tr×nh cô thÓ ®Ó c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c doanh nghiÖp khÈn tr­¬ng s¾p xÕp l¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, n©ng cao søc c¹nh tranh, ®¶m b¶o héi nhËp cã hiÖu qu¶. - TiÕp tôc c¶i tæ ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc cho hÖ thèng doanh nghiÖp. - §Èy nhanh viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh chi tiÕt vÒ c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ N­íc ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp nµy chuyÓn h­íng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. - T¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Tr­íc hÕt cÇn cã sù nh×n nhËn ®óng thùc tÕ vµ kh¶ n¨ng vÒ vÞ trÝ vai trß cña khu vùc t­ nh©n ®èi víi nÒn kinh tÕ t¹o m«i tr­êng t©m lý x· héi ñng hé réng r·i cho khu vùc nµy ph¸t triÓn, hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch theo h­íng ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n nh­ chÝnh s¸ch thuÕ ®Çu t­, ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi tiÕp cËn nguån vèn ng©n hµng, chÝnh s¸ch thu nhËp vµ tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi chÝnh s¸ch ®µo t¹o khoa häc c«ng nghÖ. II. Qu¸ tr×nh viÖt nam gia nhËp AFTA cã ¶nh h­ëng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Khi gia nhËp AFTA nhiÖm vô vµ th¸ch thøc mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi diÖn v× hÊu hÕt c¸c doanh nghiÖp n­íc ta vÉn cßn non trÎ.Sè l­îng doanh nghiÖp nhiÒu, nh­ng nh×n chung cã quy m« nhá, trang thiÕt bÞ kü thuËt m¸y mãc kh«ng ®ång bé, c«ng nghÖ l¹c hËu céng víi tr×nh ®é qu¶n lý cßn h¹n chÕ dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a cao. Trªn thùc tÕ nh÷ng n¨m qua qu¸ tr×nh héi nhËp ch­a ®­îc doanh nghiÖp n­íc ta quan t©m ®óng møc, trong khi ®ã xu h­íng nµy ®· vµ ®ang Èn chøa nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng mµ doanh nghiÖp n­íc ta cÇn biÕt ®Ó chñ ®éng mäi mÆt khi héi nhËp vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. Víi nh÷ng biÕn ®éng vÒ tiÕn ®é vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn lÞch tr×nh thùc hiÖn cam kÕt CEPT/ AFTA ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ XNK cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta mµ trong ®ã th¸ch thøc lín nhÊt còng lµ mèi quan t©m lín nhÊt hiÖn nay cña chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c n­íc ASEAN, tõ n¨m 2003 ph¸ bá h¹n ng¹ch ®Þnh l­îng nhËp khÈu tõ n¨m 2006 ph¶i bá toµn bé c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ thuÕ quan. Hµng ho¸ tõ c¸c n­íc ASEAN sÏ tù do trµn vµo n­íc ta nÕu c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cña ta kh«ng chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc. VÊn ®Ò nµy cµng lµm cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i thËn träng cè g¾ng nhiÒu. III. ViÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ¶nh h­ëng rÊt lín. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü lµ mét hiÖp ®Þnh song ph­¬ng nh­ng lµ trªn nÒn t¶ng ®a ph­¬ng v× c¬ b¶n ë ®©y c¸c tho¶ thuËn ®Òu g¾n víi c¸c quy t¾c, quy ®Þnh t­¬ng øng cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) nªn hiÖp ®Þnh song ph­¬ng nµy ®­îc coi nh­ kinh nghiÖm cÇn thiÕt vµ lµ b­íc tiÕn cña ViÖt Nam trªn con ®­êng ra nhËp WTO. ChÝnh v× vËy mµ viÖc nhËn thøc râ nh÷ng lîi Ých còng nh­ nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc khi thùc hiÖn th­¬ng m¹i ViÖt- Mü cã ý nghÜa rÊt quan träng. HiÖp ®Þnh ®i vµo thùc thi sÏ ®em l¹i nh÷ng c¬ héi vµ kh¶ n¨ng tr­íc hÕt lµ më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng nhanh xuÊt khÈu hµng ho¸. Bëi Mü lµ mét thÞ tr­êng lín cã dung l­îng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi( mçi n¨m nhËp khÈu 1200 tû USD hµng ho¸ víi thuÕ suÊt ) mµ trong ®ã ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng gia t¨ng x©m nhËp vµo thÞ tr­êng víi c¸c mÆt hµng nh­ dÖt may, dµy dÐp, thuû s¶n, cµ phª vµ mét sè hµng n«ng s¶n, thñ céng mü nghÖ... Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng t¨ng nhanh xuÊt khÈu nµy cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã søc ®ñ søc c¹nh tranh vÒ mÆt chÊt l­îng, gi¸ thµnh ngay t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam hay kh«ng (nhÊt lµ trong lÜnh vùc dÞch vô) bëi viÖc më cöa thÞ tr­êng lu«n g¾n víi ý nghÜa l­u th«ng hµng ho¸, dÞch vô hai chiÒu. §èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü më ra nh÷ng thêi c¬ thuËn lîi, song bªn c¹nh ®ã l¹i lµ nh÷ng th¸ch thøc hÕt søc cô thÓ nh­ vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶, hiÓu biÕt thÞ tr­êng, vÒ sù chñ ®éng vµ ch÷ tÝn trong kinh doanh, lµ cuéc c¹nh tranh gay g¾t t¹i thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng Hoa Kú. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc th× ph¶i ch¹y ®ua víi thêi gian bëi nh÷ng ­u ®·i cña nhµ nuíc vÒ vèn, vÒ thÞ phÇn vµ nh÷ng b¶o hé cña nhµ n­íc th«ng qua biªn ph¸p phi thuÕ quan sÏ bÞ lo¹i bá dÇn theo lé tr×nh. Vµ cuèi cïng lµ nh÷ng th¸ch thøc vÒ nh©n lùc trong nhiÒu lÜnh vùc nh­ lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, luËt ph¸p, kinh doanh, hµnh chÝnh nhµ n­íc... mµ ®iÒu quan träng lµ vÊn ®Ò ®µo t¹o nh©n lùc cã chÊt l­îng vµ sù tiÕp thu cã chän läc. §Ó thùc thi hiÖp ®Þnh cã hiÖu qu¶, ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao m¹nh mÏ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ dÞch vô cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp, mét nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ nãi chung vµ thùc thi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Hoa Kú nãi riªng. Chóng ta ph¶i t×m hiÓu hÖ thèng ph¸p luËt, thÞ tr­êng tËp qu¸n lµm ¨n cña Hoa Kú vµ chñ ®éng tÝch cùc x©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. PHÇN II C¥ HéI Vµ TH¸CH THøC §èI VíI DOANH NGHIÖP VIÖT NAM TRONG QU¸ TR×NH HéI NHËP KINH TÕ QUèC TÕ Thùc tÕ cho thÊy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn quan träng. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ ph¶i nç lùc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó ph¸ thÕ bÞ bao v©y, c« lËp, nÒn kinh tÕ ViÖt nam vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, ®Õn nay ®· mang l¹i s¾c th¸i míi. HiÖn nay n­íc ta ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi 170 quèc gia, trao ®æi th­¬ng m¹i víi trªn 150 nÒn kinh tÕ vµ quan hÖ ®Çu t­ víi kho¶ng 70 n­íc vµ vïng l·nh thæ. §Õn nay ViÖt Nam ®· thu hót ®­îc trªn 42 tû USD vèn ®Çu t­ víi trªn 3.000 dùa ¸n, trong ®ã ®· thùc hiÖn ®­îc kho¶ng 21 tû USD vµ nguån vèn nµy chiÕm ®Õn 30% tæng vèn ®Çu t­ x· héi, 35% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, 20% xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 40 v¹n lao ®éng. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· gióp ViÖt Nam tranh thñ ®­îc nguån vèn ODA ngµy cµng lín, ®ång thêi gi¶m ®¸ng kÓ nî n­íc ngoµi. §Õn nay, c¸c nhµ tµi trî ®· tiÕp tôc cam kÕt dµnh cho n­íc ta gÇn 20 tû USD. Qu¸ tr×nh chñ ®éng Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn t¹o c¬ héi ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. NhiÒu c«ng nghÖ vµ d©y chuyÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®­îc sö dông ®· t¹o nªn b­íc ph¸t triÓn míi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt. §· cã nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam thêi gian qua ®· ¸p dông thµnh c«ng tiªu chuÈn quèc tÕ ISO nªn chÊt l­îng s¶n phÈm ®· ®­îc n©ng lªn. §©y lµ mét minh chøng cho ®iÒu nµy. Lîi thÕ lµ vËy, nh­ng nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn rÊt lóng tóng vµ thiÕu hiÓu biÕt vÒ héi nhËp. Theo ®iÒu tra cña Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, hiÖn míi cã 84% sè doanh nghiÖp ®­îc hái tr¶ lêi cã nhËn ®­îc th«ng tin vÒ héi nhËp, trong ®ã 16% doanh nghiÖp ch­a cã hiÓu biÕt g× vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp, 50% kh«ng cã th«ng tin vÒ hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü. Bªn c¹nh ®ã nhËn thøc vÒ néi dung, b­íc ®i, lé tr×nh héi nhËp cña c¸c cÊp cßn gi¶n ®¬n. §©y còng lµ mét trong nh÷ng lý do chÝnh khiÕn viÖc x¸c ®Þnh triÓn khai chän mÆt hµng, x¸c ®Þnh lîi thÕ, biÖn ph¸p xóc tiÕn th­¬ng m¹i, më réng thÞ tr­êng ®Ó thùc hiÖn lé tr×nh cam kÕt cña ta cßn chËm vµ lóng tóng. §Õn nay trõ thuû s¶n, rau qu¶ vµ dÖt may ®· th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng Hoa Kú cßn hÇu hÕt c¸c mÆt hµng kh¸c chóng ta ch­a cã mét chiÕn l­îc cô thÓ nµo ®Ó chiÕm lÜnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tr­íc khi më cöa thÞ tr­êng theo lé tr×nh cam kÕt hµng ho¸ Hoa Kú vµ c¸c n­íc kh¸c vµo ViÖt Nam. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp: ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng trong n­íc vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm, ®ång thêi ®· trë thµnh mét ngµnh hµng xuÊt khÈu lín, cã n¨m ®· ®em l¹i trªn 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Mét sè mÆt hµng ®· cã vÞ thÕ quan träng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh­: g¹o, cµ phª, ®iÒu, hå tiªu...ThÕ nh­ng hiÖn t¹i kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét sè mÆt hµng n«ng s¶n cña n­íc ta cßn thÊp do n¨ng suÊt, chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cao nh­ ng«, ®Ëu t­¬ng, b«ng, thÞt lîn...Nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam kÐm cßn do søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ kinh doanh n«ng l©m s¶n cßn thÊp. §a sè nhµ m¸y chÕ biÕn quy m« nhá, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu h¬n nhiÒu so víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. HiÖn nay gÇn 70% doanh nghiÖp thuéc Bé NN & PTNT cã vèn d­íi 10 tû ®ång céng víi kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ khai th¸c thÞ tr­êng cßn yÕu. Cho nªn më cöa thÞ tr­êng sÏ lµ th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Thùc tÕ cho thÊy, nh×n vµo c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt nam th× thÊy kinh tÕ ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn lµ mét n­íc chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp: 62% kim ng¹ch thu ®­îc tõ xuÊt khÈu lµ hµng th« vµ s¬ chÕ, chñ yÕu lµ hµng n«ng s¶n chiÕm 38% cßn l¹i lµ hµng c«ng nghiÖp mµ phÇn lín lµm hµng gia c«ng, dÉn ®Õn søc c¹nh tranh cña mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp trªn thÞ tr­êng cßn yÕu. HiÖn t­îng møc b¶o hé mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp cßn qu¸ cao nh­: Xe m¸y, xe ®¹p 59%, g¹ch vµ g¹ch èp l¸t 48%, hµng may mÆc 42%...vµ møc thuÕ suÊt b×nh qu©n cao nhÊt 19% so víi c¸c n­íc trong khu vùc sÏ lµ th¸ch thøc lín ®èi víi nhiÒu ngµnh hµng c«ng nghiÖp khi thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ vµ gi¶m møc b¶o hé. ChÝnh v× vËy, tõng b­íc xo¸ bá b¶o hé lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt nh»m buéc doanh nghiÖp c¶i tæ toµn diÖn, chñ ®éng v­¬n lªn ®èi ®Çu trùc tiÕp víi søc Ðp c¹nh tranh tõ c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. §ång thêi, tr­íc m¾t chóng ta ph¶i kiªn tr× víi nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng ®Çu t­ c¸c mÆt hµng kh¸c, nhÊt lµ chó träng ®Çu t­ cho c¸c ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, cã thÕ m¹nh trong c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu nh­ : ®iÖn tö- tin häc, dÖt, nguyªn liÖu ho¸ chÊt, c¬ khÝ vµ c¬ ®iÖn tö...cã nh­ thÕ chóng ta míi mau chãng chiÕm ®­îc mét vÞ trÝ râ rµng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Bëi mét thùc tÕ hiÖn nay n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®­îc xÕp vµo n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp vµ cßn gi¶m dÇn trong 3 n¨m trë l¹i ®©y. N¨m 1998 theo ®¸nh gi¸ cña T¹p chÝ DiÔn ®µn c¹nh tranh toµn cÇu, ViÖt Nam ®øng thø 43 trong 59 n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. N¨m 1999, vÞ trÝ cña ViÖt Nam tôt xuèng thø 48 vµ n¨m 2000 lµ 53 ®ã lµ ®iÒu mµ mçi chóng ta kh«ng thÓ kh«ng suy nghÜ vµ lo l¾ng khi nÒn kinh tÕ cña chóng ta tham gia HNKTQT. Míi gÇn ®©y theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ TW th× hiÖn nay tû träng DNNN thùc sù cã hiÖu qu¶ vµ cã triÓn väng ®øng v÷ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp chØ ®¹t kho¶ng 21%, sè doanh nghiÖp kh«ng cã hiÖu qu¶ bÞ lç triÒn miªn chiÕm 20%, nÕu tÝnh ®ñ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh th× con sè nµy cßn cao h¬n. Thø tr­ëng Bé C«ng nghiÖp «ng NguyÔn Xu©n ChuÈn rÊt lo ng¹i vÒ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam: Râ dµng thÊy ViÖt nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp h¬n c¸c n­íc ASEAN cho nªn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®ang vµ sÏ ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc rÊt to lín khi héi nhËp kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, chñ ®éng Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ lµ viÖc cña ChÝnh phñ, mµ ®iÒu sèng cßn lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh. V× doanh nghiÖp lµ chñ thÓ thùc hiÖn héi nhËp, lµ ®éng lùc hÕt søc quan träng vµ then chèt. Mét ®iÒu mµ nhiÒu n¨m nay lµm h¹n chÕ n¨ng lùc ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp lµ, mÆc dï m«i tr­êng kinh doanh ®· ®­îc c¶i thiÖn song hÖ thèng ph¸p luËt cßn thiÕu, ch­a ®ång bé, ch­a ®ñ râ rµng vµ nhÊt qu¸n. NghÞ QuyÕt 07/TW cña Bé chÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· nªu: “Trong bé m¸y hµnh chÝnh cßn nhiÒu biÓu hiÖn cña bÖnh quan liªu vµ tÖ tham nhòng, tr×nh ®é nghiÖp vô yÕu kÐm, nguån nh©n lùc ch­a ®­îc ®µo t¹o tèt”. Mét sè doanh nghiÖp cho r»ng ®Ó héi nhËp thµnh c«ng th× hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i hoµn chØnh, nhÊt qu¸n, æn ®Þnh. C¸c ®iÒu kho¶n ph¸p luËt ph¶i nhÊt qu¸n, kh«ng chång chÐo, m©u thuÉn, thËm chÝ triÖt tiªu lÉn nhau, ®Æc biÖt, tr¸nh tr­êng hîp v¨n b¶n ph¶i söa ®i söa l¹i nhiÒu lÇn, nhiÒu c¬ quan ra h­íng dÉn ®èi nghÞch nhau g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ cßn ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ vµ luËt ch¬i quèc tÕ, cã nh­ vËy nhµ ®Çu t­ míi yªn t©m. Héi nhËp quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, võa tranh thñ võa c¹nh tranh, võa tËn dông c¬ héi võa ®èi phã th¸ch thøc. T¹i Héi nghÞ toµn quèc vÒ HNKTQT phã thñ t­íng NguyÔn M¹nh CÇm ®· nªu râ quan ®iÓm chØ ®¹o vÒ HNKTQT: “ Ph¶i tiÕn hµnh héi nhËp tõng b­íc, dÇn dÇn më cöa thÞ tr­êng. Mét lé tr×nh qu¸ nãng vÒ møc ®é vµ thêi h¹n më cöa thÞ tr­êng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ sÏ dÉn tíi thua thiÖt, ®æ vì hµng lo¹t doanh nghiÖp, v­ît khái tÇm kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc, kÐo theo nhiÒu hËu qu¶ khã l­êng ”. Tuy nhiªn, Phã thñ t­íng NguyÔn M¹nh CÇm nhÊn m¹nh: “ §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ lé tr×nh cµng dµi cµng tèt, bëi v× kÐo dµi lé tr×nh sÏ ®i liÒn víi duy tr× qu¸ l©u chÝnh s¸ch b¶o hé, bao cÊp cña Nhµ n­íc, g©y t©m lý tr× trÖ, û l¹i vµ nguy c¬ tôt hËu xa h¬n...” PHÇN III NH÷NG GI¶I PH¸P CHO DOANH NGHIÖP VIÖT NAM KHI HéI NHËP KINH TÕ QUèC TÕ Tõ nh÷ng thùc tÕ ®ã mµ ChÝnh phñ ®· ®Ò ra ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn NghÞ quyÕt 07 vÒ HNKTQT bao gåm 10 néi dung chÝnh sau: C«ng t¸c t­ t­ëng, th«ng tin tuyªn truyÒn X©y dùng, söa ®æi, bæ sung ph¸p luËt, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh Tæng kÕt vµ hoµn thiÖn chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ §µo t¹o nguån nh©n lùc KÕt hîp ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®èi ngo¹i víi kinh tÕ ®èi ngo¹i NhiÖm vô cñng cè an ninh quèc phßng §µm ph¸n ra nhËp WTO Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, tranh thñ ®Çu t­ vµ trî gióp kü thuËt cña c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ KiÖn toµn tæ chøc. Mét lµ: cã sù qu¶n lý h­íng dÉn cña nhµ n­íc. CÇn x©y dùng chiÕn l­îc héi nhËp, b­íc ®i g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch kinh tÕ néi ®Þa trªn c¬ së ®ã v¹ch ra nh÷ng b­íc ®i triÓn khai nh÷ng chiÕn l­îc cô thÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Hai lµ:hoµn thiÖn m«i tr­êng kinh doanh. Nhµ n­íc ph¶i rµ so¸t l¹i c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, t¹o hµnh lang ph¸p lý, t¹o m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh, tù do c¹nh tranh theo khu«n khæ ph¸p luËt ®ång thêi phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ. Nhanh chãng c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­. Ba lµ: thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nhµ n­íc cÇn x©y dùng chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc b»ng c¸ch tæ chøc l¹i c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, b¶o hé cã chän läc; ph¸t triÓn vïng n«ng nghiÖp chuyªn canh cïng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¨ng c­êng c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cÇn tËp trung vµo c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ c¸c tæng c«ng ty cã søc c¹nh tranh thùc sù ViÖt Nam míi ®ñ søc héi nhËp. Bèn lµ: c¸c doanh nghiÖp ph¶i khai th¸c hiÖu qu¶ vµ ph¸t huy néi lùc ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ n©ng cao chÊt l­îng t¨ng tÝnh hÊp dÉn vµ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. N¨m lµ: ®æi míi n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®¸p øng nhu cÇu nh©n lùc ®Ó chuÈn bÞ cho héi nhËp cÇn ph¶i ®µo t¹o ®­îc ®éi ngò c¸n bé lao ®éng tËn t©m nhiÖt t×nh chÊt l­îng cao, giái ngo¹i ng÷ vµ kü thuËt ®µm ph¸n, kü thuËt chuyªn m«n, am hiÓu luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ. §©y lµ nh©n tè t¹o ra n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trong dµi h¹n. Do ®ã xu thÕ kh¸ch quan cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ chñ tr­¬ng ViÖt Nam chñ ®éng HNKTQT ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh râ trong nhiÒu NghÞ quyÕt cña ®¹i héi §¶ng vµ ®· ®­îc triÓn khai trªn thùc tÕ. Nguyªn nh©n t×nh tr¹ng hiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp vÉn cßn rÊt mï mê vµ lóng tóng vÒ héi nhËp lµ do: nhËn thøc, t­ t­ëng vÒ c¸c néi dung, b­íc ®i, lé tr×nh, vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc... ChÝnh v× vËy nhiÖm vô ®Çu tiªn trong 10 nhiÖm vô cô thÓ mµ NghÞ quyÕt 07 nªu ra lµ: “ TiÕn hµnh réng r·i c«ng t¸c t­ t­ëng, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch trong c¸c tæ chøc ®¶ng, chÝnh quyÒn ®oµn thÓ, trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Ó ®¹t ®­îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n vÒ HNKTQT, coi ®ã lµ nhu cÇu võa bøc xóc, võa c¬ b¶n vµ l©u dµi cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, n©ng cao niÒm tin vµo kh¶ n¨ng vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n ta chñ ®éng HNKTQT”. lêi kÕt Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu tiÕp tôc thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, phôc vô ®¾c lùc cho sù nghiÖp CNH – H§H n­íc nhµ. Trong qu¸ tr×nh ®ã chóng ta võa cã nh÷ng thuËn lîi, võa ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc nghiÖt ng·. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam c¶ s¶n xuÊt lÉn kinh doanh ngay tõ b©y giê cÇn cã nhËn thøc ®óng ®¾n ®Ó cã chiÕn l­îc cô thÓ tham gia, khai th¸c lîi thÕ ®Ó s¶n phÈm cña m×nh v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi. CÇn biÕn cam kÕt quèc tÕ thµnh ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña tõng ®¬n vÞ. Ph¸t huy néi lùc, kÕt hîp chÆt chÏ s¶n xuÊt vµ kinh doanh, kh«ng ngõng ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¨ng c­êng søc c¹nh tranh ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c doanh nghiÖp Vi