Tiểu luận Đánh giá việc đảm bảo các nhu cầu cơ bản của Việt Nam thời gian qua (từ 1993 đến nay) theo các tiêu chí hdi, qua đó đánh giá trình độ phát triển con người Việt Nam hiện nay

n thiên từ 0 đến 1. Trong thực tế, giá trị HDI của một nước chỉ ra khoảng cách giữa mức độ tiến bộ trong phát triển con người đã đạt được với giá trị cao nhất có thể (là 1). Thách thức đặt ra đối với mỗi nước là tìm ra các giải pháp để rút ngắn khoảng cách đó. HDI từ 0,8 – 1 được coi là cao, từ 0,5 – 0,8 được coi là trung bình và từ 0 – 0,5 được coi là thấp. Phần 2. Thực trạng và đánh giá các tiêu chí phát triển con người tại Việt Nam từ năm 1993 đến nay Đánh giá các tiêu chí cấu thành HDI Tiêu chí thu nhập -Mức độ thu nhập: GDP bình quân đầu người trên cơ sở cân bằng sức mua (PPP USD) và GDP bình quân đầu người thực tế (USD) từ năm 1990-2009 Năm GDP bình quân đầu người (PPP USD) GDP bình quân đầu người thực tế (USD) 1990 1.000 105 1993 1.100 - 1994 1.250 - 1995 1.010 288 1996 1.040 - 1997 1.208 - 1998 1.236 - 1999 1.630 - 2000 1.689 391 2001 1.860 413 2002 1.996 440 2003 2.070 492 2004 2.300 552 2005 2.490 636 2006 2.745 723 2007 3.071 835 2008 3.331 1.024 2009 3445 1.060 Gần 20 năm phát triển (1990-2008) tốc độ tăng trưởng kinh tế của VN liên tục giữ ở mức cao, tốc độ tăng GDP bình quân giai đoạn 1990-2008 là 7,56%/năm. Tốc độ tăng kinh tế cao, trong khi tốc độ tăng dân số được kìm hãm, đã dẫn đến mức thu nhập GDP bình quân trên đầu người mỗi năm một tăng. Nếu năm 1990, GDP trên đầu người của VN chỉ khoảng trên 100 USD, thì đến năm 2007, GDP/người đã đạt 835 USD, tăng trên 8 lần. Năm 2008, GDP trên đầu người đạt 1.024 USD/người, với mức thu nhập này, VN lần đầu tiên thoát ra khỏi nhóm nước nghèo (nhóm nước có thu nhập thấp nhất: GDP/người dưới 935 USD). GDP trên đầu người năm 2009 đạt 1.060 USD, Việt Nam phấn đấu GDP trên đầu người năm 2010 đạt 1.200 USD. -Các thành tựu đạt được: Theo tính toán từ các số liệu của Tổng cục Thống kê, GDP bình quân đầu người tính bằng USD, nếu năm 1995 nước ta mới đạt 288 USD, đứng thứ 10 khu vực, thứ 44 châu Á, thứ 177 thế giới, tức là còn là một trong hơn 20 nước có mức GDP bình quân đầu người thấp nhất thế giới, thì đến năm 2003 đã đạt 492 USD, tương ứng đứng thứ 7, thứ 39, thứ 142. Đến nay, với con số hơn 1.000 USD/người, năm 2008 đã đánh dấu mốc phát triển của nền kinh tế VN chuyển từ nhóm nước có thu nhập thấp nhất sang nhóm nước có thu nhập trung bình dưới với GDP bình quân đầu người khoảng từ 936 đến 3.705 USD. Ngày 14/4/2010, Ngân hàng Thế giới (WB) đã công bố đánh giá của Nhóm đánh giá độc lập (IEG) của WB, trong đó cho rằng những thành tựu phát triển của Việt Nam trong nhiều năm qua là "rất ấn tượng". Năm 2009, Việt Nam đã chuyển từ nước nghèo sang nước có thu nhập trung bình. IEG cho rằng với tốc độ tăng trưởng trung bình 7,2%/năm trong thập kỷ trước khi xảy ra khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008-2009, khoảng 35 triệu người Việt Nam đã thoát nghèo. -Những vấn đề còn tồn tại Mặc dù, năm 2008 là năm đánh dấu Việt Nam thoát ra khỏi nhóm nước nghèo nhưng theo xếp hạng của Ngân hàng thế giới tháng 10/2008 thì Việt Nam đứng hạng 170 về thu nhập bình quân đầu người tính theo tỷ giá VNĐ/USD, và đứng thứ 156 về thu nhập bình quân tính đầu người theo phương pháp sức mua tương đương (PPP) trong tổng số 207 nước, vùng lãnh thổ. Quy mô GDP, qui mô xuất khẩu chiếm tỷ trọng tương ứng là 0,34% và 0,3% so với tổng giá trị nền kinh tế và xuất khẩu của toàn thế giới. Các chỉ số xếp hạng về môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh, tham nhũng và chỉ số phát triển giáo dục của Việt Nam đều có vị trí xếp hạng thấp trong các nền kinh tế thế giới. Bên cạnh đó, do bị ảnh hưởng bởi lạm phát nên GDP trên đầu người tính theo sức mua tương đương ở Việt Nam còn cao hơn nhiều so với thực tế. Lạm phát đã làm giảm sức mua của người nghèo và làm tăng bất bình đẳng về thu nhập. Số liệu về mức chêch lệch năm 1993 phản ánh phân bố thu nhập theo vùng là di sản từ nhiều năm nay. Tính lịch sử này có lẽ do phân bố tài nguyên thiên nhiên phục vụ nông nghiệp không đồng đều, và do nông nghiệp vẫn là nguồn thu nhập chính của các vùng cho đến nay. Hiện tượng đô thị hóa gia tăng, đặc biệt với thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, Hải Phòng và Đà Nẵng cũng rất đáng lưu tâm. CHÊNH LỆCH THU NHẬP GIỮA CÁC VÙNG: Phân bố thu nhập đầu người theo vùng – 1993 Vùng Thu nhập đầu người (1000 đồng)  Số dân thành thị (100000 người) Số dân nông thôn (100000 người) Tỉ số thu nhập đầu người nông thôn so với thành thị 1 1258 1576,5 10532,8 0,16 2 1811 2385,6 11429,2 0,15 3 1215 936,2 8580,7 0,17 4 1444 1704,9 5669,8 0,32 5 1364 671,5 2232,0 0,43 6 4524 4008,1 4684,8 0,18 7 1818 2364,5 13167,1 0,36 Cả nước 1949 13647,3 56296,4 0,20 Vùng 1 : Trung du Bắc bộ Vùng 2 : Đồng bằng sông Hồng (gồm những thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định...) Vùng 3 : Khu bốn cũ Vùng 4 : Duyên hải miền Trung Vùng 5 : Tây Nguyên Vùng 6 : Đông Nam bộ (gồm TP Hồ chí Minh, Gia Định, Biên Hòa, Vũng Tàu...) Vùng 7 : Đồng bằng sông Cửu Long CHÊNH LỆCH THU NHẬP GIỮA THÀNH THỊ - NÔNG THÔN Sự chêch lệch thu nhập thành thị và nông thôn cũng là một sự kiện thường thấy ở những nước nông nghiệp. Từ những thập niên vừa qua, giá quốc tế những mặt hàng nhóm một (nông, lâm sản, nguyên liệu thô, sơ chế) giảm đi so với giá những mặt hàng công nghiệp. Vì công nghiệp thường có địa bàn hoạt động trong thành thị và vùng lân cận, mức thu nhập của dân thành thị tăng lên so với dân ở nông thôn. Ngoài ra, những tiến bộ kỹ thuật trong nông nghiệp và công nghiệp chế biến khiến mức cầu lao động nông nghiệp giảm, lượng cung lao động vượt cầu, gây thêm tác động tiêu cực trên mức thu nhập của người dân ở nông thôn. Ngày nay, với sự phát triển của khâu dịch vụ cũng chủ yếu là ở thành thị, sự chêch lệch thu nhập này lại càng tăng thêm. Thu nhập ở thành thị và nông thôn của các vùng - 1993 Vùng Tổng thu nhập     (tỉ đồng) Thu nhập đầu người nông thôn (nghìn đồng) Tổng thu nhập nông thôn  (tỉ đồng) Thu nhập đầu người thành thị  (nghìn đồng) Tổng thu nhập thành thị  (tỉ đồng) 1 15233533 747,25 7870700 4670,35 7363807 2 25008100 915,0 10452777 6100,00 14552160 3 11563155 820,8 7043039 4828,04 4519973 4 10649066 968,3 5490261 3025,8 5158989 5 3960374 1044,0 2330208 2427,8 1630268 6 39327132 1459,2 6836060 8106,4 32491261 7 28236450 1430,1 18830126 3972,5 9392976 Theo nghiên cứu của các nhà khoa học vừa công bố tại Hội nghị cập nhật nghèo do Viện Khoa học Xã hội Việt Nam tổ chức cuối tháng 3 năm 2007: khoảng cách giữa các nhóm người giàu nhất và nhóm người nghèo nhất đang bị nới rộng một cách liên tục và đáng kể. Cụ thể là: năm 1993, chi cho tiêu dùng bình quân đầu người của gia đình giàu nhất cao gấp 5 lần so với gia đình nghèo nhất thì tỷ lệ này tăng lên 6,3 lần vào năm 2004. Do vậy, tỷ lệ chi tiêu bình quân đầu người của nhóm giàu nhất trong tổng chi tiêu dùng xã hội tăng từ 41,8% lên 44,7%, trong khi đó nhóm nghèo nhất lại giảm từ 8,4% xuống còn 7,1% ở cùng thời kỳ. Mặc dù đời sống của người dân được cải thiện, tỷ lệ nghèo giảm, nhưng chỉ số bất bình đẳng về thu nhập (Gini) ở Việt Nam còn cao, và tăng qua các năm (năm 2004 Gini là 0,423, năm 2006 hệ số này là 0,425). Hệ số Gini cao thể hiện phân hóa thu nhập, phân hóa giàu nghèo cao giữa các tầng lớp dân cư. -Kết luận: Khi thu nhập tăng, mức sống của dân cư được đảm bảo các mặt về thể lực, trí lực và tinh thần được quan tâm tích cực và ngược lại, khi thu nhập giảm mức độ chi tiêu của dân cư sẽ giảm tác động tiêu cực đến chất lượng dân số. Sự bất bình đẳng trong thu nhập và phân phối thu nhập đang có xu hướng gia tăng, người giàu càng giàu thêm, các khu đô thị thành phố càng ngày càng phát triển trong khi người nghèo càng ngày càng khó thoát nghèo, và những vùng sâu vùng sa và những vùng đặc biệt khó khăn vẫn chưa có khả năng phát triển, do thiếu vốn, thiếu lao động do đó chất lượng dân số vẫn ở mức thấp. Thu nhập tăng và phân phối thu nhập tiến đến sự hợp lí luôn luôn là cái hướng đến của toàn xã hội. Chúng ta có thể thấy được rằng là thu nhập bình quân đầu người ở nước ta ngày càng gia tăng, điều này được thể hiện ở thu nhập bình quân đầu người cũng như tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ hộ nghèo trên cả nước giảm dần theo các năm và mức sống của đại bộ phận dân cư được cải thiện rõ rệt. Để đạt được những thành quả đó thì chúng ta phải kể đến các chính sách của Nhà nước, trong quá trình phát triển kinh tế có sự hài hòa giữa các vùng, giữa các nền kinh tế được chú trọng phát triển cũng như là các chính sách hỗ trợ người nghèo phát triển sản xuất, cải thiện cuộc sống. Bên cạnh đó, Việt Nam cần phải chú trọng đến các chính sách phát triển toàn diện để tránh rơi vào những cái “bẫy” thu nhập trung bình như các nước Đông Nam Á khác. Tiêu chí tuổi thọ - Mức tuổi thọ Có cuộc sống trường thọ, mạnh khỏe là một tiêu chí để đánh giá về sự phát triển của con người. Và chỉ số tuổi thọ đã được chọn làm thước đo cho tiêu chí này. Chỉ số tuổi thọ được tính như sau: Chỉ số tuổi thọ trung bình T = (Với quy ước: 85 là giá trị cực đại và 25 là giá trị cực tiểu của tuổi thọ) Gần 20 năm nay từ 1990, UNDP (chương trình phát triển của Liên hiệp quốc) đều đặn công bố các Báo cáo phát triển con người HDR (Human Development Report). Các báo cáo HDR từ năm 1990 đến năm 2007 đã thống kê rằng: Tuổi thọ bình quân trung bình của Việt Nam : Năm 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tuổi thọ bình quân trung bình 62,7 63,4 66,0 66,4 67,4 67,8 67,8 68,2 68,6 69,0 70,5 70,8 73,7 - Việt Nam trong so sánh với một số nước ASEAN và châu Á Nước Tuổi thọ T Ghí chú Singapore 79,4 0,907 > VN Hàn Quốc 77,9 0,882 > VN Brunây 76,7 0,862 > VN Malayxia 73,7 0,812 = VN Thái Lan 71,5 0,776 < VN Trung Quốc 72,5 0,792 < VN Philippin 71 0,767 < VN Việt Nam 73,7 0,812 Inđônêxia 69,7 0,745 < VN Ấn Độ 63,7 0,645 < VN Mianma 60,8 0,596 < VN Ở bảng này, Việt Nam hơn được Trung Quốc, Thái Lan, Philippin, Inđônêxia, Ấn Độ, Mianma. - Những thành tựu đạt được : Trong các chỉ số phát triển cấu tạo nên HDI, Việt Nam có chỉ số tuổi thọ tương đối có sự lạc quan. Tính ra trong 13 năm, từ năm 1993 đến năm 2005, ta đã nâng tuổi thọ bình quân lên 11 tuổi. Việt Nam cũng có thứ hạng cao về tuổi thọ trên thế giới (T = 0,812, tuổi thọ bình quân 73,7, xếp thứ 56/177 nước). Theo số liệu mới mà chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) đưa ra trong báo cáo toàn cầu sáng ngày 5/10/2009 tại Bangkok, Thái Lan thì tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đã là 74,3 đứng thứ 54 thế giới. Đạt được thành tựu như vậy là do nước ta đã làm tốt công tác chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh. Cuộc khảo sát năm 2002 cho thấy: Cứ 1000 ca sinh ra ở Việt Nam chỉ có 39 trẻ bị tử vong (nhóm dân nghèo), có 14 trẻ bị tử vong (nhóm dân giàu). Chết dưới 5 tuổi thì trong số 1000 trẻ có 53 trẻ chết (nhóm dân nghèo) và 16 trẻ chết (nhóm dân giàu). Các con số tương ứng ở Inđonexia là: (78, 23, 109, 29). Đạt đến thành tựu này còn có sự tác động gián tiếp của kinh tế và giáo dục. Trình độ học vấn của bố mẹ tăng lên và điều kiện sinh hoạt vật chất được cải thiện cũng làm giảm tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh và trẻ dưới 5 tuổi. - Những vấn đề còn tồn tại : Tuy đã đạt được một số thành tựu nhưng hệ thống y tế nước ta vẫn có rất nhiều bất cập. Mạng lưới chăm sóc y tế ở nông thôn yếu kém. Các bệnh nhân ở khắp nơi đổ dồn về các thành phố lớn, dẫn đến tình trạng quá tải. Thủ tục khám chữa bệnh còn rườm rà, nhất là đối với những người sử dụng Bảo hiểm y tế, họ phải đến bệnh viện nhiều ngày mới hoàn tất một quy trình khám chữa bệnh. Bên cạnh đó, vệ sinh an toàn thực phẩm vẫn đang là vấn đề nhức nhối trong thời gian qua. Về ngân sách cho ngành y tế, Việt Nam chúng ta hiện nay mới có 8 USD cho một người dân chăm sóc sức khỏe trong khi đó Singapore là 1.950 USD, Nhật là 2000 USD. Ngoài ra, sự quản lý của nước ta đối với mặt hàng thuốc còn lỏng lẻo. Các phòng khám chữa bệnh tư nhân cũng cần được kiểm soát nghiêm ngặt hơn. Tất cả những vấn đề trên cần sớm được hoàn thiện và giải quyết trong thời gian tới. - Kết luận về chỉ tiêu tuổi thọ: Chỉ số tuổi thọ đo lường thành tựu tương đối về tuổi thọ ở một nước. Chỉ số này của Việt Nam là đáng lạc quan. Ta có thể thấy, Việt Nam chỉ có GDP tính theo đầu người xếp thứ 123 và HDI xếp thứ 105 trên thế giới nhưng lại có thứ hạng về tuổi thọ khá cao. Tuổi thọ trung bình năm 2005 của nước ta là 73,7 xếp hạng 56 và nay là 74,3 xếp hạng 54 trên thế giới. Chỉ số tuổi thọ T = 0,812 và nó đã có phần giúp cải thiện chỉ số và thứ hạng 105/177 của HDI. Đạt được những thành tựu như vậy là do nước ta đã làm tốt công tác chăm sóc y tế ban đầu, tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh thấp và tỷ lệ tử vong ở bà mẹ sau khi sinh nở cũng thấp. Trong thời gian tới, nước ta cần tiếp tục phát huy những điểm mạnh này, đồng thời khắc phục những bất cập còn đang tồn tại. Tiêu chí giáo dục Các chỉ tiêu giáo dục : Giáo dục và chỉ số giáo dục là thành phần cơ bản trong HDI Chỉ số giáo dục được tính từ hai nhân tố : Nhấn tố a biểu thị cho số biết chữ của người lớn ( 15+ tuổi ) Nhân tố b biểu thị cho số đi học của thanh thiếu niên ( từ 16 – 24 tuổi ) a, b đều tính ra %. G = 2*a/3 + 1*b/3 Việt Nam trong so sánh với một số nước ASEAN và châu Á Nước Giáo dục Ghi chú a (%) b (%) G Singapore 92,5 87,3 0,908 > VN Hàn Quốc 99 96 0,980 > VN Brunây 92,7 77,7 0,877 > VN Malayxia 88,7 74,3 0,839 > VN Thái Lan 92,6 71,2 0,855 > VN Trung Quốc 90,9 69,1 0,837 > VN Philippin 92,6 81,3 0,888 > VN Việt Nam 90,3 63,9 0,812 Inđônêxia 90,4 68,2 0,830 > VN Ấn Độ 61 63,8 0,620 < VN Mianma 89,8 49,5 0,764 < VN - Những thành tựu đạt được : Giáo dục ở nước ta xét về tỷ lệ người biết chữ chung (15 tuổi trở lên) có thứ hạng tương đối cao và giá trị không nhỏ (90,3%). Với giá trị này ta xếp thứ 56 trên bản đồ thế giới (Gruzia thứ nhất 100%). Indonexia đứng trên Việt Nam với 90,4% đứng thứ 55. Burkinafaso giá trị 23,6% xếp thứ 177 cuối bảng. Đây là kết quả những nỗ lực một thời gian dài của công tác xóa mù chứ và phổ cập tiểu học. - Những vấn đề còn tồn tại: Nhìn tổng quát về GDP bình quân đầu người theo USD hoặc USD theo PPP, Việt Nam còn ở mức thấp và chi cho giáo dục từ GDP cũng chưa nhiều. Đầu tư cho giáo dục từ ngân sách nhà nước đều đặn tăng lên, hiện nay gần 15% nhưng tính từ GDP chỉ có 2,3% (theo số liệu UNDP). Nếu tính đầu tư cho giáo dục trên đầu người thì nước ta ở mức rất thấp. Tuy nhiên giáo dục nước ta đã có sự thiểu phát và giảm phát trong những năm gần đây. Năm Việt Nam đạt được G cao nhất = 0.84 là năm 1999 và 2000. Sau thời điểm này, từ năm 2001, G không tăng lên được về giá trị mà giảm dần dần. Tỷ lệ đi học của thanh thiếu niên độ tuổi 6 – 24 tuổi nước ta mới đạt 63,9 %, điều có nghĩa là cứ 1000 em ở độ tưởi này mới có 639 em đi học, còn 371 em đang ở diện thiếu niên ngoài nhà trường. Có thể một bộ phận này được học bổ tức văn hóa ở các trung tâm giáo dục thường xuyên, một số học đại học ở các trường ngoài công lập. Hạng Nước USD PPP Chênh lệch so với Việt Nam tính theo GDP (lần) 1 Singapo 772.7 889.4 16.7 2 Hàn Quốc 363.8 610.4 13.5 3 Malaixia 208.4 720.48 11.5 4 Thái Lan 103.0 350.50 6.6 5 Phillipin 32.1 133.4 2.5 6 Ấn Độ 19.74 109.4 2.05 7 Trung Quôc 22.74 105.3 1.9 8 Việt Nam 10.02 53 Tuy vậy tỷ lệ 63,9 % học ở hệ chính quy là một tỷ lệ quá thấp. Với kết quả này Việt Nam đang đứng thứ 121/177 nước. Ta rơi vào vùng các nước chậm phát triển về giáo dục của khu vực châu Á trong tỷ lệ này. Đành rằng không thể huy động ra lớp ồ ạt rồi cho lên lớp bừa bãi. Điều này dẫn đến hiện tượng “Ngồi nhầm lớp “ và suy giảm chất lượng. - Kết luận về chỉ tiêu giáo dục : Thành tựu giáo dục nhìn chung là cao. Từ 1990 chỉ số G đạt 0.78 (báo cáo UNDP năm 1995). Sự tiến bộ của G không thật sự ổn định và có phần chậm chạp. Trong 7 năm đầu của thời kỳ 10 năm này G tăng từ 0.78 (năm 1993) lên tới 0.84 (năm 1999) tức là tăng 6% nhưng 3 năm tiếp theo (2000-2002) G giảm từ 0.84 xuống 0.82. Phấn đấu giữ vững được thành quả G khi đã có một mặt bằng nào đó (ở nước ta lấy ngưỡng là 0.84) và phát triển thành quả này có độ tăng tiến liên tục đòi hỏi rất nhiều nỗ lực. Giáo dục không có biện pháp mở rộng quy mô và tăng cường chất lượng, ngay lập tức đã có sự thiểu phát. Những biện pháp cần được thực hiện ngay, chứ không thể chờ đợi cho nền kinh tế phát triển mới lo tới vấn đề hết sức quan trọng này. Tuy nhiên, chỉ số giáo dục của Việt Nam đã có những đóng góp nhất định vào chỉ số HDI. Ta có thể thấy với chỉ số G = 0,815 và thứ hạng 93 nó đã có phần nào đó giúp cải thiện chỉ số và thứ hạng của HDI với thứ hạng 105/177. Với việc thành công trong công tác xóa mù chữ cũng như cố gắng cải thiện chất lượng giáo dục, Việt Nam đã có những bước tiến từ năm 1993 tới nay. Nói tóm lại, Việt Nam vẫn là vùng trũng về lĩnh vực giáo dục ở châu Á. Đánh giá phát triển con người qua chỉ số HDI Xu thế của HDI Từ năm 1995 tới năm 2007, HDI của Việt Nam tăng 1.16% hàng năm từ 0.561 (1985) lên tới 0.733 (2007). Điều đáng mừng là các thành tố của HDI đều tăng. Chỉ số HDI và các chỉ số thành phần của Việt Nam Năm Tính cho năm Giá trị HDI Thứ hạng 1990 1987 0,608 74*/130 1991 0,498 99/160 1992 0,464 102/160 1993 1991 0,472 115/160 1994 1992 0,514 116/160 1995 1992 0,539 120/174 1996 1993 0,540 121/174 1997 1994 0,557 121/175 1998 1995 0,560 122/174 1999 1997 0,644 110/174 2000 1998 0,671 108/174 2001 1999 0,682 101/162 2002 2000 0,688 109/173 2003 2001 0,688 109/175 2004 2002 0,691 112/177 2005 2003 0,704 108/177 2006 2004 0,709 109/177 2007 2005 0,733 105/177 PGS Đặng Quốc Bảo tổng hợp từ Báo cáo phát triển con người các năm từ 1990 đến 2007 của UNDP Báo cáo phát triển con người năm 2007/2008 của LHQ cho thấy, Việt Nam hiện có chỉ số phát triển con người HDI ở hạng trung bình, với chỉ số là 0,733. Tuy nhiên, nếu so sánh với các nước đông Á trong khu vực thì Việt Nam vẫn còn khoảng cách quá xa để bắt kịp. Khoảng cách chỉ số HDI của Việt Nam với các nước phát triển còn rất lớn. Nước 1995 2000 2005 2007 Xếp hạng Việt Nam 0,672 0,711 0.704 0.733 116 Inđônêxia 0,670 0,692 0,728 0.734 111 Trung Quốc 0,691 0,732 0,777 0.772 92 Thái Lan 0,745 0,761 0,781 0.783 87 Malaixia 0,763 0,790 0,811 0.829 66 Hàn Quốc 0,801 0,892 0,921 0.937 26 Singapore 0,865 x 0,922 0.944 25 So sánh tương quan HDI Việt Nam với các quốc gia Đông Á Chỉ số Thứ hạng Tuổi thọ (năm) Biết chữ người lớn (15+ tuổi) (%) Đi học từ 6 - 24 tuổi (%) GDP bình quân PPP (USD) HDI Nước đứng đầu bảng xếp hạng Nhật thứ nhất (82,3 tuổi) 0,954 Gruzia thứ nhất (100%) Australia thứ nhất (113%) Luxembourg thứ nhất (60.228) Iceland thứ nhất Băng đảo (0,968) Nước đừng trên Việt Nam Macedonia thứ 55 (73,8 tuổi) 0,817 Inđônêxia thứ 56 (90,4%) Nambia thứ 120 (64,7%) Vanuatu thứ 121 (3225) Ensanvado thứ 104 (0,735) Thứ hạng và giá trị của Việt Nam Việt Nam thứ 56 (73,7 tuổi) 0,812 Việt Nam thứ 57 (90,3%) Việt Nam thứ 121 (63,9%) Việt Nam thứ 122 (3071) Việt Nam thứ 105 (0,733) (*) Nước đứng cuốibảng xếp hạng Zămbia thứ 177 (40,5 tuổi) Burkinafaso thứ 177 (23,6%) Niger thứ 177 (22,7%) Côngo thứ 177 (714) Siera Leon thứ 177 (0,336) Thứ hạng HDI và các chỉ số thành phần HDI của Việt Nam trong so sánh thế giới *) Việt Nam đồng hạng với Angiêri. Hiện trạng Việt nam và Angiêri như sau: Nước HDI Tuổi thọ Biết chữ (%) Đi học(%) GDP bình quân sức mua Việt Nam 0,733 73,7 90,3 63,9 3.071 Angiêri 0,733 71,7 69,9 73,7 7.062 PGS Đặng Quốc Bảo tổng hợp từ Báo cáo phát triển con người các năm từ 1990 đến 2007 của UNDP Còn theo số liệu của UNDP năm 2009 Như vậy, ta có thể thấy Việt Nam là một trong những nước rất chú trọng vào việc ưu tiên phát triển con người. Mặc dù GDP bình quân đầu người thấp (2 lần so với Angiêri) nhưng vẫn đạt được chỉ số phát triển con người tương đương. Đây có thể coi là một trong những thành tựu đáng kể trong việc phát triển con người tại Việt Nam hiện nay. Điều đó chứng tỏ, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đã hướng vào sự phát triển con người - vừa là chủ thể, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của tăng trưởng kinh tế, phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta. Tuy nhiên cũng có nhiều vấn đề còn tồn tại Tuy Việt Nam nằm trong số 100 nước luôn cải thiện được chỉ số HDI trong suốt thời gian từ 1990 đến nay nhưng tốc độ tăng HDI của ta có chiều hướng sụt giảm tương đối. Nếu trong thời kỳ 1990-1995, Việt Nam đứng hàng thứ 15 trong bảng xếp hạng các nước xét về tốc độ cải thiện chỉ số HDI thì trong giai đoạn 1995-2003, Việt Nam chỉ xếp thứ 37 theo tiêu thức này với mức tăng là 6.7%. Các nước như Lào, Trung quốc, Ấn độ đều có mức tăng trên 10%. Nhiều nước có nền kinh tế chuyển đổi đã vượt lên trên Việt Nam xét về thành tích cải thiện HDI trong thời kỳ này. Đây chính là điều chúng ta cần lưu tâm về tính bền vững của quá trình phát triển của Việt Nam. Thứ bậc HDI của nước ta trên thế giới, ở châu Á và trong khu vực vẫn còn ở mức thấp. HDI của Việt Nam còn thấp hơn mức trung bình 0,741 của thế giới, mức 0,768 của các nước châu Á - Thái Bình Dương, thấp hơn mức trung bình 0,716 của các nước phát triển con người trung bình. Một trong những yếu tố làm cho HDI của Việt Nam còn ở mức thấp là do chỉ số GDP bình quân đầu người còn quá thấp. Đó chính là điều cần được quan tâm bởi nó là tiền đề để thực hiện chăm sóc sức khỏe và nâng cao chỉ số giáo dục. Hơn nữa, thứ bậc HDI của Việt Nam tăng lên cũng chủ yếu là nhờ sự tăng lên của chỉ số GDP bình quân đầu người. Vì vậy, mục tiêu tăng trưởng kinh tế để sớm đưa nước ta ra khỏi nước kém phát triển được coi là mục tiêu hàng đầu. Mặt khác, công tác y tế, chăm sóc sức khỏe cũng còn nhiều hạn chế. Nhiều mục tiêu như số giường bệnh, số cơ sở y tế, số cán bộ y tế... tính trên 1 vạn dân tăng chậm; có loại, có năm còn bị giảm. Sản xuất thuốc trong nước mấy năm bị giảm; việc quản lý giá thuốc còn yếu kém nên giá thuốc mấy năm nay tăng cao hơn nhiều so với giá tiêu dùng. Việc xã hội hóa y tế còn chậm; chậm khắc phục sự phân biệt đối xử trong khám, chữa bệnh theo chế độ bảo hiểm y tế với khám, chữa bệnh có nộp phí dịch vụ, dẫn đến nhiều hiện tượng tiêu cực trái với y đức. Bên cạnh đó, chỉ số giáo dục cao, nhưng chủ yếu là xét trên số lượng (tỷ lệ biết chữ...), trong khi chất lượng giáo dục từ phổ thông đến đại học còn thấp, chạy theo số lượng nhiều hơn là chất lượng... Phần 3: Kết luận về trình độ phát triển con người tại Việt Nam hiện nay và những kiến nghị Trình độ phát triển con người của Việt Nam hiện nay Báo cáo Tuổi thọ GDP Giáo dục HDI Năm Tính cho năm Tuổi thọ bình quân trung bình (năm) Chỉ số GDP bình quân đầu người (PPP USD) Chỉ số Tỷ lệ biết chữ của người lớn (%) Số năm học tr.bình hoặc tỷ lệ đi học 6 - 24 tuổi (%) Chỉ số Giá trị chỉ số phát triển con người Thứ hạng so với các nước có trong báo cáo Theo % Theo số thập phân 1990 1987 62,0 0,62 1.000 0,38 80,0 - - 0,608 74*/130 1991 62,7 0,63 1.000 0,38 84,4 3,2 năm 57,3 - 0,498 99/160 1992 62,7 0,63 1.000 0,38 87,6 4,6 năm 59,9 - 0,464 102/160 1993 1991 62,7 0,63 1.100 0,40 87,6 4,6 năm 59,9 - 0,472 115/160 1994 1992 63,4 0,62 1.250 0,42 88,6 4,9 năm 60,7 - 0,514 116/160 1995 1992 65,2 0,63 1.010 0,38 91,9 49 0,78 0,539 120/174 1996 1993 65,5 0,63 1.040 0,39 92,5 51 0,79 0,540 121/174 1997 1994 66,0 0,63 1.208 0,42 93,0 55 0,80 0,557 121/175 1998 1995 66,4 0,64 1.236 0,42 93,7 55 0,81 0,560 122/174 1999 1997 67,4 0,71 1.630 0,47 91,9 62 0,82 0,644 110/174 2000 1998 67,8 0,71 1.689 0,47 92,2 63 0,83 0,671 108/174 2001 1999 67,8 0,71 1.860 0,49 93,1 67 0,84 0,682 101/162 2002 2000 68,2 0,72 1.996 0,50 93,4 67 0,84 0,688 109/173 2003 2001 68,6 0,73 2.070 0,51 92,7 64 0,83 0,688 109/175 2004 2002 69,0 0,73 2.300 0,52 90,3 64 0,82 0,691 112/177 2005 2003 70,5 0,76 2.490 0,54 90,3 64 0,82 0,704 108/177 2006 2004 70,8 0,76 2.745 0,55 90,3 63 0,81 0,709 109/177 2007 2005 73,7 0,812 3.071 0,572 90,3 63,9 0,815 0,733 105/177 Chỉ số HDI và các chỉ số thành phần của Việt Nam Trong những năm qua, chất lượng dân số ở nước ta được nâng lên không ngừng. Theo báo cáo phát triển con người của UNDP, Việt Nam được coi như một ví dụ thành công tiêu biểu cho nhóm các nước đang phát triển về khả năng tương tác cân bằng giữa phát triển kinh tế và phát triển con người. Với nhiều nỗ lực thì chỉ số phát triển con người của nước ta đã liên tục tăng, tuy nhiên vẫn chưa cao. Với HDI = 0.733, nước ta xếp thứ 105 trong 177 quốc gia được so sánh. Tóm lại, Việt Nam hiện nay vẫn là một nước có trình độ phát triển con người trung bình trên thế giới. Kiến nghị giải pháp nâng cao trình độ phát triển con người ở Việt Nam trong thời gian tới Để nâng cao trình độ phát triển con ngư