Tiểu luận Hình thái kinh tế xã hội với sự nghiệp Cách Mạng ở Việt Nam hiện nay

Nã thÓ hiÖn ë 3 mÆt quan hÖ c¬ b¶n: quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt; quan hÖ trong tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt; quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng. Ba mÆt kinh tÕ nãi trªn lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬, t¹o thµnh quan hÖ s¶n xuÊt, tr­íc ®ã quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c mÆt quan hÖ kh¸c. Quan hÖ s¶n xuÊt còng thay ®æi tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña con ng­êi, chø kh«ng phô thuéc vµo ý thøc cña con ng­êi. Sù phô thuéc vµ t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝch chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña ®êi sèng x· héi. TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t­ liÖu vµ søc lao ®éng. Khi c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho x· héi, kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng­êi th× lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi. Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i cña c«ng cô s¶n xuÊt; tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô vµ kü n¨ng, kü x¶o cña ng­êi lao ®éng, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quy m« cña nÒn s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cµng cao th× chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u. Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸ lµ th­íc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. *cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng - KiÕn tróc th­îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng t­ t­ëng x· héi, nh÷ng thiÕt chÕ t­¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹i cña th­îng tÇng h×nh thµnh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh. Toµn bé t­ t­ëng x· héi lµ chÝnh trÞ, ph¸p luËt, triÕt häc, ®¹o ®øc, khoa häc,... trong ®ã hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ, ph¸p luËt lµ sù ph¶n ¸nh trùc tiÕp c¬ së h¹ tÇng vµ cã vÞ trÝ chi phèi toµn bé ®êi sèng t­ t­ëng x· héi. Nh÷ng tæ chøc thiÕt chÕ t­¬ng øng bao gåm c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc c¸c cÊp tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng, bé m¸y b¹o lùc, quan ®éi, c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï,... c¸c §¶ng ph¸i chÝnh trÞ, c¸c tæ chøc t«n gi¸o, vµ tæ chøc quÇn chóng kh¸c. Nh÷ng mèi quan hÖ néi t¹i gi÷a c¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng víi nhau trong ®ã quan träng h¬n c¶ lµ mèi quan hÖ gi÷a hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ víi bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc; hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ, bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng tinh thÇn. -C¬ së h¹ tÇng lµ toµn bé nh÷ng mèi quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i KT - XH nhÊt ®Þnh. C¬ së h¹ tÇng chÝnh lµ tæng hîp c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt, lµ c¬ së kinh tÕ cña ®êi sèng x· héi. Trong x· héi cã giai cÊp, tÝnh chÊt ®èi kh¸ng vÒ mÆt kinh tÕ cña c¬ së h¹ tÇng chÝnh lµ c¬ së n¶y sinh nh÷ng ®èi kh¸ng trong kiÕn tróc th­îng tÇng, giai cÊp nµo thèng trÞ vÒ kinh tÕ sÏ thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ thiÕt lËp c¶ sù thèng trÞ vÒ mÆt tinh thÇn ®èi víi x· héi, trong ®ã hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ vµ bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc cã vÞ trÝ quan träng nhÊt. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng. Vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi, t¸c ®éng trë l¹i c¬ së h¹ tÇng. 2. Nh÷ng c¬ së ®Ó ph©n tÝch ®êi sèng x· héi. C¬ së ®Çu tiªn khi x©y dùng quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö M¸c vµ F. ¡ngen “lµ tiªu ®Ò ®©ï tiªn cña toµn bé lÞch sö nh©n lo¹i th× dÜ nhiiªn lµ sù tån t¹i cña nh÷ng c¸ nh©n, con ng­êi sèng” X· héi d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo còng lµ sù liªn hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ng­êi víi ng­êi, trªn c¬ së ®ã hä cã nh÷ng ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p ph­¬ng h­íng h­íng con ng­êi ®Õn cuéc sèng tèt ®Ñp, nh­ng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ lÞch sö mµ hä ®· m¾c sai lÇm. §Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy triÕt häc M¸c ®· cã nh÷ng ph¸t hiÖn ®ãng gãp ph­¬ng thøc tån t¹i cña con ng­êi , xuÊt ph¸t tõ cuéc sèng con ng­êi hiÖn thùc, “Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt cña con nng­êi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi”. Mặt kh¸c c¸c quy ®Þnh hµnh vi lÞch sö ®Çu tiªn còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ng­êi ho¹t déng trong suèt lÞch sö cña m×nh lµ nhu cÇu vµ lîi Ých F. ¡ngen viÕt: “...®· ph¸t hiÖn ra quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ng­êi nghÜa lµ t×m ra sù thùc ®¬n gi¶n .....lµ tr­íc hÕt con ng­êi ph¶i ©n mËc , ë ,tr­íc hÕt cã thÓ lo ®Õn chuyÖn lµm chÝnh trÞ , khoa häc, nghÖ thuËt, t«n gi¸o...” V× vËy mµ ho¹t ®éng lÞch sö ®Çu tiªn cña con ng­êi lµ s¶n xuÊt ra nh÷ng t­ liÖu cÇn thiÕt ®Ó tho¶ m·m nnh÷ng nhu cÇu cña m×nh . M¸c x¸c lËp nguyªn lý cã tÝnh chÊt ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy lµ: “ kh«ng ph¶i ý thøc con ng­êi quyÕt ®Þnh tån tÞa cña hä, tr¸i l¹i chÝnh sù tån t¹i x· héi cña hä quyÕt ®Þnh ý thøc cña hä” chÝnh quy luËt x· héi lµ yÕu tè lÆp ®i lÆp l¹i cña qu¸ tr×nh hiÖn t­îng ®êi sèng x· héi. 3.Lý luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi . - H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét cÆp ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®Æt nguyªn t¾c ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c mÆt cña x· héi. Nãi c¸ch kh¸c ph¹m trï h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi cho phÐp nghiªn cøu vÒ x· héi c¶ vÒ mÆt lo¹i h×nh vµ vÒ mÆt lÞch sö. Xem xÐt ®êi sèng x· héi ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh. - KÕt cÊu vÒ chøc n¨ng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh. X· héi kh«ng ph¶i lµ nnh÷ng tæng sè, nh÷ng hiÖn t­îng, sù kiÖn rêi r¹c, nh÷ng c¸i nh×n riªng lÎ mµ x· héi lµ mét chØnh thÓ toµn diÖn cã c¬ cÊu phøc t¹p. Trong ®ã cã nh÷ng mÆt cã vai trß c¬ b¶n lµ lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, vµ kiÕn tróc th­îng tÇng. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt mµ mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi xÐt ®Õn cïng lµ do lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lª Nin viÕt: “lùc l­îng s¶n xuÊt hÊp dÉn toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n, lµ ng­êi lao ®éng”. Cßn quan hÖ sÈn xuÊt ®ã lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó nhËn biÕt xa héi cô thÓ kh¸c ®ång thêi tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö. VÒ kiÕn tróc th­îng tÇng th× mçi yÕu tè cña nã cã ®Æc thï riªng, quy luËt riªng nh­ng kh«ng tån t¹i t¸ch rêi nhau mµ liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, ®Òu n¶y sinh trªn c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña h×nh th¸i – kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Trong x· héi cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng, tÝnh chÊt giai cÊp cña c¬ së h¹ tÇng lµ do kiÓu s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh. TÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai cÊp vµ sù xung ®ét giai cÊp b¾t nguån ngay tõ c¬ së h¹ tÇng. Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, c¬ së h¹ tÇng tån t¹i nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng th× kiÕn tróc th­îng tÇng còng mang tÝnh ®èi kh¸ng ph¶n ¸nh tÝnh ®èi kh¸ng cña c¬ së h¹ tÇng. ChÝnh nhê nhµ n­íc mµ t­ t­ëng giai cÊp thèng trÞ ®­îc toµn bé cña ®êi sèng x· héi. Nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h­íng cña toµn bé ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi vµ quyÕt ®Þnh c¶ tÝnh chÊt ®Ëc tr­ng c¬ b¶n cña kiÕn tróc th­îng tÇng x· héi . Ph¹m trï h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ m« h×nh lý luËn vÒ x· héi. Trong thùc tÕ c¸c sù kiÖn lÞch sö mang tÝnh chÊt kh«ng lÆp l¹i, hÕt søc phong phó c¸c yÕu tè tinh thÇn vµ vËt chÊt, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi chØ ph¶n ¸nh mÆt b¶n chÊt những mèi quan hÖ bªn trong, tÊt yÕu lËp l¹i cña hiÖn t­îng Êy. Tõ h×nh th¸i ®a d¹ng cô thÓ lÞch sö bá qua nh÷ng chi tiÕt c¸ biÖt, dùng l¹i cÊu tróc æn ®Þnh vµ l«gic ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh lÞch sö. BÊt kú trong giíi tù nhiªn hay trong x· héi ®Òu kh«ng cã vµ kh«ng thÓ cã hiÖn t­îng “thuÇn tuý” ®ã chÝnh lµ ®iÒu mµ phÐp biÖn chøng cña C. M¸c nªu lªn . H×nh th¸i kinh – x· héi ®em l¹i nh÷ng nguyªn t¾c ph­¬ng ph¸p luËn xuÊt ph¸t ®Ó nghiªn cøu x· héi lo¹i bá ®i c¸i bªn ngoµi, c¸i ngÉu nhiªn kh«ng ®i vµo chi tiÕt v­ît khái tri thøc kinh nghiÖm hoÆc x· héi häc m« t¶ ®i s©u v¹ch ra c¸i b¶n chÊt æn ®Þnh tõ c¸i phong phó cña hiÖn t­îng v¹ch ra c¸i l«gic bªn trong cña lÞch sö. 4.Sự phát triển của các hình thái kinh tế Nh©n lo¹i ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau t­¬ng øng víi mçi giai ®o¹n Êy lµ mét h×nh th¸i KT - XH nhÊt ®Þnh. C¸c h×nh th¸i KT - XH vËn ®éng, ph¸t triÓn vµ thay thÕ lÉn nhau ®Òu do t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt mét trong nh÷ng quy luËt quan träng nhÊt ®ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tù nhiªn cña lÞch sö. Trong bé “T­ b¶n” vµ c¸c t¸c phÈm kh¸c cña M¸c, theo M¸c, sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, trong ®ã b¶n th©n con ng­êi lµm ra lÞch sö cña m×nh, nh­ng kh«ng ph¶i con ng­êi lµm ra lÞch sö mét c¸ch tuú tiÖn, mét sù lùa chän tuú ý, mµ lµm ra lÞch sö phô thuéc vµo toµn bé sù ph¸t triÓn ®· qua cña sinh ho¹t vËt chÊt cña x· héi. Ngay c¶ sinh ho¹t tinh thÇn cña x· héi còng ph¶n ¸nh sinh ho¹t vËt chÊt cña x· héi. Tõ ®©y M¸c & ¡ng ghen ®· nªu lªn hµng lo¹t nh÷ng quy luËt chi phèi x· héi, ®ã lµ quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt, quy luËt vÒ tån t¹i x· héi quyÕt ®Þnh ý thøc x· héi, vÒ c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc h¹ tÇng. Trong t¸c phÈm “Gãp phÇn phª ph¸n chÝnh trÞ kinh tÕ häc”, M¸c viÕt: “Trong s¶n xuÊt x· héi, ®Ó cung cÊp cho ®êi sèng cña m×nh, con ng­êi h×nh thµnh nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña m×nh - nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña m×nh. TËp hîp nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña x· héi c¬ së hiÖn thùc trªn ®ã dùng lªn kiÕn tróc th­îng tÇng vÒ ph¸p lý vµ chÝnh trÞ vµ phï hîp víi c¬ së ®ã lµ nh÷ng h×nh th¸i nhÊt ®Þnh cña ý thøc x· héi. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®êi sèng vËt chÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh ®êi sèng x· héi, chÝnh trÞ vµ tinh thÇn nãi chung. Nh­ng trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt th× c«ng cô lao ®éng ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cßn con ng­êi - ng­êi c«ng nh©n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt æn ®Þnh t­¬ng ®èi, ngµy cµng m©u thuÉn víi lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®­îc biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi, lµ m©u thuÉn giai cÊp dÉn ®Õn cuéc ®Êu tranh giai cÊp. §Êu tranh giai cÊp lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng. Do ph¶i duy tr× sù sèng vµ b¶o ®¶m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña m×nh, con ng­êi ph¶i ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt tuy ®­îc t¹o ra b»ng n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi, song kh«ng ph¶i con ng­êi lµm ra theo ý muèn chñ quan. Ng­êi ta lµm ra lùc l­îng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®­îc tr­íc ®ã. Lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo theo quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi nã. Quan hÖ s¶n xuÊt do lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nh­ng ®Õn l­ît nã, quan hÖ s¶n xuÊt l¹i quy ®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c cña x· héi nh­ quan hÖ vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, khoa häc,... Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng phï hîp sÏ dÉn ®Õn c¸ch m¹ng x· héi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ dÉn ®Õn sù thay ®æi toµn bé c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö. Nã quyÕt ®Þnh sù thay thÕ cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña c¸c h×nh th¸i KT - XH. H×nh th¸i KT - XH cò bao giê còng thai nghÐn, t¹o tiÒn ®Ò, tæ chøc ®Ó cho h×nh th¸i KT - XH míi ra ®êi tõ trong lßng nã d­íi c¸c d¹ng vµ møc ®é kh¸c nhau. §èi víi triÕt häc biÖn chøng th× kh«ng cã h×nh th¸i nµo lµ tèi hËu, lµ tuyÖt ®èi, lµ thiªng liªng c¶, tÊt c¶ ®Òu qu¸ ®é, ®Òu dÉn ®Õn c¸i kh¸c theo sù ph¸t triÓn cña tiÕn bé x· héi. LÞch sö nh©n lo¹i lµ lÞch sö kÕ tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i KT - XH, song kh«ng v× vËy mµ cho r»ng sù ph¸t triÓn vµ thay thÕ c¸c h×nh th¸i KT - XH ë mäi quèc gia, mäi lôc ®Þa ®Òu diÔn ra gièng nhau vµ tiÕn tr×nh nh­ nhau. LÞch sö kh«ng ph¸t triÓn theo ®­êng th¼ng vµ ë mçi n­íc kh¸c nhau cã thÓ sÏ cã nh÷ng h×nh th¸i KT - XH vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. Tuy nhiªn mçi n­íc kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn riªng biÖt, sù t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng lÉn nhau gi÷a chóng ®­îc diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc sÏ cã t¸c ®éng quan träng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c d©n téc vµ cña lÞch sö nãi chung. TÝnh chÊt kh«ng ®ång ®Òu nµy biÓu hiÖn ë mét sè d©n téc tiÕn lªn phÝa tr­íc, mét sè d©n téc kh¸c l¹i ng­ng trÖ do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n chi phèi, mét sè n­íc do nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ ®ã. Nã vËn ®éng tõ thÊp tíi cao theo nh÷ng nguyªn nh©n néi t¹i cña nã, bëi tÝnh logic kh¸ch quan tÊt yÕu cña lÞch sö quy ®Þnh. II_Thực trạng của hình thái kinh tế-xã hội trong thời kì quá độ lên CNXH_con đường phát triển của Cách Mạng XHCN ở Việt Nam hiện nay 1. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c trong cuéc C¸ch M¹ng XHCN ë Việt Nam hiÖn nay. N­íc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa, kh«ng cã nghĩa lµ g¹t bá tÊt c¶ c¸c quan hÖ së h÷u c¸ thÓ, t­ nh©n chØ cßn l¹i chÕ ®é c«ng h÷u vµ tËp thÓ tr¸i l¹i nh÷ng g× thuéc vÒ së h÷u t­ nh©n gãp phÇn vµo s¶n xuÊt kinh doanh th× chÊp nhËn nè nh­ mét bé phËn tù nhiªn cña qu¸ tr×nh kinh tÕ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh lÊy chñ nghĩa M¸c - Lª nin lµ kim chØ nam cho thµnh c«ng vµ nªu cao tư t­ëng Hå ChÝ Minh . Néi dung cèt lâi cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ ë t­ t­ëng gi¶i phãng con ng­êi khái chÕ ®é lµm thuª . V× vËy trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña nh©n d©n ta ®­¬ng nhiªn lÊy chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµm kim chØ nam cho hµnh ®éng . T­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµ sù vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lª nin víi phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu n­íc cña nh©n d©n ta . T­ t­ëng ®ã ®· trë thµnh mét di s¶n quý b¸u cña ®¶ng cña nh©n d©n ta . X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa , b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n do ®éi tiên phong cña nã lµ жng Céng S¶n l·nh ®¹o ®¶m b¶o cho nh©n d©n lµ ng­êi chñ thùc sù cña x· héi . Toµn bé quyÒn lùc x· héi thuéc vÒ nh©n d©n , thùc hiÖn nÒn d©n chñ XHCN , ®¶m b¶o cuéc sèng Êm no h¹nh phóc cho nh©n d©n. 2. NhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi vµ thêi kú qu¸ ®é. a. NhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi. Lª nin ®· chØ râ: “chóng ta kh«ng hÒ coi lý luËn cña M¸c nh­ mét c¸i g× ®ã ®· qua h¼n vµ bÊt kh¶ x©m ph¹m tr¸i l¹i chóng ta tin r»ng lý luËn ®ã chØ ®Æt lªn nÒn mãng cho m«n khoa häc mµ nh÷ng ng­êi x· héi chñ nghÜa ph¶i ph¸t triÓn h¬n n÷a vÒ mäi mÆt nÕu hä kh«ng muèn trë thµnh l¹c hËu víi cuéc sèng . Còng nh­ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c, h×nh th¸i kinh tÕ x· héi céng s¶n chñ nghÜa tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao trong ®ã cã hai giai ®o¹n c¬ b¶n : chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa céng s¶n . §ã lµ hai giai ®o¹n kÕt tiÕp nhau trong cïng mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi . Sù kh¸c nhau c¬ b¶n cña hai giai ®o¹n nãi trªn lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ tr­íc hÕt lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. C.M¸c coi hai giai do¹n ®ã lµ nh÷ng nÊc thang tr­ëng thµnh vÒ kinh tÕ cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi céng s¶n chñ nghÜa . C.M¸c vµ F.¡nghen ®· ®­a ra dù ®o¸n vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi trong t­¬ng lai tÊt yÕu ph¶i tiÕn ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi céng s¶n chñ nghÜa mµ chñ nghÜa x· héi lµ giai ®o¹n ®Çu “chñ nghÜa céng s¶n kh«ng ph¶i lµ mét tr¹ng th¸i cÇn ph¶i s¸ng t¹o ra , kh«ng ph¶i ý t­ëng mµ hiÖn thùc ph¶i tu©n theo. Chóng ta gäi chñ nghÜa céng s¶n lµ mét phong trµo hiÖn thùc nã xo¸ bá tr¹ng th¸i hiÖn nay nh÷ng ®iÒu kiÖn cña phong trµo Êy lµ kÕt qu¶ cña nh÷nn tiÒn ®Ò hiÖn nay ®ang tån t¹i. Con ®­êng ph¸t triÓn tÊt yÕu tõ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi më ®Çu b»ng cuéc c¸ch m¹ng th¸ng 10 Nga vÜ ®¹i . Con ®­êng mµ nh©n lo¹i ®ang ®i chÝnh lµ con ®­êng th¾ng lîi cña hoµ b×nh , ®éc lËp d©n téc d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi. LÞch sö ®· chøng minh kh«ng ph¶i bÊt kú n­íc nµo còng ph¶i tuÇn tù tr¶i qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®· tõng cã trong lÞch sö. ViÖc bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã do nh÷ng yÕu tè bªn trong quyÕt ®Þnh xong ®ång thêi cßn tuú thuéc vµo sù céng t¸c cña nh©n tè bªn ngoµi. b. Thêi kú qu¸ ®é. Thùc chÊt cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ thêi kú ®Êu tranh quyÕt liÖt vµ chÝnh trÞ , t­ t­ëng, kinh tÕ, v¨n ho¸ , x· héi gi÷a mét bªn lµ liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ víi tÇng líp nh©n d©n lao ®éng kh¸c ®· giµnh ®­îc chÝnh quyÒn nhµ n­íc ra søc ph¸t ®éng ®­a ®Êt n­íc qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa , víi mét bªn lµ giai cÊp bãc lét c¸c thÕ lùc míi bÞ lËt ®æ nh­ng ch­a hoµn toµn xo¸ bá mµ nã vÉn cßn nu«i hy väng. c.Thực tiễn: *Tính tất yếu:N­íc ta lµ n­íc l¹c hËu vÒ kinh tÕ l¹i bÞ ®Õ quèc thùc d©n thèng trÞ mét thêi gian dµi c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn nghÌo vµ l¹c hËu . §¶ng ta kh¼ng ®Þnh sau khi ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc Cách Mạng x· héi chñ nghÜa , x©y dùng chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc ch­a tr¶i qua thêi kú ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa bá qua chñ nghÜa t­ b¶n sù lùa chän trªn 2 c¨n cø sau ®©y: - ChØ cã CNXH míi gi¶i phãng ®­îc nh©n d©n lao ®éng tho¸t khái ¸p bøc, bãc lét bÊt c«ng ®em l¹i cuéc sèng Êm lo h¹nh phóc cho nh©n d©n - Th¾ng lîi cña cuéc c¸ch m¹ng th¾ng lîi Nga n¨m 1971 ®· më ra mét thêi ®¹i míi, t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn cho c¸c d©n téc l¹c hËu tiÕn lªn con ®­êng CNXH. Sù lùa chän Êy kh«ng m©u thuÉn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tự nhiªn cña XHCN, kh«ng m©u thuÉn víi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa M¸c Lª-nin sù lùa chän CNXH lµ mét sù lùa chän cña chÝnh d©n téc ViÖt Nam. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ, sù lùa chän Êy chÝnh lµ sù lùa chän con ®­êng rót ng¾n bá qua chÕ ®é TBCN, lµ quy luËt tiÕn hãa cña lÞch sö, lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö. Con ®­êng CNXH cho phÐp chóng ta cã thÓ ph¸t triÓn nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng ngµy cµng hiÖn ®¹i, gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò x· héi ph¸t triÓn x· héi theo chiÒu h­íng tiÕn bé võa cã thÓ tr¸nh cho x· héi vµ nh©n d©n lao ®éng ph¶i tr¶ gi¸ cho c¸c vÊn ®Ò cña x· héi t­ b¶n mµ tr­íc hÕt lµ chÕ ®é ng­êi bãc lét ng­êi, lµ quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng ng­êi víi ng­êi. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®­îc xo¸ bá vµ thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Thùc tÕ sau 15 n¨m ®æi míi ®· chøng minh ®iÒu ®ã. Nh­ vËy, sù xuÊt hiÖn, ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi ,sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i nµy sang h×nh th¸i kh¸c cao h¬n. §ã lµ khuynh h­íng tù t×m ®­êng cho m×nh ph¸t triÓn vµ thay thÕ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. *Hạn chế:Sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc, c¶ n­íc ®· qu¸ ®é ®i lªn CNXH, ®¶ng ta lu«n vËn dông lý luËn cña chñ nghÜa M.Lªnin trong ®ã cã lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo viÖc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ®Êt n­íc, tuy nhiªn do chñ quan duy ý trÝ cßn cã quan niÖm Éu trÝ vÒ CNXH vµ lo l¾ng cã ngay CNXH lªn chóng ta m¾c ph¶i mét sè quyÕt ®iÓm nghiªm träng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. - tõ chç kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam qu¸ ®é th¼ng lªn CNXH bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn tư bản chủ nghĩa, chóng ta ®· cã mét nhËn thøc hÕt sai lµm lµ bá qua tÊt c¸c nh÷ng g× thuéc vÒ chủ nghĩa tư bản, kh«ng tiÕp thu nh÷ng yÕu tè hîp lý, tÝch cùc cña nã vµo sù ph¸t triÓn, v« h×nh chóng ta ®· tõ bá nh÷ng thµnh tùu cña nh©n lo¹i ®¹t ®­îc lµm cho chóng ta kh«ng tËn dông ®­îc c¸c kh©u trung gian c¸c b­íc qu¸ ®é cÇn thiÕt ®Ó v÷ng ch¨c chÕ ®é x· héi víi trªn c¬ së tiÕp thu kÕ thõa cã chän läc nh÷ng tinh hoa do nh©n lo¹i ®· t¹o ra. - Do chóng ta nhËn thøc ch­a ®Çy ®ñ vÒ CNXH, vµ do t­ t­ëng n«n nãng muèn cã ngay CNXH trong thêi gian g¾n cho lªn dÉn ®Õn th­c hiÖn x©y dùng CNXH ch¼ng nh÷ng chóng ta kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra mµ cßn ph¸ ho¹i nghiªm träng s¶n xuÊt vµ lµm n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc vÒ x· héi. Ở n­íc ta, bÖnh chñ quan duy ý trÝ ®· tõng thÓ hiÖn ë chç ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thiÕu kh¸ch quan, say s­a víi th¾ng lîi, kh«ng thÊy hÕt khã kh¨n, phøc t¹p, v¹ch ra c¸c môc tiªu kh¸ cao, coi th­êng viÖc khuyÕn khÝch lîi Ých thùc chÊt, c­êng ®iÖu ®éng lùc tinh thÇn, muèn bá qua giai đoạn tÊt yÕu ®Ó tiÕn nhanh, kh«ng t«n träng c¸c quy luËt kh¸ch quan. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña XH XHCN còng nh­ chñ nghÜa x· héi, lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, tu©n theo c¸c quy luét kh¸ch quan. V× vËy, nÕu con ng­êi muèn thay ®æi x· héi theo ý muèn chñ quan hay muèn dïng mÖnh lÖnh ®Ó xo¸ bá c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña nã th× kh«ng tr¸nh khái “sù trí trªu”. §øng tr­íc thùc tÕ, khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi n¶y sinh vµ ngµy trë nªn trÇm träng, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra ®æi míi ®Êt n­íc ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI. §¶ng ta lu«n vËn dụng lý luËn cña chñ nghÜa m¸c Lªnin, trong ®ã cã lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vµo viÖc ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng ph¸t triển ®Êt n­íc, tuy nhiªn do chñ quan duy ý trÝ nên vẫn cßn cã những quan niÖm Êu trÜ vÒ chñ nghÜa x· héi III_Một số phương hướng giải pháp khi xây dựng CNXH ở Việt Nam Cã mét sè quan ®iÓm cho r»ng theo lý thuyÕt h×nh th¸i KT - XH th× ViÖt Nam kh«ng thÓ ®i lªn CNXH ®­îc. Vµ cã ®i lªn theo ý nghÜa cña Lªnin th× nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ Lªnin nªu ra ViÖt Nam hiÖn còng kh«ng cã. H¬n n÷a, kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ ®i ®«i víi CNXH. §©y lµ c¸ch t­ duy so s¸nh t×nh thøc kh«ng g¾n víi hiÖn thùc lÞch sö. Sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i KT - XH cña mçi n­íc lµ do sù t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè cô thÓ cña tõng quèc gia d©n téc vµ thêi ®¹i. Kh«ng cã c¸i chung nµo tån t¹i ngoµi c¸i riªng, do ®ã mçi quèc gia d©n téc thÓ hiÖn c¸i chung qua nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ cña m×nh. C¸c sù kiÖn diÔn ra vµ c¸c chÕ ®é x· héi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lµ do sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ chÝnh trÞ t­ t­ëng trªn quy m« d©n téc vµ thêi ®¹i lóc ®ã. ViÖc bá qua mét sè h×nh th¸i KT - XH trong lÞch sö cña nhiÒu d©n téc lµ mét kh¶ n¨ng thùc tÕ ®­îc t¹o nªn do chÝnh c¸c quy luËt chung nhÊt cña vËn ®éng lÞch sö cïng t¸c ®éng trªn mäi quy m« ®· ®­îc v¹ch ra trong lý luËn vÒ h×nh th¸i KT - XH cña chñ nghÜa M¸c. T¸ch c¸i trõu t­îng khái c¸i cô thÓ lµ mét thø t­ duy h×nh thøc thuÇn tuý do vËy ®· kh«ng hiÓu ®óng ý M¸c - Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh r»ng quy luËt chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ trËt tù tr­íc, sau mµ lµ quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i. Do ®ã, nÕu ë mét n­íc lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ch­a cao nh­ng trong nh÷ng t¸c ®éng chung cña thêi ®¹i vµ hoµn c¶nh chÝnh trÞ trong n­íc cho phÐp, nh©n d©n lao ®éng cã thÓ n¾m lÊy chÝnh quyÒn vµ tõ chÝnh quyÒn ®ã cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn v¨n minh ®Ó h×nh thµnh chÕ ®é míi. Theo Lªnin, nh÷ng n­íc cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn qu¸ thÊp muèn qu¸ ®é lªn CNXH ph¶i cã 3 ®iÒu kiÖn. Thùc tÕ cho thÊy mét sè n­íc ph¸t triÓn hoÆc t­¬ng ®èi ph¸t triÓn x©y dùng thµnh c«ng CNXH vµ ®Æc biÖt chó ý, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c ®iÒu kiÖn trªn b»ng nh÷ng mèi quan hÖ quèc tÕ míi c¶ vÒ vËt chÊt lÉn trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ ng­êi ViÖt Nam ngµy nay kh«ng ph¶i chØ tõ bµi häc cña m×nh mµ tõ c¶ nh÷ng gi¸ trÞ chung cña nh©n lo¹i ®· ®¹t ®­îc trong nÒn v¨n minh ®­¬ng ®¹i. Tin t­ëng s¾t ®¸ vµo nguyªn lý ph¸t triÓn macxit, Hå ChÝ Minh ®· kh¼ng ®Þnh: Chñ nghÜa x· héi lµ ®­êng ®i tÊt yÕu cña lÞch sö nh©n lo¹i. Ng­êi viÕt: “Loµi ng­êi ®· tr¶i qua sù ph¸t triÓn tõ x· héi nguyªn thuû sang x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong kiÕn råi ®Õn x· héi t­ b¶n, x· héi t­ b¶n víi b¶n chÊt v« nh©n ®¹o vµ ®Çy m©u thuÉn trong lßng nã, còng gièng nh­ nh÷ng quy luËt cña lÞch sö x· héi, x· héi t­ b¶n sÏ chuyÓn sang x· héi chñ nghÜa - céng s¶n chñ nghÜa” (Hå ChÝ Minh - Toµn tËp, T7 - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - Hµ Néi - 1996, trang 246). T­ t­ëng s©u xa cña HCM kh«ng chØ lµ ë sù lùa chän h­íng ®i cña d©n téc phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö. Gi¸ trÞ nh©n v¨n trong c¸ch nh×n míi cña HCM lµ ë chç ng­êi xem x· héi XHCN lµ h­íng ®i tèi ­u cña loµi ng­êi. ChÝnh v× vËy, ngay tõ khi ®Êt n­íc cßn ch×m ®¾m trong vßng n« lÖ, HCM ®· quyÕt chän con ®­êng c¸ch m¹ng d©n quyÒn ®Ó thùc hiÖn d©n sinh, tiÕn lªn CNXH. CNXH, víi b¶n chÊt nh©n ®¹o vµ ®Çy søc sèng cña nã, n¬i thÓ hiÖn lý t­ëng cao ®Ñp cña con ng­êi, cã kh¶ n¨ng tù t¹o ra søc m¹nh néi sinh ®Ó thóc ®Èy x· héi ®i lªn phï hîp víi lý t­ëng ch©n chÝnh cña nh©n d©n ViÖt Nam. §éc lËp d©n téc & CNXH ®· trë thµnh nh©n lâi xuyªn suèt lý t­ëng x©y dùng XH míi vµ triÕt lý ph¸t triÓn x· héi Hå ChÝ Minh. -X· héi XHCN víi b¶n chÊt vµ søc sèng cña nã th× chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trªn c¬ së mét Nhµ n­íc v÷ng m¹nh cña d©n, do d©n vµ v× d©n. §ã lµ mét Nhµ n­íc do nh©n d©n lµm chñ. ChÝnh phñ lµ c¬ quan Nhµ n­íc cao nhÊt tËp trung quyÒn lùc cña nh©n d©n do nh©n d©n giao phã vËn hµnh theo c¬ chÕ ph¸p quyÒn, thùc hiÖn mäi tr¸ch nhiÖm v× cuéc sèng cña nh©n d©n. C¸n bé lµ ng­êi ®¹i diÖn cho ý chÝ cña nh©n d©n, lµ c«ng béc cña d©n. Mét Nhµ n­íc nh­ vËy sÏ lµ n¬i tËp trung vµ thÓ hiÖn toµn bé søc m¹nh cña nh©n d©n, t¹o ra søc m¹nh x· héi. -Kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ, chÝnh trÞ tËp trung ë kinh tÕ. V× vËy cÇn ph¶i t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ cho ®Êt n­íc, ngµy cµng ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò hîp t¸c ho¸ nhiÒu h¬n ®Ó quy tô søc m¹nh toµn d©n trong x©y dùng nÒn kinh tÕ míi, c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, tõng b­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi. Tãm l¹i cÇn ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh, do nh©n d©n lao ®éng lµm chñ ®Êt n­íc vµ lµm chñ kinh tÕ ®Ó b¶o ®¶m cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn. -Kinh tÕ lµ nÒn t¶ng vµ lµ yÕu tè hµng ®Çu cña ph¸t triÓn x· héi th× v¨n ho¸ - khoa häc - gi¸o dôc lµ nguån lùc néi