Tiểu luận Lý luận của Lênin về CNTBNN trong thời kỳ quá độ lên CNXH và sự vận dụng lý luận đó ở Việt Nam hiện nay

tÕ - x· héi qu¸ ®é . - ¥ møc hÑp vµ thÊp h¬n , CNTBNN ®­îc qua niÖm lµ mét chÝnh s¸ch, mét c«ng cô mµ nhµ n­íc XHCN dïng ®Ó ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý ho¹t __________ 1,2 V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.252 ®éng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , nhÊt lµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH . - D­íi gãc nh×n kinh tÕ,CNTBNN ®­îc quan niÖm lµ c¸c h×nh thøc kinh tÕ trung gian, qu¸ ®é . C¸c h×nh thøc nµy dùa trªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trongvµ ngoµi n­íc . 2. §iÒu kiÖn thùc hiÖn CNTB Nhµ n­íc vµ viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ h×nh thøc nµy. B¶n th©n CNTB kh«ng thÓ tù nã ph¸t triÓn trong lßng chÕ ®é XHCN, dï r»ng sù ph¸t triÓn cña nã cã lµ kh¸ch quan , tÊt yÕu ®i ch¨ng n÷a . V× vËy muèn duy tr× CNTBNN th× chÝnh quyÒn v« s¶n ph¶i t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thø CNTB nµy cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn .ViÖc sö dông sao cho cã hiÖu qu¶ h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m. Theo lý luËn cña V.I.Lªnin vÒ CNTBNN th× CNTBNN lµ s¶n phÈm cña sù can thiÖp tÝch cùc cña nhµ n­íc vµo ho¹t ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n. VËy muèn CNTBNN ra ®êi th× ®iÒu tr­íc tiªn lµ ph¶i cã quan hÖ s¶n xuÊt TBCN , tøc lµ cÇn ph¶i cã giai cÊp v« s¶n vµ giai cÊp t­ s¶n. ¥ n­íc Nga lóc bÊy giê giai cÊp t­ s¶n hÇu nh­ kh«ng cßn tån t¹i ; c¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n , kÓ c¶ võa vµ nhá ®Òu bÞ quèc h÷u ho¸ ; nÒn ®¹i c«ng nghiÖp TBCN th× bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ , c¸c c«ng x­ëng vµ nhµ m¸y bÞ ngõng ho¹t ®éng . Giai cÊp v« s¶n vèn lµ giai cÊp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt trong c¸c xÝ nghiÖp cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp TBCN nªn hä , nh÷ng ng­êi c«ng nh©n “®· bÞ mÊt tÝnh giai cÊp,nghÜa lµ ®· bÞ ®Èyra ngoµi con ®­êng tån t¹i giai cÊp cña m×nh,vµ kh«ng cßn tån t¹i víi t­ c¸ch lµ giai cÊp v« s¶n n÷a ... §«i khi vÒ h×nh thøc nã ®· ®­îc coi lµ giai cÊp v« s¶n , nh­ng nã kh«ng cã gèc rÔ kinh tÕ “ (1). V× vËy mét yªu cÇu ®Æt ra lµ muèn kh«i phôc quan hÖ s¶n xuÊt TBCN th× ph¶i phôc håi giai cÊp t­ s¶n trong n­íc vµ kªu gäi ®Çu t­ cña t­ s¶n n­íc ngoµi . Nhê ®ã giai cÊp c«ng nh©n míi cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn , ®­îc “ lµm viÖc trong c¸c c«ng x­ëng c¬ khÝ lín,chø kh«ng ph¶i lµm c¸i viÖc ®Çu c¬, kh«ng ph¶i chÕ t¹o ra nh÷ng chiÕc bËt löa ®Ó b¸n ... “(2) . Quan hÖ s¶n xuÊt TBCN xÐt vÒ mÆt së h÷u th× nã tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau : së h÷u t­ nh©n TBCN, së h÷u tËp thÓ TBCN , së h÷u Nhµ n­íc, së h÷u hîp t¸c, së h÷u kh«ng mang tÝnh chÊt TBCN . T­¬ng øng víi c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau lµ sù ®a d¹ng vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . §©y còng lµ mét phÇn néi dung cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi mµ Lªnin ®· ®Ò ra.Vµ nã còng phï hîp víi nÒn kinhtÕ thêi kú qu¸ ®é.Quan hÖ së h÷u TBCN víi h×nh thøc phæ biÕn _________ 1,2.V.I.Lªnin Toµn tËp t44,tr.201 3 . C.M¸c - T­ B¶n QIII,TËp II ,tr.215 nhÊt lµ së h÷u cæ phÇn ®­îc C.M¸c coi lµ b­íc qu¸ ®é ®Ó “biÕn tÊt c¶ nh÷ng chøc n¨ng cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hiÖn cßn g¾n víi quyÒn së h÷u t­ b¶n gi¶n ®¬n thµnh chøc n¨ng cña ng­êi s¶n xuÊt ®· liªn hiÖp l¹i víi nhau,tøc lµ thµnh chøc n¨ng x· héi “ (3), vµ do ®ã xÝ nghiÖp cña nã còng biÓu hiÖn ra lµ nh÷ng xÝ nghiÖp x· héi . §iÒu kiÖn thø hai ®Ó ph¸t triÓn CNTBNN lµ cã sù canthiÖp cña nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ . §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng v× CNTBNN trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a giai cÊp c«ng nh©n vµ nhµ n­íc cña hä víi c¸c nhµ t­ b¶n. Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ do nhµ n­íc cña giai cÊp c«ng nh©n chñ ®éng t¹o ra ®Ó khai th¸c, thu hót c¸c nguån lùc vµ ®Þnh h­íng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo con ®­êng XHCN . Khi ¸p dông CNTBNN vµo nÒn kinh tÕ Nga th× CNTB sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn trong lßng mét n­íc ®i theo ®Þnh h­íng XHCN.Vµ nh­ vËy th× CNTB hay giai cÊp v« s¶n sÏ chiÕn th¾ng ? LiÖu r»ng nhµ n­íc v« s¶n cã khèng chÕ ®­îc c¸c nhµ t­ s¶n ph¸t triÓn theo nh÷ng ®Þnh h­íng , kÕ ho¹ch mµ m×nh ®Æt ra hay kh«ng hay l¹i bÞ lËt ®æ vµ bÞ chÕ nh¹o . ¥ ®©y vai trß cña nhµ n­íc lµ rÊt to lín . §Ó ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña CNTB theo chÕ ®é XHCN th× nhµ n­íc v« s¶nkh«ng chØ ®¬n thuÇn ®ãng vai trß ng­êi qu¶n lý , ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n , mµ cßn ph¶i cã thùc lùc kinh tÕ lµm c¬ së . Do ®ã nhµ n­íc cÇn trùc tiÕp ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc , nh÷ng ngµnh träng yÕu , nh÷ng vÞ trÝ “ ph¸o ®µi “ , “huyÕt m¹ch “ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­: kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ; hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng , quèc phßng an ninh ... Nhµ n­íc v« s¶n t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh tuÇn hoµn t­ b¶n th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ T­ liÖu s¶n xuÊt T _ H ... S¶n xuÊt ... H^ _ T^ Søc lao ®éng Mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh tuÇn hoµn nhµ n­ícl¹i cã nh÷ng chÝnh s¸ch t¸c ®éng kh¸c nhau nh­ : ë giai ®o¹n b¸n ( H’_ T’ ) chÝnh quyÒn X« ViÕt cã thÓ yªu cÇu nhµ t­ b¶n b¸n thªm tõ 50% ®Õn 100% sè l­îng s¶n phÈm tiªu dïng cho c¸c c«ng nh©n ë xÝ nghiÖp t« nh­îng còng víi mét gi¸ b¸n , lµm nh­ vËy lµ ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng c«ng nh©n kh¸c . Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy r»ng viÖc ¸p dông thµnh c«ng CNTB Nhµ n­íc ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¶i biÕn s©u s¾c trong c¸ch nh×n vµ trong c¸ch lµm cña giai cÊp v« s¶n ®èi víi CNTB . §©y lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ cÇn ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn . 3. T¸c dông cña CNTB Nhµ n­íc . Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn chóng ta thÊy r»ng viÖc ph¸t triÓn CNTBNN trongthêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.§©y lµ thø CNTB “cã lîi vµ cÇn thiÕt “, lµ “ ®iÒu ®¸ng mong ®îi “ cho chóng ta . Theo Lªnin , cÇn ph¶i nhËn thøc râ : Thùc hµnh CNTBNN sÏ cã lîi cho ai ? N­íc §øc lóc bÊy giê “ lµ ®Ønh cao vÒ kü thuËt ®¹i TBCN hiÖn ®¹i vµ vÒ tæ chøc cã kÕ ho¹ch , phôc tïng chñ nghÜa ®Õ quèc gioong_ke_t­ s¶n “. NÕu nh­ thaythÕ chÝnh quyÒn qu©n phiÖt §øc b»ng chÝnh quyÒn X«ViÕt th× n­íc §øc cã tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng thµnh c«ng CNXH . Víi thùc tr¹ng n­íc Nga nh­ hiÖn nay th× ®iÒu quan träng tr­íc tiªn lµ ph¶i ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt , t¨ng lªn ngay hoÆc trong mét thêi gian ng¾n b»ng sù “du nhËp “ CNTB tõ bªn ngoµi vµo . Vµ t¸c dông ®Çu tiªn cña CNTBNN lµ lîi dông sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®Ó x©y dùng nÒn ®¹i s¶n xuÊt c«ng nghiÖp . Qua ®ã, giai cÊp c«ng nh©n cã thÓ häc tËp ®­îc c¸ch qu¶n lý vµ tæ chøc mét nÒn s¶n xuÊt lín , dÇn kh«i phôc l¹i tÝnh giai cÊp ®· bÞ mÊt cña m×nh . “ Chõng nµo giai cÊp c«ng nh©n häc ®­îc c¸ch s¾p ®Æt tæ chøc s¶n xuÊt víi quy m« lín “(1), chõng nµo lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng ph¸t minh míi nhÊt cña khoa häc hiÖn ®¹i th× khi ®ã míi cã thÓ nãi ®Õn CNXH ®­îc . N­íc Nga tiÓu n«ng bÞ bao trïm bëi n¹n ®Çu c¬ vµ t×nh tr¹ng quan liªu chñ nghÜa mang tÝnh hÖ thèng , x· héi r¬i vµo khñng ho¶ng , tÝn nhiÖm cña n«ng d©n ®èi víi chÝnh quyÒn X« ViÕt bÞ gi¶m sót nghiªm träng . ChØ cã CNTBNN míi “cøu nguy“ ®­îc cho nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n . CNTBNN sÏ lµ sù liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i thµnh nÒn ®¹i s¶n xuÊt,mét ®Æc tr­ng cña x· héi céng s¶n . Mét n­íc tiÓu n«ng víi ®¹i ®a sè lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá “ th× tÝnh tù ph¸t tiÓu t­ s¶n chiÕm ­u thÕ vµ kh«ng thÓ kh«ng chiÕm ­u thÕ “ (2). ChÝnh nh÷ng ng­êi tiÓu t­ s¶n nµy ®ang ngÊm ngÇm ph¸ ho¹i sù ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc X« ViÕt b»ng viÖc ®Çu c¬ tÝch tr÷ , chèng l¹i c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña chÝnh quyÒn . Nh­ng khi Lªnin ®­a ra thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc th× mäi ng­êi ®Òu cho r»ng chÝnh CNTBNN míi lµ kÎ thï cña giai cÊp v« s¶n.VËy thùc chÊt vÊn ®Ò ë ®©y lµ g× ? _ chóng ta ®Òu biÕt r»ngc¬ së kinh tÕ cña n¹n ®Çu c¬ lµ tÇng líp nh÷ng kÎtiÓu t­ h÷u v« cïng réng r·i ë n­íc Nga vµ CNTB t­ nh©n , cã ®¹i diÖn cña m×nh trong ___________ 1. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.252 2. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.248 3. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.249 4. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.268 mçi ng­êi tiÓu t­ s¶n; “ë ®©y kh«ng ph¶i lµ CNTBNN ®Êu tranh víi CNXH, mµ lµ giai cÊp tiÓu t­ s¶ncéng víi CNTB t­ nh©n cïng nhau ®Êu tranh chèng l¹i c¶ CNTBNN lÉn CNXH “(3).Nh­ vËy trong thêi kú qu¸ ®é , CNTBNN sÏ lµ mét nh©n tè quan träng gióp giai cÊp c«ng nh©n sím hoµn thµnh ®­îc lý t­ëng cña m×nh . CNTBNN do nhµ n­íc v« s¶n kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt cã thÓ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c nÒn n«ng nghiÖp.Nhê viÖc t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp mµ æn ®Þnh ®­îc x· héi , tho¸t ra khái khñng ho¶ng vµ phÇn nµo kh¾c phôc ®­îc n¹n ®Çu c¬ nhá trµn lan ... ChÝnh víi ý nghÜa , vai trß cña viÖc thùc hiÖn CNTBNN nh­ vËy , mµ Lªnin nãi r»ng ®ã lµ“®iÒu cã lîi vµ cÇn thiÕt“ , “ ®¸ng mong ®îi “ trong ®iÒu kiÖn cña chÝnh quyÒn X« ViÕt lóc bÊy giê . 4. C¸c h×nh thøc cña CNTB Nhµ n­íc thêi V.I.Lªnin . T­ t­ëng cña Lªnin lµ : “... ë chç nµo cã nh÷ng thµnh phÇn bu«n b¸n vµ nh÷ng thµnh phÇn TBCN nãi chung , th× ë ®ã , cã CNTBNN d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c , ë tr×nh ®é nµy hay tr×nh ®é nä “ (4). Lªnin ch¼ng nh÷ng lµ ng­êi M¸c xÝt ®Çu tiªn nªu ra luËn ®iÓm vÒ viÖc bæ sung CNTB lµm ph­¬ng tiÖn ®Ó t¨ng lùc l­îng s¶n xuÊt , mµ cßn chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy trong thùc tiÔn. ¥ thêi Lªnin cã nh÷ng h×nh thøc cô thÓ sau: * T« nh­îng T« nh­îng lµ sù “du nhËp “ CNTB tõ bªn ngoµi vµo . §©y lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt thêi Lªnin v× nã “®¬n gi¶n nhÊt, rµnh m¹ch nhÊt, s¸ng tá nhÊt, cã h×nh thï râ rÖt nhÊt “(1). Lªnin quan niÖm “ t« nh­îng lµ mét giao kÌo, mét sù liªn kÕt , mét liªn minh gi÷a chÝnh quyÒn Nhµ n­íc X« ViÕt , nghÜa lµ nhµ n­íc v« s¶n , víi CNTBNN , chèng l¹i thÕ lùc tù ph¸t tiÓu t­ h÷u . Ng­êi nhËn t« nh­îng lµ nhµ t­ b¶n “(2). Trong h×nh thøc nµy c¶ nhµ t­ b¶n lÉn chÝnh quyÒn X« ViÕt ®Òu cã nh÷ng quyÒn lîi vµ nghÜa vô nhÊt ®Þnh . *Hîp t¸c x· ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi víi viÖc tù do b¸n l­¬ng thùc ®· lµm n¶y sinh nh÷ng quan hÖ t­ b¶n, tiÓu t­ s¶n . CNTB ph¸t triÓn cïng víi tù do vµ quyÒn ___________ 1. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.270 2. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.269 3. V.I.Lªnin Toµn tËp t43,tr.272 lîi cña ng­êi n«ng d©n , “ nh¾m m¾t tr­íc sù thËt hiÓn nhiªn Êy lµ d¹i dét hoÆc lµ cã téi “(3). V× vËy muèn kiÓm so¸t ®­îc CNTB th× cÇn ph¶i h­íng sù ph¸t triÓn Êy vµo con ®­êng cña CNTB hîp t¸c x·. Hîp t¸c x· lµ tæ chøcbao gåm hµng ngµn,thËm trÝ hµng triÖu tiÓu nghiÖp chñ . Nã sÏ ®­a nÒn n«ng nghiÖp Nga ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn víi lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn. *H×nh thøc ®¹i lý uû th¸c Nhµ n­íc l«i cuèn nhµ t­ b¶n víi t­ c¸ch mét nhµ bu«n , tr¶ cho hä mét sè tiÒn hoa hång ®Ó hä b¸n s¶n phÈm cña nhµ n­íc vµ mua s¶n phÈm cña ng­êi s¶n xuÊt nhá . *Cho t­ b¶n trong n­íc thuª xÝ nghiÖp , vïng má , rõng , ®Êt . H×nh thøc nµy gièng h×nh thøc t« nh­îng nh­ng ®èi t­îng thuª chØ lµ nhµ t­ b¶n trong n­íc. * Cho n«ng d©n thuª nh÷ng hÇm má nhá . §©y còng lµ kiÓu cho thuª.§èi t­îng cho thuª -theo c¸ch nãi cña Lªnin- lµ nh÷ng tiÓu t­ b¶n . * c«ng ty hîp doanh . Ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng nghiÖp . §­îc thµnh lËp theo thÓ thøc tiÒn vèn mét phÇn lµ cña t­ b¶n t­ nh©n , ngoµi ra cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµ mét phÇn cña chÝnh quyÒn X« ViÕt . Riªng vÒ chÝnh s¸ch CNTBNN , qua c¸c tµi liÖu vµ sù ®¸nh gi¸ cho ®Õn n¨m 1924 , nh×n chung ®· mang l¹i cho n­íc Nga X« ViÕt nh÷ng t¸c dông tÝch cùc nhÊt ®Þnh , gãp phÇn lµm sèng ®éng nÒn kinh tÕ ®· bÞ suy sôp sau chiÕn tranh . Nhê t« nh­îng víi n­íc ngoµi,nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp quan träng (®Æc biÖt lµ khai th¸c dÇu) ®· ph¸t triÓn , nhiÒu kinh nghiÖm tiªn tiÕn víi kÜ thuËt , thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña nÒn s¶n xuÊt lín t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®­îc ®­a vµo quy tr×nh s¶n xuÊt,mang l¹i hiÖu qu¶ cao. T« nh­îng cïng c¸c c«ng ty hîp doanh ®· gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ , t¨ng thªm dù tr÷ ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, më réng c¸c quan hÖ liªn doanh,liªn kÕt kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ s¶n xuÊt , chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc t­ b¶n ph­¬ng T©y.Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty hîp doanh , nh÷ng ng­êi céng s¶n Nga cßn cã thÓ thùc sù häc c¸ch bu«n b¸n,®iÒu mµbÊy giê Lªnin th­êng nãi lµ nhiÖm vô rÊt quan träng.Ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp cho thuª ®· gãp phÇn gióp Nhµ n­íc X« ViÕt duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt b×nh th­êng ë c¸c c¬ së kinh tÕ,t¨ng thªm s¶n phÈm cho x· héi , viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. H×nh thøc ®¹i lý th­¬ng nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· TBCN trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, tÝn dôngvµ tiªu thô ®· gãp phÇn ph¸t triÓn hÖ thèng th­¬ng nghiÖp XHCN,®Èy nhanh qu¸ tr×nh trao ®æi vµ l­u th«ng hµng ho¸ tiÒn tÖ , lµm sèng ®éng nÒn s¶n xuÊt nhá , qua ®ã c¶i biÕn nh÷ng ng­êi tiÓu n«ng , nèi liÒn quan hÖ trao ®æi c«ng _ n«ng nghiÖp, thµnh thÞ _ n«ng th«n ... Thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi,mµ mét phÇn ®Æc tr­ng lµ CNTBNN, chÝnh quyÒn X« ViÕt ®· gi÷ ®­îc nh÷ng vÞ trÝ v÷ng ch¾c trong n«ng nghiÖp vµc«ng nghiÖp vµ cã kh¶ n¨ngtiÕn lªn ®­îc.N«ng d©n võa lßng,c«ng nghiÖp còng nh­ n«ng nghiÖp ®ang håi sinh vµ ph¸t triÓn . §ã lµ mét th¾ng lîi cña chÝnh quyÒn X« ViÕt.Tuy nhiªn so víi sù mong muèn,môc tiªu ban ®Çu ®Æt ra cña Lªnin th× kÕt qu¶ thùc hµnh chÕ ®é nµy vÉ cßn rÊt thÊp. Nguyªn nh©n quan träng nhÊt lµ CNTB ®Õ quèc vÉn ®ang t×m c¸ch bãp chÕt chÝnh quyÒn X« ViÕt ,v× thÕ sù hîp t¸c, ®Çu t­ cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµo Liªn X« kh«ng ®¹t ®­îc nh­ sù mong muèn. B . VËn dông ë ViÖt Nam. I/ TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan sö dông CNTBNN. 1, Do yªu cÇu cña sù vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. ViÖt Nam b¾t tay vµo x©y dùng CNXH ë ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp. NÒn s¶n xuÊt nhá , l¹c hËu kh«ng cho phÐp chóng ta ®i lªn CNXH b»ng con ®­êng trùc tiÕp,®ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan . Nghiªn cøu lÝ luËn cña Lªnin vÒ CNTBNN ®· më ra cho ta mét m« h×nh gi¸n tiÕp ®i lªn CNXH th«ng qua c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc. CNXH lµ s¶n phÈm bËc cao cña CNTB, v× vËy ta kh«ng thÓ ¸p dông c¸c quan hÖ s¶n xuÊt CNXH vµo mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng , kÐm ph¸t triÓn . Nã kh«ng nh÷ng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ cßn lµm sai lÖch nh÷ng nhËn thøc vÒ CNXH , nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc r¬i vµo cuéc khñng ho¶ng toµn diÖn , s©u s¾c. Thùc tr¹ng kinh tÕ thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ ®· chøng minh sai lÇm nµy . CNTBNN lµ h×nh thøc quan träng , qu¸ ®é , thiÕu hoÆc kh«ng qua c¸c h×nh thøc trung gian cã tÝnh chÊt qu¸ ®é nµy th× s¶n xuÊt nhá kh«ng thÓ lªn CNXH ®­îc. 2. Tõ yªu cÇu ph¶i nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt. D­íi gãc nh×n lÞch sö, c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô cña CNTB , mµ lÏ ra theo con ®­êng ph¸t triÓn tuÇn tù sÏ ph¶i tr¶i qua . Nh­ng §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· lùa chän con ®­êng ®i lªn CNXH kh«ng qua chÕ ®é TBCN.Con ®­êng rót ng¾n ®¸ng kÓ vÒ mÆt thêi gian ph¸t triÓn lªn CNXH ®· ®Æt n­íc ta vµo mét t×nh thÕ khã kh¨n khi ph¶i t×m c¸ch c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt ®Ó cã c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt b¶o ®¶m cho sù tån t¹i cña CNXH. ViÖc lùa chän con ®­êng ph¸t triÓn còng ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè ®Æc tr­ng cña thêi ®¹i nh­ tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc kÜ thuËt hay CNTB ®· chuyÓn sang mét h×nh thøc míi , CNTB ®éc quyÒn Nhµ n­íc , tøc lµ t×nh h×nh hiÖn nay cña ®Êt n­íc ta ®· kh¸c xa thêi Lªnin. §iÒu nµy ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng s¸ng t¹o míi trong viÖc vËn dông t­ t­ëng cña Lªnin ®Ó ®­a ®Êt n­íc nhanh chãng tho¸t ra khái khñng ho¶ng. Nh­ng viÖc sö dông ngay quan hÖ s¶n xuÊt TBCN ®Æt d­íi sù kiÓm kª, kiÓm so¸t cña nhµ n­íc ®Ó x©y dùng nÒn c«ng nghiÖp lín _ c¬ së vËt chÊt cña CNXH sÏ lu«n lµ sù lùa chän ®óng ®¾n . H¬n n÷a , ®Ó CNXH hoµn toµn chiÕn th¾ng CNTB khi mµ CNTB ®· ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn cao dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , th× lùc l­îng s¶n xuÊt mµ n­íc ta t¹o dùng ph¶i ®Æt tr×nh ®é hiÖn ®¹i . V× vËy chØ cßn c¸ch duy nhÊt lµ sö dông réng r·i c¸c h×nh thøc kinh tÕ cña CNTBNN. 3. Do nhu cÇu x©y dùng s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ . Cho tíi thêi ®iÓm nµy , tÝnh chÊt hµng ho¸ cña nÒn kinh tÕ XHCN ®· ®­îc chøng minh lµ ®óng ®¾n. Sau sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u , c¸c n­íc XHCN cßn l¹i ®Òu ®· thay ®æi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña m×nh. ¥ ViÖt Nam, ®Ó n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt , chóng ta chuyÓn h­íng sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc . ThÕ nh­ng mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ ®­îc tÝnh tù ph¸t TBCN , h­íng CNTB vµo con ®­êng ph¸t triÓn cña CNXH , ®iÒu ®ã l¹i liªn quan ®Õn nhu cÇu ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ . Muèn vËy nhÊt thiÕt ph¶i h­íng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt TBCN vµo con ®­êng CNTBNN , lµm “ m¾t xÝch trung gian “ nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt nhá víi s¶n xuÊt lín CNXH ; ph¶i dung n¹p “ CNTB trong vµ ngoµi n­íc ho¹t ®éng d­íi sù kiÓm kª , kiÓm so¸t vµ h­íng dÉn cña Nhµ n­íc , th«ng qua c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc , mét h×nh thøc g¾n víi h×nh thøc kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c . B»ng c¸ch ®ã , mét mÆt sÏ n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng XHCN ë bªn trong cña nÒn kinh tÕ , mÆt kh¸c cho phÐp sö dông tèt nhÊt nh÷ng thµnh qu¶ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i vµo sù nghiÖp x©y dùng CNXH ë n­íc ta . 4. Do yªu cÇu thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng , môc tiªu “d©n giµu , n­íc m¹nh”, “ x· héi c«ng b»ng v¨n minh “ vµ CNXH . Cho ®Õn nay , chóng ta ®· kh«ng cßn ¶o t­ëng sím cã ngay mét x· héi tèt ®Ñp trong khi nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn , n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, khoa häc kü thuËt cßn l¹c hËu.Nh­ng chóng ta chñ tr­¬ng ph¶i kÕt hîp ngay tõ ®Çu t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ,tõng b­íc x©y dùng trªn thùc tÕ mét x· héi,trong ®ã nh©n d©n lao ®éng lµm chñ,mäi ng­êi sèng nh©n ¸i , Êm no h¹nh phóc ... ¥ n­íc ta viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu trªn gÆp ph¶i hai khã kh¨n chñ yÕu lµ thiÕu vèn vµ do ch­a cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i . §Êt n­íc trong hµng chôc n¨m kh«ng cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ Tuy nhiªn b¾t ®Çu tõ n¨m 1994 kh¶ n¨ng tÝch luü néi bé ®· xuÊt hiÖn,nh­ng kh«ng nhiÒu , nãi c¸ch kh¸c lµ ë møc ®é kh«ng ®¸ng kÓ . Qua 10 n¨m ®æi míi theo quan ®iÓm thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ “ më “ c¶ trong lÉn ngoµi th«ng qua huy ®éng vèn trong n­íc , nhÊt lµ th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµ viÖn trî chÝnh thøc cña chÝnh phñ (ODA) , n­íc ta ®· ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh vµ liªn tôc qua nhiÒu n¨m , tõ n¨m 1991-1995 , víi møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña 5 n¨m nµy lµ 8,2%/ n¨m , ®­a ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ngkinh tÕ x· héi ; lßng tin cña nh©n d©n vµo ®Þnh h­íng XHCN ngµy mét t¨ng lªn, con ®­êng XHCN ngµy mét râ h¬n . Nh÷ng thµnh tùu ®ã ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu nguyªn nh©n , trong ®ã cã nguyªn nh©n nhê vËn dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ cña CNTBNN , nhÊt lµ h×nh thøc liªn doanh , liªn kÕt vµ hîp t¸c ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh . Tõ sù ph©n tÝch vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ë c¸c n­íc vµ ë n­íc ta cho thÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu cña môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng , môc tiªu “ d©n giµu n­íc m¹nh “, “ x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ CNXH ë n­íc ta . 5. Do nhu cÇu ph¶i biÕt lîi dông c¸c lîi thÕ so s¸nh ®Ó nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc . Khi thùc hiÖn CNTBNN , chóng ta cã nhiÒu lîi thÕ h¬n thêi Lªnin . VÒ vÞ trÝ ®Þa lý n­íc ta n»m trong khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi hiÖn nay . Xu thÕ cña thÕ giíi lµ võa hîp t¸c , c¹nh tranh ®Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu . VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao ta cã thÓ héi nhËp vµ hîp t¸c víi c¸c n­íc kh¸c h¼n ta vÒ t­ t­ëng , chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi . Ph­¬ng thøc héi nhËp ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc víi tÝnh c¸ch lµ mét kiÓu liªn minh kinh tÕ víi t­ b¶n tµi chÝnh ë c¸c n­íc tiªn tiÕn nh­ Lªnin ®· dù b¸o vµ mong muèn tr­íc ®©y. II\ Sù vËn dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc ë n­íc ta . CNTBNN víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ cô thÓ ®· ®­îc Lªnin nghiªn cøu vµ thùc hµnh ë n­íc Nga sau néi chiÕn . §Õn nay , nh÷ng h×nh thøc cô thÓ ®ã vÉn cßn nh÷ng gi¸ trÞ thùc tiÔn lín lao . Víi tinh thÇn c¬ b¶n lµ ph¸t triÓn CNTB néi ®Þa d­íi sù kiÓm so¸t , ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc vµ du nhËp CNTB tõ bªn ngoµi , CNTBNN theo ®Þnh h­íng XHCN , ë n­íc ta cã c¸c h×nh thøc vËn dông sau : 1. Më réng h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt gi÷a nhµ n­íc víi kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc . Sù liªn doanh liªn kÕt ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ , c¶ CNTB hiÖn ®¹i , coi lµ mét “ý t­ëng tuyÖt vêi “. Sù khai th¸c triÖt ®Ó t­ t­ëng vÒ CNTBNN ®ßi hái ph¶i më réng kh¸i niÖm liªn doanh , liªn kÕt . Kh«ng ph¶i chØ cã liªn doanh liªn kÕt víi CNTB tõ bªn ngoµi, mµ c¶ víi CNTB néi ®Þa,víi c¸c c¬ së thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n , kÓ c¶ hîp t¸c x· t­ nh©n. Nh­ng ë n­íc ta, viÖc ph¸t triÓn h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt víi lùc l­îng kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc cã phÇn bÞ l·ng quªn hay ch­a ®­îc chó ý ®óng møc . §iÒu nµy cã nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan lµ : lùc l­îng kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc sau nhiÒu n¨m bÞ xo¸ bá võa ®­îc kh«i phôc , cÇn cã thêi gian ph¸t triÓn vÒ vèn vµ kinh nghiÖm ®Ó cã ®ñ lùc l­îng hîp t¸c , liªn doanh liªn kÕt víi Nhµ n­íc. Qua gÇn 10 n¨m ®æi míi, cho ®Õn nay , lùc l­îng kinh tÕ t­ nh©n ë n­íc ta , nhê sù ho¹t ®éng cña quy luËt tÝch tô vµ tËp trung vèn , b»ng nhiÒu con ®­êng vµ nguån gèc kh¸c nhau , tiÒm n¨ng cña lùc l­îng kinh tÕ nµy ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ . TiÒm n¨ng kinh tÕ t­ nh©n thÓ hiÖn râ nhÊt qua chØ tiªu vÒ vèn kinh doanh . Theo sè liÖu ®iÒu tra cña ViÖn nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng cho thÊy: so víi khi thµnh lËp , vèn ®Çu t­ ban ®Çu cña mét chñ doanh nghiÖp t­ nh©n , b×nh qu©n chung c¶ n­íc ®Õn nay t¨ng 192% (gÇn hai lÇn). Sè c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã vèn ®iÒu lÖ tõ 1-5 tû ®ång khi míi thµnh lËp chØ chiÕm 11,05% ®Õn nay ®· t¨ng lªn 22,08% (t¨ng gÊp ®«i) , trong ®ã, Hµ Néi tõ 14,04% lªn 30% , H¶i phßng tõ 8% lªn 15,7% vµ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh 10,3% lªn 17,07% . VÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng , tÝnh ®Õn nay trong c¶ n­íc cã kho¶ng 21% c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ 5% trong lÜnh vùc kh¸ch s¹n du lÞch . TiÒm n¨ng nay cÇn ®­îc thu hót vµo c¸c h×nh thøc hîp t¸c , liªn doanh liªn kÕt . Thùc hiÖn ®iÒu nµy cã kÕt qu¶ lµ biÓu hiÖn râ viÖc biÕt lîi dông søc m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo quan ®iÓm míi . Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch , nhÊt lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®­îc ban hµnh hîp lý, hîp t×nh . NÕu ®èi víi lùc l­îng kinh tÕ t­ nh©n n­íc ngoµi,nhµ n­íc ®· cã luËt ph¸p,chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ th«ng tho¸ng; th× chÝ Ýt ®èi víi lùc l ­îng kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc còng nh­ vËy , hoÆc cã thÓ ­u tiªn th«ng tho¸ng h¬n . V× dÉu sao c¸i mµ t­ nh©n ®ù¬c lîi h¬n nø¬c ngoµi vÉn lµ c¸i lîi cã kh¶ n¨ng t¹o ra néi lùc cho nÒn kinh tÕ d©n téc . B»ng c¸ch ®ã , Nhµ n­íc khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc v× lîi Ých kinh tÕ vµ lßng “yªu n­íc”mµ nhanh chãng tiÕp nhËn h×nh thøc nµy trong thêi gian tíi ë n­íc ta . 2. TiÕp tôc më réng vµ ph¸t triÓn h×nh thøc liªn doanh víi n­íc ngoµi . Sù liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c n­íc víi nhau ®ang lµ xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi . HiÖn nay c¸c n­íc ®Òu ®ang trªn ®­êng t×m kiÕm c¸c h×nh thøc liªn doanh kinh tÕ cã lîi nhÊt , kÓ c¶ Anh , Mü , NhËt ... Thùc tiÔn trong n­íc vµ trªn thÕ giíi cho thÊy, ®Ó liªn doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ, chÝnh trÞ , x· héi, cÇn ph¶i gi¶i ®¸p mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan . Ch¼ng h¹n , liªn doanh ®Ó s¶n xuÊt c¸i g× ? liªn doanh víi ai? ®Þa ®iÓm x©y dùng xÝ nghiÖp ë ®©u ?... ViÖc lùa chän c¬ së trong n­íc ®Ó liªn doanh víi n­íc ngoµi còng lµ vÊn ®Ò ph¶i xem xÐt cÈn thËn nÕu kh«ng muèn “ ®¸nh mÊt m×nh “. - Tõ n¨m 1988 ®Õn cuèi 1990 sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp lµ 213 dù ¸n, víi tæng vèn ®Çu t­ lµ 1.794.213,7 triÖu USD vµ tæng vèn ph¸p ®Þnh lµ 1.007.978 triÖu USD . - N¨m 1994 lÇn l­ît lµ 1170;12.200.430,4 triÖu USD vèn ®Çu t­ vµ 6.376.441,9 triÖu USD vèn ph¸p ®Þnh . Qua sè liÖu trªn cho thÊy ®éng th¸i vµ nhÞp ®iÖu ph¸t triÓn thu hót ®Çu t­ nhanh chñ yÕu lµ tõ n¨m 1991 . Nh×n chung cho ®Õn nay c¸c dù ¸n ®­îc ph©n bè tËp trung nhiÒu ë thµnh phè Hå ChÝ Minh , Hµ Néi , H¶i Phßng vµ ®· ®­a l¹i mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh . Mét sè trung t©m c«ng nghiÖp kü thuËt cao vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c , nhÊt lµ kh¸ch s¹n du lÞch qua h×nh thøc liªn doanh vèn n­íc ngoµi b­íc ®Çu h×nh thµnh ; t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ; lµm thay ®æi bé mÆt cña ®Êt n­íc theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ . Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn h×nh thøc nµy trong thêi gian qua triÓn khai cßn chËm so víi yªu cÇu ®Æt ra . Cã nhiÒu nguyªn nh©n tro