Tiểu luận Mối quan hệ giữa công nhận và quyền năng chủ thế luật quốc tế của quốc gia

Bài làm Trong khoa học pháp lý, mối quan hệ giữa công nhận và quyền năng chủ thể luật quốc tế của quốc gia được công nhận là mọt vấn đề phức tạp, được giải quyết theo nhiều chiều hướng khác nhau. Trước khi tìm hiểu về vấn đề này, chúng ta cần hiểu thế nào là công nhận quốc tế. Công nhận quốc tế có thể được quan niệm là hành vi chính trị - pháp lý của quốc gia công nhận dựa trên nền tảng các động cơ nhất định ( mà chủ yếu là động cơ chính trị, kinh tế, quốc phòng) nhằm xác nhận sự tồn tại của thành viên mới trong cộng đồng quốc tế, khẳng định quan hệ của quốc gia công nhận đối với chính sách, chế độ chính trị, kinh tế…của thành viên mới và thể hiện ý định muốn được thiết lập các quan hệ bình thường, ổn định với thành viên mới của cộng đồng quốc tế trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống quốc tế.Trong thực tiễn quan hệ quốc tế có những thể loại khác nhau như công nhận các dân tộc đang đấu tranh, công nhận các “chính phủ lưu vong”, công nhận các bên tham chiến,….Song, công nhận quốc gia và chính phủ mới thành lập là những thể loại cơ bản của công nhận quốc tế. Vậy còn quyền năng chủ thể luật quốc tế là gì ? Quyền năng chủ thể luật quốc tế là khả năng của chủ thể luật quốc tế tham gia vào quan hệ quốc tế, thực hiện các quyền và gánh vác các nghĩa vụ quốc tế trong khuôn khổ và trên cơ sở luật quốc tế. Ví dụ, trên cơ sở quyền năng chủ thể luật quốc tế, quốc gia có thể thực hiện các quyền như ký kết điều ước quốc tế, tham gia với tư cách là thành viên của tổ chức quốc tế, thiết lập quan hệ ngoại giao với các quốc gia khác,… Như đã đề cập ngay từ đầu, vấn đề mối quan hệ giữa công nhận và quyền năng chủ thể luật quốc tế của quốc gia được công nhận là vấn đề được giải quyết theo các chiều hướng khác nhau. Trong khoa học luật quốc tế, có nhiều quan điểm, trường phái và học thuyết khác nhau về vấn đề này, tuy nhiên chủ yếu vẫn là hai thuyết cấu thành và tuyên bố được đề cập thường xuyên hơn cả. Thuyết cấu thành ( hay còn gọi là thuyết sáng lập ra chủ thể luật quốc tế) xuất hiện vào đầu thế kỷ XIX. Những người theo thuyết cấu thành cho rằng sự công nhận là cần thiết để một thực thể có tư cách là chủ thể luật quốc tế. Đây là quan điểm được hình thành vào thời kì ngự trị của chủ nghĩa thực dân kiểu cũ. Những người đưa ra quan điểm này nhằm ủng hộ việc duy trì chủ nghĩa thực dân kiểu cũ. Bởi theo quan điểm của họ các dân tộc đứng lên thành lập quốc gia thông qua con đường đấu tranh giải phóng dân tộc sẽ không được thừa nhận. Trên cơ sở đó các quốc gia thực dân có quyền đè bẹp các phong trào đó hoặc các quốc gia đó, bằng bất cứ giá nào không cần phải chú ý tới các quyền của chủ thể luật quốc tế mà họ đáng dược hưởng như các quốc gia khác. Như vậy, theo quan điểm của thuyết cấu thành thì sự công nhận của các quốc gia khác có ý nghĩa quyết định, là cơ sở hình thành nên quyền năng chủ thể luật quốc tế của quốc gia. Quốc gia mới chỉ có thể thực hiện các quyền và nghĩa vụ quốc tế như đặt quan hệ ngoai giao, lãnh sự với các quốc gia khác; đưa tranh chấp của nước mình với một chủ thể luật quốc tế khác ra giải quyết tại toà án quốc tế…khi có sự công nhận của các chủ thể luật quốc tế khác. Sự tồn tại hiện hữu trong thực tế của một quốc gia sẽ chỉ là vô nghĩa cho dù nó đảm bảo đầy đủ các yếu tố cấu thành quốc gia theo luật quốc tế. Quốc gia mới này do không được công nhận sẽ bị cô lập, bị tách ra khỏi cộng đồng quốc tế. Xem xét từ cội nguồn phát sinh cho đến nội dung của thuyết này, chúng ta có thể thấy đây là một thuyết chính trị phản động và là thuyết mâu thuẫn với luật quốc tế hiện đại. Thuyết thứ hai được đề cập thường xuyên bên cạnh thuyết cấu thành khi nói về mối quan hệ giữa công nhận và quyền năng chủ thể luật quốc tế của quốc gia được công nhận,đó là, thuyết tuyên bố. Thuyết tuyên bố là học thuyết của các luật gia quốc tế tư sản được hình thành như là trào lưu chống lại thuyết cấu thành. Ngược lại với thuyết cấu thành, những người theo thuyết tuyên bố khẳng định rằng quốc gia được thành lập với đầy đủ dấu hiệu của nó là chủ thể của luật quốc tế, không phụ thuộc vào sự công nhận. Việc công nhận quốc gia mới thành lập không thể tạo ra chủ thể mới của luật quốc tế mà chỉ đóng góp vai trò tuyên nhận sự tồn tại trên thế giới của một quốc gia. Một thực thể khi hội tụ đủ bốn yếu tố cơ bản là có dân cư thường xuyên, có lãnh thổ xác định, có chính phủ, có năng lực tham gia vào các quan hệ với các chủ thể luật quốc tế khác thì sẽ được coi là quốc gia theo pháp luật quốc tế. Quốc gia mới này tồn tại trong thực tế, có khả năng tham gia các quan hệ với các chủ thể luật quốc tế nên việc có công nhận hay không không là cơ sở hình thành nên quyền năng chủ thể luật quốc tế. Thuyết tuyên bố ra đời trong cuộc đấu tranh của các quốc gia dân tộc tư sản trẻ chống lại các quốc gia phong kiến quân chủ chuyên chế nên ở một mức độ nào đó là thuyết tiến bộ. Thực tế lịch sử chứng minh rằng công nhận đóng vai trò quan trọng trong đời sống quốc tế. Xuất phát từ quan điểm chung trên thế giới hiện nay, sự công nhận quốc tế không là cơ sở để thực thể trở thành chủ thể luật quốc tế, song nó có vai trò to lớn trong việc thúc đẩy các quan hệ giữa quốc gia được công nhận và thực thể ( ở đây là quốc gia ) được công nhận. Việc công nhận quốc tế giữa một quốc gia với một quốc gia mới sẽ tạo ra và đảm bảo những điều kiện thuận lợi để thiết lập và phát triển những quan hệ bình thường giữa các quốc gia này; tạo tiền đề để thiết lập những quan hệ nhiều mặt ở những mức độ khác nhau, như thiết lập quan hệ ngoại giao hay quan hệ lãnh sự trong lĩnh vực ngoại giao. Ngoài ra sự công nhận quốc tế còn làm phát sinh các hệ quả pháp lý khác; chẳng hạn, sự công nhận quốc tế tạo điều kiện thuận lợi cho quốc gia mới được công nhận có khả năng thực tế để bảo vệ quyền miễn trừ quốc gia và miễn trừ tư pháp đối với tài sản của quốc gia mình tại lãnh thổ của quốc gia công nhận, tạo cơ sở pháp lý để chứng minh hiệu lực chứng cứ của các văn bản pháp luật do quốc gia mới ban hành. Về nguyên tắc, mọi quốc gia đều có quyền được tham gia vào các hội nghị và tổ chức quốc tế phổ cập. Quyền này của các quốc gia không phụ thuộc vào sự công nhận của các quốc gia khác. Song, việc công nhận chính thức cũng có vai trò thúc đẩy việc thực hiện các quyền đó của quốc gia và ngược lại, chính việc tiến hành chính sách không công nhận quốc tế đôi khi lại gây khó khăn cho quốc gia không được công nhận muốn thực hiện quyền tham gia tổ chức quốc tế của mình. Điều này có thể thấy rõ thông qua thực tiễn hoạt động của Liên hợp quốc. Có thể nhận định rằng, công nhận một quốc gia mới xuất hiện là xác nhận sự tồn tại của quốc gia đó với tư cách là chủ thể luật quốc tế bình đẳng với các quốc gia chứ không tạo ra một quốc gia mới. Công nhận là một bộ phận của chính sách đối ngoại của các quốc gia có chủ quyền. Trước khi tiến hành công nhận một đối tượng nào đó, các nước đều cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích của nước mình. Tài liệu tham khảo Trường đại học luật Hà Nội, Giáo trình Luật quốc tế, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2004. Nguyễn Trung Tín ( chủ biên ), Tìm hiểu luật quốc tế, Nxb Đồng Nai, 1997. LG.Nguyễn Tiến Trung, LG.Nguyễn Xuân Linh; Những nội dung cơ bản của công pháp và tư pháp quốc tế; Nxb Thống kê; 1998.