Tiểu luận Những giải pháp cơ bản để xây dựng và phát triển nền dân chủ mới xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay

tưởng và chinh trong thực tiễn ở khắp nơi trên thế giới, là vấn đề phá ranh giới giữa tiến bộ và phản động là nội dung cơ bản của cuộc đấu tranh chính trị giữa chủ nghĩa xã hội và CNTB, là con bài tấn công chính trị của các thế lực đế quốc chống lại các dân tộc và các quốc gia đi trái với lợi ích của chủ nghĩa đế quốc. Đảng ta luôn khẳng định dân chủ XHCN và quyền làm chủ của nhân dân vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự nghiệp cách mạng. Trên tinh thần đó, từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân. Những thắng lợi vẻ vang của sự nghiệp cách mạng trước ta từ khi có Đảng đến nay đánh dấu sự sáng suốt của Đảng và Bác Hồ trong đường lối cách mạng trong đó có nội dung cơ bản của việc xây dựng một nền dân chủ mới đã phát huy được sức mạnh đại đoàn kết dân tộc trên cơ sở phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động đối với vận mệnh của đất nước. Trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng CNXH ở nước ta, vấn đề dân chủ đã đạt được những thành tựu to lớn. Cùngvới những thắng lợi to lớn của sự nghiệp cách mạng, nên dân chủ XHCN ngày càng có những mầm mống phát triển, người dân từ kiếp nô lệ lầm than đã trở thành người chủ của xã hội mới là nguồn gốc sức mạnh của xã hội mới. Tuy nhiên bên cạnh những ưu điểm, thành tựu vấn đề dân chủ XHCN và việc đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân lao động của nước ta hiện nay vẫn cồn không ít những hạn chế, cản trở sự phát triển sáng tạo của nhân dân cản trở sự phát triển của đất nước trong giai đoạn cách mạng mới trong xu hướng hội nhập khu vực và quốc tế. Tình trạng vi phạm dân chủ, dân chủ hình thức, lợi dụng dân chủ,... đang làm cho nhiều vấn đề xã hội nhức nhối, làm chậm bước tiến của dân tộc làm cho sự nghiệp CNH, HĐH bị thách thức, nguy cơ chệch hướng XHCN trở thành nỗi lo lớn. Chính vì vậy, xây dựng xã hội dân chủ XHCN phát huy quyền làm chủ của nhân dân là nhiệm vụ, nội dung quá trình của cách mạng nước ta trong giai đoạn hiện nay. Thực tiễn đã chỉ ra rằng chỉ có thể thực hiện một nền dân chủ XHCN, phát huy được quyền làm chủ của nhân dân chúng ta mới phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đấu tranh có hiệu quả chống mọi hiện tượng tham nhũng, tiêu cực, khơi dậy sức sáng tạo của mọi tầng lớp nhấn dân, mọi thành phần kinh tế để xây dựng nước ta đạt được mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" tiến lên CNXH. Chương 1 dân chủ và quá trình phát triển của dân chủ trong lịch sử 1.1. Quan niệm cổ đại về dân chủ và mô hình dân chủ cổ đại Người Hy Lạp cổ đại quan niệm dân chủ là một hình thức cai trị, một hình thức chính phủ trong đó quyền lực tập trung vào tay nhân dân (nghĩa là tầng lớp bình dân nghèo chiếm số đông). Nói cách khác dân chủ là chế độ số đông bình dân nghèo trong xã hội là người bị cai trị. Để thực hiện và thể hiện sự cai trị đó cần phải có một hình thức thích hợp. Đó là xã hội công dân mà ATen là một ví dụ điển hình nhất, rực rỡ nhất. Đó là kiểu mẫu của nền dân chủ trực tiếp. 1.2. Quan niệm tư sản và các nhà nước dân chủ tư sản Bắt đầu từ thế kỷ 17, đặc biệt là thế kỷ 18, các nhà tư tưởng trên lập trường tư sản đã xuất rất nhiều lý thuyết về dân chủ. Nhưng dù họ khác nhau thì nhìn chung họ đều thống nhất ở tư tưởng và quyền tự nhiên của con người (trong đó đặc biệt nhất là quyền tự do, quyền tư hữu). Với những quyền tự nhiên bất khả xâm phạm đó, tất cả các cá nhân hợp thành xã hội công dân, thành nền tảng của một quốc gia. Dân chủ tư sản được thể hiện ở hai mô hình cơ bản - Tư tưởng vì nền dân chủ bảo hộ. Đây là mô hình vì nhà nước của J.Lôc Cơ và tiêu biểu là Môngtetxkiơ. Theo mô hình này, để bảo vệ tốt nhất có tự do của con người thời nhà nước phải phân quyền, phải cân bằng và kiểm tra quyền lực lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước. Đó là nguyên tắc của tổ chức nhà nước, tổ chức nền cai trị. Lý luận này được sử dụng làm cơ sở cho mô hình nhà nước tư sản ở khắp nơi dưới các hình thức chính thể khác nhau (cộng hoà tổng thống, cộng hoà đại nghị, quân chủ lập hiến hay quân chủ đại nghị), cũng trên nền tảng cơ bản này nhiều thứ lý luận khác về dân chủ tư sản phát sinh. Đó là các lý thuyết về dân chủ đa nguyên, nền dân chủ lưỡng viện, nền dân chủ hạn chế về dân chủ liên bang, chủ nghĩa hiến pháp, nền dân chủ đồng thuận, dân chủ đa số... - Tư tưởng vì nền dân chủ phát triển Đây là một lý luận dựa trên mô hình của nền dân chủ cổ đại A Ten được Rút xô đề cao với lý luận vì chủ quyền tối cao của nhân dân, trên lập trường của chủ nghĩa tự do, với quyền tự nhiên của con người và khế ước của xã hội. Mô hình nhà nước của ông là nhằm mục tiêu phát triển tự do của con người, phát triển mọi năng lực của con người thành quả cơ chế dân chủ trực tiếp của tất cả các công dân. 1.3 Quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin về nền dân chủ XHCN Xuất phát từ tính nhân đạo nhân văn cao cả, đấu tranh để xây dựng một xã hội tốt đẹp vì con người các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã phân tích sâu sắc các loại hình dân chủ nhận thấy sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân vì nhân dân lao động trong việc xây dựng xã hội mới, nền dân chủ mới, chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng dân chủ luôn mang tính giai cấp, vì thế thời cổ đại là dân chủ chủ nô thì thời kỳ TBCN dẫu đến hình thức nào cũng là dân chủ tư sản thực hiện chuyên chính với nhân dân lao động. Bản chất của nền dân chủ tư sản xét đến cùng là vì lợi ích của giai cấp tư sản, bảo vệ cho lợi ích của giai cấp tư sản. Do vậy những người cộng sản phải xây dựng nền dân chủ vô sản là nền dân chủ phục vụ cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong xã hội, chuyên chính với giai cấp bóc lột (tư sản và phong kiến) về mặt thể chế nhà nước nó phải là một nền dân chủ cộng hoà. Một đặc điểm chung trong lý luận mô hình dân chủ XHCN là vấn đề liên minh công nông và sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua đội tiên phong duy nhất của nó là Đảng Cộng sản, liên minh công nông tạo nền tảng chính trị của nhà nước, của quyền lực chính trị. Thứ quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin dân chủ XHCN là nền dân chủ nhân dân, đại bộ phận quần chúng nhân dân có được quyền tham gia vào đời sống chính trị, quản lý quốc gia cũng như hướng theo những lợi ích từ đó đem lại. Lênin chỉ rõ: dưới chế độ XHCN nhiều mặt của chế độ dân chủ nguyên thuỷ tất nhiên sẽ sống lại, vì lần đầu tiên trong lịch sử xã hội văn minh, quần chúng nhân dân vươn lên tham gia một cách độc lập không những vào việc bầu cử, tuyển cử mà còn vào việc quản lý hàng ngày nữa. Với ý nghĩa đó thì nền dân chủ đó sẽ cao gấp triệu lần dân chủ tư sản. Theo Lênin "dân chủ là một hình thức nhà nước, một trong những hình thái của nhà nước. Cho nên cũng như mọi nhà nước, chế độ dân chủ là việc thi hành có tổ chức, có hệ thống sự vững bước đối với con người. Một mặt như thế nhưng mặt khác chế độ dân chủ cũng có nghĩa là chính thức thừa nhận cho mọi người được quyền ngang nhau trong việc xác định cơ cấu nhà nước và quản lý nhà nước" [Lênin, toàn tập, tập 33, tr.123, Nxb TB, Hà Nội, 1981]. 1.4. Những cơ sở và tiêu chuẩn của nền dân chủ hiện đại 1.4.1. Tổng kết sự phát triển của các nền dân chủ trên thế giới các tổ chức quốc tế nêu lên những yếu tố cơ bản là cơ sở của nền dân chủ là - Nhà nước pháp quyền. - Xã hội công dân, quyền con người. - Kinh tế hàng hoá - kinh tế thị trường. 1.4.2. Tiêu chuẩn của nền dân chủ Đứng trên quan điểm mác xít có thể nêu lên những tiêu chuẩn cơ bản của dân chủ như sau: - Những tiêu chuẩn khách quan mang tính thời đại (sự mở rộng phạm vi của khái niệm nhân dân; cơ chế pháp lý cho phép sự tham gia của công dân vào chính trị. Sự bình đẳng của lá phiếu, môi trường xã hội - chính trị khuyến khích sự tham gia; hiệu lực ý chí chung của nhân dân, cơ chế chống lại sự lạm quyền chính trị và quyền lực nhà nước... Nói tóm lại tất cả khía cạnh này phải được xét trên cả bình diện văn hoá mà hiến pháp là sự ghi nhận cao nhất và cả trên bình diện thực tiễn. - Sự thoả mãn chủ quan của nhân dân phản ánh tính đặc thù dân tộc, văn hoá đối với việc tham dự đời sống chính trị - xã hội. Chương 2 thực trạng và yêu cầu xây dựng phát triển nền dân chủ XHCN ở Việt Nam 2.1. Những định hướng cơ bản và những thành quả đạt được Ngay từ rất sớm Hồ Chí Minh đã ý thức được sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng nhân dân phải gắn với việc thiết lập một chế độ dân chủ pháp quyền, tự do, bình đẳng, bác ái. Thực tiễn những năm bôn ba tìm đường cứu nước của Người là thực tiễn khám phá những gì "đằng sau những từ "tự do" "bình đẳng" "bác ái" đó về giúp đồng bào mình... và Người đã tìm ra con đường cứu nước theo cách mạng XHCN, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân trong tư tưởng Hồ Chí Minh rất rõ rệt, đầy đủ, nhất quán và nội dung, tính chất và cơ chế thực hiện, kế thừa được tư tưởng "dân là gốc" của tư tưởng chính trong Việt Nam và tính thể chế, tính pháp quyền trong tư tưởng chính trị phương Tây để bảo đảm quyền lực nhân dân. Người viết: "trong bầu trời không có gì quý bằng nhân dân, dân là quý nhất, là quan trọng nhất, trong thế giới không có gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân" Người luôn nhấn mạnh: "nước ta là một nước dân chủ, mọi quyền hành lực lượng đều ở nơi dân, mọi lợi ích đều vì dân, sự nghiệp kháng chiến kiến quốc đều do dân, chính quyền từ xa đến chính phủ đều do dân cử ra, đoàn thể từ Trung ương đến xã đều do dân tổ chức nên. Trong chế độ dân chủ của chúng ta, bộ máy nhà nước, công chức nhà nước chỉ là công bộc, đầy tớ của dân". Dựa trên những giá trị tiến bộ của nhân loại về chủ quyền nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, ngay từ khi mới giành được độc lập (1945) bản Tuyên ngôn độc lập bản Hiến pháp đầu tiên (1946) và trong tất cả các bản Hiến pháp về sau, chúng ta đều trịnh trọng tuyên bố: ở nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà (sau này là nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam) tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. "Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức. Với những định hướng cơ bản đã được xác định cùng với những bước thắng lợi của cách mạng Việt Nam, nền dân chủ XHCN và quyền làm chủ của nhân dân lao động ngày càng được phát triển và nâng lên tầm cao mới. Từ nô lệ nhân dân ta đã bước lên là người chủ đất nước. Đảng ta ngày càng thực hiện quyền làm chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội. Người dân đã tham gia vào đời sống chính trị như ứng cử, bầu cử các cơ quan nhà nước. Tham gia vào đường lối phát triển kinh tế xã hội. Các thành phần kinh tế không những được phát triển đa dạng, nhiều quy mô, nhiều loại hình trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thể hiện dân chủ trong kinh tế. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng cao. Nền văn hoá dân tộc, truyền thống giàu bản sắc được giữ gìn và phát huy cùng với sự tiếp thu văn hoá nhân loại, để xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Đời sống xã hội có những bước phát triển mạnh, đã khơi dậy tiềm năng sáng tạo, năng lực cá nhân của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Có thể nói những thành tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới có ý nghĩa lịch sử vừa qua có nguyên nhân quan trọng từ sự mở rộng dân chủ, phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động trong sự nghiệp cách mạng ở nước ta. Đánh giá những thành tích đã đạt được Nghị quyết lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương khoá IX khẳng định: "từ sau Đại hội VI, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân, về đại đoàn kết toàn dân tộc, về dân tộc, tôn giáo, về mặt trận và các đoàn thể nhân dân. Thông qua việc thực hiện nghị quyết, chỉ thị đó, quyền làm chủ của nhân dân trong tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế, xã hội đã từng bước được phát huy góp phần tích cực động viên nhân dân phấn khởi đẩy mạnh sản xuất, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội củng cố quốc phòng an ninh [Văn kiện Hội nghị Trung ương 7, khoá IX]. Những thành tựu ấy đã tạo được lòng tin, phát huy được sức mạnh toàn dân đưa nước ta bước vào thời kỳ mới, thời kỳ CNH, HĐN đất nước theo định hướng XHCN. 2.2. Những hạn chế cơ bản của vấn đề dân chủ và đảm bảo thực hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động ở nước ta vừa qua Bên cạnh những thành tựu nền dân chủ nước ta trong thời gian vừa qua cũng còn không ít hạn chế thiếu sót. Trước hết vấn đề quyền lực nhà nước thuộc về dân dân trên thực tế nhân dân vẫn chưa được thực hiện đầy đủ những quyền đã được hiến pháp, pháp luật quy định, thực chất là chưa thực hiện được tốt mục tiêu có tính cương lĩnh của Đảng ta. Khẩu hiệu "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" vẫn chưa được chuyển vào cuộc sống. Tình trạng mất dân chủ, độc đoán, quan liêu, dân chủ hình thức xảy ra khá phổ biến. Nền hành chính "của dân, do dân, vì dân" ở nhiều cấp, nhiều địa phương còn đang trong cơ chế quan liêu, bao cấp. Chức năng hiệu lực, hiệu quả còn thấp, tình trạng quan liêu tham nhũng, sách nhiễu nhân dân... đang làm nhức nhối xã hội, ảnh hưởng lớn đến lòng tin nhân dân đối với nhà nước, với Đảng. Bộ máy Đảng, bộ máy nhà nước còn cồng kềnh kém hiệu quả. Tình trạng chồng chéo, không phân rõ trách nhiệm của bộ máy hành chính nhà nước, Đảng đang đòi hỏi phải được cải cách đổi mới. Trong hoạt động kinh tế, mặc dù thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng XHCN với cơ cấu nhiều thành phần; song sự phân biệt đối xử vẫn còn tồn tại. Tình trạng bao cấp, quản lý lỏng lẻo... của kinh tế nhà nước đã làm cho kinh tế nhà nước không hoàn thành nhiệm vụ chủ đạo của nền kinh tế mà còn là miếng mồi béo bở cho tham nhũng. Trong hoạt động văn hoá - xã hội cũng còn nhiều bức xúc các tệ nạn ma tuý, nghiện hút phản văn hoá... gia tăng cùng với sự lúng túng của giáo dục, y tế, xuất bản,.. đang đặt chúng ta trước những thách thức trong việc mở rộng dân chủ với xây dựng một xã hội tốt đẹp. Trình độ nhận thức dân chủ của đội ngũ cán bộ công chức và đại đa số nhân dân chưa theo kịp với thực tiễn. Do vậy, việc phát huy vai trò làm chủ còn nhiều hạn chế. Tình trạng thụ động, im lặng, bàng quang, thiếu tính chiến đấu chưa phát huy vai trò làm chủ đất nước của đại đa số dân chúng đang là mảnh đất màu mỡ cho bọn đặc quyền đặc lợi, bọn thoái hoá biến chất đục khoét kiếm lời và thao túng, nhảy múa. Đây chính là nỗi bức xúc, tính cấp bách của việc xây dựng nền dân chủ mới, phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động xây dựng đất nước tiếp tục phát triển đi lên. Chương 3 những giải pháp cơ bản để xây dựng và phát triển nền dân chủ mới xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay 3.1. Xây dựng và phát triển các yếu tố cơ sở của dân chủ - Xây dựng, phát triển nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường theo định hướng XHCN. Đó là nền kinh tế vừa hoạt động theo quy luật thị trường vừa có sự quản lý vĩ mô của nhà nước. Trong nền kinh tế ấy mọi cá nhân, mọi thành phần kinh tế được tự do đầu tư kinh doanh, chủ động sáng tạo trong khuôn khổ pháp luật, theo cơ chế thị trường. Sự đa dạng về sở hữu cùng với quan hệ hàng hoá tiền tệ quan hệ thị trường sẽ tạo cho cá nhân nguồn sản xuất kinh doanh quyền chủ động sáng tạo. Nhờ vậy mọi nguồn lực, tiềm năng cá nhân và xã hội để làm giàu, để phát triển kinh tế xã hội. Cùng với nó là sự quản lý chặt chẽ mang tính định hướng của Nhà nước XHCN đối với nền kinh tế thị trường để đảm bảo sự ổn định hiệu quả của nền kinh tế. Kiên quyết chống và khắc phục có hiệu quả tệ tham nhũng, cửa quyền, quan liêu, duy ý chí của bộ máy nhà nước. - Phát triển xã hội công dân với sự tôn trọng quyền con người, quyền tự do của tất cả mọi cá nhân trong khuôn khổ pháp luật. Phát huy dân chủ xây dựng xã hội công dân vừa là mục tiêu vừa là động lực. Trong xây dựng CNXH. Càng mở rộng dân chủ, mở rộng quyền công dân càng phát huy được trí tuệ của xã hội trong giải quyết những vấn đề cuộc sống đặt ra, xây dựng xã hội công dân làm cho các tầng lớp nhân dân được tham gia quản lý xã hội. Tính khách quan, hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước, quản lý xã hội sẽ tốt hơn. Chủ nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định "cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, do quần chúng nhân dân làm nên bằng hoạt động tự giác, có tổ chức". Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "trong bầu trời không có gì quý bằng nhân dân" "cái gì có lợi cho dân thì quyết làm cho bằng được, cái gì có hại cho dân thì nên tránh cho bằng được. Thịnh hành dân chủ rộng rãi là chìa khoá vạn năng để giải quyết những khó khăn. Dân là chủ thì cán bộ, đảng viên, mọi công chức, nhân viên nhà nước của Chính phủ, từ Trung ương đến cơ sở đều là đầy tớ, công bộc của dân. Dân có quyền làm chủ thì dân cũng phải có nghĩa vụ của người chủ, tham gia quản lý giám sát, các cơ quan nhà nước và việc làm, hành vi của những người đảng đại diện cho mình, do mình bầu ra, do mình uỷ quyền. "Dân chủ thực chất chứ không phải thứ dân chủ hình thức. Dân chủ chứ không biến thành "quân" chủ. Nền dân chủ XHCN là nền dân chủ của đa số nhân dân lao động được thực hiện thông qua nhà nước, nhà nước của dân, do dân, vì dân. Nhân dân là chủ sở hữu nhà nước, đó là nhà nước mà nhân dân tổ chức, xây dựng nên, nhân dân tham gia quản lý, nhân dân kiểm soát và giám sát đảm bảo cho nhà nước thực sự của mình và với mình. Để thực sự là nhà nước của dân, do dân, vì dân nhà nước phải xây dựng được nội dung, cơ chế để phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Trong việc tham gia xây dựng bộ máy nhà nước, tham gia xây dựng đường lối, chính sách nhà nước tham gia quản lý nhà nước, tham gia kiểm tra giám sát nhà nước. Thực tiễn những năm vừa qua cho thấy quyền làm chủ của nhân dân chưa thực sự được tôn trọng, phát huy. Chính vì vậy những hiện tượng tích cực chạy chức, chạy quyền, tham ô, hối lộ. Bộ máy cồng kềnh, kém hiệu lực. Nhiều chế độ, chính sách chưa hợp lòng dân gây những lãng phí tiền của của nhân dân, kìm hãm cản trở sự phát triển của đất nước. Do đó, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong chính trị, kinh tế, quản lý, giám sát nhà nước... đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Xây dựng xã hội công dân cùng với việc nâng cao dân trí đang là vấn đề mang tính cấp bách nhằm đảm bảo xây dựng một nền dân chủ XHCN. - Tăng cường pháp chế XHCN, đẩy mạnh, xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật. Chúng ta chuyển sang nền kinh tế thị trường từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp lại vừa tranh qua những cuộc chiến tranh khốc liệt, do vậy hệ thống pháp luật còn nhiều thiếu thốn và chưa đầy đủ. Tuy nhiên, trong xu hướng hội nhập, để quản lý nền kinh tế thị trường và xây dựng nước Cộng hoà XHCN đòi hỏi cấp bách là phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Đồng thời với nó là tính hiệu lực, hiệu quả trong thực thi pháp luật. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật phải trở thành mệnh lệnh của toàn xã hội. Thực tế cho thấy hệ thống luật của chúng ta vừa thiếu, vừa yếu. Thực thi pháp luật còn tuỳ tiện. Tình trạng vi phạm pháp luật xảy ra khá nhiều việc xử lý vi phạm cũng thiếu tính nghiêm minh. Hiểu biết pháp luật của nhân dân còn quá nhiều hạn chế. Tính tuỳ tiện và đúng sai lẫn lộn trong pháp luật và xử lý pháp luật đang làm cho lòng tin nhân dân giảm sút. Những vụ tiêu cực lớn gần đây như PMU18, Lã Thị Kim Oanh, Trương Văn Cam, các vụ tiêu cực về đất đai... Một mặt cho thấy sự quyết tâm của Đảng ta trong chống tham nhũng, mặt khác cũng cho thấy sự lỏng lẻo, yếu kém của hệ thống luật pháp cơ chế giám sát và năng lực quản lý yếu kém của chúng ta. Do đó đòi hỏi khách quan là phải xây dựng nhà nước pháp quyền mạnh, xây dựng hệ thống pháp luật hoàn chỉnh đồng bộ và thực thi pháp luật một cách nghiêm minh. Rõ ràng pháp luật càng hoàn chỉnh, quản lý xã hội bằng pháp luật càng tốt thì quyền dân chủ của nhân dân càng được phát huy. Tự do "tất yếu" đó thúc đẩy năng lực toàn xã hội trong xây dựng đất nước và phát huy sức sáng tạo của mỗi công dân. - Phải tăng cường phát triển sự nghiệp giáo dục của văn hoá chính trị của công dân. Lênin viết "người mù chữ đứng ngoài chính trị". Để thực hiện được quyền làm chủ, nhân dân phải có tri thức, phải có học vấn. Tăng cường sự nghiệp giáo dục chính là nâng cao dân trí. Trong những năm vừa qua giáo dục chúng ta vẫn đang còn nhiều lúng túng, "cải cách" nhưng vẫn chưa thoát khỏi vòng luẩn quẩn. Cùng với cơ chế thị trường, xã hội hoá giáo dục đang đặt nước ta trước những thách thức mới về giáo dục cả về cơ chế, chính sách, cả nội dung chương trình. Những tiêu cực xã hội đang tác động mạnh đến giáo dục ở cả hai góc độ, vừa tiêu cực ngay trong ngành giáo dục vừa bị tiêu cực chi phối. Chất lượng giáo dục đang còn nhiều vấn đề phải bàn. Do vậy tăng cường sự nghiệp giáo dục để đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao dân trí đang là nỗi bức xúc. Bên cạnh đó, phải phát huy văn hoá chính trị của công dân. Thúc đẩy công dân khẳng định quyền của mình trong xã hội dân chủ. Cần phải thủ tiêu tính mặc cảm, tư tưởng, tâm lý bàng quan vô cảm trước những tiêu cực, trước những sai trái bất công. Thực hiện cho được cơ chế phản biện trong xã hội. Quyền lực thực sự là của dân. Dân có quyền kiểm tra, giám sát đòi hỏi bộ máy nhà nước phải thực hiện ý chí của nhân dân. 3.2. Xây dựng thể chế dân chủ và bảo vệ quyền dân chủ - Xây dựng hoàn chỉnh các luật: luật bầu cử, luật đảng phái, hội đàm, báo chí, ngôn luận... Tránh tình trạng bầu cử mang tính hình thức thì phải thực hiện đầy đủ quyền bầu cử, ứng cử của công dân. Thực tế từ những sai phạm vừa qua cho thấy để miễn nhiệm, bãi nhiệm đại biểu Hội đồng nhân dân, đại biểu Quốc hội, những người do dân bầu ra vi phạm rất khó khăn. Những loại hình bầu cử còn nặng hình thức chưa dân chủ, các tổ chức chính trị, xã hội (trong hệ thống chính trị và ngoài hệ thống chính trị) vẫn còn lúng túng trong hoạt động. Nhiều tổ chức chức năng nhiệm vụ chưa rõ ràng. Cần phải được luật hoá để xác định đâu là tổ chức chính trị, đâu là tổ chức xã hội do công dân lập nên, cơ chế hoạt động thế nào? Một thể chế dân chủ còn được thực hiện đầy đủ với hệ thống luật quy định, điều chỉnh các hoạt động của hội đàm, đảng phái, báo chí, ngôn luận... Vấn đề này hiện nay ở ta vẫn chưa thật sự hoàn thiện báo chí lúc thì không được thông tin, lúc thì thông tin không chính xác nhưng vẫn chưa phải chịu trách nhiệm v.v.. - Xây dựng hoàn thiện toà hành chính, toà án hiến pháp, toà án bảo vệ quyền chính trị của công dân. Chúng ta đang từng bước hoàn thiện các loại hình toà án để bảo vệ quyền chính trị của công dân cần phải tạo cơ chế các tổ chức nhà nước phải chịu trách nhiệm trước công dân khi không làm đúng chức năng nhiệm vụ của mình, hoặc sai sót, khuyết điểm trong quá trình quản lý xã hội. Như vậy, cùng với xây dựng và phát triển các yếu tố cơ sở dân chủ đồng thời phải xây dựng các thể chế dân chủ và bảo vệ quyền dân chủ. Thông qua việc ban hành các luật. Điều quan trọng là các luật phải thể hiện được quyền tự do, bình đẳng, của các công dân không phân biệt nam nữ, giai cấp, dân tộc, tôn giáo, đảng phái... kết luận Đại hội X Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định "nước ta đang đứng trước nhiều thành thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp, không thể coi thường bất cứ thách thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, gắn với tệ quan liêu tham nhũng, lãng phí là rất nghiêm trọng. Những biểu hiện xa rời mục tiêu của CNXH chưa được khắc phục. Các thế lực thù địch âm mưu "diễn biến hoà bình" gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài "dân chủ", "nhân quyền" hòng làm thay đổi chính trị nước ta. Rõ ràng, giai đoạn hiện nay bên cạnh những thành tựu, nước ta đang đứng trước những thách thức không nhỏ. Bài học Liên Xô - Đông Âu vẫn còn nguyên giá trị. Những nguyên nhân từ bên trong, sự bất cập của hệ thống là nguyên nhân cơ bản quan trọng nhất làm cho những nguy cơ tồn tại và phát triển. Những nguy cơ, thách thức dang làm cho lòng tin nhân dân giảm sút và đã là nguy lớn nhất. Vì vậy, đòi hỏi Đảng ta, Nhà nước ta phải đề ra được những quyết sách mới nhằm khắc phục những nguy cơ, phát huy thắng lợi để đưa nước ta tiến lên. Từ những phân tích trên cho thấy, thực hiện dân chủ, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân ta để xây dựng nền dân chủ cho XHCN làm cho nhà nước thực sự là nhà nước của dân, do dân, vì dân nổi lên như một nhân tố quyết định sự ổn định phát triển của đất nước. Dân chủ được mở rộng và phát triển, quyền làm chủ của nhân dân được bảo đảm sẽ cho phép chúng ta phát huy được năng lực sáng tạo của toàn dân trong việc khơi dậy các nguồn lực tiềm năng đất nước. Trong việc tổ chức, quản lý xã hội đề ra và thực hiện tốt những chủ trương, chính sách phù hợp với quy luật khách quan, phù hợp với lòng dân. Dân chủ sẽ làm cho nhà nước của dân, do dân, vì dân ngày càng vững mạnh lãnh đạo quản lý đất nước ngày càng tốt. Dân chủ, bảo đảm quyền làm chủ nhân dân sẽ huy động được sức dân tham gia xây dựng Đang, làm cho Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh. Thực hiện dân chủ và bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân l