Tiểu luận Quan điểm toàn diện với việc xây dựng, phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa

h«ng tån t¹i trong trạng th¸i độc lËp, mµ trong mèi quan hÖ quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c lĩnh vùc kinh tÕ - chÝnh trÞ - ngoại giao; kinh tế- chÝnh trÞ- ®¹o ®øc- ph¸p quyÒn; kinh tÕ - chÝnh trÞ - khoa häc - nghÖ thuËt... Quan điểm toàn diện đòi hỏi chúng ta nhận thức về sự vật trong mối liên hệ qua lại giữa các bộ phận, giữa các yếu tố, giữa các mặt của chính sự vật và trong sự tác động qua lại giữa sự vật đó và các sự vật khác, kể cả mối liên hệ trực tiếp và mối liên hệ gián tiếp. Chỉ trên cơ sở sở đó mới có thể nhận thức đúng về sự vật. Đồng thời, quan điểm toàn diện đòi hỏi chúng ta phải biết phân biệt từng mối liên hệ, phải biết chú ý tới mối liên hệ bên trong, mối liên hệ bản chất, mối liên hệ chủ yếu,… Trong hoạt động thực tế, theo quan điểm toàn diện, khi tác động vào sự vật, chúng ta không những phải chú ý tới những mối liên hệ nội tại của nó mà còn phải chú ý tới những mối liên hệ của sự vật ấy với các sự vật khác. Đồng thời, chúng ta phải biết sử dụng đồng bộ các biện pháp, các phương tiện khác nhau để tác động nhằm đem lại hiệu quả cao nhất. Mối liên hệ phổ biến là cái khách quan, là cái vốn có của các sự vật hiện tượng, nó bắt nguồn từ tính thống nhất của vật chất biểu hiện trong các quá trình tự nhiên, xã hội và tư duy. “ Các sự vât, hiện tượng muôn hình muôn vẻ trong thế giới, không cái nào tồn tại một cách độc lâp mà chúng là một thể thống nhất, trong đó các sự vật hiện tượng tồn tại bằng cách tác động lẫn nhau, ràng buộc nhau, quy định và chuyển hoá lẫn nhau. Mối liên hệ này chẳng những diễn ra ở mọi sự vật hiện tượng trong tự nhiên, trong xã hội, trong tư duy mà còn diễn ra đói với các mặt, các yếu tố, các quá trình của mỗi sự vật và hiện tượng”. [ Chủ biên: PGS. Vũ Ngọc Pha- “Giáo trình Triết học Mac- Lênin”- NXB Giáo dục, 1997, trang 130 ] “ Nguyên lí mối liên hệ phổ biến đòi hỏi chúng ta phải có quan điểm toàn diện khi nghiên cứu sự vật hiện tượng, tức là xem xét sự vật hiện tượng phải đặt nó trong mối quan hệ với sự vật hiện tượng khác, xem xét tất cả các mặt, các yếu tố, kể cả các khâu trung gian, thấy được vị trí của từng mối liên hệ trong tổng thể của nó, có như vậy mới nắm được bản chất của sự vật ” [ Chủ biên: PGS. Vũ Ngọc Pha- NXB Chính trị Quốc Gia, 1997, trang 44 ]. Tức là khi giải quyết một vấn đề trong cuộc sống chúng ta phải đặt vấn đề ấy trong một môi trường không gian thời gian xác định, xem xét các mối liên hệ tác động vào nó, xác định vị trí và vai trò của mọi mặt trong tổng thể những nhân tố tác động vào sự vật hiện tượng xem đâu là nhân tố phụ, đâu là nhân tố chủ quan, đâu là nhân tố trực tiếp, đâu là nhân tố gián tiếp. Có như vậy chúng ta mới có những giải pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề. 1.1.2. Vận Dụng Quan Điểm Toàn Diện Vào Hoạt Động Kinh Tế: Trong hoạt động kinh tế, vấn đề cơ bản là phải làm thế nào để tiết kiệm công nhân tối đa, sử dụng nguồn nhân lực có hiệu quả cao, tiết kiệm chi phí và tổ chức sản xuất tốt nhất cùng với phân phối hàng hoá nhanh chóng ( chu kì luân chuyển vốn ngắn ) để thu hồi vốn nhanh nhất, đạt hiệu quả cao nhất trong sản xuất kinh doanh. Đó là những vấn đề nóng bỏng đối với các doanh nghiệp hiện nay. Do đó chúng ta phải có một cái nhìn tổng thể, toàn diện để tìm ra giải pháp tốt nhất. Chúng ta phải thấy được trong nền kinh tế, không có một sự kiện nào tồn tại trong trạng thái độc lập, tách rời những sự kiện khác, nên ta phải nắm bắt được quy luật cung - cầu, quy luật giá cả của thị trường để xác định mặt hàng cần sản xuất để tiêu thụ nhanh chóng, đem lại hiệu quả cao. Chúng ta phải thấy được mối liên hệ giữa thị trường hàng hoá, thị trường vốn, thị trường lao động, chúng có sự chế ước lẫn nhau, tác động qua lại lẫn nhau và có thể gây ra các biến động lan truyền. Ví dụ như khi thị trường lao động giảm thì thị trường hàng hoá cũng giảm theo dẫn đến thị trường vốn giảm xuống. Hơn nữa bản thân nền kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với chính trị, ngoại giao, pháp quyền, khoa học,…Khi có biến động của chính trị hoặc các nhân tố khác thì giá cả của thị trường cũng biến động theo gây ra những tác động mạnh đối với nền kinh tế. Do đó khi nghiên cứu một sự kiện kinh tế chúng ta phải xét trên quan điểm toàn diện. Khi tính toán đến càng nhiều mối liên hệ càng tránh được rủi ro, thất bại. Chính các nhà tư bản Phương Tây là những người biết áp dụng một cách tài tình quan điểm này vào hoạt động kinh tế, đem lại cho họ nguồn lợi vô cùng lớn, trong đó không ít những người trong số họ là những người giàu nhất thế giới, góp phần đưa kinh tế nước họ phát triển vượt bậc. Đến đây chúng ta có thể khẳng định được rằng quan điểm toàn diện của triết học Mac- Lênin có ý nghĩa to lớn trong lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là vai trò đó được phát huy tích cực trong nền KTTT. Đó là điều kiện quan trọng bậc nhất cho sự thành công. 1.1.3. Ý Nghĩa Phương Pháp Luận Của Quan Điểm Toàn Diện: Để cải tạo một sự vật hiện tượng, ®Ó hoµn thành nhiÖm vụ ®Æt ra trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, đòi hỏi một hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh. Nếu thiếu tính toàn diện trong c¸c chñ trư¬ng biÖn ph¸p th× sÏ kh«ng ®¹t ®ược hiÖu qu¶ như mong muèn. Song toµn diện ®ång bé, kh«ng ph¶i c¸i g× còng ®Æt ra mét c¸ch trµn lan, mµ ®ßi hái trong mỗi mét thêi kú, mçi mét giai ®o¹n ph¶i cã nh÷ng chñ trư¬ng, nh÷ng biện ph¸p mang tÝnh träng t©m, träng ®iÓm, ph¶i x¸c ®Þnh ®ược nh÷ng kh©u then chốt tËp trung gi¶i quyết để lµm c¬ së cho nh÷ng chñ trư¬ng biÖn ph¸p kh¸c mét c¸ch ®ång bé. Gãp phÇn kh¾c phôc lối suy nghÜ gi¶n ®¬n, mét chiÒu, phiÕn diÖn. Trong thÕ giíi kh¸ch quan mäi sù vËt mäi hiÖn tượng ®Òu cã rÊt nhiÒu mối liªn hệ. V× vËy cÇn ph¶i xem xÐt mét mặt hoÆc mét vµi mặt mµ ®· véi kết luËn ngay vấn ®Ò, như vËy sÏ kh«ng chÝnh x¸c. Các quan hÖ lîi Ých thường thấy lîi Ých trưíc mắt mµ kh«ng thấy ®ược c¸i lîi Ých l©u dµi. Chèng l¹i chñ nghÜa chiết trung vµ thuËt nguþ biện (Chñ nghÜa chiÕt trung nh©n danh toµn diÖn ®ể kết hîp mét c¸ch vô nguyªn t¾c nh÷ng c¸i hÕt søc kh¸c nhau thµnh mét h×nh ¶nh kh«ng ®óng vÒ sù vËt. ThuËt nguy biÖn th× l¹i lËp luËn chñ quan, lÊy thø yếu thay cho chñ yếu, lÊy c¸i kh«ng c¬ b¶n thay cho c¸i c¬ b¶n... nhằm xuyªn t¹c biÖn chøng cña sù vËt). 1.2. Kinh Tế Thị Trường: 1.2.1. Khái Niệm Của Nền Kinh Tế Thị Trường: Kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế - xã hội, trong đó quá trình sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng đều được thực hiện thông qua thị trường. Vì thế kinh tế thị trường không chỉ là "công nghệ", là "phương tiện" để phát triển kinh tế - xã hội, mà còn là những quan hệ kinh tế - xã hội, nó không chỉ bao gồm các yếu tố của lực lượng sản xuất, mà còn cả một hệ thống quan hệ sản xuất. Như vậy, chứng tỏ không có và không thể có một nền kinh tế thị trường chung chung, thuần túy, trừu tượng tách rời khỏi hình thái kinh tế - xã hội, tách rời khỏi chế độ chính trị - xã hội của một nước. Do đó, để phân biệt các nền kinh tế thị trường khác nhau, trước hết phải nói đến mục đích chính trị, mục tiêu kinh tế - xã hội mà nhà nước và nhân dân lựa chọn làm định hướng, chi phối sự vận động phát triển của nền kinh tế đó. 1.2.2. Khái Niệm Kinh Tế Thị Trường Theo Định Hướng Xã Hội Chủ Nghĩa: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất là kiểu tổ chức kinh tế - xã hội vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường vừa dựa trên những nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Bởi vậy, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có hai nhóm nhân tố cơ bản tồn tại trong nhau, kết hợp với nhau và bổ sung cho nhau. Đó là nhóm nhân tố của kinh tế thị trường và nhóm nhân tố của xu hướng mới đang vận động, đang phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó, nhóm thứ nhất đóng vai trò "động lực" thúc đẩy sản xuất xã hội phát triển nhanh, hiệu quả; nhóm thứ hai đóng vai trò "hướng dẫn", "chế định" sự vận động của nền kinh tế theo những mục tiêu đã xác định, bổ sung những mặt tích cực, hạn chế những mặt tiêu cực của thị trường, hoàn thiện mô hình chủ nghĩa xã hội. Có thể nói rằng: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta vừa mang những đặc trưng chung của kinh tế thị trường, vừa mang tính đặc thù, đó là định hướng xã hội chủ nghĩa. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường không phủ nhận các quy luật kinh tế thị trường, mà là cơ sở để xác định sự khác nhau giữa kinh tế thị trường ở nước ta với các nước khác. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa nền kinh tế thị trường ở nước ta thể hiện trước hết ở việc xác định nội dung các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế thị trường và đặc trưng xã hội của nền kinh tế thị trường. Như trên đã phân tích, trong nhiều đặc tính có thể dùng làm tiêu thức để phân biệt nền kinh tế thị trường này với nền kinh tế thị trường khác, phải nói đến mục đích chính trị, mục tiêu kinh tế - xã hội mà nhà nước và nhân dân đã lựa chọn làm định hướng chi phối sự vận động của nền kinh tế. Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đã xác định: "Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội: - Do nhân dân lao động làm chủ. - Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu. - Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. - Con người được giải phóng khỏi áp bức, bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân. - Các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. - Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới". Cương lĩnh cũng xác định rõ mục tiêu tổng quát phải đạt tới khi kết thúc thời kỳ quá độ là "xây dựng xong về cơ bản những cơ sở kinh tế của chủ nghĩa xã hội, với kiến trúc thượng tầng về chính trị và tư tưởng, văn hóa phù hợp, làm cho nước ta trở thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh". 1.2.3. Môc ĐÝch Cña Nền Kinh Tế ThÞ Tr­êng: Ph¸t triển lùc l­îng s¶n xuất, ph¸t triển kinh tế ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, sö dông c¬ chế thÞ tr­êng, ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tế vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, thóc ®ẩy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tế ®ể ph¸t triển ®óng h­íng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. §Æc ®iểm kinh tế thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta: - Cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tế, cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh­ng së h÷u c«ng céng lµ nÒn t¶ng. - Cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa, tr­êng vµ kế ho¹ch, phát huy mặt tÝch cùc, hạn chế kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chế thÞ tr­êng, b¶o vÖ lîi Ých Nhµ n­íc, cña nh©n d©n lao ®éng. - Thùc hiÖn phân phối chñ yếu theo kết qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi, t¨ng tr­ëng kinh tế g¾n liÒn víi b¶o ®¶m tiÕn bé vµ c«ng b»ng ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. 2. THỰC TRẠNG NỀN KINH TẾ NƯỚC TA: 2.1. Giai Đoạn Trước Đại Hội VI Của Đảng ( 12/ 1986 )Và yêu Cầu Đổi Mới: Tõ n¨m 1975 ®Êt n­íc Việt Nam hoµn toµn ®éc lËp vµ thèng nhÊt, c¸ch m¹ng ViÖt Nam chuyÓn sang giai ®o¹n míi, c¶ n­íc x©y dùng chñ nghÜa xã hội. N­íc ta ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp l¹i chịu ảnh hưởng nặng nề do chiÕn tranh l©u dµi. Trong nh÷ng n¨m qua nh©n d©n ta ®· kh«ng ngõng phÊn ®Êu v­ît qua bao khã kh¨n thö th¸ch. Chóng ta ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc hµn g¾n vÕt th­¬ng chiÕn tranh kh«i phôc lại nền kinh tế bị tàn phá nặng nề, tõng b­íc x¸c lËp quan hệ sản xuÊt mới, b­íc ®Çu x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸ gi¸o dôc, y tÕ, thiÕt lËp cñng cè chÝnh quyÒn nh©n d©n trong c¶ n­íc. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ vÉn cßn trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn vµ nặng tính tự cấp tự túc. Trinh ®é trang bÞ kỹ thuËt trong s¶n xuÊt còng nh­ kÕt cÇu h¹ tÇng kinh tÕ, v¨n hãa - xã héi lạc hËu, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi thÊp. C¬ cÊu kinh tÕ vÉn mang ®Æc tr­ng cña mét n­íc cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp lạc hậu, mất cân đối về nhiều mặt, c«ng nghÖ kü thuËt ch­a cao, ch­a t¹o ®­îc tÝch lòy trong n­íc vµ lÖ thuéc vµo nhiÒu c¸c n­íc bªn ngoµi. C¬ chÕ qu¶n lý tËp trung bao cÊp ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ tiªu cùc, nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ thÊp. Khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi diÔn ra nhiÒu năm víi ®Æc tr­ng: s¶n xuÊt chËm vµ kh«ng æn ®Þnh, l¹m ph¸t ngµy cµng gia t¨ng, tµi nguyªn thiÕt bÞ lao ®éng vµ tµi n¨ng míi ®­îc sö dông thÊp, ®êi sèng nh©n d©n thiÕu thèn, nÕp sèng v¨n ho¸ tinh thÇn vµ ®¹o ®øc kÐm lµnh m¹nh, trËt tù an toµn x· héi kh«ng ®­îc đảm bảo, tham nhũng, chưa tận dụng hết nguồn nhân lực lao động trong nhân dân... Trªn thùc tế đó Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi trong quan điểm và chính sách của mình, tõ nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VI BCH Trung ¦¬ng kho¸ IV (n¨m 1979), c¸c quan hệ hàng hóa – tiền tệ ®· ®­îc chÊp nhËn nh­ng míi chØ ë møc ®é thø yÕu. §ã lµ do qua nhiÒu thËp kû, qua t­ t­ëng kinh tế x· héi chñ nghÜa mang nÆng thµnh kiến víi quan hÖ hàng ho¸ vµ c¬ chế thÞ tr­êng, coi nã lµ biÓu hiÖn thuéc tÝnh cña chế ®é t­ h÷u vµ t­ b¶n. MÆt kh¸c lµ do chóng ta x©y dùng chñ nghÜa x· héi theo mô hình dËp khu«n gi¸o ®iÒu, chñ quan duy ý chÝ (c¸c mÆt bố trÝ c¬ cấu kinh tế thiªn về ph¸t triÓn công nghiÖp nặng qui m« lín, véi xo¸ bá c¸c h×nh thøc kinh tế dùa trªn chế ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tế quèc doanh vµ kinh tế tËp thể nÆng vÒ h×nh thøc, phñ nhËn nÒn kinh tế hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, bé m¸y quan liªu cång kÒnh, kÐm hiÖu lùc). Nh÷ng sai lÇm ®ã ®· k×m hãm lực lượng s¶n xuÊt vµ nhiÒu ®éng lùc ph¸t triển kinh tế đất nước. 2.2. Giai Đoạn Sau Khi Đổi Mới: Tr­íc t×nh h×nh ®ã, th¸ng 12-1986 §¹i héi VI ®· nh×n thẳng vµo sù thËt, thõa nhËn nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt chñ quan trong l·nh ®¹o vµ điều hành, chñ yÕu lµ duy ý chÝ, nãng véi chñ quan, ®èt ch¸y giai ®o¹n, muèn tiÕn hµnh nhanh, tiÕn lªn CNXH. Kh«ng thÓ cã c«ng cuéc ®æi míi nÕu xa rêi t­ t­ëng c¸ch m¹ng, khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. §ång thêi, §¶ng quyÕt ®Þnh thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn mang tÝnh chiÕn l­îc, më ra thêi kú míi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. §æi míi t­ duy lý luËn, tr­íc hÕt lµ ®æi míi t­ duy kinh tÕ. Ph­¬ng h­íng ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ xo¸ bá tËp trung quan liªu, bao cÊp ®Ó x©y dùng mét c¬ chÕ míi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §¹i héi ®· ®­îc x¸c ®Þnh nh÷ng mục tiêu cô thÓ vÒ kinh tÕ – xã hội như xây dựng vµ hoµn thiÖn mét b­íc quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Củng cè thµnh phÇn kinh tế x· hội chñ nghÜa bao gåm c¶ khu vực quốc doanh vµ khu vùc tËp thể mét c¸ch toµn diện, c¶ về chế ®é së h÷u, chế ®é qu¶n lý, chế ®é ph©n phèi, lµm cho thµnh phÇn kinh tế nµy gi÷ vai trß chi phèi trong nền kinh tÕ quốc d©n, thÓ hiÖn tÝnh ­u viÖt vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phẩm thu nhËp cña ng­êi lao ®éng vµ tÝch luü cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung sang c¬ chế kinh tế thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc th× nh÷ng sù thay ®æi trong quan ®iÓm kinh tế, c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ kinh tÕ kÐo theo sù thay ®æi trong quan niÖm vÒ vai trß, vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña c¸c hiÖn t­îng chÝnh trÞ, ngo¹i giao, ®¹o ®øc, ph¸p quyÒn, khoa häc vµ nghÖ thuËt... §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nhËn thÊy râ viÖc ph¶i sö dông ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ trong kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan; ph¶i vËn dông tæng hîp hÖ thèng c¸c qui luËt ®ang t¸c ®éng nÒn kinh tÕ vÝ dô nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu... KÕ ho¹ch ho¸ ph¶i lu«n lu«n gắn liÒn víi viÖc sö dông ®óng ®¾n c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ. §Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ph¶i s¾p xÕp l¹i nÒn kinh tÕ quèc d©n theo mét c¬ cÊu hîp lý. Trong ®ã c¸c nghµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt cã qui m« vµ tr×nh ®é kü thuËt kh¸c nhau ph¶i ®­îc bè trÝ c©n ®èi, liªn kÕt víi nhau, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ, b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tuy nhiªn, t­ t­ëng ®æi míi cña §¹i héi VI ch­a thể ®i ngay vµo cuéc sống,vÉn cßn cã lùc c¶n, nÒn kinh tế tiÕp tôc gÆp khã kh¨n trong mÊy n¨m ®Çu. Nh­ng tõ n¨m 1989, c¸c biÖn ph¸p ®ổi míi (nh­ ¸p dông chÝnh s¸ch xuất d­¬ng, xo¸ bá chế ®ộ tem phiÕu, lo¹i bá mét sè kho¶n chi bao cấp ng©n s¸ch Nhµ n­íc, më réng quan hÖ thÞ tr­êng...) ®· thùc sù ®i vµo cuéc sèng vµ t¹o chuyÓn biÕn râ rÖt lµm cho nÒn kinh tÕ cã nhiÒu khëi s¾c. VÝ dô nh­: trong giai ®o¹n 1986- 1990, ®Çu t­ toµn x· héi trung b×nh lµ 12,5%GDP; t¨ng tr­ëng kinh tế trung b×nh lµ 3,9%; kim nghạch xuất khẩu b×nh qu©n ®¹t 1,3 tû USD/n¨m; kim ngh¹ch nhËp khÈu trung b×nh lµ 2,3 tû USD/n¨m. Về lạm phát th× n¨m 1986 lµ 77,4% ®Õn n¨m 1990 gi¶m xuống cßn 67,1% (Nguån Tổng côc thống kª). 2.3. Giai Đo¹n Tõ N¨m 1991 Đến N¨m 2000: Do míi cã mét sè biÖn ph¸p ®­îc ¸p dông vµo cuèi kú kÕ ho¹ch 1986- 1990 nªn kÕt qu¶ cña thêi kú nµy cßn h¹n chế. Song c¸i ®­îc cña thêi kú 1986- 1990 lµ chóng ta ®· thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ m¹nh mÏ, ®Õn giai ®o¹n 1991- 1995 sù chuyÓn ®æi ®ã ®· ph¸t huy t¸c dông vµ t¹o nªn thêi ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. §¹i héi §¶ng VII (6/1991) víi nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng nh­: - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng cã sự quản lý và điều tiết của Nhµ n­íc theo định hướng xã hội chủ nghĩa. - TiÕp tôc ®Èy m¹nh ®æi míi c¶ về bề réng vµ chiÒu s©u, lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng t©m. - TiÕp tôc hạn chế vµ ®Èy lïi lạm phát, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, b¾t ®Çu cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. - æn ®Þnh vµ tõng b­íc c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n (vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn); t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m nhÞp ®é t¨ng d©n sè.... Nh÷ng quyÕt s¸ch Êy ®­îc ®­a ra trong thêi ®iÓm ngµn c©n treo sîi tãc, trong bối c¶nh quèc tế kh«ng thuËn lîi, nguån lùc cho ph¸t triển bÞ thiếu hôt.... d­êng nh­ ®· tiÕp thªm søc m¹nh cho qu¸ tr×nh chuyÓn ®ổi nÒn kinh tÕ để gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc ta khái khñng ho¶ng. Trong 5 n¨m ®Çu (1991- 1995), tuy nÒn kinh tÕ vÉn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc nh­ng víi viÖc triÓn khai m¹nh mÏ ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng, phï hîp víi nguyÖn väng cña nh©n d©n, ®· t¹o ra nhiÒu ®éng lùc ph¸t triÓn míi, hÇu hÕt c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991- 1995 ®­îc hoµn thµnh v­ît møc vµ toµn diÖn, mµ c¸c kÕ ho¹ch 5 n¨m tr­íc ®ã ch­a bao giê thùc hiÖn ®­îc. Tốc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 8,2% (trong khi ®ã mục tiªu chúng ta ®ặt ra lµ 5- 6%), trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 4,5%; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 13,6% vµ dÞch vô t¨ng 8,8%, lạm phát ổn định ë mức thÊp (b×nh qu©n 23,4%/n¨m) (Theo nguån Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu tư), ®Çu t­ x· héi t¨ng nhanh, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu më réng.... Nh­ vËy, kÕt qu¶ ®ổi míi ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n nµy ®· chøng minh cho ®­êng lối ph¸t triÓn kinh tế nhiÒu thµnh phÇn, theo hướng mở ®­îc ®Ò ra tõ §¹i héi VI lµ ®óng ®¾n. Nã còng chøng tá bµi häc kiªn tr× con ®­êng v÷ng vµng, xo¸ bá tËp trung ho¸ cao ®é, gi¶i phãng mäi nguån lùc, gi¶i to¶ t­ t­ëng kú thÞ khu vùc t­ nh©n ®i liÒn víi kh¼ng ®Þnh quyÒn së h÷u t­ nh©n, hoµn thiÖn luËt ph¸p, c¬ chế, chÝnh s¸ch mét c¸ch ®ång bé vµ nhÊt qu¸n... đã là những nhân tố quan trọng góp phần đưa đất nước ra khái khñng ho¶ng. KÕt thóc thêi kú kÕ ho¹ch 1991- 1995, §¹i héi VII ®· kÕt luËn: §Êt n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, tuy cßn mét sè mÆt ch­a v÷ng ch¾c, song ®· t¹o ®­îc tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang thêi kú ph¸t triÓn míi: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Giai ®o¹n 1996- 2000 ®­îc x¸c ®Þnh lµ b­íc quan träng cña thêi kú ph¸t triÓn míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Môc tiªu vµ c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996- 2000 ®· ®­îc x©y dùng víi møc phÊn ®Êu rÊt cao, c¶ vÒ tèc ®é ph¸t triÓn, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn tõ giai ®o¹n lÊy æn ®Þnh kinh tÕ x· héi lµm träng t©m sang giai ®o¹n lÊy ph¸t triÓn lµm träng t©m, ®Æt ra yªu cÇu rÊt cao, rÊt toµn diÖn theo chiÒu s©u c¶i c¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ph¶i nhanh chãng h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý víi c¬ chÕ qu¶n lý ®ñ søc vËn hµnh th«ng suèt, h­íng nÒn kinh tÕ ®i vµo ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn, c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cao nh­ chÊt l­îng nguån; tr×nh ®é vµ n¨ng lùc khoa häc, c«ng nghÖ; ®iÒu kiÖn kÕt cÊu h¹ tÇng; kh¶ n¨ng tµi chÝnh quèc gia; c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ång bé cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc.... ch­a chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ cßn qu¸ thÊp so víi yªu cÇu. MÆt kh¸c, t¸c ®éng cña khñng ho¶ng khu vùc vµ nh÷ng thiªn tai kh¾c nghiÖt ®· lµm t¨ng thªm khã kh¨n cña nÒn kinh tÕ. V× vËy, hÇu hÕt c¸c chØ tiªu ®Æt ra t¹i §¹i héi VIII ®Òu kh«ng ®¹t ®­îc (môc tiªu tèc ®é GDP trung b×nh 9,0 - 10,0%/n¨m chØ ®¹t 6,55%/n¨m; môc tiªu tèc ®é kim ng¹ch xuÊt khÈu 28%/n¨m nh­ng chØ ®¹t 21%/n¨m...) (Nguån: V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VIII). MÆc dï cã nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc gay g¾t, bÞ thiÖt h¹i lín do thiªn tai lò lôt liªn tiÕp x¶y ra trªn nhiÒu vïng, nh­ng nh×n chung viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc 1991- 2000 đã ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng nh­: sau mÊy n¨m ®Çu thùc hiÖn chiÕn l­îc, tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) sau 10 n¨m t¨ng gÊp ®«i, tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn n¨m 2000 ®¹t 25%GDP, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh 7,5%/n¨m (Nguån: Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­). Tõ t×nh tr¹ng khan hiÕm, s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu, nay ®· ®¶m b¶o l­¬ng thùc thùc phÈm, nhiÒu lo¹i tiªu dïng, cã dù tr÷... KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn kh¸ nhanh, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Tõ chç bÞ bao v©y cÊm vËn, n­íc ta ®· chñ ®éng tranh thñ thêi c¬ tõng b­íc héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi kinh tÕ thÕ giíi, thu hót ®¸ng kÓ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ nguån tµi trî chÝnh thøc cña n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, tr×nh ®é d©n trÝ, chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ tÝnh n¨ng ®éng trong x· héi ®­îc n©ng lªn; ®êi sèng cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn. 2.4. Mục Tiêu Phát Triển Kinh Tế Thị trường Ở Nước Ta Hiện Nay: Với những định hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta nêu trên, thì mục tiêu hàng đầu phát triển kinh tế thị trường ở nước ta được xác định là giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất, phát triển nền kinh tế, động viên mọi nguồn lực trong nước và ngoài nước để xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội tạo ra sự phát triển năng động, hiệu quả cao của nền kinh tế, trên cơ sở đó, cải thiện từng bước đời sống của nhân dân, từng bước thực hiện sự công bằng, bình đẳng và lành mạnh các quan hệ xã hội. Từ đó sẽ khắc phục được tình trạng tự túc tự cấp của nền kinh tế, thúc đẩy phân công lao động xã hội phát triển, mở rộng ngành nghề, tạo việc làm cho người lao động. Áp dụng khoa học, công nghệ, kỹ thuật mới vào sản xuất nhằm tăng năng suất lao động xã hội, tăng số lượng, chủng loại và chất lượng hàng hóa, dịch vụ. Thúc đẩy tích tụ, tập trung sản xuất, mở rộng giao lưu kinh tế giữa các địa phương, các vùng lãnh thổ, với các nước trên thế giới. Động viên mọi nguồn lực trong nước và tranh thủ các nguồn lực bên ngoài. Phát huy tinh thần năng động, sáng tạo của mỗi người lao động, mỗi đơn vị kinh tế, tạo ra sự phát triển năng động, hiệu quả cao của nền kinh tế, tạo ra tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và bền vững. Đưa nước ta thoát khỏi tình trạng một nước nghèo và kém phát triển, thực hiện được mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Vì vậy, có thể nói, phát triển kinh tế thị trường ở nước ta là "đòn xeo" để phát triển kinh tế nhanh và bền vững, là phương tiện để thực hiện xã hội hóa xã hội chủ nghĩa nền sản xuất, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. 3. GIẢI PHÁP: 3.1. T¹o LËp TÝnh Đång Bé Các Yếu Tố Của Kinh Tế ThÞ Tr­êng: - VËn dông quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc thóc ®Èy sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt quan t©m c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ng hiÖn ch­a cã hoÆc cßn s¬ khai nh­: thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc - c«ng nghÖ3.. - Trong ®iÒu kiÖn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé vµ toµn diÖn cã phÇn nµo ®· c¶n trë viÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµm cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn kh«ng ®óng theo b¶n chÊt cña nã, lµm sai lÖch ®i nh÷ng n«i dung cÇn cã cña c¸c yÕu tè thÞ tr­êng. Trong thêi gian tíi viÖc cÊp thiÕt lµ x©y dùng vµ hoµn chØnh mét c¸ch toµn diÖn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, cô thÓ sau: Ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô: ThÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ yÕu tè nßng cèt cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Cã thÞ tr­êng hµng ho¸ ph¸t triÓn, míi cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®a d¹ng. §Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy, mét mÆt ph¶i ra søc s¶n xuÊt nh÷ng lo¹i hµng ho¸ mµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu mÆt kh¸c ph¶i n©ng cao søc mua cña thÞ tr­êng trong c¶ n­íc, c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, chó ý thÞ tr­êng c¸c