Tiểu luận Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất và những vận dụng lý luận ấy trong xây dựng kinh tế ở Việt Nam

ong s¶n phÈm ngµy cµng nhiÒu. Cßn t­ liÖu lao ®éng lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn, c«ng cô lao ®éng mµ con ng­êi sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng, s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Th«ng qua c¸c c«ng cô cña hä ®· chøng tá hä cã ho¹t ®éng lao ®éng vµ ®©y còng chÝnh lµ ranh giíi t¸ch ng­êi ra khái giíi sinh vËt nãi chung, thÕ giíi ®éng vËt nãi riªng. Trong đó các công cụ lao động là yếu tố quan trọng nhất. * Con người và tri thức, phương thức lao động của họ. Chính những người lao động là chủ thể của quá trình lao động sản xuất, là nhân tố trung tâm có tính quyết định, nh©n tè con ng­êi võa lµ ph­¬ng tiÖn s¸ng t¹o ra mäi gi¸ trÞ cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn, s¸ng t¹o vµ hoµn thiÖn ngay chÝnh b¶n th©n m×nh ®ång thêi võa lµ chñ nh©n sö dông cã hiÖu qu¶ mäi tµi s¶n v« gi¸ Êy của lực lượng sản xuất. C¸c nh©n tè kh¸c ®Òu lµ s¶n phÈm cña ng­êi lao ®éng . ChØ cã nh©n tè con ng­êi míi cã thÓ lµm thay ®æi ®­îc c«ng cô s¶n xuÊt lµm cho s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn víi n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao, thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt vµ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c. b) Khái niệm về quan hệ sản xuất Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng s¶n phÈm x· héi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, con ng­êi kh«ng chØ cã quan hÖ víi tù nhiªn, t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, mµ cßn cã quan hÖ víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau. H¬n n÷a, chØ cã trong quan hÖ t¸c ®éng lÉn nhau th× con ng­êi míi cã sù t¸c ®éng vµo tù nhiªn vµ míi cã s¶n xuÊt. Nhìn tổng thể quan hệ sản xuất bao gồm 3 mặt: - Quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi t­ liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c lµ t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai? - Quan hÖ trong tæ chøc qu¶n ly s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh­: ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng, quan hÖ gi÷a ng­êi qu¶n lý vµ c«ng nh©n… - Quan hÖ trong ph©n phèi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ gi÷a s¶n xuÊt vsµ s¶n phÈm víi cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ t­ liÖu s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi t¹o ra, nh­ng nã h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng phô thuéc theo ý muèn chñ quan cña con ng­êi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt, gi÷a 3 mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng nhÊt víi nhau, t¹o thµnh mét hÖ thèng mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi so víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Trong ®ã quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Trong x· héi cã giai cÊp, giai cÊp nµo chiÕm h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt th× giai cÊp ®ã lµ giai cÊp thèng trÞ, giai cÊp Êy ®øng ra tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt vµ sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt, h×nh thøc ph©n phèi, còng nh­ quy m« thu nhËp. Ng­îc l¹i, giai cÊp, tÇng líp nµo kh«ng cã t­ liÖu s¶n xuÊt th× sÏ lµ giai cÊp, tÇng líp bÞ thèng trÞ, bÞ bãc lét v× buéc ph¶i lµm thuª vµ bÞ bãc lét d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Quan hÖ s¶n xuÊt trong tÝnh hiÖn thùc cña nã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng quan hÖ ý chÝ, ph¸p lý mµ lµ quan hÖ kinh tÕ ®­îc biÓu diÔn thµnh c¸c ph¹m trï, quy luËt kinh tÕ. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña con ng­êi. Sù thay ®æi cña c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. c). Khái niệm ph­¬ng thøc s¶n xuÊt: Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc mµ một x· héi sö dông ®Ó tiÕn hµnh s¸ng t¹o cña c¶i vËt chÊt bao gåm hai mÆt thèng nhÊt víi nhau vÒ c¸ch thøc, vÒ mÆt kü thuËt c«ng nghÖ. Lµ c¸ch thøc con ng­êi khai th¸c nh÷ng cña c¶i vËt chÊt (t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu sinh ho¹t) cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ng­êi. Mỗi xã hội có một phương thức sản xuất riêng dựa trên đặc điểm riêng biệt về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, đóng vai trò quyết định trên mọi mặt đời sống xã hội: kinh tế, chính trị…Sự phát triển từ thấp đến cao của các hình thái xã hội cũng kéo theo sự phát triển của các phương thức sản xuất. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng. 2. Tác động qua lại giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. a). Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất có ảnh hưởng rất lớn tới quan hệ sản xuất bởi quan hệ sản xuất được xây dựng dựa trên các yếu tố vật chất thuộc lực lượng sản xuất. Quan hệ sản xuất sẽ điều chỉnh theo lực lượng sản xuất, với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất đòi hỏi cần phải có các quan hệ sở hữu, quản lý và phân phối riêng sao cho phù hợp thì mới đạt được hiệu quả sản xuất cao nhất. Ví dụ như trong thời kỳ chiến tranh quan hệ sản xuất tổ chức theo hình thức bao cấp là phù hợp với lực lượng sản xuất trong thời kỳ này chính vì sự phù hợp ấy mà đạt được hiệu quả sản xuất. Nhưng trong thời bình, hình thức bao cấp không còn phù hợp nữa vậy nên quan hệ sản xuất phải chuyển sang hướng cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. V× vËy, yªu cÇu c¬ b¶n cña quy luËt nµy trong viÖc quy ®Þnh hoµn thiÖn hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt th× ph¶i c¨n cø vµo thùc tr¹ng cña nhu cÇu ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, mçi ng­êi cÇn liªn hÖ thùc tiÔn quan hÖ s¶n xuÊt ViÖc chuyÓn tõ quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi lªn cao h¬n nh­ C¸c-m¸c nhËn xÐt "kh«ng bao giê xuÊt hiÖn tr­íc khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã ch­a chÝn muåi". b). quan hệ sản xuất có tính độc lập tương đối, tác động lại lực lượng sản xuất. Quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn thái ®é cña con ng­êi trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t triÓn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ… do ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ng­îc l¹i sÏ k×m h·m. Vµ khi quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt th× theo quy luËt chung, quan hÖ s¶n xuÊt cò sÏ ®­îc thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp ®Ó thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. c).Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, nh­ng quan hÖ s¶n xuÊt còng cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ t¸c ®éng trở l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Chúng vừa tác động qua lại vừa mâu thuẫn với nhau. BiÖn chøng cña mèi quan hÖ trªn ®­îc thÓ hiÖn theo logic sau ®©y lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng c¸ch m¹ng, lao ®éng s¶n xuÊt lµ yÕu tè tÝnh chËm ph¸t triÓn, chÝnh ®iÒu ®ã t¹o kh¶ n¨ng m©u thuÉn gi÷a hai mÆt cña nh÷ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, m©u thuÉn nµy béc lé râ khi lùc l­îng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn ®Õn 1 giíi h¹n nhÊt ®Þnh nã ®Æt ra nhu cÇu ph¶i thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt, sù thay ®æi nµy chØ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng do ®ã t¹o sù biÕn ®æi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng trong toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i. Sù thay thÕ, ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i tõ chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû, qua chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, chÕ ®é phong kiÕn, chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa vµ ®Õn x· héi céng s¶n t­¬ng lai lµ do sù t¸c ®éng cña hÖ thèng c¸c quy luËt x· héi, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt. Phương thức sản xuất Lực lượng sản xuất Quan hệ sản xuất Con người và tri thức Quản lý Công cụ sản xuất Phân phối Sở hữu II. Sự vận dụng lý luận quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất trong xây dựng kinh tế ở Việt Nam hiện nay 1) Thời kỳ đất nước tạm chia cắt hai miền (1955- 1975). * Sau khi kết thúc giai đoạn phục hồi và phát triển kinh tế sau cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, miền Bắc bước vào giai đoạn mới. - Công nghiệp: Đảng ta chỉ rõ “ Nhiệm vụ trung tâm của cả thời kỳ quá độ ở miền Bắc nước ta là công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, mấu chốt là phát triển công nghiệp nặng”. Bước đi của quá trình công nghiệp hóa ở miền Bắc được xác định là “kết hợp giữa tuần tự và nhảy vọt”.- Nông nghiệp: Tiến hành cải cách ruộng đất, khôi phục sản xuất, bước đầu xây dựng hợp tác xã với chủ trương: hợp tác hóa đi trước cơ giới hóa, đi đôi với thủy lợi hóa và cải tiến kỹ thuật. Bước đi của hợp tác xã tiến hành từ thấp đến cao, từ nhỏ đến lớn. - Thành tựu: Quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa được xuất xã hội chủ nghĩa được xác lập một cách phổ biến ( chủ yếu về mặt sở hữu tư liệu sản xuất), chế độ người bóc lột căn bản được xóa bỏ, lực lượng sản xuất được giải phóng và đang trên đà phát triển.giai cấp nông dân tập thể được hình thành, khối liên minh công nông được củng cố. Công nghiệp nặng : Năm 1964 so với năm 1960 công nghiệp nặng đạt198,4% (bình quân hàng năm đạt 23%) Công nghiệp nhẹ: Năm 1964 so với năm 1960 đạt 158,5%, giải quyết được 90% nhu cầu của nhân dân về hàng tiêu dùng thông thường và còn dành một phần để xuất khẩu. Nông nghiệp: Giá trị sản lượng nông nghiệp năm 1964 tăng 19% so với năm 1960, bộ mặt nông thôn được cải thiện, các hợp tác xã ggiuwx được sự ổn định. - Hạn chế: Có biểu hiện chủ quan, nóng vội muốn xóa bỏ ngay các thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, nhanh chóng biến kinh tế tư bản tư nhân thành quốc doanh. Một số nơi gần như cưỡng bức nông dân vào hợp tác xã khi mà họ chưa có thời gian để suy nghĩ trên mảnh đất được chia. Ồ ạt đưa nông dân vào hợp tác xã và vội vàng chuyển lên hợp tác xã bậc cao đã làm bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém trong quản lý kinh tế như: quản lý yếu tổ chức lao động thấp, quản lý tài chính còn lúng túng, chủ nghĩa mệnh lệnh thiếu dân chủ, tham ô, lãng phí. * Giai đoạn 1965-1975: Đến năm 1965 chiến tranh lan rộng ra cả nước. Miền Bắc phải thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ: xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội, chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ và chi viện cho cuộc cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam. Việc phát triển kinh tế chủ yếu thực hiện nhiệm vụ hậu cần tại chỗ với các cơ sở quy mô vừa và nhỏ, phân tán và sơ tán để thích hợp với điều kiện thời chiến. Năm 1975 đất nước hoàn toàn thống nhất đường lối xây dựng kinh tế của đảng là “kết hợp phát triển lực lượng sản xuất với xác lập và hoàn thiện quan hệ sản xuất mới” - Thành tựu: Các cơ sở công nghiệp được khôi phục nhanh chóng sau phá hoại, xây dựng 225 cơ sở mới. Tài sản cố định của công nghiệp năm 1975 là 5757 triệu đồng, tăng 107% so với năm 1965. Nông nghiệp: Cơ sở vật chất được tăng cường. Giá trị sản lượng nông nghiệp năm 1975 bằng 111,4% năm 1965. Quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp được củng cố, số hộ nông dân vào hợp tá xã là 95,2% (1975), số hợp tác xã bậc cao là 88% (1975). - Hạn chế: hiệu quả sản xuất nông nghiệp còn thấp kém. Thực tế cho thấy hợp tác xã có quy mô càng lớn thì hiệu quả sử dụng các nguồn lực càng thấp nguyên nhân là do chưa áp dụng hiệu quả lý luận quan hệ sản xất phải phù hợp với tính chất và trình độ lực lượng sản xuất vào thực tế. * Kết luận: Quá trình xây dựng kinh tế ở Việt Nam thời kỳ này đã thể hiện rõ nét sự vận dụng lý luận vào thực tiễn. Nhờ có sự vận dụng ấy mà kinh tế Việt Nam đã thu được nhiều thành tựu rực rỡ như: - Quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa đã được xác lập một cách phổ biến ( chủ yếu mới thiết lập được chế độ công hữu về tư liệu sản xuất dưới hai hình thức sở hữu: toàn dân và tập thể). - Cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội đã ngày càng được tăng cường, lực lượng lao động xã hội được phân bổ hợp lý hơn, cơ cấu nền kinh tế quốc dân đã được chuyển dịch theo hướng tỷ trọng của công nghiệp tăng lên. Tuy nhiên việc áp dụng chưa thực sự triệt để nên vẫn còn có một số hạn chế, yếu kém: - Quan hệ sản xuất mới – XHCN chưa thực sự được củng cố và hoàn thiện, cơ sở vật chất kỹ thuật còn non kém, sản xuất nhỏ là phổ biến, năng suất xã hội thấp, cơ cấu kinh tế còn mất cân đối nghiêm trọng, phương pháp quản lý mang nặng tính mệnh lệnh, hệ thống phân phối nặng về bao cấp nhằm đảm bảo đời sống nhân dân trong thời chiến đã tạo nên tình trạng thụ động, ỷ lại trong hoạt động sản xuất kinh doanh. 2) Kinh tế Việt Nam 10 năm đầu sau khi thống nhất (1976- 1986). Đường lối xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa do đại hội IV đề ra như sau: “Đẩy mạnh công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, xây dựng cơ sở vật chất xã hội chủ nghĩa … kết hợp phát triển lực lượng sản xuất với xác lập và hoàn thiện quan hệ sản xuất mới." Nhưng do phát triển kinh tế theo đường lối trên nền kinh tế phát triển chậm chạp thậm chí đến cuối những năm 70 đã bước vào khủng hoảng, sản xuất trì trệ, giá cả tăng nhanh. Đánh giá nguyên nhân là do sai lầm trong lãnh đạo kinh tế, chủ yếu là trong việc xây dựng kế hoạch mang tính tập chung, quan liêu, chưa kết hợp kế hoạch với thị trường. Đến giai đoạn này tập thể hóa nông nghiệp được đẩy tới trình độ cao nhất và ngày càng bộc lộ rõ những nhược điểm của nó. Tình trạng mất mát, thất thoát, hư hao tài sản cố định, tiền vốn trong hợp tác xã trở nên phổ biến. Hằng năm ở đồng bằng và trung du miền Bắc có khoảng 2,4 đến 8,7 vạn hecta đất bị bỏ hoang. Bộ máy quản lý hợp tác xã cồng kềnh, phình ra quá lớn, ngày càng xa rời thực tiễn sản xuất. Mô hình hợp tác xã miền Bắc lâm vào khủng hoảng nặng nề. Do đó tháng 1- 1981 Ban bí thư trung ương đảng đã ra chỉ thị 100 rất phù hợp với thực tiễn khách quan và nguyện vọng của nhân dân. Khoán sản phẩm cuối cùng đến nhóm và người lao động là một hình thức quản lý tiến bộ, hình thức biểu hiện của quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Nó đã gắn chặt trách nhiệm và lợi ích của người lao động với sản phẩm cuối cùng. Tuy nhiên quá trình thực hiện khoán sản phẩm vẫn còn có những thiếu xót như: mức khoán không sát, phân phối thù lao chưa hợp lý… cần được hoàn thiện trong thời gian sau, đồng thời cần củng cố và hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa trong nông nghiệp. Đối với các xí nghiệp quốc doanh quan hệ sản xuất cũng được củng cố. Trước thực trạng nền kinh tế tập chung đã bộc lộ nhiều hạn chế Chính phủ đã ban hành quyết định 25/CP tạo điều kiện cho sự “bung” ra của sản xuất, đổi mới không chỉ trong kế hoạch mà trong cả lĩnh vực giá cả, lợi nhuận. Nhìn chung đây là thời kỳ còn nhiều khó khăn của nền kinh tế: Về xã hội chủ nghĩa: Nóng vội, buông lỏng quản lý, không ít tổ chức được coi là công tư hợp doanh, hợp tác xã nhưng chỉ là hình thức, không có thực chất của quan hệ sản xuất mới. Về cơ chế quản lý kinh tế: Cơ chế kế hoạch hóa tập chung, quan liêu bao cấp duy trì quá lâu gây tác hại trong nhiều năm, chưa được xóa bỏ. Nhiều chính sách thể chế đã lỗi thời mà chưa được thay đổi. Đó đều là những biểu hiện của việc quan hệ sản xuất không phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất. Tuy nhiên nhà nước đã nhận ra và sơm đi vào khắc phục. 3) Kinh tế Việt Nam thời kỳ đổi mới (1986 đến nay) a) Phát triển nền kinh tế nhiều thành phần Đại hội VI đã đưa ra quan điểm mới về kinh tế nhiều thành phần: “Đi đôi với việc phát triển kinh tế quốc doanh, kinh tế tập thể, tăng cường nguồn tích lũy tập chung của nhà nước và tranh thủ vốn của nước ngoài, cần có chính sách sử dụng và cải tạo đúng đắn các thành phần kinh tế khác.” Đổi mới doanh nghiệp nhà nước: Từng bước mở rộng quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước, xóa bỏ dần chế độ nhà nước bao cấp tài chính, cung ứng và bao cấp giá. Giải thể các doanh nghiệp kém hiệu quả Chuyển sang các hình thức sở hữu khác: cổ phần hóa… Đổi mới kinh tế hợp tác: Giải thể các tập đoàn hay hợp tác làm ăn kém hiệu quả. Giao khoán, nhượng, bán tư liệu sản xuất. Chuyển các hợp tác xã còn lai theo hướng cổ phần. Phát triển kinh tế cá thể, tư nhân và các loại hình sở hữu hỗn hợp. Sự tan rã của các tập đoàn sản xuất và các hợp tác xã đã thúc đẩy sự phục hồi rất nhanh của kinh tế cá thể. Hệ thống pháp luật mới ra đời, ngày càng hoàn thiện khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân và cá thể như: quyết định 26 và 27/ HĐBT ngày 9-3-1988, luật công ty và doanh nghiệp tư nhân, luật thuế doanh thu... Các hình thức sở hữu, kinh doanh hỗn hợp mới ra đời. Đặc biệt là từ năm 1988, khi nhà nước ban hành luật đầu tư nước ngoài các liên doanh với nước ngoài ( chủ yếu giữa DNNN với công ty nước ngoài) phát triển dưới nhiều dạng khác nhau như: doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp hợp đồng hợp tác kinh doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. b) Điều chỉnh cơ cấu các ngành kinh tế - Đại hội VIII của đảng nêu rõ: “ Tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Bên cạnh việc coi trọng công nghiệp hóa nông nghiệp và nông thôn, phát triển công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu, nội dung của CNH, HĐH trong thời kỳ này đã đề ra chủ trương sử dụng có chọn lọc các ngành công nghiệp nặng trọng yếu như : năng lượng, nhiên liệu, vật liệu xây dựng… Cơ cấu kinh tế trong thời kỳ đổi mới thực chất là cụ thể hóa nội dung củacoong nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa cho phù hợp với trình độ phát triển của nước ta. Con đường công nghiệp hóa của nước ta có những bước đi tuần tự, vừa có bước nhảy vọt. c) Đổi mới cơ chế quản lý kinh tế Thực chất của cơ chế mới đó là: “Cơ chế hạch toán theo phương thức hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa, đúng nguyên tắc tập chung dân chủ, xóa bỏ kinh tế bao cấp hình thành cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa Đổi mới công tác kế hoạch hóa: Chuyển từ kế hoạch hóa tập chung mang tính chất pháp lệnh trực tiếp sang kế hoạch hóa gián tiếp Xóa bỏ bao cấp, tự do hóa giá cả, khôi phục các quan hệ hàng hóa tiền tệ. Xóa bỏ cơ chế định giá nông sản bán theo nghĩa vụ đối với nông dân. Điều chỉnh giá bán lẻ hàng tiêu dùng và dịch vụ. Giá vật tư cung ứng của nhà nước được điều chỉnh. Đổi mới hệ thống tài chính, tiền tệ. Tạo lập và từng bước hình thành đồng bộ các yếu tố thị trường Thị trường hàng hoá và dịch vụ được khôi phục và mở rộng nhanh chóng cùng với quá trình giảm dần và xóa bỏ bao cấp của nhà nước qua giá tư liệu sản xuất. Thị trường lao động sơ khai hình thành Thị trường tiền tệ phát triển thông qua các cải cách hệ thống ngân hàng. - Kiện toàn và nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý kinh tế của nhà nước. Nhà nước tách quản lý hành chính của nhà nước với quản lý kinh doanh của doanh nghiệp. Tạo môi trường thuận lợi cho giới kinh doanh phát triển. c) Đẩy mạnh CNH, HĐH. Xác định đường lối kinh tế trong thời kỳ này là: “ Đẩy mạnh CNH, HĐH, xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp, ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp theo định hướng xã hội chủ nghĩa. III. Hướng đi cho những năm tiếp theo trong việc vận dụng lý luận quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất trong xây dựng kinh tế ở Việt Nam hiện nay. * C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ vËn dông tuyÖt vêi quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt trong sù nghiÖp ®æi míi ë n­íc ta hiÖn nay. ĐÓ lµm mét viÖc g× ®ã tr­íc hÕt chóng ta ph¶i cã nguån lùc cã sù hiÓu biÕt phÇn nµo vÒ lÜnh vùc c«ng viÖc ®ã, tr­íc khi ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc th× chóng ta ph¶i cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ vÒ con ng­êi. Trong ®ã lùc l­îng lao ®éng lµ mét yÕu tè quan träng, ngoµi ra cã sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt ®Êy lµ nh©n tè c¬ b¶n nhÊt. §Êt n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ víi tiÒm n¨ng lao ®éng lín cÇn cï, th«ng minh vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, nh­ng m¸y mãc cña ta cßn l¹c hËu vµ t­ liÖu s¶n xuÊt cña chóng ta rÊt nghÌo nµn ®· cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta. §¶ng ta ®ang triÓn khai m¹nh mÏ mét sè vÊn ®Ò cña ®Êt n­íc vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc hÕt trªn c¬ së t¹o ra mét c¬ cÊu phï hîp, ®Ó ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ cña quan hÖ s¶n xuÊt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ víi nhiÒu thµnh phÇn ®a d¹ng ë n­íc ta. Quy luËt s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt quan träng cÇn ®­îc nhËn thøc vµ thùc hiÖn ®óng ®¾n theo ®­êng lçi chØ huy cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Thêi c¬ lín ®ang tíi cïng nh÷ng thö th¸ch míi còng ®· tíi buéc chóng ta ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc phï hîp víi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc ®­a ®Êt n­íc ®i lªn x· héi chñ nghÜa, d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh lµ môc tiªu mµ §¶ng ta toµn d©n ta h­íng tíi vµ quyÕt t©m thùc hiÖn cho ®­îc. Mục tiêu và nhiệm vụ CNH, HĐH đất nước đến năm 2010 Đây là giai đoạn tạo nền tảng để đạt mục tiêu đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn: đó là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Xây dựng các vùng sản xuất nông sản hàng hóa tập chung với phương thức sản xuất hiện đại. Phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại: tiếp tục điều chỉnh cơ cấu nội tại, quy hoạch, phân bố công nghiệp hợp lý trên cả nước. Phát triển toàn diện các ngành dịch vụ: phát triển thượng mai, hình thành các trung tâm thương mại lớn, phát triển thương mai điện tử, chiếm lĩnh thị trường nội địa mở rộng thị trường quốc tế. Phát triển kinh tế vùng. Ứng dông nhanh tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, trªn c¬ së ®ã ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi: Con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian so víi c¸c n­íc ®i tr­íc, võa cã nh÷ng b­íc tuÇn tù, võa cã nh÷ng b­íc nh¶y vät, g¾n c«ng nghiÖp ho¸ víi hiÖn ®¹i ho¸, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ; øng dông nhanh vµ phæ biÕn h¬n ë møc ®é cao h¬n nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ tri thøc míi, tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Cïng víi viÖc trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng vµ ph©n bè d©n c­ trong ph¹m vi c¶ n­íc, còng nh­ ë tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng; h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý cho phÐp khai th¸c tèt nhÊt c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc, t¹o nªn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. * H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÇu hÕt c¸c nguån lùc kinh tÕ ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng mµ ®­îc ph©n bè vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch tèi ­u. V× vËy, ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, chóng ta ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta cÇn ph¶i: - Ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®Ó më réng thÞ tr­êng. H×nh thµnh thÞ tr­êng søc lao ®éng cã tæ chøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù di chuyÓn søc lao ®éng theo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc. - X©y dùng thÞ tr­êng vèn, tõng b­íc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt. - Qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai vµ thÞ tr­êng nhµ ë. X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng th«ng tin, thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ. Hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®i ®«i víi x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ, t¨ng c­êng sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ n­íc, ®Ó thÞ tr­êng ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶, cã trËt tù, kû c­¬ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, c«ng khai, minh b¹ch, h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh. Cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i. *Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, chØ cã më cöa kinh tÕ, héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i. HiÖn nay, cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ träng ®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Gi¶m dÇn nhËp siªu, ­u tiªn nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó phôc vô s¶n xuÊt. Tranh thñ mäi kh¶ n¨ng vµ b»ng nhiÒu h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi, viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn h­íng vµo nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng s¶n phÈm cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã tû träng xuÊt khÈu cao. ViÖc sö dông vèn vay ph¶i cã hiÖu qu¶ ®Ó tr¶ ®­îc nî, c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n thanh to¸n. Chñ ®éng tham gia tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c diÔn ®µn, c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ mét c¸ch cã chän läc víi b­íc ®i thÝch hîp. * Gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p: Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Çu tiªn ®Ó ph¸t triÓn. Nã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc vµ ngoµi n­íc yªn t©m ®Çu t­. Muèn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ ë n­íc ta hiÖn nay cÇn ph¶i gi÷ vµ t