Tiểu luận So sánh mô hình địa chiến lược kinh tế của Mỹ và Trung Quốc. Ý nghĩa

hông chỉ quan tâm đến việc mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ mà còn thực hiện các hình thức kiểm soát kinh tế khác nhau và hình thành cơ cấu kinh tế khu vực theo hướng các quốc gia yếu hơn phụ thuộc vào cường quốc đó. Các phương tiện được sử dụng là các phương tiện kinh tế, nhưng mục tiêu địa chính trị là tạo ra các mối quan hệ tân đế quốc với các nước láng giềng yếu hơn, và do đó, hạn chế đáng kể chủ quyền của họ liên quan đến quyền lợi của cường quốc khu vực. Quyền lực kinh tế sử dụng các biện pháp trừng phạt, chẳng hạn như lệnh cấm vận thương mại và phong tỏa tài chính, được thiết kế để gây ra nỗi đau về kinh tế thực sự và buộc các quốc gia yếu phải chấp nhận các đề xuất của cường quốc khu vực. Sự ép buộc kinh tế liên quan đến việc tạo ra một mối đe dọa có điều kiện về việc sử dụng các biện pháp trừng phạt như vậy, thay đổi cách tính toán với các quốc gia yếu hơn và buộc họ phải tuân thủ. Việc đánh thuế kinh tế xảy ra khi sự bất đối xứng đủ lớn để mức vị thế của một quốc gia yếu hơn là vị trí của một chư hầu mà các nhà chức trách khu vực không cần sử dụng vũ lực hoặc ép buộc để buộc nhà nước yếu hơn phải đồng ý. Hối lộ được coi như khoản tiền thưởng trả trước cho cả các tổ chức tư nhân và công cộng ở các nước láng giềng để buộc họ chấp nhận và ảnh hưởng đến các phụ thuộc. 2.2.2. Mô hình địa chiến lược địa kinh tế tân trọng thương Các chiến lược địa kinh tế tân trọng thương thường không được sử dụng cho việc thực hiện một số dự án địa chính trị trực tiếp, nhưng để đạt được các mục tiêu về quyền lực kinh tế. Chúng biểu thị một khái niệm kinh tế theo định hướng của chủ nghĩa thực dụng trong chính sách đối ngoại, theo quan điểm nền kinh tế chính trị toàn cầu về cạnh tranh từ con số không để kiểm soát thị trường, công nghệ và tài nguyên. Các cường quốc địa kinh tế tân trọng thương về thực chất là "các quốc gia thương mại" (Rosecrance, 1986), xác định lợi ích quốc gia của họ chủ yếu về mặt kinh tế, áp dụng chủ nghĩa đa phương chọn lọc với một cái nhìn gần gũi về các vấn đề an ninh kinh tế quốc gia. Do đó, việc tối đa hóa sức mạnh kinh tế tạo ra cơ sở cho các chiến lược địa kinh tế tân trọng thương. Không giống như chiến lược tân đế quốc mà cuối cùng tìm kiếm sự thống trị chính trị thông qua các phương tiện kinh tế, chiến lược tân trọng thương từ bỏ các cam kết chính trị tốn kém hoặc vai trò chính trị khu vực tích cực để có thể chú ý tối đa đến phát triển kinh tế quốc gia. Khi thảo luận về chiến lược của Nhật Bản để tối đa hóa quyền lực kinh tế, Huntington (1993) đã xác định năm thành phần chính của chiến lược này: (1) ưu tiên lợi ích của người sản xuất so với lợi ích của người tiêu dùng; (2) tập trung vào các ngành công nghiệp thúc đẩy phát triển năng lực sản xuất trước hết phục vụ thị trường trong nước, và sau đó cho thị trường xuất khẩu, đặc biệt chú ý đến "các ngành công nghiệp chiến lược công nghệ cao, có giá trị gia tăng cao"; (3) mở rộng thị phần của thị trường- tăng tỷ trọng thị trường doanh nghiệp của đất nước bằng cách sử dụng lợi nhuận, đó là một chiến lược có chủ đích để đạt được "lợi nhuận tương đối từ cách tiếp cận thị trường, chứ không phải lợi nhuận tuyệt đối từ cách tiếp cận lợi nhuận"; (4) hạn chế nhập khẩu hàng hóa và đầu tư trực tiếp nước ngoài; (5) dự trữ ngoại hối dự trữ ổn định với tích lũy dương bằng cán cân thương mại ổn định và can thiệp nhà nước trên thị trường ngoại hối Các nhà khoa học đã xác định những thành phần tương tự này trong chiến lược tối đa hóa sức mạnh kinh tế của Trung Quốc (ví dụ, Grosse 2014). Tất cả điều này dẫn đến một cách tiếp cận đối đầu với quan hệ quốc tế. Bằng cách tích lũy tài sản, nhà nước tìm cách cải thiện vị trí tương đối của nền kinh tế của đất nước trong hệ thống phân cấp quốc tế nhằm tăng cường quyền tự chủ của quốc gia và sức mạnh đàm phán trong đấu trường quốc tế và khu vực. Giống như Nhật Bản và Trung Quốc, Brazil cũng là trường hợp của chiến lược địa kinh tế tân trọng thương. Mong muốn đảm bảo quyền tự chủ phát triển kinh tế và cải thiện vị trí tương đối của Brazil trong nền kinh tế toàn cầu là những yếu tố chính của chính sách đối ngoại của mình, ngay từ thời kỳ Chiến tranh Lạnh (HURRELL 2013, Soares de Lima và Hirst, 2006). Theo Burges (2012), Brazil nên sử dụng chiến lược chủ yếu là "chiến lược phân phối" như một nhà đàm phán trong các diễn đàn khu vực và toàn cầu, ông đã đối lập chiến lược này với "chiến lược hội nhập"; nghĩa là xem xét đàm phán quốc tế chủ yếu như một trò chơi với tổng bằng không. Như vậy, đàm phán chủ yếu hướng tới tối đa hóa thị phần của chiếc bánh vì lợi ích riêng tương đối của Brazil. Burgess (2012, 2013) cũng giải thích rằng, mặc dù cam kết theo đuổi chủ nghĩa đa phương, nhưng Brazil, trên thực tế, đó là một cam kết khiêm tốn và có chọn lọc. Brazil không muốn bị trói buộc vào các tổ chức khu vực và cẩn thận tránh trở thành thủ quỹ cho những hàng hóa công cộng tập thể trong khu vực. Theo Gomes Saraiva (2010), Brazil coi "hội nhập như là một cách để tiếp cận thị trường nước ngoài, tăng cường vị thế của nước này trong các cuộc đàm phán về các vấn đề kinh tế quốc tế và dự báo của ngành công nghiệp Brazil trong khu vực". Theo nhiều nhà quan sát, Brazil quá quan tâm và quá tập trung vào những lợi ích kinh tế tương đối để có thể gánh trách nhiệm của người đầu đàn trong khu vực. Brazil được coi là quốc gia tự hài lòng về địa kinh tế, là nước muốn phát huy tối đa sức mạnh kinh tế của mình, nhưng không tìm kiếm sự thống trị chính trị trong khu vực. Năm thành phần của chiến lược tân trọng thương được xác định bởi Huntington (1993), cũng có mặt trong chiến lược kinh tế đối ngoại của Brazil chính phủ hiện nay đang thực thi. Tất cả những dấu hiệu này đều được thể hiện trong chiến lược "các nhà vô địch quốc gia", với mục đích là để cải thiện khả năng cạnh tranh quốc tế và quốc tế hóa các công ty Brazil. Theo giải thích của Abu El-Haj (2007), Brazil đang phát triển một cách tiếp cận tân tân trọng thương để phát triển, trong đó có "những hạn chế phi thể chế đối với nhập khẩu bằng cách sử dụng tỷ giá hối đoái, điều tiết các dòng tài chính và thúc đẩy hoạt động xuất khẩu". Về nhập khẩu thì Brazil là một trong những nước khép kín nhất trên thế giới (Canuto et al., 2015). Đồng thời, Chính phủ đã đầu tư vào việc quốc tế hóa các tập đoàn Brazil, sử dụng các khoản trợ cấp thông qua Ngân hàng phát triển Nhà nước Brazil (BNDES) với chủ đích gia tăng thị phần (xem. Flynn là 2007). Brazil có cán cân thương mại dương với tất cả các nước thuộc khu vực Nam Mỹ, ngoại trừ Bolivia, và tình hình đó đã ảnh hưởng lớn đến thị trường tiền tệ, đặc biệt khi Brazil đơn phương quyết định phá giá đồng nội tệ vào năm 1999, là " chính sách “làm nghèo hàng xóm" đối với các nước thành viên khác của khối Mercosur (xem. Krapohl et al., 2014). Khi thảo luận về chiến lược tân trọng thương ở Brazil Kröger (2012) cho rằng mục tiêu chính là để giành chiến thắng trong an ninh quốc tế và quyền lực bằng cách tối đa hóa dự trữ ngoại hối. 2.2.3. Mô hình địa chiến lược kinh tế vượt trước Các chiến lược địa kinh tế vượt trước thì sử dụng quyền lực kinh tế như một phương tiện hỗ trợ lãnh đạo khu vực mà không cần phải ép buộc. Không giống như các chiến lược tân đế quốc, các chiến lược dẫn đầu được đặc trưng bởi một mức độ tự kiềm chế cao hơn của cường quốc khu vực và các hình thức tác động "nhẹ hơn" thông qua các cơ chế tổ chức hợp tác. Chiến lược này có thể thực hiện thông qua cung cấp hàng hóa tới các quốc gia láng giềng hoặc hàng hóa công cộng khu vực, nhờ đó các nước khác trong khu vực có thể "tự do đi lại" và tận hưởng những lợi ích mà không phải chia sẻ chi phí (Gilpin 1987, Kindleberger, 1986). Do đó, chiến lược địa kinh tế dẫn đầu được kết nối với cường quốc khu vực với sự chi tiêu không cân xứng vào hàng hóa công cộng (Prys 2010). Các biện pháp để củng cố thị trường, bao gồm cả việc cung cấp các lợi ích vật chất và phần thưởng sự vâng phục đối với cường quốc khu vực, chẳng hạn như tạo thuận lợi thương mại, viện trợ kinh tế và tiếp cận thị trường các nước dẫn đầu, là bộ công cụ của các chiến lược dẫn đầu. Liên minh châu Âu (EU) đang hoạt động với chiến lược địa kinh tế dẫn đầu khu vực. EU không sử dụng các biện pháp cưỡng chế, mà sử dụng sự thống trị kinh tế của mình để duy trì quyền bá chủ đối với ngoại vi của nó. Một động lực quan trọng là đảm bảo an ninh cho lục địa. Dựa trên sức mạnh kinh tế to lớn của mình, EU đang cố gắng xuất khẩu chính sách của mình sang các nước láng giềng - hoặc theo hình thức mở rộng dần, hoặc thông qua các chính sách và các chương trình được thiết kế để cuối cùng lôi kéo các nước láng giềng vào quỹ đạo Le Gloannec giải thích rằng "sự không đối xứng giữa Liên minh châu Âu và các quốc gia ứng cử viên cho phép EU thiết lập các điều kiện độc quyền. Làm cho quốc gia ứng cử viên bị phân biệt đối xử và buộc phải phấn đấu để vào; sự thống trị kinh tế và sức mạnh của sự bất đối xứng được các nhà lãnh đạo châu Âu sử dụng để thúc đẩy các nước khác tham gia EU "(2011). Trong khi mối quan hệ của EU với ngoại vi của nó là cực kỳ không đối xứng, và các nền kinh tế láng giềng phụ thuộc vào thị trường nội địa của Liên minh - vì vậy mà Joffe (2007) nói về hệ thống một "trung tâm và nói chuyện", trong đó hạt nhân chiếm ưu thế đối với ngoại vi. Đây là kết quả của một quá trình hội nhập mà qua đó các nước láng giềng có thể tham gia vào việc xác định lại hạt nhân của hệ thống và trở thành một phần của nó Đồng thời nó mang lại cho các nhà lãnh đạo của các nước láng giềng cơ hội đi lại tự do đến sự hỗ trợ của EU, ví dụ, cho phép, chính phủ Belarus sử dụng tài chính của EU mà không cần điều chỉnh chính sách (Lê Gloannec 2011). Do đó, nó là một chiến lược địa kinh tế hoàn toàn khác so với chiến lược tân đế quốc, vốn có ít khả năng hơn để thực hiện quyền bá chủ khi dựa vào sự lôi kéo và ít cởi mở. 2.2.4. Mô hình địa chiến lược kinh tế thể chế tự do Các chiến lược địa kinh tế thể chế tự do không được sử dụng để đạt được các mục tiêu địa chính trị rộng lớn, mà chủ yếu là để đạt được các mục tiêu kinh tế. Những chiến lược này thể hiện định hướng về kinh tế bằng khái niệm chủ nghĩa lý tưởng trong chính sách đối ngoại Khác với chủ nghĩa thực dụng tân trọng thương, chiến lược địa kinh tế thể chế tự do dựa trên niềm tin rằng sự tăng cường phụ thuộc lẫn nhau và hội nhập kinh tế là một đường hướng quan trọng nhất đối với tất cả các cấp độ về an ninh và thịnh vượng. Quyền lực tự do địa kinh tế thể chế về thực chất, là "quyền lực dân sự", cùng đồng ý với sự cần thiết phải hợp tác với những người khác trong việc đạt được các mục tiêu quốc gia, nhưng chưa sẵn sàng chấp nhận gánh nặng và trách nhiệm để trở thành "một cường quốc trong khu vực." Lợi ích quốc gia của chiến lược này được xác định chủ yếu bởi các điều kiện kinh tế, nhờ vào nỗ lực chung về sự ổn định kinh tế và tăng trưởng trong các điều khoản đa phương tự do. Đức là một trường hợp của một chiến lược địa kinh tế tự do như vậy. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Tây Đức từ chối tất cả các tuyên bố tìm kiếm quyền bá chủ ở châu Âu. Cựu Thủ tướng Helmut Schmidt gọi đó là người khổng lồ kinh tế, nhưng là một người lùn chính trị (xem Szabo 2015, trang 6-7). Đức từ chối sử dụng sức mạnh kinh tế đang phát triển của mình như là một phương tiện để phát triển nền tảng quyền lực địa chính trị rộng lớn hơn của mình, tránh sự lãnh đạo chính trị và quân sự, đẩy nhanh quá trình nói về "tránh lãnh đạo phức tạp" (xem Miskimmon 2007). Rõ ràng, cách tiếp cận của Đức đã xem quyền lực kinh tế như là một mục tiêu trong chính nó, và không phải là một phương tiện cho các mục đích địa chính trị rộng lớn hơn. Đối với bản sắc Tây Đức, phép màu kinh tế là một huyền thoại cơ bản. Theo Mueller (2005), nó là biểu hiện hiện đại của đạo đức Tin Lành, coi thành công kinh tế như một dấu hiệu của sự cứu rỗi. Liên quan đến kết cấu chiến lược ở Đức, cách tiếp cận chính sách đối ngoại biểu hiện như là sự ủng hộ có tính phản xạ đối với "chủ nghĩa đa phương nâng cao” (Anderson 1999). Mặc dù một số nhà quan sát tin rằng các hành động ở Đức trong cuộc khủng hoảng châu Âu nhấn mạnh khuôn khổ chiến lược thay đổi hướng tới sức cạnh tranh cao hơn thông qua chuyển hướng chiến lược từ tự do thể chế sang tân trọng thương, thì ít nhất cho đến cuối năm 1990, Đức vẫn cam kết chính sách tự học chăm chỉ và hội nhập vào các tổ chức châu Âu (Anderson 1999, Kudnani 2011, Mayer 2010, Szabo 2015). Cho đến gần đây, theo Miscimmon (2007), "Đức hiếm khi cố gắng đơn phương ảnh hưởng đến quá trình hội nhập châu Âu". II. MÔ HÌNH ĐỊA CHIẾN LƯỢC KINH TẾ CỦA MỸ VÀ TRUNG QUỐC 1. Mô hình địa chiến lược kinh tế của Mỹ (Indo – Pacific) Triết lý tiếp cận xây dựng địa chiến lược kinh tế quốc gia: Mỹ muốn xây dựng một hệ thống đồng minh chiến lược với mục đích để củng cố và duy trì vị thế siêu cường thế giới của mình. Nhưng lý do vì sao Mỹ lại chọn Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương để thực hiện địa chiến lược kinh tế của mình? Nguyên nhân nằm ở việc tuyết đường biển ở Ấn Độ Dương đóng vai trò quan trọng cho dòng chảy dầu mỏ, khí đốt, và hóa hóa trên thế giới. Đây cũng là nơi có hai eo biển quan trọng nhất với tuyến vận chuyển dầu mỏ từ Trung Đông tới Australia và Đông Á. Trung bình mỗi ngày có 17 triệu thùng dầu mỏ được vận chuyển qua eo biển Hormuz và 15,2 triệu thùng qua eo biển Mallacca. Trong khi đó, năng lực hàng hải của các nước trong khu vực vẫn còn hạn chế, do đó Mỹ hoàn toàn có lợi thế khi chọn con đường này. Nội dung cơ bản của chiến lượng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rộng mở Trước hết là phạm vi địa lý. Theo chiến lược an ninh quốc gia năm 2017 của Mỹ, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương bắt đầu từ “bờ Tây Ấn Độ tới bờ Tây nước Mỹ” Tự do và rộng mở: + “Tự do” được thể hiện trên 2 cấp độ: ở cấp độ quốc tế, các quốc gia không bị cưỡng ép, áp đặt và ở cấp độ quốc gia, các cá nhân không bị đàn áp và hưởng một nền quản trị tốt. + “Rộng mở” trong chiến lược này có nghĩa là các tuyến đường hàng hải không bị kiểm soát hay bị ngăn chặn bởi bất cứ cường quốc nào và hệ thống thương mại tự do, công bằng được duy trì. Biện pháp thực hiện của Mỹ: Thứ nhất, Mỹ sẽ mở rộng sự quan tâm đối với không gian biển, duy trì các không gian chung trên biển Thứ hai, Mỹ sẽ chú trọng tăng cường năng lực, khả năng tác chiến chung giữa lực lượng quân sự các nước thông qua việc tài trợ và bán các trang thiết bị quốc phòng tiên tiến. Thứ ba, Mỹ sẽ tăng cường thượng tôn pháp luật, thúc đẩy pháp quyền, xã hội dân sự và quản trị minh bạch. Thứ tư, trên khía cạnh kinh tế, Mỹ sẽ thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân, dẫn dắt hướng vào các hoạt động thương mại, đầu tư, kể cả phát triển kết cấu hạ tầng. Những biểu hiện thực tế: Về an ninh, để duy trì an ninh, ổn định ở Châu Á – Thái Bình Dương, Nhà Trắng tăng cường củng cố các liên minh quân sự truyền thống với Nhật Bản, Hàn Quốc, Ôxtrâylia, Philíppin và Thái Lan; coi liên minh với Nhật Bản là “hòn đá tảng” và tăng cường mở rộng quan hệ quân sự, an ninh với các nước, các cơ cấu an ninh khu vực, để gây ảnh hưởng và tạo thành “các chân rết” phục vụ chiến lược của Mỹ ở khu vực. Đồng thời, tăng cường sức mạnh quân sự, hiện đại hóa các lực lượng quân đội đồn trú ở phía trước, các căn cứ quân sự, hình thành thế bố trí quân sự chiến lược, nhằm khống chế, kiểm soát toàn bộ khu vực, ngăn chặn không để các nước thách thức đến vai trò lãnh đạo của Mỹ. Về kinh tế, thời gian qua, kim ngạch buôn bán hai chiều, đầu tư của Mỹ vào khu vực tăng nhanh và cao hơn nhiều so với các khu vực khác. Hiện nay, Mỹ đang tập trung vào hai hướng: Một là, tiếp tục tăng cường quan hệ hợp tác kinh tế với các nước, nhất là các nước được coi là thị trường lớn, như Nhật Bản, Trung Quốc, ASEAN... Hai là, phát huy vai trò chủ đạo trong các tổ chức khu vực, như Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC), để thúc đẩy mở cửa thị trường, tự do hoá thương mại, đầu tư và chi phối kinh tế khu vực. Bên cạnh đó, Mỹ cũng tăng cường chính sách ngăn chặn, như lập hàng rào thuế quan, áp dụng luật sở hữu trí tuệ, các chế tài tài chính để bảo vệ thị trường trong nước và kiềm chế nước khác về kinh tế. Về đối ngoại, lấy chiêu bài “chống khủng bố”, “dân chủ”, “nhân quyền”, Mỹ thực hiện chính sách can dự vào khu vực. Trong quan hệ quốc tế, Mỹ coi trọng sách lược “cây gậy và củ cà rốt”, đối xử với các nước theo “tiêu chuẩn kép”, nhất là với các nước mà Mỹ cho là “bất trị”; thể hiện rõ nhất là cách giải quyết vấn đề hạt nhân của Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên. Đánh giá về chiến lược của Mỹ, các nhà phân tích cho rằng, đó là một chiến lược nhằm phát huy sức mạnh tổng thể để đạt mục tiêu của Mỹ ở khu vực; nhưng, chiến lược đó chưa phù hợp với một Châu Á – Thái Bình Dương đã có nhiều thay đổi. Đó là vì: Thứ nhất, chiến lược đó vẫn mang tư duy của thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”, là lấy sức mạnh để “ngăn chặn, kiềm chế” nước khác, nhằm bảo vệ an ninh, lợi ích quốc gia của mình. Điều đó làm cho mâu thuẫn giữa Mỹ với các nước, kể cả các nước đồng minh, ngày càng sâu sắc, phức tạp. Thứ hai, Mỹ tăng cường sức mạnh quân sự là nhân tố thúc đẩy chạy đua vũ trang, đe dọa đến đến an ninh, ổn định của khu vực, bị dư luận phản đối. 2. Mô hình địa chiến lược kinh tế của Trung Quốc Triết lý tiếp cận xây dựng địa chiến lược kinh tế quốc gia: Mô hình địa chiến lược kinh tế của Trung Quốc thể hiện rõ tham vọng từng bước nâng cao vị thế, ảnh hưởng ở khu vực và quốc tế, vươn lên thành cường quốc cạnh tranh vai trò thống trị của Mỹ.  Yếu tố địa lý của Trung Quốc: Trung Quốc hiện nay là “sản phẩm vĩ đại” của sự tính toán khôn ngoan, đặc biệt là dưới thời Tần Thủy Hoàng và Mao Trạch Đông. Mao Trạch Đông cho rằng, giành được thắng lợi toàn quốc là một việc rất lớn nhưng e rằng nếu chỉ bằng lòng có vậy còn quá nhỏ bé. Bất kỳ một vở kịch nào đều có phần mở đầu nhưng những phần hay nhất còn có những hồi phía sau. Trung Quốc và các mục tiêu địa chiến lược kinh tế tới năm 2049: Trung Quốc đặc biệt nhấn mạnh đến “Giấc mộng Trung Hoa” với mục tiêu trở thành chủ thể chi phối thế giới. Mục tiêu 100 năm đầu tiên của Trung Quốc là đòi lại Hồng Kông, Ma Cao đã hoàn thành, mục tiêu tiếp theo đến năm 2049 là đòi lại Đài Loan. Để đạt được mục tiêu, Trung Quốc sẵn sàng chi tiền cho các nước thông qua “vành đai con đường” để dần dần khiến các nước thừa nhận Đài Loan là thuộc về Trung Quốc. Tạo nên “Con đường tơ lụa trên đất liền và con đường tơ lụa trên biển” nhằm nhân rộng phạm vi ảnh hưởng, mở rộng không gian kinh tế có lợi. Thông qua chiến lược “Một vành đai, một con đường” – One Belt, One Road, thay vì ảnh hưởng trực tiếp, Trung Quốc sẽ lôi kéo, tạo ảnh hưởng để tạo ra không gian kinh tế hàng thế kỷ. Địa chiến lược tầm thế kỷ: Mục tiêu kiểm soát “Đảo thế giới”. Chiến lược “Một vành đai, một con đường” thách thức trật tự do Mỹ lãnh đạo, thông qua qua đó để tính toán địa chiến lược cho mình. Mưu đồ độc chiếm Biển Đông là mưu đồ thể hiện rõ ràng của Trung Quốc. Biển Đông là đường hàng hải nhộn nhịp đứng thứ hai trên thế giới, có khoảng 71.000 tàu, thuyền thương mại đi qua khu vực này mỗi năm Vì vậy, Đông Nam Á chính là điểm tựa, là chỗ dựa quan trọng hàng đầu cho Trung Quốc vươn ra thế giới, đồng thời cũng là địa bàn quan trọng để Trung Quốc tập hợp lực lượng, xác định vị thế của một cường quốc thế giới và phát huy vai trò trong các vấn đề quốc tế, khu vực. Từ năm 2014, Biển Đông còn là nơi xuất phát điểm để Trung Quốc thực hiện đại chiến lược “Một vành đai, một con đường”, với các sáng kiến thành lập khu vực mậu dịch tự do châu Á - Thái Bình Dương, xây dựng Ngân hàng phát triển cơ sở hạ tầng châu Á... Ý đồ chiến lược an ninh quân sự, kinh tế của Trung Quốc ở Biển Đông, ở Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương đã rất rõ ràng. Đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng Châu Âu: Ở Pháp, Trung Quốc đầu tư vào các chuỗi khách sạn và thời trang, các Câu lạc bộ bóng đá và vào các hải cảng và sân bay, Công ty China Merchants Holdings đã sở hữu 49,9% sân bay Toulouse và 49% ở cảng hàng hóa Terminal Link (Marseille). Người Trung Quốc cũng mua đất ở gần sân bay Châteauroux miền Trung nước Pháp Phần của người Trung Quốc trong vốn đầu tư nước ngoài vào Pháp hiện chỉ chiếm 2%, song giờ đây nó đang tăng từng ngày. Reward Group đã từng mua đất ở miền Trung nước Pháp là một công ty tư nhân, nhưng khi mua đất canh tác, nó đã thực hiện chiến lược mang tính quốc gia của Trung Quốc. Trung Quốc đang gặm nhấm Châu Âu: Ngoài đất canh tác, Trung Quốc còn quan tâm đến những vị trí mang tính chiến lược của Châu Âu, nhiều mạng lưới điện, sân bay, hải cảng đã được mua hay cố mua bằng tiền của Trung Quốc Vụ mua bán nổi tiếng nhất có lẽ là việc mua hải cảng Pireus của Hy Lạp, quốc gia chìm trong khủng hoảng kinh tế. Ngoài ra, tập đoàn vận tải biển Cosco của Nhà nước Trung Quốc còn sở hữu hải cảng Zeebrugge của Bỉ, có đa số cổ phần trong các cảng Valencia và Bilbao của Tây Ban Nha Mua đất canh tác Nắm lấy hạ tầng quan trọng: Tiền của Trung Quốc được đầu tư vào các mạng lưới điện ở Bồ Đào Nha và Italia. Người Trung Quốc cũng có đa số cổ phần ở sân bay Hahn (Frankfurt) Thâu tóm bất động sản lớn Như vậy Trung Quốc có được hiểu là Thực dân? Mặc dù Trung Quốc không phải là thực dân nhưng nếu cho rằng dấu chân ngày càng lớn mạnh của quốc gia này trên toàn cầu là hoàn toàn vô hại thì thật sai lầm. Và cuối cùng, tiền của Trung Quốc lại quay trở về với túi của người Trung Quốc. Trung Quốc cho vay không cần đáp ứng yêu cầu nhân quyền: + Các dự án Con đường tơ lụa không phải là đầu tư của Chính phủ Trung Quốc, mà là các dự án thực hiện bằng việc cho vay tiền. Để cung cấp các khoản vay, vào tháng 6/2015, Trung Quốc đã thành lập Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB). + Các khoản vay không hề ưu đãi, nhưng mặt khác chúng không kèm theo ràng buộc về phát triển dân chủ hay nhân quyền. 3. So sánh mô hình địa chiến lược kinh tế của Mỹ và Trung Quốc Để so sánh mô hình địa chiến lược kinh tế của Mỹ và Trung Quốc, học viên lập bảng so sánh những điểm nổi bật như sau: MỸ TRUNG QUỐC GIỐNG NHAU + Cả 2 mô hình đều xây dựng mục tiêu chiến lược dài hạn, tầm thế kỷ + Cả 2 mô hình đều một phần hướng vào khu vực Châu Á + Cả 2 mô hình đều có sự quan tâm đối với không gian biển KHÁC NHAU Mô hình địa chiến lược kinh tế Tân đế quốc Tân trọng thương Triết lý tiếp cận xây dựng địa chiến lược kinh tế Củng cố và duy trì vị thế siêu cường thế giới, không để mất vị trí của mình Ngoi lên vị trí siêu cường, vươn lên thành cường quốc cạnh tranh vai trò thống trị của Mỹ Nội dung địa chiến lược kinh tế quốc gia + Chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương” (Indo – Pacific) + Tự do thương mại, công bằng được duy trì + Duy trì các không gian chung trên biển + Chiến lược “Một vành đai, một con đường” (One Belt, One Road) + Thâu tóm sân bay, hải cảng, đất canh tác, nắm lấy hạ tầng quan trọng, thâu tóm bất động sản lớn + Độc chiếm Biển Đông Những biểu hiện thực tế + Tăng cường củng cố các liên minh quân sự truyền thống với Nhật Bản, Hàn Quốc, Ôxtrâylia, Philíppin và Thái Lan + Tiếp tục tăng cường quan hệ hợp tác kinh tế với các nước + Phát huy vai trò chủ đạo trong các tổ chức khu vực + Lấy chiêu bài “chống khủng bố”, “dân chủ”, “nhân quyền”, Mỹ thực hiện chính sách can dự vào khu vực + Đầu tư vào cơ sở hạ tầng của Châu Âu và các nước trên con đường tơ lụa + Quan tâm đến những vị trí mang tính chiến lược và cố mua bằng tiền + Thành lập Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB) + Cho vay không cần đáp ứng các yêu cầu dân chủ, nhân quyền Thực hiện mô hình địa chiến lược của mình, liên quan đến vấn đề vị thế của quốc gia, do đó, sự cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc đang gia tăng, và hai nước đang hướng tới một cuộc đối đầu mang phong cách Chiến tranh Lạnh, đặc trưng bởi cuộc cạnh tranh gay gắt để giành các vùng ảnh hưởng, và ở một mức độ thấp hơn là giành ưu thế về quân sự. Sự khác biệt duy nhất là hai nước đang chủ tâm tránh một cuộc đối đầu trực diện, ít nhất là trong thời gian hiện nay, do sự tương thuộc phức tạp giữa hai nước trong nhiều lĩnh vực. Quyết tâm của Trung Quốc trong việc mở rộng dấu chân của mình trên toàn thế giới và thách thức ưu thế của Mỹ thông qua việc phát triển quân sự và các sáng kiến như Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB), dự án “Một vành đai, một con đường,” hay hoạt động xây dựng ồ ạt các đảo nhân tạo ở Biển Đông, cho thấy Bắc Kinh đang từ bỏ chiến lược “thao quang dưỡng hối” (giấu mình chờ thời) của Đặng Tiểu Bình. Giới lãnh đạo Trung Quốc, đặc biệt là dưới thời Tập Cận Bình, dường như tin rằng trong khi sức mạnh của Trung Quốc đã chín muồi thì sức mạnh của Mỹ lại đang suy giảm. Họ tin rằng đã đến lúc Trung Quốc và người dân nước này có thể vươn tới một “Giấc mơ Trung Hoa,” và thiết lập một trật tự quốc tế mới có lợi hơn cho những lợi ích của Trung Quốc và tương xứng với sức mạnh đang lên của nước này. Tuy nhiên, những khát vọng như vậy đã làm dấy lên nhiều lo ngại không chỉ ở Washington, mà còn ở các thủ đô trong khu vực, trong đó có Hà Nội. Trong khi đó, quyết tâm duy trì ưu thế toàn cầu của Washington, đặc biệt là ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, đã định hình lập trường ngày càng cứng rắn của Mỹ đối với Bắc Kinh. Đối với hầu hết các nhà quan sát, tất cả các sáng