Tiểu luận Sự cần thiết và vai trò của kiểm toán tại Việt Nam

sản bất hợp pháp vì các chứng từ, tài liệu đã được hợp pháp bằng nhiều cách. Chỉ có kiểm toán với các kỹ thuật thu thập bằng chứng phong phú thích hợp mới có thể tạo niềm tin cho người sử dụng thông tin bằng những xác nhận khách quan và độc lập về thực trạng tài chính của doanh nghiệp. Các tác giả nghiên cứu đều thống nhất rằng nhu cầu kiểm toán xuất hiện từ khi có sự phân tách giữa quyền sở hữu và quyền quản lý, khai thác kinh doanh các tài sản, tiền vốn. Từ những hình thức đơn giản khi các thương gia giao các tài sản của mình cho người khác quản lý và kinh doanh đến các hình thức phức tạp, hoàn thiện hơn là hình thái các công ty cổ phần trong đó các cổ đông không trực tiếp quản lý điều hành hoạt động công ty mà do một nhóm các nhà quản lý đại diện thực hiện chức năng quản lý kinh doanh. Những người thực hiện chức năng quản lý kinh doanh này được hưởng thu nhập dưới hình thức cố định (tiền lương) hoặc biến đổi theo kết quả kinh doanh. Dù dưới hình thức nào thì có rất nhiều lý do dẫn đến khả năng báo cáo tài chính do những người này lập nên và đệ trình lên chủ sở hữu, các cổ đông có thể sẽ không phản ánh trung thực về tình hình tài chính và kết quả kinh doanh hoặc ít nhất là thiếu khách quan. Điều này làm phát sinh yêu cầu phải có giải pháp để chủ sở hữu, các cổ đông có cơ sở để tin tưởng rằng báo cáo do các nhà quản lý lập nên là phù hợp với các nguyên tắc kế toán chung được thừa nhận đồng thời bảo vệ được quyền lợi của những người quản lý. Đây chính là lý do cho sự ra đời và phát triển của kiểm toán. Mặt khác, thực tế hầu như và không thể mọi chủ sở hữu, các cổ đông đều có điều kiện và khả năng để soát xét các sổ sách kế toán và báo cáo tài chính của công ty. Do vậy chủ sở hữu, các cổ đông bổ nhiệm kiểm toán viên thay thế họ để làm việc đó và báo cáo lại cho họ. Các kiểm toán viên kiểm tra và báo cáo lại một cách độc lập khách quan về tình hình tài chính của họ, đồng thời, chủ sở hữu, các cổ đông tin tưởng rằng với kiểm toán các hành vi gian lận hoặc thiếu trung thực của các nhà quản lý sẽ không có cơ hội thực hiện, do đó kiểm toán là cần thiết và được xem như là một sự đảm bảo. Hơn nữa, với nền kinh tế phát triển như hiện nay sự ra đời của kiểm toán là rất cần thiết bởi: -Về khách quan: Do có sự đầu tư từ nước ngoài vào Việt nam, tất sẽ phát sinh nhu cầu cần phải có hoạt động kiểm toán cũng như nhu cầu tư vấn của bản thân các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đây là thông lệ và cũng là yêu cầu của công ty mẹ. Mặt khác về phía quản lý nhà nước cũng cần phải có được thông tin đáng tin cậy để đánh giá thực trạng đầu tư cũng như thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong khi không thể áp dụng các hình thức duyệt quyết toán như đối với các doanh nghiệp nhà nước. -Về chủ quan: Khi tính chủ động trong kinh doanh của các doanh nghiệp được phát huy, các doanh nghiệp hạch toán kinh doanh độc lập, theo đó các yêu cầu thông tin kinh tế trung thực và đáng tin cậy là hết sức quan trọng. Các thông tin này không chỉ phục vụ cho cho một đối tượng là nhà nước mà còn phục vụ cho nhiều các đối tượng khác như Ngân hàng (tư cách là người cho vay), đối tác kinh doanh, người lao động,… II. Vai trò của Kiểm toán 1.Vai trò chung Từ những nghiên cứu có thể tháy rõ vai trò của Kiểm toán trên nhiều mặt: Kiểm toán tạo niềm tin cho những người quan tâm. Trong cơ chế thị trường có rất nhiều người quan tâm tới tình hình tài chính và sự phản ánh của nó trong tài liệu kế toán và BCTC. Trong đó có thể kể đến: - Các cơ quan Nhà nước: cần thông tin trung thực để điều tiết vĩ mô nền kinh tế bằng hệ thống pháp luật. - Các đơn vị được kiểm toán: giúp đơn vị kiểm toán thấy rõ chân dung và thực lực của mình, đánh giá chính xác thực trạng tài chính, thẩm định đúng kết quả kinh doanh để có biện pháp quản lý, điều hành phù hợp nhằm đạt được hiệu quả cao. - Các nhà đầu tư: cần thông tin tin cậy để có hướng dẫn đúng, điều hành sử dụng vốn đầu tư. Các nhà đầu tư ở đây không chỉ trong nước mà còn cả nước ngoài. Họ cần sự xác nhận vô tư và trung thực của kiểm toán mới yên tam và tin tưởng khi bỏ vốn đầu tư vào doanh nghiệp. - Ngân hàng và các tổ chức tín dụng: căn cứ vào kết quả kiểm toán để xem xét tình hình cho các doanh nghiệp vay khi cần thiết và khả năng thu hồi nợ. - Người lao động: cần có thông tin đáng tin cậy về kết quả kinh doanh, về lợi nhuận phân phối, về thực hiện chính sách tiền lương và bảo hiểm...nhu cầu đó chỉ có thể đáp ứng thông qua hệ thống kiểm toán hoàn chỉnh. - Khách hàng và nhà cung cấp: cũng cần hiểu rõ thực chất về kinh doanh, về tài chính của các đơn vị kiểm toán về nhiều mặt: số lượng, chất lượng sản phẩm hàng hóa, cơ cấu tài sản và khả năng thanh toán của đơn vị được kiểm toán. Tất cả các những đối tượng này, họ đều có nguyện vọng chung là được sử dụng thông tin có độ tin cậy cao, chính xác và trung thực. Kiểm toán góp phần hướng dẫn nghiệp vụ và ổn định cũng cố hoạt động tài chính, kế toán nói riêng và hoạt động của các đơn vị kiểm toán nói chung. Thông qua kiểm toán khi phát hiện sai sót kiểm toán viên chỉ dẫn và đề nghị doanh nghiệp sửa chữa, tư vấn giúp doanh nghiệp ổn định và kinh doanh hiệu quả. Hoạt động kiểm toán không những cũng cố hoạt động tài chính, kế toán cho doanh nghiệp nói riêng mà còn làm lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Kiểm toán góp phần nâng cao hiệu quả quản lý. Ngoài chức năng xác nhận thông tin tài chính, kiểm toán còn có chức năng tư vấn cho các doanh nghiệp, đơn vị được kiểm toán nhằm kinh doanh hiệu quả, hạn chế rủi ro. Chức năng này được phát huy tác dụng rất lớn ở các đơn vị được kiểm toán thường xuyên. Trong điều kiện hiện nay, hệ thống pháp lý chưa hoàn chỉnh, kinh nghiệm và chuyên gia quản lý giỏi theo cơ chế thị trường chưa nhiều, các doanh nghiệp đứng trước một cơ chế thị trường đầy phức tạp và cạnh tranh gay gắt vì lợi nhuận. Tính chất xã hội, môi trường, hiện tại, tương lai, xu hướng đa phương hóa đầu tư và mở rộng quan hệ có lợi kinh tế ngày càng mở rộng. Trong điều kiện đó để ổn định, duy trì kỹ cương, kinh doanh hiệu quả, phát triển đúng hướng...chỉ có thể tiến hành trên cơ sở sử dụng đồng bộ và hiệu quả các công cụ quản lý đặc biệt là kiểm toán. 2.Vai trò của Kiểm toán độc lập Kiểm toán độc lập bảo vệ quyền lợi cho những người có liên quan và sử dụng thông tin của đơn vị được kiểm toán như: chính phủ, cổ đông, ngân hàng, nhà đầu tư... và cũng rất hữu ích cho chính các nhà quản lý đơn vị được kiểm toán. Tổ chức Kiểm toán độc lập đóng vai trò là một bên độc lập (bên thứ ba) thực hiện chức năng thẩm định thông tin do một đơn vị báo cáo và đưa ra lời xác nhận về mức độ tin cậy của các thông tin này. Từ BCTC đã được Kiểm toán độc lập xác nhận người sử dụng sẽ có cơ sở tin cậy cho việc đưa ra các quyết định, các đối sách thích hợp. Nhà đầu tư quyết định duy trì, mở rộng hay thu hẹp mức độ đầu tư. Nhà cung cấp quyết định duy trì, tăng cường hay giảm thiểu mức độ cung cấp vật tư, hàng hóa... Mặt khác, kết quả Kiểm toán độc lập còn giúp cho đơn vị được kiểm toán hiểu biết lại mình một cách khách quan hơn. Chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, thực hiện chủ trương đa dạng hoá các hình thức sở hữu, các thành phần kinh tế được mở rộng và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của đất nước. Trong điều kiện nền kinh tế như vậy, thông tin tài chính của doanh nghiệp không chỉ để báo cáo cho các cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra và xét duyệt mà nay các thông tin này cần cho nhiều người, được nhiều đối tượng quan tâm, khai thác sử dụng cho các quyết định kinh tế. Đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế theo cơ chế thị trường, hoạt động Kiểm toán độc lập ra đời và trở thành bộ phận cần thiết và quan trọng không thể thiếu trong đời sống các hoạt động kinh tế. Kiểm toán độc lập cung cấp cho những người sử dụng kết quả kiểm toán sự hiểu biết về những thông tin tài chính họ được cung cấp có được lập trên cơ sở các nguyên tắc và chuẩn mực theo qui định hay không và các thông tin đó có trung thực và hợp lý hay không. Luật pháp yêu cầu và để yên lòng cho người sử dụng thì các BCTC phải được kiểm toán và chỉ có những thông tin kinh tế đã được kiểm toán mới là căn cứ tin cậy cho việc đề ra các quyết định hiệu quả và hợp lý. Việc các quy định mang tính pháp lý bắt buộc các thông tin tài chính trước khi công bố phải được kiểm toán, điều này thể hiện rõ nét vai trò của kiểm toán trong quá trình đổi mới nền kinh tế. Kiểm toán độc lập không thể thiếu được của hoạt động kinh tế trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Kiểm toán làm tăng mức độ tin cậy đối với các thông tin tài chính, góp phần lành mạnh hoá các quan hệ kinh tế. Dựa vào kết quả kiểm toán, những người sử dụng báo cáo tài chính được kiểm toán có được các thông tin khách quan, chính xác theo đó có thể đánh giá một cách đúng đắn tình hình tài chính cũng như kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp làm cơ sở cho các quyết định kinh tế của mình. Bên cạnh mục tiêu chính là đưa ra ý kiến về báo cáo tài chính, các KTV thông qua quá trình kiểm toán, còn có thể đưa ra những kiến nghị giúp doanh nghiệp hoàn thiện hệ thống kiểm soát, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý tài chính nói riêng cũng như hoạt động kinh doanh nói chung. Trong các quan hệ kinh tế nhờ có kiểm toán mà các doanh nghiệp đã tìm được tiếng nói chung đó là sự tin cậy lẫn nhau, sự thẳng thắn, trung thực trình bày về tình hình tài chính của mình. Đây là yếu tố hết sức quan trọng để đánh giá, lựa chọn đối tác kinh doanh. Đặc biệt trong quan hệ hợp tác kinh doanh với nước ngoài, nếu nhà đầu tư nước ngoài muốn tìm hiểu về hoạt động kinh doanh và đánh giá tình hình tài chính của một doanh nghiệp trước khi đầu tư, hợp tác kinh doanh thì chi phí cho cuộc kiểm toán sẽ hiệu quả và rẻ hơn nhiều so với chi phí mà hai bên phải bỏ ra để đàm phán, tự chứng minh về khả năng tài chính của mình. Đồng thời ý kiến khách quan của kiểm toán luôn đáng tin cậy hơn. Ngay cả khi các công ty có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập thì nhu cầu kiểm toán của các công ty này là tất yếu bởi yêu cầu quản lý của các đối tác nước ngoài trong doanh nghiệp. Do vậy kiểm toán độc lập ra đời đã đáp ứng tốt nhu cầu của hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài, góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nền kinh tế. Ngoài những đóng góp tích cực nêu trên cho nền kinh tế, kiểm toán độc lập còn là hoạt động dịch vụ và như vậy nó tạo ra giá trị cho nền kinh tế, góp phần nâng cao thu nhập quốc dân, nâng cao nguồn thu cho ngân sách. Hoạt động kiểm toán còn thu hút được lực lượng lớn các lao động có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao và đặc biệt là lực lượng chuyên gia tư vấn nước ngoài làm việc tại các công ty kiểm toán quốc tế. Lực lượng này đã truyền đạt nhiều kinh nghiệm quản lý kinh tế cho các doanh nghiệp, tổ chức cũng như những đồng nghiệp. Ngoài ra, các tổ chức kiểm toán độc lập còn chính là trung tâm tư vấn thuế. Công ty kiểm toán độc lập tư vấn thuế cho các doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật về thuế là rất cần thiết. Họ không chỉ là cung cấp cho các công ty mới được thành lập thông qua các dịch vụ như tư vấn kê khai các loại thuế, hướng dẫn các nội dung của các luật thuế, giải đáp thắc mắc trong lĩnh vực thuế mà còn cung cấp dịch vụ kiểm toán, dịch vụ về thuế cho các công ty đã hoạt động tại Việt Nam vì các doanh nghiệp này muốn có sự hiểu biết chắc chắn về pháp luật thuế, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp nếu gặp rủi ro bị phạt thuế hoặc phải trả chi phí rất cao cho nhân viên có kinh nghiệm về thuế. Đặc biệt là đối với các công ty đa quốc gia, dịch vụ tư vấn thuế ngoài việc giúp các công ty này chấp hành tốt pháp luật về thuế để tăng uy tín kinh doanh trên thị trường toàn cầu còn giúp cho doanh nghiệp chủ động được việc nộp thuế của mình tại mỗi quốc gia.Khi mà quy mô hoạt động của các doanh nghiệp ngày càng lớn mạnh, các chủ đầu tư thuê quản lý kinh doanh thì họ luôn luôn yêu cầu sổ sách kế toán phải minh bạch, các rủi ro vi phạm pháp luật phải được kiểm soát và hạn chế đến mức thấp nhất. Đây cũng là lý do mà các công ty này đòi hỏi phải sử dụng dịch vụ Kiểm toán độc lập và tư vấn thuế.Ngày nay, trước sự phát triển của nền kinh tế thị trường, ngày càng có nhiều các công ty Việt Nam (các tổng công ty lớn và các doanh nghiệp cổ phần) sử dụng dịch vụ tư vấn thuế thay vì chỉ có các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài như trước đây. Bên cạnh các tổng công ty lớn, các doanh nghiệp cổ phần đang ngày càng phát triển đã bùng nổ sự ra đời của các doanh nghiệp tư nhân, các chủ hộ kinh doanh, các cá nhân hành nghề độc lập... các loại hình doanh nghiệp này rất cần sự trợ giúp, hướng dẫn từ thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp, thủ tục đăng ký thuế, mua hóa đơn, kê khai và quyết toán thuế... vì họ thiếu kinh nghiệm và không bố trí nhân viên làm kế toán... Bên cạnh đó, Chính phủ đang áp dụng Luật thuế Thu nhập cá nhân, chính vì vậy đã phát sinh thêm vô cùng nhiều người phải kê khai thuế, quyết toán thuế và tất yếu những người nộp thuế thu nhập cá nhân này lại phải tìm đến công ty tư vấn thuế, đại lý thuế để giúp họ thực hiện nghĩa vụ của mình với Nhà nước được đầy đủ, đúng, không nộp quá, không lạm thu, xử lý thủ tục hoàn thuế được kịp thời... Thông qua hoạt động kiểm toán và tư vấn thuế, các công ty Kiểm toán độc lập đã góp phần tăng cường công tác quản lý thuế, cụ thể:- Công ty Kiểm toán độc lập là một kênh cung cấp thông tin cho cơ quan thuế về các vướng mắc về thuế phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp. Trong quá trình kiểm toán, tư vấn tài chính, thuế cho doanh nghiệp với chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực này, công ty kiểm toán độc lập đã phát hiện ra những bất cập về chính sách thuế trong quá trình thực hiện. Ngoài chức năng tư vấn, giải thích cho doanh nghiệp hiểu rõ về chính sách thuế thì công ty kiểm toán còn đóng vai trò tổng hợp, phân tích các bất cập về chính sách thuế trong quá trình thực hiện. Các vướng mắc, kiến nghị về thuế của doanh nghiệp do các công ty kiểm toán cung cấp thường được tổng hợp từ nhiều doanh nghiệp, đã được phân tích, đánh giá và có cơ sở vì vậy có tính thuyết phục cao. Điều này đã giúp cho các cơ quan Nhà nước hiểu rõ hơn thực tiễn kinh doanh của doanh nghiệp, sự bất cập của chính sách thuế hiện hành và từ đó có thể có những cải cách chính sách thuế một cách hoàn thiện hơn.- Công ty Kiểm toán độc lập đại diện cho các doanh nghiệp đề xuất chính sách thuế áp dụng phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của Việt Nam trong từng thời kỳ và phù hợp với thông lệ quốc tế. Mặc dù cơ chế chính sách thuế của Việt Nam trong thời gian qua đã có những đổi mới theo chiều hướng tích cực, tuy nhiên chính sách thuế hiện nay vẫn đang nằm trong quá trình cải cách, chuyển đổi và từng bước hoàn thiện để phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của Việt Nam cũng như quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, do đó không thể tránh khỏi các vướng mắc, sự không đồng nhất trong quá trình thực hiện. Để khắc phục và giảm thiểu vấn đề này, Bộ Tài chính và cơ quan thuế đã tiến hành các cuộc hội thảo, đối thoại với doanh nghiệp nhằm trao đổi, tháo gỡ các vướng mắc về thuế. Tuy nhiên, với vai trò là kiểm toán, tư vấn thuế, các công ty Kiểm toán độc lập đã đóng vai trò tư vấn, cung cấp thông tin, thông lệ quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm với cơ quan hoạch định chính sách thuế khi các cơ quan này ban hành một chính sách thuế mới hoặc sửa đổi, bổ sung chính sách thuế. Do đó, Kiểm toán độc lập cũng đóng góp một phần không nhỏ trong việc giúp đỡ cơ quan hoạch định chính sách thuế tạo nên một khung pháp lý về thuế ngày càng trở nên minh bạch, rõ ràng và thống nhất.- Công ty Kiểm toán độc lập đã giúp cho đối tượng nộp thuế tăng cường sự hiểu biết và tuân thủ pháp luật về thuế thông qua việc kiểm toán, tư vấn thuế cho các doanh nghiệp.- Kiểm toán độc lập đã góp phần ngăn ngừa tình trạng gian lận, trốn thuế.- Các công ty Kiểm toán độc lập đã gián tiếp làm giảm các vụ khiếu kiện, tranh chấp giữa doanh nghiệp và cơ quan thuế. Sau 19 năm hoạt động (từ năm 1991 đến nay), Kiểm toán độc lập ở Việt Nam đã phát triển nhanh về số lượng, quy mô, các công ty kiểm toán độc lập và số lượng KTV từng bước nâng cao năng lực chuyên môn, chất lượng dịch vụ cung cấp. Đến nay cả nước đã có 140 DN dịch vụ kế toán, kiểm toán với trên 4.600 người làm việc, có gần 1500 người được cấp chứng chỉ KTV. Hầu hết các dịch vụ cung cấp cho khách hàng ngày càng được tín nhiệm, được xã hội thừa nhận. Thông qua hoạt động dịch vụ kiểm toán và tư vấn tài chính – kế toán các doanh nghiệp, tổ chức có thể nắm bắt kịp thời, đầy đủ và tuân thủ đường lối chính sách kinh tế, tài chính, loại bỏ được chi phí bất hợp lý, tạo lập được những thông tin tin cậy, và tăng cường lòng tin của người sử dụng các thông tin tài chính, từng bước đưa công tác quản lý tài chính, kế toán trong các doanh nghiệp đi vào nề nếp…Có thể nói hoạt động kiểm toán độc lập đã xác định được vị trí trong nền kinh tế thị trường, góp phần ngăn ngừa và phát hiện lãng phí, góp phần thu hút vốn đầu tư nước ngoài, thực hiện công khai minh bạch báo cáo tài chính (BCTC), phục vụ đắc lực cho công tác quản lý, điều hành kinh tế-tài chính, của doanh nghiệp và Nhà nước. 3. Vai trò của Kiểm toán nội bộ Nếu như Kiểm toán độc lập đã có mặt ở Việt Nam được 19 năm thì cho đến nay, khái niệm Kiểm toán nội bộ vẫn chưa được phổ biến với nhiều nhà quản lý (ra đời năm 1997). Tuy nhiên, yêu cầu hội nhập WTO, sự phát triển nhanh chóng của thị trường chứng khoán và những vụ bê bối về quản trị ở một số doanh nghiệp lớn của Nhà nước gần đây cho thấy sự cần thiết của Kiểm toán nội bộ ở doanh nghiệp.Trên thế giới, Kiểm toán nội bộ đã ra đời từ lâu nhưng chỉ phát triển từ sau các vụ gian lận tài chính ở Công ty Worldcom và Enron (Mỹ) những năm 2000-2001 và đặc biệt là khi Luật Sarbanes-Oxley của Mỹ ra đời năm 2002. Luật này quy định các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ phải báo cáo về hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ công ty.Trong khi hoạt động của Kiểm toán độc lập giới hạn ở việc kiểm tra báo cáo tài chính (mức độ trung thực và hợp lý), hoạt động của Kiểm toán nội bộ không bị giới hạn ở bất kỳ phạm vi nào trong công ty, từ mua hàng, sản xuất, bán hàng đến quản lý tài chính, nhân sự hay công nghệ thông tin. Mục đích của Kiểm toán nội bộ là phục vụ cho công tác quản lý doanh nghiệp, chứ không phải cho đối tác bên ngoài. Kiểm toán nội bộ không chỉ đánh giá các yếu kém của hệ thống quản lý mà còn đánh giá các rủi ro cả trong và ngoài công ty. Kiểm toán nội bộ có thể đem lại cho doanh nghiệp rất nhiều lợi ích. Kiểm toán nội bộ là công cụ giúp phát hiện và cải tiến những điểm yếu của hệ thống quản lý doanh nghiệp. Nhờ nó mà Ban giám đốc và Hội đồng quản trị có thể kiểm soát hoạt động và quản lý rủi ro tốt hơn một khi quy mô và độ phức tạp của doanh nghiệp vượt quá tầm kiểm soát trực tiếp của một nhóm người. Có Kiểm toán nội bộ như thêm “tai, mắt” cho Hội đồng quản trị và Ban giám đốc. Điều này làm tăng niềm tin của cổ đông vào chất lượng quản lý và kiểm soát nội bộ, tăng giá trị doanh nghiệp. Thực tiễn trên thế giới cho thấy, các công ty có kiểm toán nội bộ thì thường khả năng gian lận thấp và hiệu quả sản xuất kinh doanh cao hơn. Một doanh nghiệp có kiểm toán nội bộ sẽ làm gia tăng niềm tin của các cổ đông, các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán về hệ thống quản trị ở đây. Các thống kê trên thế giới cho thấy các công ty có phòng kiểm toán nội bộ thường có báo cáo đúng hạn, báo cáo tài chính có mức độ minh bạch và chính xác cao, khả năng gian lận thấp và cuối cùng là hiệu quả sản xuất kinh doanh cao hơn so với các công ty không có phòng kiểm toán nội bộ. Tuy nhiên, có một thực tế là không phải doanh nghiệp nào cũng thấy hết các lợi ích trên và có biện pháp để hiện thực hóa các lợi ích đó. Nhiều doanh nghiệp theo đuổi mục tiêu tăng trưởng nóng và đã không cân bằng được ba mục tiêu bắt buộc của phát triển bền vững. Đó là tăng trưởng, hiệu quả và kiểm soát. Kết quả là tam giác ba mục tiêu này không thực sự mở rộng ở cả ba góc trong quá trình tăng trưởng một cách đồng bộ. Thay vào đó là bị co méo ở hai góc kia, tăng trưởng tuy có đạt, nhưng hiệu quả và kiểm soát lại giảm sút hoặc không ngang tầm với sự tăng trưởng.Để phát triển bền vững, bất kỳ doanh nghiệp nào cũng phải cân bằng cả ba mục tiêu trên. Đây là bài toán thực sự của quản trị. Doanh nghiệp nào xem nhẹ một trong ba mục tiêu trên thì sớm muộn cũng phải trả giá. Kiểm toán nội bộ với vai trò đưa ra đảm bảo Kiểm toán nội bộ sẽ cung cấp các dịch vụ mang tính đảm bảo cho hệ thống nội bộ của các tổ chức, doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường với mức độ cạnh tranh gay gắt như hiện nay, các doanh nghiệp đều hướng tới nhiều mục tiêu cùng một lúc, bao trùm cả mảng quản trị, kinh tế, đạo đức kinh doanh, xã hội và môi trường… Kiểm soát nội bộ cần phải có đủ các kỹ năng và kinh nghiệm cần thiết để đưa ra được các đảm bảo cho doanh nghiệp về việc doanh nghiệp đã và đang vận hành một cách hiệu quả nhằm đạt được đồng thời các mục tiêu đã đề ra. Các đảm bảo do kiểm toán nội bộ mang lại chủ yếu tập trung vào quản trị doanh nghiệp thông qua quản trị rủi ro, kiểm soát nội bộ các vấn đề về đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội (bao gồm cả vấn đề môi trường, vấn đề tuân thủ pháp luật). Trong khi ban giám đốc và lãnh đạo doanh nghiệp chịu trách nhiệm thiết lập và duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ thì kiểm toán nội bộ đưa ra đảm bảo cho ban giám đốc và ủy ban kiểm toán (hoặc HĐQT) rằng hệ thống kiểm soát nội bộ được vận hành một cách hiệu quả như được kỳ vọng. Để tránh xung đột về lợi ích và đảm bảo tính độc lập, kiểm toán nội bộ thường chịu trách nhiệm trực tiếp trước HĐQT hoặc đại diện của HĐQT, như ủy ban kiểm toán. Tuy nhiên với thực trạng ở nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, do quy mô cũng như tính phụ thuộc của kiểm toán nội bộ, doanh nghiệp cùng với các nhà đầu tư chưa thể có được sự đảm bảo cần thiết về tính hiệu quả của toàn bộ hệ thống kiểm soát nội bộ cũng như của việc kiểm soát rủi ro và việc tuân thủ các quy định trong và ngoài đơn vị. Nếu đơn vị có bộ phận kiểm toán nội bộ thì cũng chỉ có thể giúp một bộ phận quản lý cụ thể nào đó có được một sự tin tưởng nhất định về việc vận hành của một số bước kiểm soát, chủ yếu là phê duyệt và tuân thủ về tài chính kế toán, ghi chép và hạch toán hoặc về việc sử dụng và quản lý một số tài sản nhất định. Doanh nghiệp cần phải tiến một bước dài mới có được sự đảm bảo với quy mô và cấp độ lớn hơn từ Kiểm toán nội bộ trong các lĩnh vực có liên quan. Kiểm toán nội bộ với vai trò tư vấn Vai trò của kiểm toán nội bộ trong việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ cùng với các bước kiểm soát rủi ro, các bước tuân thủ… bao trùm một phạm vi rất rộng vì tất cả các cấp của doanh nghiệp đều có tham gia vào các quy trình đề ra. Kiểm toán nội bộ đánh giá phương châm cũng như văn hóa quản lý rủi ro của một doanh nghiệp, xem xét và báo cáo tính hiệu quả của việc thực hiện các chính sách quản lý. Dựa vào kết quả đó, kiểm toán nội bộ sẽ đưa ra các khuyến nghị để hoàn thiện các bộ phận có cơ hội phát triển hoặc có những khiếm khuyết cần khắc phục. Thêm vào đó, kiểm toán nội bộ có thể cung cấp các dịch vụ tư vấn trợ giúp một cách riêng biệt cho tất cả các cấp trong một đơn vị, từ HĐQT đến các nhân viên và các cấp quản lý trong việc thực hiện trách nhiệm của mình một cách hiệu quả. Một số ví dụ cụ thể về vai trò tư vấn của kiểm toán nội bộ như sau: - Chức năng tư vấn cho HĐQT và ủy ban kiểm toán cũng như tư vấn cho ban giám đốc: kiểm toán nội bộ có thể tư vấn cho các cấp này của doanh nghiệp trong việc giám sát chung về báo cáo tài chính, kiểm soát nội bộ, quản lý rủi ro, đạo đức doanh nghiệp… Ngoài ra, cũng có thể tư vấn sâu hơn về việc quản lý tài sản, các yêu cầu tuân thủ… Để tránh xung đột về lợi ích và đảm bảo tính độc lập thì Kiểm toán nội bộ sẽ không được trao chức năng tham gia vào việc ra các quyết định quản lý khi đã được trao chức năng tư vấn. Kiểm toán nội bộ cũng sẽ không thay mặt ban giám đốc đưa ra các quyết định kinh doanh. - Chức năng đào tạo: Kiểm toán nội bộ với kiến thức chuyên môn và kỹ năng của mình có thể tham gia công tác đào tạo cho các bộ phận và phòng, ban trong doanh nghiệp về các mảng liên quan đến công nghệ thông tin trong quản lý, thủ tục kiểm soát nội bộ và quản lý rủi ro, báo cáo tài chính, các quy định tuân thủ… Thông quan các hỗ trợ đào tạo này, Kiểm toán nội bộ sẽ góp phần tăng cường năng lực của nhân sự trong một doanh nghiệp và giúp các vị trí thực hiện chức năng của mình một cách hiệu quả hơn. Việc tư vấn của Kiểm toán nội bộ ở nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay (nếu có) thường chỉ dừng lại ở các khuyến nghị xuất phát từ kết quả của công tác kiểm tra, kiểm soát cụ thể. Rất hạn hữu chức năng tư vấn riêng biệt của Kiểm toán nội bộ (gồm cả đào tạo) được sử dụng một cách chính thức, Kiểm toán nội bộ chưa thể cung cấp các dịch vụ tư vấn của mình trong nội bộ một doanh nghiệp. Tính độc lập giữa vai trò tư vấn và kiểm toán cũng chưa được đặt thành vấn đề với chức năng Kiểm toán nội bộ. 4. Vai trò của Kiểm toán Nhà nước Kiểm toán Nhà nước là công cụ kiểm tra tài chính c