Tiểu luận Tài nguyên khí hậu và một số ảnh hưởng của nó đến hoạt động du lịch tỉnh Quảng Ninh

1996- 2000 là 9,6%. [7] 5 Cơ cấu kinh tế của Quảng Ninh trong những năm qua có sự chuyển dịch mạnh mẽ, phù hợp với lợi thế của tỉnh. Tỷ trọng nông- lâm- ngư nghiệp giảm, từ năm 2000 đến 2005 tương ứng là 8,6% xuống còn 5,2%. Tỷ trọng du lịch- dịch vụ cũng giảm từ 45,9% còn 40,3 %. Cùng thời kỳ công nghiêp- xây dựng tăng từ 45,3% lên 51%. [7]. Sự phát triển kinh tế của Quảng Ninh còn rất nhiều triển vọng của một tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm. * Cơ sở hạ tầng: Tiếp tục nâng cấp và hoàn thiện các tuyến đường giao thông quan trọng từ Hạ Long đi Móng Cái. Đã xây dựng các công trình quan trọng như cầu Bãi Cháy, cảng Cái Lân, cầu Tài Xá…Hoàn thành dự án cấp thoát nước ở thành phố Hạ Long. Mở rộng mạng lưới điện. * Văn hoá- giáo dục và quản lý bảo vệ môi trường: Văn hoá- giáo dục được nâng cao đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí của người dân. Tăng cường quản lý bảo vệ tài nguyên môi trường, nhất là các dự án bảo vệ vịnh Hạ Long. Như vây, Quảng Ninh là vùng đất có nguồn tài nguyên rất đa dạng, đặc biệt là phát triển du lịch. Kinh tế- xã hội của tỉnh có sự phát triển mạnh mẽ, trong đó du lịch được xác định là ngành chủ lực. 6 Chương 2: Đặc điểm tài nguyên khí hậu và ảnh hưởng của nó đến hoạt động du lịch ở Quảng Ninh 2.1. Các nhân tố hình thành khí hậu của tỉnh Quảng Ninh 2.1.1. Bức xạ Mặt Trời Do nằm trong khu vực nội chí tuyến (giữa chí tuyến Bắc và xích đạo) nên luôn được Mặt Trời chiếu sáng quanh năm với độ cao lớn.Vì thế, bức xạ tổng cộng cũng lớn, trung bình năm trên 200 kcal/cm2, tháng ít nhất cũng trên 10 kcal/cm2. [5] Thực tế bức xạ tổng cộng giảm đi do lượng mây lớn (có tháng chiếm 80- 90% bầu trời). Bức xạt tổng cộng chỉ khoảng 50% bức xạ lý tưởng. Cán cân bức xạ luôn dương, khoảng 60- 70 kcal/cm2. [5] Đồng thời, do có hai lần Mặt Trời lên thiên đỉnh với khoảng cách nhỏ (chỉ vài ngày) nên khí hậuchỉ có một cực đại và một cực tiểu. Bức xạ Mặt Trời là yếu tố quan trọng hình thành khí hậu, quyết định số giờ nắng, chế độ nhiệt, nên là động lực cho các quá trình và hiện tượng trong khí quyển cũng như các nhân tố hình thành khí hậu khác. 2.1.2. Hoàn lưu khí quyển Nằm trong khu vực Đông Nam á, nơi giao tranh mạnh mẽ của hai hệ thống hoàn lưu có qui mô lớn là hoàn lưu tín phong và hoàn lưu gió mùa châu á. Sự giao tranh làm biến tính khá mạnh bản chất “nhiệt đới” ở đây. Tín phong là hoàn lưu thường xuyên ở vùng nội chí tuyến, nhưng ở Việt Nam thì gió này không liên tục vì bị gió mùa lấn át. Tín phong thổi theo hướng 7 Đông Bắc nên mang nhiều hơi nước và khá nóng. Vì vậy, nó không ổn định, hay bị nhiễu động, đôi khi gây thời tiết xấu. Hoàn lưu gió mùa châu á là một trong những chế độ gió mùa đặc sắc nhất hành tinh, được hình thành chủ yếu bởi sự tương phản về nhiệt độ giữa lục địa châu á rộng lớn với Thái Bình Dương và ấn Độ Dương; giữa hai bán cầu trong cùng một mùa. [4] - Gió mùa mùa đông gồm gió mùa cực đới của vùng đông bắc tràn xuống và gió mùa có tính nhiệt đới (sự phát triển của tín phong) của vùng Đông Nam á. - Gió mùa mùa hè có thể là gió mùa Tây Nam á (từ ấn Độ Dương tàn sang) và tín phong Nam Bán Cầu thổi lên theo hướng Đông Nam. Quảng Ninh không chịu tác dụng của gió mùa Tây Nam. Hai loại gió mùa này đã tạo nên hai mùa tương phản: mùa đông và mùa hè cho miền Bắc Việt Nam, trong đó có Quảng Ninh. Gió mùa mùa đông đã tạo nên một mùa đông lạnh với hai loại thời tiết: lạnh khô vào đầu mùa do khối không khí cực đới lục địa và lạnh ẩm vào cuối mùa do khối không khí này qua biển đã bị biến tính. Gió mùa mùa hè với hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới đã tạo nên thời tiết nóng ẩm cho Quảng Ninh. Hoạt động của hai loại gió này cũng kèm theo các nhiễu động gây mưa như frônt lạnh, dải hội tụ nhiệt đới, bão…làm cho khí hậu càng thêm phức tạp. 2.1.3. Các nhân tố địa lý * Vị trí địa lý Vĩ độ địa lý quyết định độ cao Mặt Trời, thời gian chiếu sáng nên quyết định lượng bức xạ Mặt Trời. Quảng Ninh nằm trong khu vực nội chí tuyến, bức xạ Mặt Trời lớn nên nền nhiệt độ khá cao (trừ mùa đông cho khối khí cực làm biến tính). [3] Mặt khác, do vị trí giáp biển nên khí hậu chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của hải dương. Mùa đông, biển có tác dụng làm ấm không khí nên vào cuối mùa đây là khu vực đầu tiên đón gió mùa Đông Bắc qua biển. Gió này đem lại thời tiết ấm, ẩm với hiện tượng mưa phùn rất điển hình. Mùa hè gió từ biển thổi vào làm cho thời tiết mát mẻ và ẩm hơn. Tác dụng của bão đến Quảng Ninh không mạnh mẽ do sự che chắn của hệ thống đảo trên vịnh. Tuy nhiên, một số nhiễu động như lốc xoáy, mưa lớn… cũng thường xuyên xảy ra gây thiệt hại lớn về người và tài sản. 8 * Địa hình: Địa hình có hướng vòng cung do các dãy núi trong cánh cung Đông Triều tạo thành. Cánh cung này cùng với sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn chụm đầu ở Tam Đảo giống như hình nan quạt có tác dụng hút gió mùa Đông Bắc. Vì thế, mùa đông Quảng Ninh chịu tác dụng trực tiếp của gió mùa Đông Bắc tạo nên một mùa đông sâu sắc, nhiệt độ xuống thấp (Tiên Yên nhiệt độ xuống tới 10C) Đồng thời, địa hình núi cao có hướng Tây Nam- Đông Bắc cũng trở thành nơi đón gió Đông Nam tạo thành các điểm mưa lớn như Nam Châu Lãnh, Cao Xiêm, Am Váp… Địa hình đảo trong vịnh giống như bức tường thành giảm bớt sự hoạt động của bão, gió mùa Đông Bắc. * Dòng biển: ở đây, không có những dòng biển lớn hoạt động ổn định hoạt động quanh năm nên ảnh hưởng với khí hậu không lớn, ví dụ dòng biển nóng làm khí hậu ấm suốt năm. Các dòng biển hoạt động theo mùa, mùa hè dòng biển nóng, mùa đông dòng biển lạnh nên chỉ có tác dụng làm tăng cường các kiểu thời tiết đặc trưng của mỗi mùa. 2.2. Đặc điểm tài nguyên khí hậu Quảng Ninh Đặc điểm bao trùm khí hậu Quảng Ninh là tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh và mùa hạ nóng, mưa nhiều. Đặc điểm đó đã tạo nên giá trị tài nguyên khí hậu riêng biệt, chi phối các hoạt động KT-XH, trong đó có hoạt động du lịch. 2.2.1.Tài nguyên bức xạ- nắng Bức xạ- nắng là tài nguyên khí hậu cơ bản và quan trọng của Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng. * Bức xạ tổng cộng: Do độ cao Mặt Trời lớn và thời gian chiếu sáng tương đối đồng đều nên bức xạ tổng cộng hàng năm đến được mặt đất trên lãnh thổ Quảng Ninh khá dồi dào. Trung bình bức xạ tổng cộng năm là là 114 kcal/cm2. Lượng bức xạ tổng cộng có trị số lớn khoảng 8 tháng từ tháng IV đến tháng XI (trên 10 kcal/cm2). Bức xạ tổng cộng đạt cực đại vào tháng V (12,2 kcal/cm2). Các tháng có bức xạ tổng cộng đạt cực tiểu là tháng I, tháng II ( xấp xỉ 5 kcal/cm2). Bảng 2.1: Bức xạ tổng cộng (kcal/cm2) [1] 9 Tháng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Năm Trước 1975 5,8 5,7 6,9 10,0 12,2 11,5 12,3 11,8 11,6 11,5 8,9 7,1 115,3 1976- 1985 5,6 5,2 6,6 6,3 12,2 10,3 10,4 11,4 11,2 9,9 9,3 8,1 106,5 1986- 1995 4,8 4,7 6,0 7,2 11,3 10,9 11,8 12,3 11,6 10,1 8,6 8,2 107,5 Khoảng thời gian lên xuống của bức xạ tương ứng với hai mùa trong năm: mùa hạ và mùa đông. Bức xạ tổng cộng lớn tạo cơ sở cho một nền nhiệt dồi dào. * Số giờ nắng: Liên quan trực tiếp đến bức xạ là chế độ nắng. Số giờ nắng trong năm ở Quảng Ninh xê dịch trong khoảng 1.500- 1.800 giờ (trung bình cả nước là 1.400- 3.000 giờ). Như vây, Quảng Ninh có số giờ nắng thuộc loại khá cao. Cô Tô có số giờ nắng lớn nhất (1.941 giờ) và ít nhất ở Tiên Yên (1.514 giờ). Không những có sự phân hoá theo không gian, số giờ nắng còn có sự phân hoá theo thời gian trong năm. Tháng có số giờ nắng lớn nhất là tháng IX, tháng X (trên 1.800 giờ) do trời quang, ít mây. Ngược lại các tháng II và III, số gời nắng rất ít, chỉ khoảng trên 400 giờ. Đây là thời điểm mùa xuân, nhiều mây và mưa phùn. [5] Theo tính toán của GS. Nguyễn Trọng Hiệu (1975), số giờ nắng chỉ chiếm 50% thời gian chiếu sáng. Trong những tháng mưa phùn (II, III), nắng rất ít, tỷ suất nắng không quá 20%. Vào các tháng IX, X, mặc dù thời gian chiếu sáng không dài những số giờ nắng xấp xỉ các tháng giữa mùa hạ (VII, VII). Như vậy, biến trình năm của số giờ nắng phù hợp với biến trình năm của tổng xạ và phản ánh rất rõ ảnh hưởng của mây đến số giờ nắng. 2.2.2. Tài nguyên nhiệt Tổng xạ và số giờ nắng tương đối lớn đã mang lại cho Quảng Ninh một nền nhiệt khá dồi dào. ở những vùng thấp dưới 200 m, tổng nhiệt độ năm trên 8.0000C và nhiệt độ trung bình năm trên 210C (đạt tiêu chuẩn của khí hậu nhiệt đới) [5]. Tuy nhiên, nhiệt độ này có sự phân hoá theo thời gian và không gian. * Phân hoá theo thời gian của nhiệt độ: gồm phân hoá theo ngày và theo mùa. - Biến trình ngày của nhiệt độ: Biến trình ngày của nhiệt độ trong các mùa đều rất có qui luật. Từ sáng sớm, nhiệt độ bắt đầu tăng và đến chiều nhiệt độ bắt đầu giảm. Thời gian có nhiệt độ cực tiểu là 4- 6 giờ sáng và cực đại vào lúc 10- 12 giờ. [5] 10 - Biến trình năm của nhiệt độ: Nhiệt độ có sự phân hóa thành các mùa rõ rệt. Nếu thừa nhận mùa nóng là thời gian có nhiệt độ trung bình ngày trên 250C, mùa lạnh là thời gian có nhiệt độ trung bình ngày dưới 200C, các mùa chuyển tiếp là thời gian có nhiệt độ trung bình ngày nằm trong khoảng 20- 250C thì ở những vùng thấp mùa nóng bắt đầu từ cuối tháng IV và đầu tháng V, kết thúc vào cuối tháng IX, đầu tháng X; mùa lạnh bắt đầu từ tháng XI và kết thúc vào cuối tháng III năm sau. [5] Mùa hè có nhiệt độ khá cao, trị số trung bình tháng VII ở hầu hết các nơi trong tỉnh dao động từ 27,9 đến 28,80C. Nhiệt độ tối cao tuyệt đối đạt tới trị số 38,80C, ở các nơi dao động từ 36,2 đến 38,00C. [5] Mùa đông, nhiệt độ trung bình dao động từ 13 đến 150C. Nhiệt độ tối thấp tuyệt đối xuống thấp tới 0,90C. [5] ở Quảng Ninh, tháng lạnh nhất là tháng I, tháng nóng nhất là tháng VII Biên độ dao động nhiệt độ trong năm lớn (trên 100C). Biên độ cực đại lên đến 300C. Biên độ năm ở miền Đông khoảng 12- 130C, miền Tây khoảng 11- 120C. Cô Tô là nơi có biên độ năm lớn nhất [5]. Như vây, nếu dùng biên độ nhiệt độ năm để phán ánh độ lục địa thì kết quả trái ngược lại với thực tế: độ lục địa của các nơi trên đất liền nhỏ hơn ở các vùng đảo. * Phân bố theo không gian của nhiệt độ: Vùng ven biển có mùa đông khá lạnh, nhiệt độ trung bình tháng I dao động từ 13- 150C, do đây là vùng cửa ngõ đón gió mùa Đông Bắc. Mùa hè ở đây cũng mát mẻ bởi đón gió từ biển thổi vào. Do địa hình có sự phân hoá mạnh, nhiều đồi núi và thung lũng nên ở vùng núi mùa đông lạnh và kéo dài (từ tháng XI đến tháng IV năm sau), thường xuất hiện những ngày có nhiệt độ dưới 150C. Đôi khi có những ngày rất rét, nhiệt độ hạ thấp xuống còn 0,90C (Tiên Yên). Mặt khác, mùa lạnh ở các vùng phía Đông dài và rét hơn các vùng phía Tây, mùa nóng thì ngược lại. Bảng 2.2: Số ngày có nhiệt độ không khí trung bình các cấp (0C) [5] Trạm Số ngày I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Móng Cái t0≤ 100C 2,3 2,4 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0 0,5 t0≤ 150C 6,7 12,9 4,9 0,2 0 0 0 0 0 0 1,1 8,5 11 t0≥ 300C 0 0 0 0 0 0,5 1,1 0,9 0,1 0 0 0 Cửa Ông t0≤ 100C 0,9 1,5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,5 t0≤ 150C 15,5 0,1 4,6 0,2 00 0 0 0 0 0 1,0 7,3 t0≥ 300C 0 0 0 0 0,7 1,6 4,3 1,4 0,2 0 0 0 Nhìn chung, nhiệt độ ở Quảng Ninh thấp hơn nhiều nơi khác ở miền Bắc tuy ở cùng một vĩ độ và độ cao. Nhiệt độ giảm dần từ Nam lên Bắc, từ Tây sang Đông và từ vùng thấp lên vùng cao. 2.2.3. Tài nguyên ẩm Tài nguyên ẩm được biểu hiện qua mưa và độ ẩm trong không khí. 2.2.3.1. Mưa * Lượng mưa Quảng Ninh là một trong những nơi có mưa nhiều ở các tỉnh phía Bắc. Trung tâm mưa lớn nhất là sườn đón gió phía đông của dãy Nam Châu Lãnh- Yên Tử và vùng đồng bằng duyên hải trước dãy núi này gồm các huyện Móng Cái, Quảng Hà, Tiên Yên với lượng mưa trên 2.000mm. Đây là một trong những điểm mưa của vùng Đồng bằng sông Hồng. Điểm mưa nhỏ nhất là vùng đồi tiếp giáp với Lạng Sơn, Bắc Giang, Đông Triều, Đồn Sơn, Bình Khê với lượng mưa dưới 1.600mm, có nơi dưới 1.400mm. Lượng mưa này xấp xỉ với vùng ít mưa của Việt Nam. Trong mùa hè lượng mưa dao động từ 1.100mm đến 2.400 mm. Sự phân bố lượng mưa này giống như lượng mưa năm. Mùa đông, lượng mưa phần lớn các nơi 150- 400 mm. Càng về phía biển và hải ddaor càng lớn dần lên. Cô Tô, lượng mưa trong mùa đông là 250 mm. Như vậy, mặc dù trong phạm vi một tỉnh nhưng lượng mưa có sự khác nhau giữa các nơi vào các thời điểm. * Số ngày mưa và cường độ mưa Số ngày mưa và cường độ mưa quyết định lượng mưa. Các cực đại và cực tiểu mưa của Quảng Ninh cũng là các cực đại, cực tiểu của vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Móng Cái và Tiên Yên là hai địa phương có số ngày mưa nhiều nhất trên 160 ngày. Vùng núi Nam Châu Lãnh và các khu vực xung quanh có số ngày mưa trên 120 ngày. Ngược lại, vùng giáp ranh với Hải Phòng, Hải Dương, có số ngày mưa ít (không quá 100 ngày). [5] 12 Bảng 2.3: Số ngày mưa trung bình của một số địa điểm thời kỳ 1946- 1995 [5] Trạm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Tổng Uông Bí 7 10 13 12 13 16 16 19 14 10 5 4 141 Hòn Gai 6 9 12 10 11 15 16 19 14 9 5 5 132 Móng Cái 10 12 15 15 15 19 21 16 14 10 7 8 163 Cô Tô 7 8 10 9 9 12 12 20 14 9 6 5 117 Lượng mưa nhiều hay ít một phần do số ngày mưa nhưng chủ yếu do cường độ mưa quyết định. Nếu phân ngày mưa theo các cấp thì cường độ mưa ngàng phổ biến trong mùa đông là 0,1- 5,0 mm; mùa hè là 0,1- 25,0; trong các mùa chuyển tiếp là 0,1-10 mm. Riêng Tiên Yên, Móng Cái cường độ mưa lớn hơn, cực đại trong mùa đông là 10 mm; mùa hè là 50 mm; còn mùa xuân, mùa thu là 26 mm. [5] Như vậy, các vùng mưa nhiều của tỉnh đều có số ngày mưa và cường độ mưa lớn. * Biến trình năm của mưa Nhìn chung, lượng mưa phân bố không đồng đều trong năm, chia thành hai mua. Mùa hè, lượng mưa chiếm phần lớn trong năm. Thời gian này kéo dài từ tháng V đến tháng IX (chiếm 75- 85% cả năm). Mùa đông từ tháng X đến IV năm sau, chỉ chiếm 15- 25% lượng mưa năm. Về mùa hạ tháng nào lượng mưa cũng trên 100mm. Có năm tháng X, lượng mưa lên đến 100 mmm. Mùa đông thì ngược lại, lượng mưa đều dưới 50- 100 mm. [5] Tháng có lượng mưa lớn nhất ở khu vực miền Đông và một số huyện miền Tây như Hoành Bồ, Cẩm Phả là tháng VII; các đảo ngoài khơi và các huyện khác còn lại là tháng VIII. Tháng có mưa ít nhất ở Quảng Ninh là tháng XII và tháng I. 2.2.3.2. Độ ẩm không khí Độ ẩm của lớp không khí sát mặt đất được xem xét thông qua độ ẩm tuyệt đối và độ ẩm tương đối. ở đây, ta xét đến đại lượng độ ẩm tương đối. Độ ẩm trung bình của tỉnh bằng mức trung bình của cả nước, trung bình là 83%. Tuy 13 nhiên độ ẩm có sự phân hoá theo khu vực. Nhìn chung, những khu vực có lượng mưa lớn thường đồng nghĩa với độ ẩm tương đối lớn. Trị số này có giá trị lớn nhất là vùng đảo Cô Tô, Tiên Yên, Móng Cái, Quảng Hà với mức trung bình trên 84%. Các khu vực khác dao động từ 81- 83%, thấp nhất tuyệt đối đã xuống đến 4- 5%. Nhìn chung, độ ẩm ẩm tương đối ở Quảng Ninh chênh lệch giữa các vùng không lớn và phụ thuộc vào độ cao địa hình. Bảng 2.4: Độ ẩm không khí trung bình của một số trạm [5] Trạm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TB Uông Bí 78 83 86 86 83 83 83 85 82 78 75 75 81 Hòn Gai 80 85 88 87 83 84 83 86 82 78 76 76 81 Móng Cái 79 83 87 88 86 86 86 86 82 78 76 76 83 Cô Tô 83 88 90 90 88 87 85 86 82 78 77 79 84 TB 81 85 88 88 85 85 86 83 79 78 76 77 83 Xét về độ ẩm tương đối có thể chia mùa đông thành hai thời kỳ. Nửa đầu mùa đông độ ẩm rất thấp, tháng XII và tháng I có độ ẩm thấp nhất trong năm. Nửa cuối mùa đông và tháng II, III độ ẩm xấp xỉ các tháng trong mùa hạ, thậm chí lớn hơn cả mùa hè như đảo Cô Tô. Trong mùa đông, phân bố của độ ẩm tương đối phù hợp với sự phân bố của lượng mưa. * Lượng bốc hơi Lượng bốc hơi toàn năm của vùng thấp 700- 1.300 mm, lớn nhất ở Đông Triều và thấp nhất ở Móng Cái. Trong mùa hè, lượng bốc hơi từ 400- 650 mmm, ít nhất là các tháng VII, VIII. Sang đông xuân lượng bốc hơi là 350- 700 mm, trong đó các tháng XII, I có lượng bốc hơi nhiều nhất. 14 0 200 400 600 800 1000 1200 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Th¸ng BiÓu ®å tæng l−îng bèc h¬i trong n¨m cña tØnh Qu¶ng Ninh thêi kú 1946- 1995 L−îng bèc h¬i (mm) Sự tăng hay giảm của nhiệt độ không ảnh hưởng nhiều đến lượng bốc hơi. ở đây, mưa và độ ẩm không khí ảnh hưởng chủ yếu đến lượng bốc hơi. Do đó biến trình năm của lượng bốc hơi về cơ bản phù hợp với biến trìn năm của hai yếu tố này. Để đánh giá khả năng cung cấp nước tự nhiên cho các hoạt động KT- XH, người ta thường dùng chỉ số khô hạn, hay chỉ số ẩm ướt. Chỉ số khô hạn là là tỷ số giữa lượng bốc hơi và lượng mưa và ngược lại chỉ số ẩm ướt là tỷ số giữa lượng mưa và lượng bốc hơi. Chỉ số khô hạn của Quảng Ninh rất nhỏ. Nơi mưa ít như Đông Triều chỉ số khô hạn ≤ 0,5. Nơi mưa nhiều như Móng Cái, Tiên Yên chỉ số khô hạn là 0,2. Đồng thời, chỉ số khô hạn cũng có sự khác nhau giữa các tháng trong năm. Các tháng có chỉ số khô hạn nhỏ nhất là tháng VII, VIII (0,1- 0,4). Trung bình chỉ số khô hạn các tháng mùa hè là ≤ 1,0. Những tháng mùa đông, chỉ số khô hạn ≥ 1,0. Như vậy, Quảng Ninh hầu như không bị đe doạ bởi nạn hạn hán. 2.2.4. Tài nguyên gió Cũng như các tỉnh khác, mùa gió ở Quảng Ninh tương ứng với mùa hoàn lưu: mùa đông và mùa hè. 15 Hướng gió mùa đông: chủ đạo là hướng Đông và Đông Bắc. Hướng gió mùa hè: chủ đạo là hướng Nam và Đông Nam. Hướng gió các tháng chuyển tiếp giống với hướng gió mùa đông nhưng tần suất đồng đều hơn. Trong đó, gió mùa Đông Bắc tác động đến Quảng Ninh rất rõ rệt. Là một trong những yếu tố quan trọng chi phối thời tiết. Trung bình mỗi năm ở Quảng Ninh có 20- 25 đợt gió mùa Đông Bắc. Trong mùa đông, mỗi tháng có gần 3 đợt, có khi 4- 5 đợt, hoặc chỉ 1- 2 đợt. [5] Tốc độ gió lớn nhất thường trên 15 m/s (bằng tốc độ gió cực đại của Việt Nam). Ngoài khơi, tốc độ gió lớn nhất 10- 15 m/s. Trên đất liền, tốc độ gió nhỏ hơn. [5] Gió mùa Đông Bắc thường xảy ra trong các tháng XI, XII và I. Tháng II và tháng III, gió này thường kèm theo mưa phùn, nhiều khi mưa kéo dài hàng tuần lễ. Hầu hết các đợt gió mùa thường gây ra sự giảm nhiệt độ đột ngột trong 24 giờ, chênh lệch nhiệt độ trước và sau lúc gió về thường 4- 50C, có khi đến 100C. Gió mùa Đông Bắc mang đến cho Quảng Ninh một mùa đông lạnh với thời tiết khô hanh vào đầu mùa và lạnh, ẩm vào cuối mùa. Mùa hè, gió Đông và Đông nam từ biển thổi vào mang theo không khí mát và ẩm,phần nào giảm bớt đặc tính oi nóng cho khu vực. Trong một ngày- đêm, các khu vực ven biển còn có sự luân phiên của gió đất- gió biển làm thời tiết dễ chịu. Ban ngày, mặt biển lạnh hơn so với mặt đất nên gió từ biển thổi vào, gọi là gió biển. Ban đêm, gió thổi ngược lại, gọi là gió đất. Như vậy, tài nguyên khí hậu Quảng Ninh khá phong phú về tiềm năng ánh sáng, bức xạ, nhiệt và ẩm tương đối thuận lợi cho các hoạt động KT- XH. 2.5. Một số bất lợi của khí hậu Quảng Ninh Bên cạnh những thuận lợi, còn có một số hiện tượng thời tiết đặc biệt gây bất lợi cho con người. 2.5.1. Sương mù và sương muối Đây là những hiện tượng thường xuất hiện ở Quảng Ninh. 16 Sương mù xuất hiện nhiều nhất ở vùng đồi khuất sau núi Nam Châu Lãnh. Khu vực này quanh năm có sương mù. Còn các khu vực khác trong tỉnh, sương mù thường xảy ra vào cuối mùa hè, đầu mùa đông, nhiều nhất vào tháng VIII. Số ngày có sương mù trong năm là 15- 20 ngày. Cửa Ông và Cô Tô là hai địa điểm có sương mù nhất (20- 29 ngày). Sương mù ít nhất ở Uông Bí (0,9 ngày). Sương mù gây khó khăn cho các hoạt động, nhất là giao thông vận tải vì cản trở tầm nhìn. Khác với sương mù, sương muối chỉ xuất hiện vào mùa đông, nhất là vào những đợt gió mùa Đông Bắc, khi nhiệt độ hạ thấp xuống dưới điểm sương (< 00C). Những đợt sương muối của Quảng Ninh thường xảy ra vào các tháng XII, I, II. Nhiệt độ có nơi xuống dưới 00C, rất nguy hiểm đối với sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là gia súc, gia cầm. 2.5.2. Dông Hàng thángở Quảng Ninh có khá nhiều dông. Móng Cái, Tiên Yên trung bình năm 40- 55 ngày có dông. Đảo Cô Tô có ít dông nhất, khoảng 33 ngày. Mùa hè thường xảy ra dông nhiệt vào những ngày có nhiệt độ cao, bốc hơi mạnh, độ ẩm không khí lớn. Lớp không khí sát mặt đất trở lên kém ổn định nên thường xảy ra dông, mưa lớn kèm theo gió mạnh. Trong mùa hè, mỗi tháng ít nhất cũng có 6- 8 ngày dông. Bảng 2.5 : Số ngày có dông tại một số trạm [5] Trạm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Tổng Uông Bí 0,1 0,3 1,6 4,1 5,9 9,6 10,1 9,3 5,3 1,7 0,1 0,0 48,1 Hòn Gai 0,2 0,3 1,2 4,1 5,2 7,6 6,2 10,1 5,7 1,6 0,2 0,1 42,5 Móng Cái 0,1 0,3 1,6 4,1 5,9 9,6 10,1 9,3 5,3 1,7 0,1 0,0 48,1 Cô Tô 0,3 0,3 1,0 3,9 3,9 4,6 5,2 7,5 4,8 1,6 0,3 0,0 33,4 Mùa có dông thường bắt đầu từ tháng III, IV và kết thúc vào các tháng IX, X. Có năm mùa dông kéo dài hơn bắt đầu từ tháng II và kết thúc vào tháng XI. Thậm chí có năm, dông xuất hiện từ tháng I. [5] Dông thường kèm theo gió mạnh và mưa rào. Nhiều cơn dông, tốc độ gió trêm 25 m/s, thậm chí trên 40 m/s. Mưa dông không kéo dài nhưng có cường độ rất lớn. ở một vài nơi mưa dông kèm theo mưa đá. Hiện tượng này thường xảy ra vào các tháng đầu và cuối mùa đông khi có frônt lạnh, gây thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp. 17 2.5.3. Bão Là một địa phương giáp biển, Quảng Ninh cũng thường xuyên phải hứng chịu các cơn bão biển Đông đổ bộ. Tháng có nhiều bão là tháng VII, VIII, sớm hơn các khu vực khác ở miền Bắc. Tuy nhiên chủ yếu là các cơn bão ảnh hưởng gián tiếp, ít các cơn bão ảnh hưởng trực tiếp. Trung bình mỗi tháng có 1 cơn bão, nhiều thì 3- 4 cơn. Cũng có năm không có cơn bão nào đổ bộ. Bão vào Quảng Ninh phần lớn là bão vừa và nhỏ. Tốc độ gió trong cơn bão lớn nhất trên 25 m/s. Thỉnh thoảng có những cơn trên 40 m/s. Tốc độ gió này cũng không kém các khu vực khác nên tác dụng che chắn của các đảo là không lớn. [5] Bão thường gây ra mưa to, gió lớn. Những cơn bão đổ bộ trực tiếp cho mưa rất to, nhỏ nhất cũng trên 100 mm/ngày. Có cơn bão cho lượng mưa tới 500 mm. Các cơn bão ảnh hưởng gián tiếp nhiều, chủ yếu là những cơn đổ bổ vào bờ biển Bắc Bộ và khu Bốn cũ. Bão vào Quảng Đông (Trung Quốc ) ít ảnh hưởng đến Quảng Ninh. Bão là nguyên nhân chủ yếu gây mưa lớn và những thiệt hại về người và của. Tóm lại, khí hậu Quảng Ninh khá điều hoà, ít thiên tai bão lũ thuận lợi cho các hoạt động KT- XH của người dân. Theo bảng Phân hạng các khu vực địa lý theo tài nguyên khí hậu của Nguyễn Đức Ngữ và Nguyễn Trọng Hiệu tài nguyên mưa và mưa mùa hè được xếp hạng 1, gió hạng 2 và bức xạ, nhiệt độ hạng 3, 4. Qua đó cho thấy Quảng Ninh cũng có tiềm năng về tài nguyên khí hậu. 2.3. ảnh hưởng của tài nguyên khí hậu đến hoạt động du lịch của tỉnh Quảng Ninh Ngoài nông nghiệp chịu sự chi phối trực tiếp thì các hoạt động du lịch cũng bị ảnh hưởng lớn bởi khí hậu. Bất cứ tác động nào cũng có tính chất hai mặt: thuận lợi và không thuận lợi, song tuỳ từng đối tượng mà một trong hai mặt sẽ là yếu tố trội. ảnh hưởng của tài nguyên khí hậu Quảng Ninh đến hoạt động du lịch cũng thể hiện ở hai mặt thuận lợi và khó khăn. 2.3.1. Một số ảnh hưởng có lợi của tài nguyên khí hậu đối với hoạt động du lịch 18 a, Khí hậu là thành phần tự nhiên chủ yếu tạo nên cảnh quan nhiệt đới ẩm gió mùa và một số cảnh quan đặc biệt phục vụ cho du lịch Động lực của mọi quá trình tự nhiên là bức xạ Mặt Trời, biểu hiện cụ thể là nhiệt và ẩm. Hai yếu tố này chi phối sự hình thành, phát triển và đặc điểm của các thành phần tự nhiên khác. Mang đặc điểm chung của khí hậu Việt Nam với nguồn nhiệt và ẩm dồi dào đã tạo cho Quảng Ninh cảnh quan của vùng nhiệt đới ấm gió mùa. Thổ nhưỡng từ đất feralit, đất phù sa, đất mặn đến đất mùn trên núi. Sông ngòi dày đặc, quanh năm có nước. Từ đó, lớp “áo” cảnh quan là thảm thực vật rừng thường xanh với độ đa dạng sinh học khá cao còn được bảo tồn ở một số nơi như Cô Tô, Hoành Bồ… ở đây thích hợp cho hoạt động du lịch nghiên cứu, tham quan, dã ngoại… Dọc theo ven biển là hệ sinh thái rừng ngập mặn với hai loài chủ yếu là sú và vẹt rất đặc trưng cho vùng nhiệt đới. Nét đẹp của xứ nhiệt đới được tô điểm thêm bởi những đồi thông của vùng ôn đới. Những đồi thông xuất hiện nhiều nơi trong tình làm cho du khách có cảm giác rất dễ chịu, thư thái như được đến với xứ sở Đà Lạt. Cái đẹp mà không một mảnh đất nào có được là sự kết hợp rất tinh tế của tự nhiên tạo nên bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp. Từ đồi thông sát biển phóng tầm mắt xuống dải sú vẹt ven biển và hít thở vị mặn mòi của biển cả cũng như thưởng ngoạn công trình kiệt tác của tạo hoá đó là các đảo đá vôi lô nhô trên biển. Hệ thống đảo đá vôi này mang đặc điểm riêng của xứ nhiệt đới. Từ trên cao nhìn xuống màu xanh của thực vật nhiệt đới như tấm thảm vây quanh con rồng trên biển. Còn địa chỉ nào hấp dẫn để du khách tham quan ngắm cảnh, nghỉ dưỡng hơn mảnh đất Quảng Ninh này? b, Đặc điểm của điều kiện và tài nguyên khí hậu thích hợp cho các hoạt động du lịch Như phần trên đã nói, các đặc điểm của khí hậu ảnh hưởng