Tiểu luận Thành tựu đạt được ở Trung Quốc và Việt Nam trong cải cách, đổi mới

ng lÜnh vùc, nghµnh nghÒ ®Ó t¹o nªn sù ph¸t triÓn chung cho toµn ®Êt n­íc: 1. ChÕ ®é së h÷u: Tr­íc c¶i c¸ch, theo quan niÖm truyÒn thèng, chñ nghÜa x· héi lµ chÕ ®é x· héi dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (d­íi hai h×nh thøc nhµ n­íc vµ tËp thÓ; trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc lµ h×nh thøc cao, kinh tÕ tËp thÓ lµ h×nh thøc thÊp cña chÕ ®é c«ng h÷u, h×nh thøc thÊp ph¶i qu¸ ®é sang h×nh thøc cao). Còng theo quan niÖm nµy, chÕ ®é c«ng h÷u kh«ng chØ xem xÐt lµ ®ång nhÊt víi chñ nghÜa x· héi, mµ cßn kh«ng dung hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng; bái vËy chÕ ®é c«ng h÷u cµng lín, cµng thuÇn nhÊt thÞ cµng cã nhiÒu chñ nghÜa x· héi, cßn t­ h÷u bÞ ®ång nhÊt víi chñ nghÜa t­ b¶n. Nh÷ng nhËn thøc sai lÇm trªn ®· ®Èy nÒn kinh tÕ ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®i ®Õn tr× trÖ, tôt hËu. Cïng víi viÖc thõa nhËn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong chñ nghÜa x· héi, c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®· cã sù ®ét ph¸ lín trong vÊn ®Ò së h÷u. C¶ hai n­íc ®· chän kÕt cÊu së h÷u ®a nguyªn gåm: chÕ ®é c«ng h÷u, chÕ ®é së h÷u hçn hîp, chÕ ®é phi c«ng h÷u trong ®ã coi chÕ ®é c«ng h÷u lµ chñ thÓ, ®Þa vÞ cña chÕ ®é c«ng h÷u chñ yÕu ë vèn cña së h÷u nhµ n­íc vµ tËp thÓ chiÕm ­u thÕ trong tæng sè vèn x· héi. TiÕp ®ã §¶ng céng s¶n hai n­íc tiÕp tôc c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u khi t¸ch rêi chÕ ®é c«ng h÷u víi h×nh thøc thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u. §©y chÝnh lµ biÖn ph¸p mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· häc tËp tõ c¶i c¸ch cña Trung Quèc. Theo ®ã th× tr­íc c¶i c¸ch, chÕ ®é c«ng h÷u vµ h×nh thøc thùc hiÖn nã lµ ®ång nhÊt víi nhau, th× ngµy nay h×nh thøc thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u rÊt ®a d¹ng, cã thÓ th«ng qua h×nh thøc së h÷u hçn hîp cæ phÇn, h×nh thøc tæ chøc vèn cña xÝ nghiÖp hiÖn ®¹i. Th«ng qua h×nh thøc cæ phÇn nhµ n­íc, mét mÆt võa ®¶m b¶o vai trß chñ thÓ cña c«ng h÷u, mÆt kh¸c ®¶m b¶o tr¸nh sù ph©n ho¸ hai cùc, thùc hiÖn môc tiªu giµu cã. 2. N«ng nghiÖp: c¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu lÊy ®©y lµm néi dung quan träng nhÊt cña c«ng cuéc c¶i c¸ch, ®æi míi, víi Trung Quèc ngay sau Héi nghÞ TW lÇn 3, n«ng th«n Trung Quèc ®· thùc hiÖn ngay chÕ ®é kho¸n trong s¶n xuÊt n«ng nghiªp. ChÕ ®é kho¸n thùc chÊt lµ h×nh thøc lao ®éng hîp ®ång, ®­îc kÝ kÕt gi÷a ba bªn: nhµ n­íc, tËp thÓ, hé hay nhãm hé n«ng d©n. Sau khi kÝ kÕt, c¸c ®éi s¶n xuÊt c¨n cø vµo kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh ®Ó giao ruéng ®Êt vµ c¸c h¹ng môc s¶n xuÊt cho c¸c hé ho¹c nhãm hé nhËn kho¸n kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hé n«ng d©n ph¶i nép thuÕ n«ng nghiÖp, ph¶i b¸n mét sè l­îng s¶n phÈm theo yªu cÇu cña nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, n«ng d©n cßn ph¶i nép mét phÇn s¶n phÈm thu nhËp cho tËp thÓ ®Ó g©y c«ng quü, phÇn cßn l¹i hoµn toµn thuéc quyÒn sö dông cña n«ng d©n. TÊt nhiªn phÇn hoa lîi mµ n«ng d©n ®­îc h­ëng ph¶i tho¶ ®¸ng, cã t¸c dông khuyÕn khÝch vËt chÊt víi ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy chÕ ®é kho¸n ë n«ng th«n Trung Quèc lµ h×nh th¸i cô thÓ cña viÖc t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông kinh doanh ruéng ®Êt. Víi viÖc t¸ch rêi nh­ vËy, ng­êi n«ng d©n ®· ph¸t huy ®­îc quyÒn tù chñ trong kinh doanh s¶n xuÊt. Qua thùc tÕ, chÕ ®é kho¸n ®· lµm cho kinh tÕ tËp thÓ vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña gia ®×nh cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng cã lîi thÓ hiÖn qua c¸c hîp ®ång kinh tÕ. ChÕ ®é kho¸n trong n«ng nghiÖp ë Trung Quèc b¾t ®Çu tõ n¨m 1979 tíi nay ®· qua hai giai ®o¹n: tõ 1979 ®Õn 1983 lµ giai ®o¹n h×nh thµnh c¸c h×nh thøc kho¸n, tõ 1984 ®Õn nay lµ giai ®o¹n tiÕn tíi hoµn thiÖn chÕ ®é kho¸n tíi hé. Nh×n chung tíi n¨m 1984, 100% c¸c ®éi s¶n xuÊt ®· thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n. Víi chÕ ®é kho¸n, h×nh thøc cña nã kh¸ ®a d¹ng nh­ kho¸n theo chuyªn m«n, tÝnh thï lao theo s¶n l­îng: kho¸n s¶n l­îng tíi tæ, tíi ng­êi lao ®éng vµ tíi hé. Sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc kho¸n cã ­u ®iÓm lµ nã phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, nh÷ng h×nh thøc kho¸n nãi trªn song song cïng tån t¹i vµ bæ sung cho nhau. Nh×n chung t©m lý cña ng­êi n«ng d©n thÝch kho¸n tíi hé h¬n. H×nh thøc nµy dÇn dÇn trë thµnh phæ biÕn. Qua thùc tÕ diÔn biÕn vÒ n«ng nghiÖp Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy chÕ ®é kho¸n mang tÝnh phæ biÕn v× nã phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña Trung Quèc, phï hîp víi yªu cÇu cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÕ ®é kho¸n ®· ®em l¹i nh÷ng th¾ng lîi c¬ b¶n cho n«ng nghiÖp Trung Quèc. S¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng nhanh, nÕu n¨m 1978 lµ 304,7 triÖu tÊn th× n¨m 1987 lµ 402 triÖu tÊn. Nh÷ng s¶n phÈm kh¸c trong n«ng nghiÖp nh­ b«ng, dÇu, mÝa, thÞt… ®Òu t¨ng. §iÒu ®¸ng chó ý lµ ë n«ng th«n Trung Quèc c¶ n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ ch¨n nu«i ®Òu ph¸t triÓn nhanh chãng. Theo ®µ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, th× c¸c nghµnh phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n còng ph¸t triÓn m¹nh. TØ träng gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c«ng nghiÖp, x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i vµ th­¬ng nghiÖp ë n«ng th«n trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña kinh tÕ n«ng th«n t¨ng tõ 31,4% n¨m 1978 lªn 46,9% n¨m 1986. Còng gièng nh­ Trung Quèc, kÓ tõ n¨m 1976 ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh c¶i c¸ch nh­ng ®Õn n¨m 1986 míi thùc sù ®i vµo c¶i c¸ch cã hiÖu qu¶. Ngµy 13/1/1981 Ban chÊp hµnh TW §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ban hµnh chØ thÞ 100 CT/TW vÒ “c¶i tiÕn c«ng t¸c kho¸n”, më réng kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhãm lao ®éng “trong hîp t¸c x· n«ng nghiÖp”, ®¸nh dÊu b­íc ®ét ph¸ ®Çu tiªn trong t­ duy qu¶n lý kinh tÕ, t¹o ®éng lùc quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi trong n«ng nghiÖp còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong thêi k× ®Çu cña cuéc c¶i c¸ch, c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu thùc hiÖn chÝnh s¸ch n©ng gi¸ n«ng s¶n, gi¶m gi¸ vËt t­ nh­ng l¹i cã kÕt qu¶ tr¸i ng­îc nhau. ë Trung Quèc chÝnh s¸ch nµy ®· ch¼ng nh÷ng lµm cho thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng lªn mµ cßn thóc ®Èy s¶n l­îng t¨ng tr­ëng theo ®Þnh h­íng. Cßn ë ViÖt Nam ®éng lùc ®æi míi nµy suy gi¶m nhanh chãng do trong nÒn kinh tÕ møc trî cÊp chung vÉn cao, th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc t¨ng, tØ lÖ l¹m ph¸t cao. §Õn n¨m 1987 ë nhiÒu n¬i, phÇn cßn l¹i cña n«ng d©n sau kho¸n chØ cßn 20% hay thÊp h¬n n÷a, nhiÒu ng­êi kh«ng nép ®ñ s¶n l­îng ph¶i nî hîp t¸c x·, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹i bÞ tr× trÖ. Thêi tiÕt xÊu n¨m 1987 ®· lµm gi¶m s¶n l­îng l­¬ng thùc kho¶ng 800.000 tÊn, dÉn ®Õn thiÕu l­¬ng thùc trÇm träng ë nhiÒu n¬i. Trong giai ®o¹n 1985-1991, Trung Quèc thùc hiÖn c¶i c¸ch l­u th«ng, bá thu mua n«ng s¶n, ¸p dông mua theo h¹n ng¹ch, ®­îc b¸n phÇn v­ît møc kho¸n, ®ång thêi tù do ho¸ b¸n bu«n, b¸n lÎ, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng. T¹i ViÖt Nam chÝnh s¸ch t­¬ng tù còng ®· ®­îc thùc hiÖn vµ cho kÕt qu¶ rÊt tèt: nhµ n­íc xo¸ bá bao cÊp, ph©n bãn, vËt t­ ®­îc b¸n theo gi¸ thÞ tr­êng vµ n«ng s¶n còng do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, thÞ tr­êng trong n­íc th«ng tho¸ng dÇn. VÒ b¶n chÊt, hÖ thèng chÝnh s¸ch nµy cho phÐp c¸c nguån tµi nguyªn trong nÒn kinh tÕ ®­îc ph©n bæ vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c trë nªn c«ng b»ng h¬n. N«ng d©n ®· ®­îc lîi nhê chñ ®éng qu¶n lý s¶n xuÊt nay l¹i ®­îc lîi nhê chñ ®éng sö dông thÞ tr­êng, quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm ®­îc tiÕp tôc c¶i thiÖn vÒ vÜ m«, nhê ®ã hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch kho¸n ®­îc nh©n lªn gÊp béi. N¨m 1989, s¶n l­îng l­¬ng thùc ®ang lµ 19,6 triÖu tÊn ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc, sang n¨m sau t¨ng vät lªn 21,5 triÖu tÊn, b×nh qu©n l­¬ng thùc ®Çu ng­êi trë l¹i vµ v­ît qua møc trªn 300 kg cña thêi k× 1955-1958, chuyÓn sang xuÊt khÈu vµ tõ ®ã trë ®i s¶n l­îng l­¬ng thùc mçi n¨m t¨ng thªm 1 triÖu tÊn, l­îng g¹o xuÊt khÈu n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. Mét ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a c¶i c¸ch n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong thêi k× nµy lµ: t¹i ViÖt Nam, nÕu cã chÝnh s¸ch “kho¸n søc cho d©n” hîp lÝ sÏ t¹o nªn kh¶ n¨ng tÝch luü t¸i s¶n xuÊt më réng cho nh©n d©n thùc hiÖn, t¹o nªn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng phi n«ng nghiÖp, ph¸ vì vßng v©y viÖc lµm vµ thu nhËp cña ccs ®ång b»ng ®«ng d©n, ®©y lµ c¬ héi xuÊt hiÖn ®Çu thËp kØ 80 ë Trung Quèc mµ §Æng TiÓu B×nh ®· n¾m b¾t lÊy thóc ®Èy b»ng c¸c chñ tr­¬ng t¸o b¹o, t¹o nÖn hiÖn t­îng “c«ng nghiÖp h­¬ng trÊn thÇn k×”. Tuy nhiªn do sù tËp trung cho n«ng nghiÖp kh«ng ®ñ m¹nh, ®Çu thËp kØ 90 vµ nöa sau thËp kØ 90 ë ViÖt Nam céng thªm t×nh tr¹ng c¸nh kÐo gi¸ ®· kh«ng t¹o ®­îc lùc ®Èy cÇn thiÕt gióp n«ng d©n v­ît qua ng­ìng tÝch luü t­ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nghµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp trªn quy m« réng ë n«ng th«n. B­íc sang giai ®o¹n 1992-1997 ë Trung Quèc thùc hiÖn ph¸p chÕ ho¸ c¶i c¸ch: ban hµnh luËt n«ng nghiÖp, luËt khuyÕn n«ng… Tù do ho¸ gi¸ c¶, n«ng s¶n, t¸ch qu¶n lý cña nhµ n­íc, cña chÝnh quyÒn khái chøc n¨ng kinh doanh doanh nghiÖp. Cßn ë ViÖt Nam ngµy 10/6/1993 Ban chÊp hµnh TW §¶ng ra nghÞ quyÕt 5: thuÕ n«ng nghiÖp gi¶m 1/2, luËt thuÕ sö dông ®Êt ®­îc ban hµnh thay thÕ cho thuÕ n«ng nghiÖp (gióp gi¶m thu cho n«ng d©n 20%), tæ chøc hÖ thèng khuyÕn n«ng. NghÞ quyÕt ®i vµo cuéc sèng t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi to lín: ®Çu t­ ng©n s¸ch cho n«ng nghiÖp t¨ng nhanh (1993 ®Çu t­ 3.495 tØ ®Õn 1997 lµ 4.712 tØ ); tÝn dông cho n«ng nghiÖp, nhÊt lµ c¸c hé gia ®×nh t¨ng nhanh ( n¨m 1995 tæng sè vèn vay cña n«ng d©n tõ quü tÝn dông lµ 369,1 tØ ®Õn n¨m 1998 lµ 1.619 tØ ). HÖ thèng khuyÕn n«ng ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë tÊt c¶ c¸c tØnh, ph¸t triÓn tíi huyÖn, x·. N¨m 2001 tÊt c¶ n­íc cã 468 tr¹m khuyÕn n«ng cÊp huyÖn, 2174 c©u l¹c bé khuyÕn n«ng, 1136 hîp t¸c x· khuyÕn n«ng víi tæng c¸n bé lµ 5851 ng­êi… HÖ thèng chÝnh s¸ch trªn ®· gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam tiÕp tôc t¨ng tr­ëng v÷ng ch¾c víi tØ lÖ b×nh qu©n 4-5% n¨m, c¸c nghµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ h×nh thµnh, anh ninh l­¬ng thùc b¶o ®¶m, lóa g¹o, cµ phª, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu… trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng. Thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng lªn, tû lÖ ®ãi nghÌo gi¶m b×nh qu©n 2% n¨m. HiÖn nay c¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp b»ng biÖn ph¸p t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ®Òu ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín. Tuy vËy c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. Sai lÇm cña Trung Quèc lµ kh«ng nhÊt qu¸n lùa chän ­u tiªn ph¸t triÓn thµnh thÞ hay n«ng th«n. B­íc vµo giai ®o¹n c¶i c¸ch kinh tÕ, víi nh÷ng chÝnh s¸ch míi, n«ng nghiÖp n«ng th«n tá râ vai trß quan träng cña m×nh nh­ng khi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ b¾t ®Çu t¨ng tèc, l¹i xuÊt hiÖn nh÷ng th¸ch thøc míi vÒ lùa ­u gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu quan träng cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ nh÷ng tuyªn bè cña chÝnh phñ r»ng c¶i c¸ch n«ng nghiÖp lµ träng ®iÓm, sù nh×nh nhËn vai trß n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vÉn ch­a hîp lÝ. HÖ thèng chÝnh s¸ch thùc tÕ vÉn kh«ng h­íng vÒ hç trî n«ng nghiÖp, chÝnh phñ vÉn mua víi gi¸ quy ®Þnh h¬n 10% h¹t l­¬ng thùc cña n«ng d©n qua ®ã ®iÒu tiÕt tµi nguyªn tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ. Cßn t¹i ViÖt Nam, thùc tÕ qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch cho thÊy chóng ta dÔ m¾c ph¶i mét sai, mét lÇm sau: Mét lÇm lµ do cho r»ng ph¶i nhanh chãng tõ bá c¬ chÕ thÞ tr­êng chuyÓn sang ¸p dông kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ. Trong khi thùc tÕ lµ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, chóng ta míi ®i b­íc ®Çu ë chÆng ®­êng ®Çu cña giai ®o¹n qu¸ ®é lªn Chñ nghÜa x· héi. Mét sai lµ qu¸ tr×nh nhÊn m¹nh tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Sai lÇm nµy dÉn ®Õn chñ tr­¬ng véi v· lo¹i bá mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ kinh tÕ hé, chØ ¸p dông hai h×nh thøc së h÷u tËp thÓ vµ toµn d©n, kÕt qu¶ lµ quan hÖ s¶n xuÊt míi ch¼ng nh÷ng kh«ng më cöa mµ cßn chÆn ®­êng lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 2. C«ng nghiÖp: ë Trung Quèc ngay tõ n¨m 1979 khi b¾t ®Çu b­íc vµo c¶i c¸ch, ®æi míi Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¶m bít quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp nÆng, ®ång thêi chó träng t¨ng quy m« vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp nhÑ. §­a viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ vµo vÞ trÝ quan träng, tiÕp tôc thùc hiÖn “s¸u ­u tiªn” ®èi víi c«ng nghiÖp nhÑ. C«ng nghiÖp nÆng kh«ng chÌn Ðp c«ng nghiÖp nhÑ vµ ®¶m b¶o cho c«ng nghiÖp nhÑ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. B¶n th©n c«ng nghiÖp ph¶i n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt vµ thÝch øng víi nhu cÇu thay ®æi cña thÞ tr­êng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c«ng nghiÖp nhÑ ph¶i ®­îc quy ho¹ch theo møc tiªu thô cña nh©n d©n, vµ theo kinh nghiÖm cña Trung Quèc th× tèc ®é nµy ph¶i cao h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng cña thu nhËp quèc d©n vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng vÒ søc mua hµng ho¸ cña nh©n d©n th× míi ®¶m b¶o ®­îc sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng. Theo dù tÝnh cña Trung Quèc, ®Õn cuèi thÕ kØ tæng s¶n l­îng cña c«ng nghiÖp nhÑ sÏ chiÕm kho¶ng 45% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp. C¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ph¶i thay ®æi tuú theo møc tiªu thô vµ c¬ cÊu tiªu thô vµ ph¸t triÓn theo h­íng: míi, tèt, rÎ, ®Ñp, ®a d¹ng vµ võa tói tiÒn cña c­ d©n. MÆt kh¸c ph¶i ®­a c«ng nghiÖp nÆng vµo quü ®¹o phôc vô viÖc c¶i tiÕn kÜ thuËt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp nhÑ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. CÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng s¶n phÈm trung gian cña c«ng nghiÖp nÆng ®­îc chi dïng qu¸ nhiÒu cho b¶n th©n c«ng nghiÖp nÆng ( thÝ dô vµo cuèi thËp kØ 70, ®iÖn dïng ®Õn 70%, than ®¸ 64%, dÇu má 65%...) kh«ng ®Ó tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng biÕn ®éng qu¸ lín. CÇn ph¶i khèng chÕ chÆt chÏ tæng quy m« ®Çu t­ vèn cè ®Þnh vµ c¬ cÊu ®Çu t­. Trong c¬ cÊu cña b¶n th©n c«ng nghiÖp nÆng, cÇn khèng chÕ sù ph¸t triÓn nhanh vÒ s¶n l­îng cña nghµnh chÕ t¹o c¬ khÝ, ®ång thêi ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ nghµnh nµy ®Ó lµm c¬ së ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp khai th¸c vµ s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu. Bªn c¹nh ®ã, Trung Quèc còng coi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ ph­¬ng ph¸p lao ®éng trong c«ng nghiÖp nÆng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn, v× theo hä ®ã lµ sù vËt chÊt ho¸ trÝ tuÖ, lµ c¸i mèc cña tiÕn bé kÜ thuËt. ChÝnh v× thÕ trong nh÷ng n¨m qua, c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ ®· b­íc ®Çu gi¶m ®­îc tØ lÖ mÊt c©n ®èi gi÷a c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ vµ n«ng nghiÖp. N¨m 1979 quan hÖ tØ lÖ gi÷a ba khu vùc nµy lµ 1,12:1:1 vµ tíi n¨m 1982 th× thay ®æi theo tØ lÖ 0,99:1:0,98. Nh×n vµo quan hÖ tØ lÖ trªn th× c«ng nghiÖp nÆng ®· gi¶m tØ träng vµ c«ng nghiÖp nhÑ ®· chiÕm tØ träng lín nhÊt. Trong ®­êng lèi vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, Trung Quèc rÊt coi träng vÊn ®Ò hiÖn ®¹i ho¸, coi hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghiÖp lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nghµnh kh¸c. Theo Trung Quèc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghiÖp bao gåm hai mÆt: hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ cÊu kinh tÕ. §Ó thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ, trong nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi c¶i c¸ch, Trung Quèc rÊt coi träng vèn vµ kÜ thuËt ph­¬ng T©y vµ cho r»ng “më cöa” lµ ®Ó lîi dông vèn vµ kÜ thuËt n­íc ngoµi phôc vô hiÖn ®¹i ho¸. ChÝnh v× vËy, trong suèt thËp kØ 80 nhiÒu h×nh thøc nh­: vay vèn, hîp t¸c liªn doanh, thµnh lËp c¸c ®Æc khu kinh tÕ, c¸c thµnh phè më cöa… ®· ®­îc ¸p dông, cïng víi nã Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ph¸t triÓn xÝ nghiÖp h­¬ng trÊn – mét h×nh thøc c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n ®iÓn h×nh, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, gi¸ c¶ , ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, khoa häc kÜ thuËt… t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn nhanh cña c«ng nghiÖp. Trong c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh Trung Quèc tiÕn hµnh më réng quyÒn h¹n vµ chÕ ®é giao nép lîi nhuËn. Trung Quèc còng thùc hiÖn më réng chÕ ®é kho¸n ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, chuyÓn dÇn tõ nhµ n­íc qu¶n lý trùc tiÕp th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch sang qu¶n lý trùc tiÕp. Tõ n¨m 1992 Trung Quèc thùc hiÖn t¸ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp thùc sù trë thµnh ph¸p nh©n vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, vµ ®Õn n¨m 1994 th× tiÕn hµnh thÝ ®iÓm x©y dùng chÕ ®é doanh nghiÖp hiÖn ®¹i th«ng qua hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ngo¹i th­¬ng. §Õn giai ®o¹n 1995-2000, Trung Quèc b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng, ho¸ chÊt víi träng ®iÓm lµ c«ng nghiÖp gia c«ng chÕ t¹o, c«ng nghiÖp l¾p r¸p, vËt liÖu x©y dùng… ®¸p øng c¸c nhu cÇu cñng cè, ph¸t triÓn h¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt lµ t¨ng nhanh x©y dùng nhµ ë b¸n cho c­ d©n, kÝch cÇu trong n­íc. §ång thêi, c¸c nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu còng vÉn duy tr× nhÞp ®é ph¸t triÓn cao. Cßn ë ViÖt Nam vµo giai ®o¹n ®Çu c¶i c¸ch kinh tÕ khi n«ng nghiÖp ®­îc “cëi trãi” b¾t ®Çu ph¸t triÓn th× lÜnh vùc c«ng nghiÖp nÆng vèn ®­îc “Êp ñ” r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i ch­a tõng cã. C¸c nghµnh c«ng nghiÖp nÆng dùa trªn nhu cÇu kh«ng c¹nh tranh cña kinh tÕ kÕ ho¹ch sa sót nhanh chãng nhÊt lµ luyÖn kim, m¸y mãc c¬ khÝ, ho¸ chÊt, s¶n phÈm kim lo¹i… Tr­íc t×nh h×nh ®ã chiÕn l­îc míi ®· ®­îc §¹i héi VI §¶ng céng s¶n ViÖt Nam th«ng qua n¨m 1986. Còng gièng nh­ Trung Quèc thay v× khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña nghµnh c«ng nghiÖp nÆng giê cÇn chó träng tíi s¶n xuÊt thùc phÈm vµ hµng tiªu dïng còng nh­ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Ó thu ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho nhËp khÈu nguyªn liÖu vµ c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu. Theo ®ã, c«ng nghiÖp nhÑ vµ nghµnh chÕ biÕn thùc phÈm ®­îc chó ý h¬n ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu x· héi, trong ®ã ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ dùa vµo viÖc t¸i tæ chøc s¶n xuÊt víi c¸c ®Çu vµo s©u réng ®Ó sö dông hÕt c«ng suÊt vµ thiÕt bÞ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt hiÖn cã, ®Æc biÖt chó ý tíi khai th¸c hîp lÝ tiÒm n¨ng cña nghµnh c«ng nghiÖp nÆng còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Ó s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. T¨ng c­êng huy ®éng vèn to lín trong nh©n d©n, kÓ c¶ ViÖt kiÒu ®Ó s¶n xuÊt nguyªn liÖu hay tiÕn hµnh s¬ chÕ d­íi nhiÒu h×nh thøc. C¸c nghµnh c«ng nghiÖp nÆng còng ®­îc ph¸t triÓn thªm lªn ®Ó phôc vô hiÖu qu¶ cho sù ph¸t triÓn n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ c¸c nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ tuú theo n¨ng suÊt thùc tÕ vµ chuÈn bÞ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong t­¬ng lai. Mét ®iÓm gièng n÷a víi Trung Quèc lµ trong ®­êng lèi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chóng ta còng rÊt coi träng c«ng nghiÖp ho¸,võa ph¸t triÓn c¸c nghµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, võa ®i nhanh vµo mét sè nghµnh, lÜnh vùc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ cao. X©y dùng cã chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng quan träng s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt ®Ó trang bÞ cho c¸c nghµnh kinh tÕ vµ quèc phßng. Vµ trong qu¸ tr×nh ®ã chóng ta cã lîi thÓ h¬n so víi Trung Quèc ®ã lµ chóng ta lµ n­íc ®i sau nªn ®· cã nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm vÒ qu¸ tr×nh c¶i biÕn c«ng nghiÖp ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Do ®ã chóng ta cã thÓ rót ng¾n thêi gian so víi c¸c n­íc ®i tr­íc, võa cã nh÷ng b­íc tuÇn tù, võa cã nh÷ng b­íc nh¶y vät. Ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n­íc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Trong khi Trung Quèc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ kh¸ toµn diÖn, thÞ ®Þnh h­íng ®Çu t­ cña ta vÉn thiªn vÒ x©y dùng c¸c “trôc c«ng nghiÖp”, c¸c “tam gi¸c c«ng nghiÖp”, c¸c “khu c«ng nghiÖp” tËp trung, th­êng n»m vµo c¸c khu vùc thuËn lîi giao th«ng, cöa khÈu, gÇn thµnh phè lín. N¨m 1997 c¶ n­íc cã 688 c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp quan träng thÞ chØ cã 195 ®¬n vÞ n»m ë ®Þa bµn n«ng th«n. C«ng nghiÖp nÆng tËp trung vÒ thµnh phè: c«ng nghiÖp ho¸ chÊt chØ cã 2,1% ë n«ng th«n, c«ng nghiÖp má lµ 6,8%, ®iÖn vµ c¬ khÝ lµ 12,8%. Ngay c¶ c¸c nghµnh c«ng nghiÖp tiªu thô nhiÒu søc lao ®éng vµ nguyªn liÖu tõ n«ng nghiÖp nh­ c«ng nhÑ còng chØ cã 14,9% nhµ m¸y n»m ë n«ng th«n. §©y lµ mét ®iÓm yÕu cña n­íc ta do ®ã mÆc dï cã nhiÒu ®iÒu chØnh hîp lÝ h¬n nh­ng ViÖt Nam vÉn ch­a cã ®­îc mét nÒn c«ng nghiÖp liªn kÕt víi n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. MÆt kh¸c lóc nµy chóng ta còng ®Èy m¹nh tiÕn hµnh x©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp víi c«ng viÖc chñ yÕu lµ nhËp linh kiÖn tõ n­íc ngoµi vÒ l¾p r¸p, trong khi ®ã ë Trung Quèc hä ®· cã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu do chÝnh quèc s¶n xuÊt. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sù h¹n chÕ, yÕu kÐm trong c¬ së h¹ tÇng vµ khoa häc kÜ thuËt cña ViÖt Nam. VÒ c«ng nghiÖp quèc phßng ta vµ Trung Quèc cã h­íng c¶i c¸ch kh¸c nhau. VÒ phÝa Trung Quèc, do lµ n­íc lín muèn kh¼ng ®Þnh søc m¹nh trªn tr­êng quèc tÕ th× cÇn ph¶i cã tiÒm lùc qu©n sù m¹nh víi nhiÒu lo¹i trang bÞ hiÖn ®¹i. Do ®ã ngay tõ tr­íc c¶i c¸ch Trung Quèc ®· chó träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quèc phßng, ph¸t triÓn vò khÝ nguyªn tö. C«ng cuéc c¶i c¸ch diÔn ra ®¹t ®­îc nhiÒu th¾ng lîi khiÕn Trung Quèc cµng cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn mÆt nµy. VÒ phÝa ViÖt Nam, ta lµ mét n­íc nhá ®iÒu kiÖn kinh tÕ cã h¹n, nh­ng lu«n ®øng tr­íc sù ®e do¹ cña c¸c c­êng quèc nªn viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quèc phßng vÉn ®­îc chó träng. Trong khi Trung Quèc thÓ hiÖn tiÒm lùc kh¸ m¹nh cña m×nh th× ta kh«ng ®­a ra mét tÝn hiÖu ®¸ng kÓ nµo ®Ó cã thÓ cã ®­îc mét c¸i nh×n chÝnh x¸c vÒ vÊn ®Ò nµy. Tõ n¨m1992-1993 ®Õn nay, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña ta chuyÓn theo mét h­íng kh¸c. C¶i c¸ch kinh tÕ ®· tõng b­íc h×nh thµnh, c¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ra nh÷ng thay ®æi míi trong c«ng nghiÖp: c«ng nghiÖp t­ nh©n, c¸ thÓ vµ hçn hîp cã møc t¨ng nhanh h¬n h¼n c«ng nghiÖp quèc doanh, c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi chiÕm ®Þa vÞ quan träng trong t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn cho ®Õn lóc nµy lÝ luËn kh«ng râ rµng, chiÕn l­îc vµ c¸c chÝnh s¸ch kh«ng hîp lÝ vÉn lµm nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam lóng tóng vÒ m« h×nh ph¸t triÓn. 3. Kinh tÕ ®èi ngo¹i: Nh÷ng n¨m qua, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch më cöa ë Trung Quèc, ®­a Trung Quèc ngµy cµng héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Theo giíi kinh tÕ cho thÊy mÆc dï trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸, lîi Ých cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn thu ®­îc Ýt h¬n so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, song Trung Quèc l¹i lµ mét trong sè Ýt n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc h­ëng nhiÒu lîi nhÊt. §Ó ®­îc ®iÒu ®ã Trung Quèc ®· cã nh÷ng c¸ch lµm, n¾m b¾t ®­îc c¬ héi ph¸t triÓn cã lîi, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p t­¬ng øng thu ®­îc nh÷ng lîi Ých thùc sù. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua ®· tËp trung chñ yÕu ë c¸c mÆt sau: Thø nhÊt n¾m b¾t c¬ héi ®iÒu chØnh c¬ cÊu nghµnh kinh tÕ toµn cÇu ho¸, kÕt hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc, lµm cho vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ tèt h¬n. Trung Quèc tiÕn hµnh ph¸t triÓn c¸c nghµnh s¶n xuÊt chÊt l­îng cao tËp trung nhiÒu lao ®éng, t¨ng c­êng thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, thùc hiÖn n©ng cÊp c¸c nghµnh c«ng nghiÖp kÜ thuËt tiªn tiÕn, ®ång thêi th«ng qua c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ cho ®Êt n­íc. MÆt kh¸c tiÕp tôc thóc ®Èy c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc tham gia chung vèn, hîp doanh víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt cho c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, nhê ®ã mµ n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­, ®­a kinh tÕ Trung Quèc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Thø hai Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i thiÖn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, tham gia toµn diÖn vµo mËu dÞch quèc tÕ toµn cÇu. Trung Quèc t¨ng c­êng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng kÜ thuËt cao vµ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, ®Ó cã thÓ t¹o ra hiÖu qu¶ tèi ­u cña ho¹t ®éng mËu dÞch ®èi ngo¹i, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao vµ nhanh chãng h¬n. VÒ vÊn ®Ò s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, Trung Quèc chñ tr­¬ng dùa vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt míi cã tÝnh chÊt toµn cÇu ho¸, nhµ n­íc còng cã chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp c¶i tiÕn kÜ thuËt tiªn tiÕn vµ c«ng nghÖ cao ë c¸c ®Þa ph­¬ng tham gia liªn kÕt víi c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kÐm h¬n, thËm chÝ cho c¸c xÝ nghiÖp nµy hîp t¸c víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®Ó trë thµnh mét bé phËn, tiÕn tíi tõng b­íc hoµ nhËp víi tiÕn tr×nh liªn kÕt s¶n xuÊt vµ tiªu thô thÕ giíi. Cßn trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, Trung Quèc cè g¾ng ¸p dông ph­¬ng thøc mËu dÞch quèc tÕ trong ph¹m vi toµn cÇu ho¸, t¨ng c­êng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, t¨ng c­êng x©y dùng m¹ng l­íi thÞ tr­êng trªn thÕ giíi. §Æc biÖt cïng víi viÖc më réng khu c«ng nghiÖp, khu khai th¸c vµ ph¸t triÓn, c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng trë thµnh kh©u quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc, lµ ®éng lùc thóc ®Èy Trung Quèc tham gia mét c¸ch toµn diÖn vµo mËu dÞch quèc tÕ. Thø ba thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh tham gia vµo kinh tÕ khu vùc vµ hîp t¸c mËu dÞch toµn cÇu, thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch vµ ®Çu t­, gi¶m bít hµng rµo thuÕ quan, xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­… Do ®ã chÝnh s¸ch cña Trung Quèc hiÖn nay lµ cè g¾ng nhanh chãng gia nhËp vµo c¸c tæ chøc khu vùc ho¸ toµn cÇu, t¨ng c­êng tham gia h¬n n÷a vµo c¸c khu vùc kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u Phi, Ch©u MÜ Latinh, ®Æc biÖt lµ khu vùc §«ng Nam ¸ gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ c¸c khu vùc ngµy cµng ph¸t triÓn. Thø t­ thùc hiÖn c¶i c¸ch trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ phô thuéc lÉn nhau trong lÜnh vùc tiÒn tÖ toµn cÇu ho¸, b¶o ®¶m sù an toµn cho ho¹t ®éng tiÒn tÖ trong n­íc, tr¸nh ®­îc c¸c yªó tè c¶n trë tõ bªn ngoµi. Thùc hiÖn tù do trao ®æi ngo¹i tÖ, më réng møc l­u ®éng tiÒn vèn cã trËt tù vµ æn ®Þnh, ¸p dông tØ gi¸ hèi ®o¸i thèng nhÊt dùa theo tØ gi¸ giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, chó träng b¶o ®¶m quy m« vµ c¬ cÊu nî n­íc ngoµi ë møc võa ph¶i vµ hîp lý, t×m biÖn ph¸p ®Ó lµm cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong n­íc æn ®Þnh. §ång thêi thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, khèng chÕ viÖc sö dông tiÒn tÖ ph©n t¸n, lµm thÊ