Tiểu luận Thể loại phỏng vấn trong báo chí truyền hình

n những người đã chứng kiến sự kiện ,sự việc xảy ra những câu hỏi “mở” để họ kể lại cho những người xem (mà không có cơ hội chứng kiến sự kiện, sự việc đó) nắm bắt được toàn bộ thông tin: Việc gì đã xảy ra? Ai liên quan đến sự việc đó? Sự việc xảy ra ở đâu? Sự việc xảy ra như thế nào nào? Và tại sao sự việc ấy lại xảy ra? Đặc điểm của thể loại phỏng vấn truyền hình: Những đặc điểm của thể loại truyền hình được quy định bởi đặc trưng của truyền hình, có thể nêu nhũng đạc điểm chủ yếu sau đây: - Phỏng vấn truyền hình là cuộc nói chuyện “nguyên chất” nhất, người ta không phải đọc tường thuật cuộc phỏng vấn mà là “xem” cuộc hỏi chuyện, không phải là hình dung mà chứng kiến sự việc đó. Phỏng vấn truyền hình có 2 tầng thông tin: + Tầng thông tin thứ nhất bao gồm lời nói của phóng viên (các câu hỏi) và lời nói của người được phỏng vấn (các câu trả lời) thông qua đó nắm bắt được nội dung của sự kiện. Thông tin về sự kiện trong lời nói chủ yếu thông qua lời nói. Tuy nhiên trong truyền hình còn có tầng thông tin thứ hai. + Tầng thông tin thứ hai: đây là tầng thông tin chỉ có trong truyền hình. Thông qua phỏng vấn truyền hình không chỉ bao gồm sự kiện, nội dung mà bao gồm cả khía cạnh, thái độ biểu cảm, động tác đều được thể hiện một cách đầy đủ trọn vẹn hơn. Tiết trình của một cuộc phỏng vấn truyền hình chân thật, không bị cắt xén, sự sai lệch về thông tin giữa người phỏng vấn được giảm ở mức tối thiểu. Dĩ nhiên là trrong truyền hình, montage có thể làm cuộc phỏng vấn khác đi, nhưng nếu lạm dụng người xem dễ nhận ra sự cắt xén , xuyên tạc. - Phỏng vấn truyền hình ở độ dồn nén cao về không gian, thời gian. Phỏng vấn truyền hình thường là nguyên bản cuộc nói chuyện thật, phỏng vấn trong báo viết hoặc trong phát thanh thì lại có thể dàn trải về mặt không gian và thời gian khác nhau. Điều này gây phức tạp cho phóng viên, cần phải chính xác cao độ, bố cục cuộc phỏng vấn phải được thực hiện ngay trước mắt khán giả. Những nhược điểm trong giao tiếp của phóng viên cũng được thể hiện rõ ràng nhất. Người trả lời phỏng vấn cũng ở trạng thái tâm lí khó khăn hơn, bị gò ép hơn về mặt thời gian, sự có mặt của các phương tiện kỹ thuật… tâm trạng căng thẳng khi biết mình đang ở trong khuôn hình, Việc chọn lựa người trả lời phải xét về cả yếu tố ngoại hình. Ở phỏng vấn truyền hình, khả năng cắt xén, làm lại ít, bất cứ sự diễn tập nào trước đó cũng trái tự nhiên làm tổn hại đến tính chân thật của buổi phỏng vấn. - Phỏng vấn truyền hình có khả năng tạo lập mối quan hệ mật thiết với người xem cao hơn báo viết, ít nhất là cũng tạo ra được tập thể khán giả ở mức độ nhỏ ngay tại nơi tiến hành cuộc phỏng vấn. Trong điều kiện truyền hình ở nước ta, khả năng tạo lập mối quan hệ này còn ít được vận dụng. Nhưng trong truyền hình nước ngoài, mối quan hệ này lại được sử dụng nhiều hơn. 3 . Các dạng phỏng vấn truyền hình: Để phân loại truyền hình, người ta có nhiều cách dựa trên những căn cứ khác nhau: - Căn cứ vào tính chất bài phỏng vấn - Căn cứ vào lĩnh vực mà phỏng vấn đề cập tới (chính trị, kinh tế, nghệ thụât) - Căn cứ vào vị xã hội của người trả lời (địa vị cao hay người binh thường) - Căn cứ vào cách tổ chức quá trình diễn ra phỏng vấn (ngẫu hứng, có hẹn trước, nhiều phóng viên phỏng vấn, phỏng vấn tay đôi…) - Căn cứ vào cách thức giao tiếp (Bằng văn bản, trực tiếp…) Trong truyền hình có thể phân loại như sau: Phỏng vấn biên bản: Tiếp nhận nhưng câu trả lời của các nhân vật có thẩm quyền mà giá trị của những câu trả lời ấy như những tuyên cáo chính thức về các vấn đề chình trị, do phía công bố sắp xếp, thoả thuận trước. Một số lưu ý khi thực hiện dạng phỏng vấn này: - Mang tính nghiêm túc, ngặt nghèo, đòi hỏi sự chính xác rõ ràng ngay cả cách ăn mặc, phong thái khi phỏng vấn cũng cần phù hợp. - Thường diễn ra ở nơi làm việc của bản thân người trả lời. - Phóng viên đưa ra những câu hỏi có trước, không đưa ra câu hỏi phụ, không hỏi lại, không tỏ ra tự nhiên quá đáng, không đưa ra bình luận riêng của mình trừ những trường hợp đặc biệt. Có thể đọc câu hỏi đã chuẩn bị rõ ràng mạch lạc. - Phạm vi thời gian cũng ngạt nghèo hơn,có thể có hai trương hợp: Phỏng vấn biên bản hẹn trước và phỏng vấn biên bản thực địa (phòng nghỉ san bay, cầu thang máy, trước phòng họp …). Ví dụ: các cuộc phỏng vấn các nguyên thủ quốc gia, các Bộ trưởng ngoại giao, Thủ tướng do TTXVN thực hiện. Phỏng vấn thời sự. Mục đích của dạng phỏng vấn này là khai thác được thông tin cụ thể về sự kiện hoặc ý kiến về vấn đề cấp bách, thời sự. Người trả lời có thể là người chứng kiến hoặc là người có uy tín trong lĩnh vực. Câu trả lời không phải là thông cáo chính thức cho nên phong cách phỏng vấn giống cuộc nói chuyện bình thường. Phỏng vấn điều tra. Khác với phỏng vấn thời sự, phỏng vấn điều tra trên ruyền hình có thể bắt đầu từ một kết quả tốt hoặc xấu đi và ngược lại. Với loại phỏng vấn này, tác giả nêu vấn đề, sau đó bằng những cuộc phỏng vấn tay đôi, tay ba hoặc một nhóm ở mọi tầng lớp xã hội để làm rõ sự việc. + Chúng ta làm phỏng vấn điều tra khi: Là những vấn đề mà xã hội đang quan tâm sâu sắc, vấn đề nhà ở, vấn đề lên giá xăng dầu ảnh hưởng đến đời sống xã hội …nhưng nếu như chỉ mang tính chất cá biệt thì giải quyết bằng cách khác Những vấn đề đang có nhiều ý kiến khác nhau, đang là mâu thuẫn gay gắt. + Nét khác biệt giữa phỏng vấn điều tra với các loại phỏng vấn khác là ở chỗ: trong các phỏng vấn khác, phóng viên là người khai thác thông tin, còn trong phỏng vấn điều tra, phóng viên đưa ra các quan điểm của mình, có thể tranh luận, cọ sát các ý kiến. Tuy vậy nhà báo không nên “lấp miệng” người khác bàng ý kiến của mình, phải luôn tôn trọng ý kiến của người khác như một quy tắc thu thập thông tin của chính nhà báo. ý kiến của nhà báo trong trường hợp này chỉ nên là chât xúc tác để làm rõ các ý kiến khác, các quan niệm khác làm rõ các khía cạnh của vấn đề. Không nên dành cho mình vị trí chân lý cuối cùng + Yêu cầu trong quá trình chuẩn bị tiến hành phỏng vấn điều tra: Lập trường công dân rõ rệt, coi vấn đề điều tra là vấn đề lương tâm, vấn đề của chính mình. Tránh trường hợp làm phỏng vấn điều tra như để khoe trí tuệ, ngôn từ, để lên gân. Phải nắm thật vững vấn đề, chỉ hỏi nhũng người nắm vững vấn đề Trong phỏng vấn điều tra, có thể sử dụng các phóng sự nhỏ khác xen vào để khẳng định hoặc bác bỏ cấc ý kiến được trình bày trong phỏng vấn. Phải xây dụng kỹ tiến trình phát triển của cuộc phỏng vấn điều tra, hướng phát triển, kịch tính và điểm nút của nó. Chuẩn bị kỹ câu hỏi và lập luận của mình, những lập luận có thể có của người trả lời, có cách tiếp tục để đào sâu thêm vấn đề, phải vượt qua được vẻ bề ngoài của sự vật, phải lột trái được bản chất của sự việc ra phía trước. Khi bắt đầu cuộc phỏng vấn điều tra, phải tích luỹ và dự kiến hướng sử dụng một cách có hiệu quả nhất các tài liệu thu nhận được bằng quan sát, văn bản. Phỏng vấn chân dung. Thiên về khắc hoạ tính cách, là điểm tiếp giáp giữa thông tin báo chí và chính luận nghệ thuật. Do mục đích của người phỏng vấn là khắc hoạ được một cá tính, một chân dung nên có thể đưa ra nhiều câu hỏi nhỏ. Thường hỏi trực tiếp, sau đó có những câu hỏi phụ, câu hỏi gián tiếp để làm bật nên vấn đề chính cần nêu. Khi tiến hành phỏng vấn chân dung cần lưu ý đến một số yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý người trả lời như địa điểm hỏi, đèn, ống kính, phong cách hỏi của phóng viên. Không nên ép buộc hoặc gợi ý trả lời. Trong phỏng vấn (truyền hình) chân dung, số lượng câu hỏi ngẫu hứng được phép đặt ra nhiều hơn các loại phỏng vấn khác. Phỏng vấn An két. Đây là loại phỏng vấn thường dùng trong điều tra xã hội học. Nó dùng để thống kê, phân loại các ý kiến, nhưng đặt trọng tâm vào việc phân tích xử lí kết quả. Đây là dạng phỏng vấn được coi là điểm tiếp giáp giữa báo chí và xã hội học. Người ta sử dụng dạng phỏng vấn này trong báo chí khi muốn biêt ý kiến dư luận về những vấn đề như ham thích của quần chúng về một nghệ sỹ, một mốt quần áo, về một cầu thủ bóng đá… + Phỏng vấn An két và phỏng vấn điều tra có chung một điểm giống nhau là điều tra nhưng chúng khác nhau ở chỗ: Phỏng vấn An két là đặt ra cho càng nhiều người càng tốt một bộ câu hỏi để biết được tỉ lệ các ý kiến. Phỏng vấn điều tra là cho từng đối tượng cụ thể, nhiều câu hỏi cụ thể. Không nhất thiết là phải nhiều người nhưng nếu nhiều người thì nội dung câu hỏi phải khác đi. + Một số dạng phỏng vấn An két: Hỏi người ngoài phố, ghi hình trong ngay vài giây công tác, ép buộc người lạ trả lời. Hỏi ở nhiều nơi sau đó ghép lại. Tập trung trong phòng quay một số lượng người nào đó. Tuy nhiên, cần chú ý tính đại diện của nó theo quy tắc điều tra xã hội học. Chương 2. ĐỂ THỰC HIỆN MỘT PHỎNG VẤN TRUYỀN HÌNH I . PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH MỘT PHỎNG VẤN TRUYỀN HÌNH. 1 . Công tác chuẩn bị: a/ Chuẩn bị chung. Đó là sự chuẩn bị hàng ngày, thường xuyên, nó không gắn bí với bất kì một cuộc phỏng vấn cụ thể nào. Có thể đưa ra một số điểm cơ bản để giúp mỗi phóng viên chuẩn bị chung được tốt hơn như sau : Định hướng về tư tưởng Phóng viên phải luôn luôn ở trong dòng thời cuộc, bám sát các vấn đề thời sự, nắm vững các chủ trương mới ban hành, nắm bắt những vấn đề cần chú ý trong lĩnh vực của mình có thể nhanh chóng xác định được việc sử dụng thể loại phỏng vấn trong trường hợp nào, và trong trường hợp cụ thể xác định được cần hỏi cái gì? Để làm cái gì ? Vốn sống, vốn hiểu biết Người phóng viên phải biết rằng người được phỏng vấn bao giờ cũng đánh giá xem phóng viên có đáng để mình cộng tác một cách cởi mở “dốc bầu tâm sự” hay không? Người được phỏng vấn thường hay xem xét sự hiểu biết của phóng viên, sự chuyện trò cởi mở chỉ có thể xuất hiện khi họ thấy nhà báo ngang tầm với mình. Nếu không, cuộc phỏng vấn coi như thất bại hoàn toàn, nhà báo sẽ không hỏi được gì ngoài vài ba câu trả lời xã giao tẻ nhạt. Phóng viên cần nhớ rằng trong cuộc phỏng vấn người trả lời nói nhiều hơn, nhưng trước đó phóng viên cũng buộc phải nói nhiều hơn và phải nói những điều hấp dẫn. Người phóng viên phải là người biết tạo nên cảm hứng chuyện trò của người được phỏng vấn. Vì vậy yêu cầu đối với phóng viên về vốn sống ,vốn hiểu biết là hết sức cần thiết. Hiểu biết về thể loại:’ Thể loại phỏng vấn được dùng xen với nhiều thể loại khác, phỏng vấn trong ký sự khác và phỏng vấn thuần tuý khác. Xác định được rõ như vậy thì hệ thống các câu hỏi mới nhất quán và khai thác được đúng tầng thông tin và có độ sâu cần thiết. Hiểu biết về khán giả. Phải hiểu biết rõ về khán giả của mình, chương trình mà mình thường làm phục vụ cho loại độc giả nào là chính. Phải biết được nhu cầu, sự quan tâm và trình độ hiểu biết của loại đối tượng đó. Tốt nhất là hiểu biết đến múc cảm nhận được sự có mặt trước micro của một người xem nào đó, có thể coi là hình tượng tổng hợp của loại đối tượng xem chương trình. Làm được như vậy, mới có thể đưa ra những câu hỏi về những đề tài mà người xem quan tâm thực sự. Hiểu biết về đề tài sẽ phỏng vấn. Đây là yêu cầu cần thiết đối với phóng viên trước khi tiến hành một cuộc phỏng vấn. Tuy vậy, vẫn có 2 ý kiến trái ngược nhau về vấn đề này: + Phóng viên cần chuyên môn háo hoạt động của mình về khoa học kỹ thuật, về nông nghiệp, công nghiệp, về phân phối lưu thông, về văn hoá xã hội. Trong bộ phận này lại chuyên về một vấn đề nào đó, có như vậy mới có kiến thức về lĩnh vực phỏng vấn + Có thể không cần như vậy vì dù có cố gắng thì cũng không thể thành chuyên gia được. Vì vậy, có thể đưa ra ý kiến ở giữa, kiến thức của phóng viên bao giờ cũng mang tính tổng hợp, nắm vững được những nét chính trong tình hình phát triển của mỗi lĩnh vực, mỗi ngành. Mặt khác nếu xác định được lĩnh vực của mình, đào sâu suy nghĩ, tăng hiểu biết chuyên sâu, có sự say mê. b/ Chuẩn bị cụ thể: Xác định mục đích của cuộc phỏng vấn và tính chất thông tin. - Nguyên nhân của các câu hỏi chung chung là do tự bản thân phóng viên không biết rõ mình muốn biết cái gì? Có thể là do phóng viên cũng không biết nên bắt đầu từ đâu để có được thông tin cần thiết. - Cách tốt nhất là phóng viên phải nghiên cứu kỹ vấn đề mình đang quan tâm trước khi tiến hành cuộc phỏng vấn. - Có thể tự mình đặt ra các câu hỏi và tự trả lời để xác định được điểm cần gỡ ra các thông tin cần thiết. Tất cả những điều này được các phóng viên có kinh nghiệm về phỏng vấn rất quan tâm, bao giờ họ cũng lựa chọn từ ngữ, câu hỏi để làm cho người trả lời không bị chán ngán bởi các câu hỏi kiêu chung chung ở trên. Nghiên cứu kỹ các đề tài cụ thể của cuộc phỏng vấn và người trả lời. Để làm được vấn đề này cần lưu ý đến các công việc như sau: - Xem xét các tài liệu có liên quan đến đề tài như văn kiện, chủ trương, chỉ thị các vấn đề khác về lĩnh vực tương tự. - Nghiên cứu kỹ người trả lời (mức độ nghiên cứu tuỳ theo dạng phỏng vấn) : Tiểu sử, tính cách cá nhân, các quan điểm của người đó về vấn đề đang bàn đến. - Hình thành quan điểm ý kiến của riêng mình. - Sưu tầm, dự trữ tài liệu, ảnh, băng có thể cần đến trong qua trình thực hiện cuộc phỏng vấn hoặc trước lúc đó. Đ ối với phỏng vấn truyền hình điều này hết sức quan trọng vì trong truyền hinh, cuộc phỏng vấn chỉ diễn ra có một lần, lượng dồn nén về kiến thức, thông tin cũng rất lớn. Định trước tiến trình của cuộc phỏng vấn. Điều này phụ thuộc vào: + Mục đích của cuộc phỏng vấn. + Tay nghề , thói quen của nhà báo. + ý thích tính cách người trả lời. + Bối cảnh cuộc phỏng vấn (không gian, thời gian…) nhìn chung có 2 cách chính : soạn thảo câu hỏi trước; hình dung ra cuộc phỏng vấn để định trước tiến trình. Quan trọng nhất là phóng viên phải hình thành được sườn kịch tính cho cuộc phỏng vấn. Kịch tính dựa vào mâu thuẫn trong bản thân đề tài sự việc… có thể làm bằng cách đề nghị người trả lời nói về vấn đề mà người đó quan tâm nhất. Đưa ra những tư liệu, quan điểm đối lập với quan điểm của người trả lỏi. Vạch ra mâu thuẫn trong quan điểm của bản thân người trả lời từ trước tới nay để tạo ra tác động vào người trả lời. Các câu hỏi đều phải được kèm theo nhiều phương án triển khai. Thoả thuận với người được phỏng vấn + Chon người có đủ thẩm quyền, hiểu biết rõ vấn đề định phỏng vấn. Không được chọn người kém hiểu biết nhưng lại thích danh tiếng, nhưng cũng không cần phải chọn người hơn (nếu gặp bộ trưởng chỉ để hỏi vầ năng suất và sản lượng thì không nên). Cần phải bỏ sự ham mê phỏng vấn nhân vật “tầm cỡ”. Với một số đối tượng hì có thể ép bằng cách sử dụng uy tín của cơ quan báo chí . Mềm mỏng thuyết phục, gây cảm tình. Với những người có trách nhiệm mà trốn tránh thì phải tỏ ra kiên quyết. Phóng viên cần biết rõ những trở ngại về một tâm lý để thuyết phục, đồng thời cần biết những thuận lợi dẫn tới sự đồng ý cộng tác,những nguyên nhân dẫn tới từ chối hoặc không hào hứng, tìm cách khắc phục để đạt được thoả thuận phỏng vấn. + Có sự hẹn trước với người được phỏng vấn là tốt nhất, phóng viên phải biết được diễn biến tư tưởng của người trả lời. Động cơ khiến cho người trả lời là gì? Có thể là do muốn nói chính kiến của mình, do thích thú cá nhân, do nhu cầu giao tiếp, do lịch sự tối thiểu hoặc do có thể người trả lời cho rằng vấn đề trả lời ít nghĩa sẽ dẫn đến quyền lợi giữa 2 bên mâu thuẫn, gây căng thẳng. Chọn địa điểm, thời gian phỏng vấn Các phóng viên có kinh nghiệm thường chú ý đến vấn đề này. Trước hết cần xác định dạng phỏng vấn gì đẻ chọn địa điểm. - Studio là nơi phù hợp với đa số dạng phỏng vấn, cần bố trí các khung cảnh studio giản dị, chú ý sắp xếp chỗ ngồi sao cho tư thế ngồi thoải mái không gò bó. - Đối với loại phỏng vấn chân dung An ket thì tốt nhất là ở ngoài trời làm cho phông nền thay đổi liên tục. - Phỏng vấn kiểu gặp công nhân trong phòng Giám đốc hoặc công đoàn là điểm hết sức tối kị, phỏng vấn tại chỗ phải có phong thái phù hợp. * Bối cảnh của cuộc phỏng vấn. - Không bao giờ tiến hành phỏng vấn khi người ta đang làm việc hoặc đang ăn. Ăn mặc của người phóng viên sao cho không tạo sự ngăn cách. - Xoá bỏ quan niệm cho rằng phỏng vấn công nhân là phải ở phân xưởng. - Sự có mặt của người khác có thể có lợi, tạo ra sự mạnh dạn bổ sung chi tiết nhưng đó là phỏng vấn sự kiện đã xảy ra. Nhìn chung, sự có mặt đó là có hại về những điểm sau: Người trả lời gò bó mất tự nhiên, ngưòi trả lời theo bản năng sẽ dễ dàng đi theo quan điểm của số đông, theo cách đánh giá với số đông mà không đưa ra quan điểm cuả riêng mình, nhất là trong phỏng vấn vấn đề. Bản thân người phỏng vấn cũng thấy gò bó. * Về thời gian Về nguyên tắc phụ thuộc một số yếu tố như dạng phỏng vấn cá tính người trả lời. Có thể đề nghị người trả lời tự chọn nhưng phải có các phương án chuẩn bị sẵn. Chuẩn bị về mặt tâm lí. Thường xuyên chuẩn bị cho mình về mặt tâm lí ,những đức tính cần thiết như kiên trì cởi mở ,trí tưởng tượng tốt phản ứng nhanh… Khả năng hình dung về người sắp nói chuỵên, sự hình dung đó xuất hiện sau một thời gian hoạt động báo chí. Nó được đưa ra để đánh giá người sẽ gặp. Ví dụ:Kế toán,chủ nhiệm tổ chức hoặc là giám đốc kế hoạch, mỗi người này sau một thời gian hoạt động báo chí phóng viên thường có ấn tượng hoặc là tốt hoặc là xấu về một mẫu người như vậy cần phải hết sức tránh định kiến đó. Chủ động chuẩn bị sẵn các phương án vượt qua các trở ngại về mặt tâm lí trên cơ sở hiểu biết về đối tượng và dự đoán tình huống có thể hình thành những trở ngại đó, thường là do tính cách đối tượng, hoặc là do tính chất của cuộc phỏng vấn tạo nên. Tạo lập các trạng thái tâm lí mà trong đó phẩm chất cá nhân có thể được bộc lộ. Với người trả lời cần khẳng định để người đó thấy rõ sự cần thiết của mình. 2. Quá trình tiến hành phỏng vấn. Câu hỏi - Chức năng của câu hỏi là khai thác đúng sâu và nhiều thông tin. đồng thời tạo lập được quan hệ hợp tác giữa người phỏng vấn và người trả lời. Câu hỏi phải là một bộ phận hình cốt chuyện và bố cục của cuộc phỏng vấn. - Yêu cầu của phóng viên khi đặt câu hỏi +Thể hiện được sự am hiểu tường tận đè tài cần bàn tới. +Thể hiện được sự am hiểu sẽ xảy ra với cuộc phỏng vấn +Câu hỏi phải tính toán sao cho người trả lời không lẩn tránh được,lôi kéo người trả lời vào ngay vấn đề chính +Câu hỏi phải phù hợp với phương án trả lời được dự định trước phù hợp với mức độ hiểu biết của người trả lời. +Câu hỏi cuối có tác dụng tổng kết cuộc phỏng vấn Các dạng câu hỏi. + Câu hỏi mở và câu hỏi đóng. Câu hỏi mở là câu hỏi đặt ra các tình huống có nhiều dữ liệu, người trả lời có thể trả lời theo nhiều hướng khác nhau. Câu hỏi đóng là dạng câu hỏi thông qua các dữ kiện có trước phóng viên muốn khẳng định lại vấn đề. + Câu hỏi chính và câu hỏi bổ sung (chính - phụ). Câu hỏi chính là câu hỏi từ trước đã được đặt ra. Còn câu hỏi phụ là câu hỏi mới phát sinh khi câu hỏi chính không phát huy tác dụng, căn cứ vào thái độ, bối cảnh mà ra câu hỏi bổ sung hoặc là khi xuất hiện chủ đề mới bước ngoặt mới của đề tài. + Câu hỏi trực tiếp và gián tiếp. Nhiều khi câu hỏi thẳng không phát huy được tác dụng, cho nên xuất hiện các câu hỏi vòng. Mục đích của loại câu hỏi này là khi xuất hiện các yếu tố cản trở câu hỏi thẳng thì loại trừ yếu tố đó. + Câu hỏi chung và câu hỏi riêng. Câu hỏi chung là câu hỏi về các vấn đề chung, ví dụ như: Hình thức khoán đấu thầu có phải là hình thức khoán tốt không? Câu hỏi riêng là câu hỏi có một phạm vi về một vấn đề cụ thể trong một đơn vị cụ thể, ví dụ: Đồng chí có áp dụng ở đơn vị đồng chí không? + Câu hỏi điều chỉnh: Là câu hỏi đưa người trả lời đi đúng hướng. + Câu hỏi kiểm tra là câu hỏi để kiểm tra mức độ chính xác của câu trả lời . + Câu hỏi “Nhắc vở”: dùng để gợi ý cho người trả lời. + Câu hỏi cảnh cáo dùng trong trường hợp người trả lời cố ý không nói rõ tình hình thực tế. Văn phong của câu hỏi - Phải hết sức rõ ràng, phải là câu hỏi, nhất là trong trường hợp có dùng thuật ngữ. - Ngôn ngữ cần phù hợp với người trả lời nhưng không phải là sự thích ứng giả tạo. - Câu hỏi nên chứa đựng một ý. - Câu hỏi phải sinh động bất ngờ,mới lạ thì mới có sức gợi mở cao. * Vài khía cạnh tâm lí trong khi đặt câu hỏi. + Nên: - Có sự định hướng thống nhất, tập trung xoáy sâu vào các chủ đề đó, có thể chỉ một câu hỏi ngoài chủ đề sẽ dẫn đến việc đi xa hoàn toàn vấn đề muốn khai thác. - Câu hỏi cần khuyến khích tính chủ động và trách nhiệm của người trả lời. - Câu hỏi phải khéo léo tác động vào trí tưởng tượng khơi mạch suy nghĩ của người trả lời, định hướng mình mong muốn. + Không nên Không nên có các câu hỏi thuộc các dạng: - Câu hỏi đặt người trả lời vào thế bị kiểm tra, ví dụ như: Vì sao anh chọn nghề này? - Câu hỏi có thể buộc người trả lời phải đưa ra câu trả như kiểu tuyên bố. - Câu hỏi mở ra cho người trả lời khả năng có câu trả lời hình thức lấy lệ. - Câu hỏi chung chung không có định hướng làm cho người trả lời lúng túng, không biết trả lời vấn đề gì hoặc là tự do lựa chọn và từ đó coi thường sự hiểu biết của người ra câu hỏi. - Câu hỏi tạo điều kiện trả lời theo lối mòn . Giai đoạn đầu của phỏng vấn : * Tạo lập được hình ảnh của bản thân của bản thân người được phỏng vấn. Đây là vấn đề có hai mặt rõ ràng được quy định bởi các đặc trưng của truyền hình. Hai mặt đó là các đặc điểm bên ngoài và phẩm chất bên trong của phóng viên . + Đặc điểm bên ngoài :Bao gồm giới tính tuổi tác, phong thái … đều có ảnh hưởng nhất định tới cuộc phỏng vấn chẳng hạn như điều tra xã hội học cho thấy rằng: Nữ phóng viên moi được nhiều tài liệu hơn khi phỏng vấn đàn ông trẻ. Hoặc là tuổi cao hơn thì phù hợp với các cuộc họp báo phỏng vấn các nhân vật chính thức. Tuy nhiên, người trả lời chỉ thật lòng cộng tác khi người hỏi có hiểu biết có thể cảm nhận chính xác lời nói của mình. + Phẩm chất bên trong: điều này ảnh hưởng trực tiếp và quyết định tới cuộc phỏng vấn. Phải có hiểu biết về lĩnh vực đang phỏng vấn để khi tiếp xúc họ cho rằng phóng viên là người trong cuộc. Tạo được thiện cảm ban đầu bằng cách tiếp cận thích hợp nhất. * Tạo lập được cách hiểu đúng về mục đích, ý nghĩa của cuộc phỏng vấn. Hãy chứng minh cho được nhiệm vụ mình làm là quan trọng. Làm cho ngưòi trả lời thấy rõ chính anh ta chứ không ai khác là người được phỏng vấn Có một số nguyên nhân khiến người trả lời rích cực cộng tác: - Muốn qua câu trả lời của mình thúc đẩy công việc nào đó, gây dư luận xã hội xung quanh vấn đề nào đó. - Muốn được biểu lộ chính kiến quan điểm của mình . - Ngoài ra, còn có một số nguyên nhân khác như do ý thích cá nhân, do nhu cầu giao tiếp, coi trả lời là nghĩa vụ hoặc do hiếu khách. Một số nguyên nhân dẫn đến giảm nhiệt tình cộng tác: - Do mục đích của cuộc phỏng vấn được coi là kém ý nghĩa. - Không phù hợp với quyền lợi của người trả lời . Trong khi phỏng vấn: Dù đã được chuẩn bị cực kì chu đáo nhưng phóng viên cũng không thể xem nhẹ thái độ của mình trong khi phỏng vấn. Phóng viên cần chăm chú lắng nghe người trả lời để có thể biết được những chủ đề hoặc những bước ngoặt mới của cuộc phỏng vấn. Phải có những hình thức khuyến khích người trả lời như gật đầu nhẹ, mỉm cười… Phóng viên truyền hình trong khi phỏng vấn phải nên nhớ rằng micro là vũ khí cho nên không được trao cho người trả lời . Kết thúc cuộc phỏng vấn Khi kết thúc cuộc phỏng vấn, phóng viên cần cảm ơn người trả lời và phải mở đường cho những lần phỏng vấn tiếp theo bằng những câu hỏi thích hợp điều này không chỉ giúp phóng viên tạo ấn tượng tốt đối với người phỏng vấn mà còn gây ấn tượng cho người xem. Kết thúc mỗi cuộc phỏng vấn người làm chương trình cũng nên xem xét lại cả quá trình diễn ra phỏng vấn tìm ra những cái được và chưa được để từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân mỗi phóng viên. 3. Nghệ thuật tiến hành phỏng vấn truyền hình : Truyền hình luôn được xem là môn nghệ thuật thứ 7, người làm truyền hình nói chung và người làm nên một chương trình phỏng vấn nói riêng phải nắm bắt được nghệ thuật làm truyền hình. Về nghệ thuật tiến hành một cuộc phỏng vấn, các phóng viên cạo cội có cho những điểm sau đây + Trước hết phóng viên phải biết đưa ra những câu hỏi ngoại giao giới thiệu làm quen, tạo không khí thân mật, không gò bó… Phải tránh hỏi nhưng câu hỏi xoáy sâu vào đời tư cá nhân, đặc biệt là những nỗi niềm thầm kín khó nói của đối tượng, có thể nhắc đến chức vụ, học hàm học vị của người được phỏng vấn. Khi hỏi phải tập trung vào vấn đề chính, không vòng vo lan man. Phải đưa ra những câu hỏi dễ hiểu, về chủ đề hẹp: dẫn dắt theo sự kiện sự việc, bày tỏ quan điểm, chính kiến, nêu rõ cảm tưởng, trình bày lý do, nguyên nhân, nếu có con số thì phóng viên phải làm tròn số trước để người trả lời dễ nhớ… + Cách đặt câu hỏi: tất nhiên đối với mỗi phóng viên khi chuẩn bị tiến hành phỏng vấn một ai đó họ luôn phải có kế hoạch dự trù câu hỏi, thậm chí phảI lường trước câu trả lời và chủ động đối thoại cởi mở. Câu hỏi đặt ra ngắn gon, không dài dòng nhiều ý, nội dung hỏi không rộng quá. Phóng viên không được bình luận trước, không trừu tượng khó hiểu kiểu đánh đố. + Phóng viên phải cần dài (boom) để bố trí micro trên đỉnh đầu nhân vật sao cho ghi âm tốt mà không để lộ micro trong khuôn hình. Tuyệt đối không giao micro cho đối tượng tránh việc giằng giật micro, khua múa micro trước mặt khán giả. + Luôn giữ thái độ lịch sự văn hoá tạo