Tiểu luận Thực trạng của việc cổ phần hoá các doanh nghiệp ở nước ta hiện nay

èi TBCN b»ng qu¸ tr×nh tÝch tô ,tËp trung ruéng ®Êt vµ t­ liÖu s¶n xuÊt vµo tay mét sè Ýt ng­êi .ChÕ ®é t­ h÷u cã ®­îc nhê lao ®éng cña b¶n th©n ,g¾n chÆt ng­êi lao ®éng c¸ thÓ ®éc lËp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng cña ng­êi ®ã ®· dÇn dÇn bÞ thay thÕ b»ng chÕ ®é t­ h÷u TBCN dùa trªn lao ®éng lµm thuª . Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ ,thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng më réng ,qui m« bu«n b¸n vµ s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i tËp trung t­ b¶n ngµy cµng lín, c¸c nhµ t­ b¶n c¸ biÖt kh«ng thÓ tù ®¸p øng ®­îc n÷a. Do ®ã c¸c h×nh thøc kinh doanh chung vèn lÇn l­ît ra ®êi vµ ph¸t triÓn. H×nh th¸i kinh doanh mét chñ ngµy cµng rót khái nh÷ng ngµnh chñ yÕu vµ lïi dÇn vÒ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã cÊu t¹o h÷u c¬ thÊp ,c¸c ngµnh n«ng nghiÖp ,dÞch vô bu«n b¸n lÎ ,cÇn Ýt vèn ®Çu t­ vµ thu håi vèn nhanh 1.2.2 H×nh th¸i kinh doanh chung vèn ViÖc h×nh thµnh c¸c lo¹i h×nh kinh doanh chung vèn ,xÐt vÒ mÆt lÞch sö ,®ã lµ b­íc tiÕn ho¸ trong chÕ ®é tÝn dông tõ ph­¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay m­în sang ph­¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo gãp vèn .V× vËy h×nh th¸i kinh doanh chung vèn lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn víi t­ c¸ch lµ sù chung vèn cña nhiÒu ng­êi cïng tham gia kinh doanh ,cïng chia sÎ lîi nhuËn vµ rñi ro theo tû lÖ vèn gãp .H×nh th¸i kinh doanh nµy cã hai lo¹i h×nh:hîp t¸c x· vµ c«ng ty chung vèn. +) H×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· :lµ h×nh thøc kinh doanh cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá .Trªn c¬ së gãp chung t­ liÖu s¶n xuÊt ,vèn liÕng vµ søc lao ®éng ,c¸c hîp tac x· tiÕn hµnh kinh doanh theo nguyªn t¾c tù nguþªn ,b×nh ®¼ng trong h­ëng lîi vµ chÞu rñi ro. +) C«ng ty chung vèn :lµ h×nh thøc kinh doanh cña c¸c nhµ t­ b¶n .Gåm :c«ng ty d©n sù ,c«ng ty hîp doanh vµ c«ng ty hîp t­ s¶n xuÊt .§Æc ®iÓm chung cña c¸c lo¹i h×nh c«ng ty nµy lµ gãp vèn thiªn vÒ th©n nh©n ,tr¸ch nhiÖm ph¸p lý v« h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc gän nhÑ ,®¬n gi¶n . 1.2.3 H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é tÝn dông ®· t¹o c¬ së cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng vèn ®Çu t­ vµ th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®· gãp phÇn t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty cæ phÇn .Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· gióp c¸c c«ng ty më réng vµ x©m nhËp ngµy cµng m¹nh mÏ ra hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i vay m­în lµ chñ yÕu qua ng©n hµng hoÆc chung vèn sang huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh .C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù phån vinh cua thÞ tr­êng nµy. Tr¶i qua thêi gian ,h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn, ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng ho¸.Cã thÓ nãi c«ng ty cæ phÇn lµ mét ph¸t minh quan träng nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn c¸c h×nh th¸i tæ chøc doanh nghiÖp kÓ tõ cuéc c¸ch m¹ng trong c«ng nghiÖp cña TBCN,chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . 1.3 Vai trß cña cæ phÊn ho¸ c¸c DNNN C«ng ty cæ phÇn ®· ®ãng gãp vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN.Cã thÓ h×nh dung vai trß ë mét sè ®iÓm sau : +) Lµ s¶n phÈm cña x· héi ho¸ së h÷u ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n ,c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®· gãp phÇn ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh nµy vÒ tèc ®é vµ qui m« vµ lµm xuÊt hiÖn nh÷ng xÝ nghiÖp mµ víi t­ b¶n riªng lÎ kh«ng thÓ nµo thiÕt lËp ®­îc . +) C«ng ty cæ phÇn ra ®êi cho ph¸p më réng qui m« s¶n xuÊt nhanh chãng mµ kh«ng bÞ giíi h¹n bëi tÝch luü cña tõng t­ b¶n riªng biÖt ,t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt 2.T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ ë mét sè n­íc vµ kinh nghiÖm thu ®­îc 2.1 T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ ë mét sè n­íc 2.1.1 Cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ViÖc cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn kh«ng ph¶i lµ ®Ó xo¸ bá nh÷ng chøc n¨ng ®Æc biÖt vÒ kinh tÕ mµ chØ cã khu v­c kinh tÕ Nhµ n­íc míi ®¶m nhËn ®­îc mµ lµ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khu vùc nµy. XÐt vÒ qui m« , sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ,khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã sù thu hÑp theo c¸c chØ sè vÒ viÖc lµm ,tû träng trong tæng t­ b¶n cè ®Þnh vµ thu nhËp quèc d©n Theo ®iÒu tra ®­a ra t¹i §¹i héi lÇn 2 cña CEEP häp t¹i Ph¸p th¸ng 10 n¨m 1990 trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã 100%vèn Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn hçn hîp nhµ n­íc –t­ nh©n cña c¸c n­íc EC ,cã 7370000ng­êi lµm viÑc chiÕm gÇn 10,6%sè viÖc lµm trong c¸c ngµnh kinh tÕ .Tû träng c¸c doanh nghiÖp nµy trong tæng ®Çu t­ t­ b¶n cè ®Þnh la17,3%,cßn trong thu nhËp quèc d©n lµ 12% tÝnh trung b×nh trong khèi EC. Qóa tr×nh cæ phÇn ho¸®­îc thùc hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc b¸n cæ phiÕu cña c«ng ty quèc doanh hay c¸c DNNN qua c¸c së giao dÞch chøng kho¸n ,b¸n ®Êu gi¸ cã giíi h¹n ng­êi mua hoÆc b¸n trùc tiÕp cho nh÷ng ng­êi mua ®­îc lùa chän mét phÇn hay toµn bé cæ phÇn doanh nghiÖp.Møc ®é cæ phÇn ho¸ ë tõng c«ng ty lµ tuú thuéc vµo ý ®å cña ChÝnh phñ muèn duy tr× ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é nµo trong viÖc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp . C¸c c«ng ty quèc doanh sau khi cæ phÇn ho¸ ,h×nh thµnh d¹ng c«ng ty cæ phÇn hçn hîp Nhµ n­íc –t­ nh©n ®· chuyÓn sang sö dông vµ huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c thay v× nhËn qua ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh­ tr­íc ®©y.§iÒu ®ã cho phÐp Nhµ n­íc gi¶m bít g¸nh nÆng tµi trî ng©n s¸ch nh­ng vÉn duy tr× ®­îc kh¶ n¨ng kiiÓm so¸t ho¹t ®éng cña chóng. 2.1.2.Cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thuéc khu vùc Ch©u ¸ Môc tiªu chÝnh cña cæ phÇn ho¸ lµ Nhµ n­íc rót khái c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng xÐt thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i n¾m gi÷ vµ duy tr× sù ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc mµ chuyÓn giao cho khu vùc t­ nh©n nh»m thùc hiÖn sù c¹nh tranh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶.Môc tiªu cæ phÇn hãa ë c¸c n­íc nµy lµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n trong n­íc, thÓ hiÖn næi bËt lµ ë c¸c n­íc Hµn Quèc, Singapore, §µiLoan, Malaysia, Th¸i Lan.§iÒu nµy cho phÐp cïng víi viÖc b¸n cæ phÇn cña Nhµ n­íc cho t­ nh©n th× viÖc më réng thÞ tr­êng vèn vµ huy ®éng vèn qua ®¨ng ký vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n còng ®· trë nªn phæ biÕn ,vµ do ®ã ,sè l­îng vµ c¸c lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn t¨ng lªn nhanh chãng ë c¸c n­íc nµy.Sè tiÒn thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh b¸n cæ phÇn cña Nhµ n­íc ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ ®­îc bï vµo kho¶n ng©n s¸ch dµnh ®Çu t­ cho c¸c c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ chiÕn l­îc mµ Nhµ nøoc thÊy cÇn cã sù tham gia vµ kiÓm so¸t. 2.1.3 Cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc §«ng ¢u thuéc c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y §èi víi c¸c n­íc nµy,viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc ®Æt trong mét ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ réng lín h¬n vµ do ®ã c¸c ch­¬ng tr×nh t­ nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng c¸ch khac nhau ë tõng n­íc .ViÖc t­ nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ hµng ngµn cöa hµng ,nhµ hµng vµ c¸c xÝ nghiÖp nhá cña Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng ®­îc diÔn ra nhanh h¬n ,Ýt vÊn ®Ò h¬n so v¬i viÖc thùc hiÖn ë c¸c c«ng ty lín.Tuy c¸c n­íc ®Òu ®Æt ra mét hÖ thèng ph¸p lý cÇn thiÕt cho viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ ®· v­ît qua nh÷ng ban ®Çu do viÖc chuyÓn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng do sè doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ cßn h¹n chÕ so víi dù kiÕn.Khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc chiÕm tû träng gÇn nh­ tuyÖt ®èi,nªn viÖc tiÕn hµnh t­ nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc nµy cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i. Nh×n chung ,c¸c tr­êng hîp cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc §«ng ¢u th­êng ®­îc diÔn ra b»ng sù ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ b¸n tiÕp hoÆc qua mét tæ chøc kiÓm to¸n trung gian . BiÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó cæ phÇn ho¸ c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá cña Nhµ n­íc la b¸n trùc tiÕp cho c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n cña xÝ nghiÖp ,hoÆc ®Êu thÇu cho thuª c¸c hîp ®ång hîp lý. 2.2. Kinh ngiÖm cæ phÇn ho¸ ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi - Ph©n lo¹i DNNN theo c¸c tiªu thøc g¾n liÒn víi cæ phÇn ho¸ lµ c«ng viÖc ph¶i lµm tr­íc.Sau khi ®· x¸c ®Þnh râ ,cÇn chia c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn cæ phÇn ho¸ thµnh c¸c nhãm nhá h¬n ®Ô dÔ x¸c ®Þnh lÞch tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh cô thÓ.Th«ng th­êng chia c¸c doanh nghiÖp lµm 3 nhãm: +) Nhãm cã kh¶ n¨ng cæ phÇn ho¸ ngay ®­îc,®ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ ,quy m« võa ph¶i. +) Nhãm cã kh¶ n¨ng phôc håi ,cÇn c¬ cÊu l¹i ,cÊp thªm vèn ®Çu t­ theo chiÒu s©u ,®æi míi c«ng nghÖ ,sau ®ã tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. +) Nhãm kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi ,lam ¨n thua lç ,c«ng nghÑ cò kÜ ,l¹c hËu, c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ ®­îc thanh lý. - §Ó chèng ®éc quyÒn t­ nh©n ,chèng hiÖn t­îng chuyÓn tµi s¶n Nhµ n­íc vµo tay mét sè Ýt ng­êi th«ng qua t­ nh©n ho¸ ,cÇn chó träng thùc hiÖn quy tr×nh "chµo b¸n c«ng khai" phèi hîp chÆt chÏ víi c«ng t¸c thanh tra gi¸m s¸t. - Chó träng x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh hËu cæ phÇn - T¸ch c¸c chøc n¨ng "phóc lîi x· héi"ra khái hÖ thèng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ång thêi t¹o lËp c¸c bé phËn cµn thiÕt cho s¶n xuÊt kinh doanh nh­ tiÕp thÞ ,khuyÕn m¹i ... - Xö lý døt ®iÓm c¸c kho¶n nî khi cæ phÇn ho¸ ,t¹o mÆt b»ng t­¬ng ®­¬ng vÒ tµi chÝnh cho doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tr­íc c¸c ®èi thñ c¹nh tr¹nh n­íc ngoµi. - Ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cæ phiÕu vµ ký kÕt hîp ®ång doanh nghiÖp - C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc chó träng ®¸ng kÓ nh»m t¹o ra c¸c c¬ héi míi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. ch­¬ng 2: thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ dnnn ë viÖt nam. 1.Thùc tr¹ng cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ë n­íc ta. ë n­íc ta thùc hiÖn m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ,lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lam môc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH.V× vËy khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t triÓn nhanh chãng víi tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ .§Õn ngµy 1-1-1990 c¶ n­íc cã 12.084 DNNN trong ®ã cã 1.695 doanh nghiÖp do trung ­¬ng qu¶n lý .Khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cã vèn trÞ gi¸ 10 tû USD chiÕm 85% tæng sè vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc ,kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n x· héi . Tû träng cña kinh tÕ nhµ n­íc trong tæng s¶n phÈm x· héi cña tõng ngµnh t­¬ng øng lµ : x©y dùng 76%, b­u chÝnh viÔn th«ng ,vËn t¶i ®­êng s¾t, hµng kh«ng chiÕm 100%,viÔn d­¬ng 98%,®­êng bé 80%.Trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp :dÇu khÝ ,®iÖn ,than ,khai th¸c quÆng ...kinh tÕ nhµ n­íc n¾m vai trß chñ yÕu.Trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu ,tÝn dông ng©n hµng ...hÇu hÕt lµ do kinh tÕ nhµ n­íc n¾m gi÷.Tuy nhiªn so víi khèi l­îng ®Çu t­ vµ kho¶n trî cÊp ngÇm qua tÝn dông ­u ®·i cña ng©n hµng vµ mét phÇn lín thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ c¸c lo¹i thuÕ gia thu kh¸c th× møc ®é ®ãng gãp trªn lµ ch­a t­¬ng xøng. Tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cao gÊp 1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét dång thu nhËp quèc d©n cao gÊp 2 lÇn kinh tÕ t­ nh©n Møc tiªu hao vËt chÊt cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cao gÊp 1,3 lÇn so víi møc trung b×nh trªn thÕ giíi .ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh .HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc rÊt thÊp .VÝ dô ,hÖ sè sinh lêi cña vèn l­u ®éng tÝnh chung chØ ®¹t 7%/n¨m.HiÖu qu¶ khai th¸c vèn ®Çu t­ cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc hÕt søc thÊp .Hµng n¨m nhµ n­íc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ®­îc tõ 34-35% tæng s¶n phÈm x· héi . Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín .Trong sè 12.084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç chiÕm h¬n 30%tæng sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc .C¸c ®¬n vÞ thua lç trªn cã gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh b»ng 38% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc .G©y nªn c¸c tæn thÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®­a ®Õn viÖc béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc triÒn miªn . Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª ,hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc míi chØ b¶o ®¶m ®­îc vèn l­u ®éng ,cån vèn cè ®Þnh th× míi chØ b¶o ®¶m ®­îc 50% so víi chØ sè l¹m ph¸t .Hai ngµnh chiÕm gi÷ vèn lín nhÊt lµ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp l¹i lµ hai ngµnh cã tû lÖ thÊt tho¸t vèn lín nhÊt ( 16,41%vµ 14,95%) VÊn ®Ò nî nÇn vßng vo mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cßn diÔn ra kh¸ nghiªm träng do t×nh tr¹ng qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ tµi chÝnh ®èi bíi doanh nghiÖp chËm ®­îc ®æi míi ,®ång thêi n¹n tham nhòng ,l·ng phÝ diÔn ra ë møc b¸o ®éng . Kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trªn ,hiÖn nay cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc coi lµ gi¶i ph¸p lín nh»m t¹o m«i tr­êng huy ®éng vèn dµi h¹n vµ l©u dµi cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t­ chiÒu s©u ,®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ t¹o søc bËt míi. 2. Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ cæ phÇn ho¸ - Quan ®iÓm thø nhÊt :ViÖc lùa chän ®Ó chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ph¶i ®­îc ®Æt trong ch­¬ng tr×nh tæng thÓ ®èi víi khu vùc kih tÕ nhµ n­íc vµ s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc . - Quan ®iÓm thø hai :ViÖc lùa chän c¸ doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ thuéc thÈm quyÒn vµ chøc n¨ng cña nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ ng­êi sì h÷u chø kh«ng phô thuéc vµo ý kiÕn gi¸m ®èc vµ tËp thÓ lao ®éng trong doanh nghiÖp - Quan ®iÓm thø ba :Dùa trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ,cÇn x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu chñ yÕu vµ cô thÓ ®èi víitõng doang nghiÖp ®­îc lùa chän cæ phÇn ho¸. - Quan ®iÓm thø t­ :Mäi tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Òu thuéc së h÷u cña nhµ n­íc ,trõ quü phóc lîi x· héi cña tËp thÓ lµ phÇn tiÒn l­¬ng kh«ng thÓ chia ®Î l¹i cho mäi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp cïng h­ëng . - Quan ®iÓm thø n¨m : ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó cæ phÇn ho¸ ph¶i chó ý ®Õn c¶ hai yÕu tè cÊu thµnh :gi¸ trÞ h÷u h×nh vµ gi¸ trÞ v« h×nh . - Quan ®iÓm thø s¸u: Ph­¬ng ph¸p b¸n cæ phiÕu ë nh÷ng doanh nghiÖp ®­îc chän cæ phÇn ho¸ cÇn ®­îc thùc hiÖn c«ng khai ,râ rµng ,thñ tôc ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu ®èi víi mäi ng­êi. - Quan ®iÓm thø b¶y: §Ó thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ thµnh c«ng ,nhµ n­íc kh«ng chØ chó ý ®Õn thu håi vèn mµ ph¶i biÕt chÊp nhËn mét kho¶n phÝ tæn nhÊt ®Þnh. - Quan ®iÓm thø t¸m: C¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc cæ phÇn ho¸ sÏ ho¹t ®éng trong khu«n khæ LuËt c«ng ty c¶ vÒ h×nh thøc qu¶n lý lÉn ho¹t ®éng tµi chÝnh. 3. Qóa tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam . 3.1 Giai ®o¹n I (Tr­íc nghÞ ®Þnh 28/CP) Trªn c¬ së sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¸ ®¨ng ký ,Chñ tÞch héi ®ång bé tr­ëng ®· ra quyÕt ®Þnh sè 203/CT ngµy 8-6-1992 chän 7 doanh nghiÖp nhµ n­íc do chÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ,®ã lµ : 1. Nhµ m¸y xµ phßng ViÖt nam 2. Nhµ m¸y diªm Thèng NhÊt 3. XN nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc Hµ Néi 4. XN chÕ biÕn gç l¹ng Long B×nh 5. C«ng ty vËt t­ tæng hîp H¶i H­ng 6. XN s¶n xuÊt bao b× 7. XN dÖt da may Legamex Sau 1 thêi gian lµm thö ,7 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu xin rót hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ .H¬n 30 doanh nghiÖp ®· xin thÝ ®iÓm thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ 3 doanh nghiÖp nhµ n­íc xin chuyÓn thµnh c«ng ty TNHH .Sau 4 n¨m thùc hiÖn cã 5 doanh nghiÖp chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ,®ã lµ: 1.C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn 2. C«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh 3. C«ng ty cæ phÇn GiÇy HiÖp An 4.C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An 5.C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc Sau nghÞ ®Þnh 28/CP ®­îc ban hµnh th× c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ ®­îc quan t©m h¬n ,c¸c ngµnh ,c¸c cÊp ®· triÓn khai mét sè viÖc sau : +) Cñng cè tæ chøc ,bæ sung thµnh viªn vµo ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ ,kiÖn toµn vµ thµnh lËp c¸c ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ ë ®Þa ph­¬ng . +) Mét sè bé ,®Þa ph­¬ng ®· tæ chøc héi nghÞ truyÒn ®¹t chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN cho ®éi ngò c¸n bé chñ chèt nh­ Bä N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ,Bé thuû s¶n ,Bé x©y dùng ... +) Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1997 chung ta míi cæ phÇn ho¸ ®­îc 18 doanh nghiÖp víi tæng sè vèn lµ 121387 triÖu ®ång. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc : - §èi víi doanh nghiÖp :Vèn b×nh qu©n t¨ng 45%/n¨m ,doanh thu t¨ng 56,9%/n¨m ,lîi nhuËn t¨ng 70,2%/n¨m ,lao ®éng t¨ng 40,8%/n¨m ,tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu 14,1% trªn vèn 74,6%. - §èi víi nhµ n­íc :TiÒn thuÕ c¸c c«ng ty cæ phÇn nép cao h¬n khi ch­a cæ phÇn ho¸. Nhµ n­íc thu ®­îc 37724 triÖu ®ång .vèn cæ phÇn nhµ n­íc t¨ng lªn. - §èi víi ng­êi lao ®éng vµ x· héi : thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng 1,5 -2 lÇn cã c«ng ty h¬n 2 lÇn ch­a kÓ c¸c nguån thu tõ lîi tøc cæ phÇn . 4. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ 4.1. Cæ phÇn ho¸ ®­îc triÓn khai ®óng ®Þnh h­íng ,tõng b­íc v÷ng ch¾c Tõ n¨m 1992 ®Õn nay trong ph¹m vi c¶ n­íc ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 2242 DNNN vµ bé phËn DNNN.Riªng c¸c n¨m 2001-2004 cæ phÇn ho¸ ®­îc 1654 doanh nghiÖp .Trong ®ã c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ,giao th«ng , x©y dùng chiÕm 65,5% ; thuéc c¸c ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vô chiÕm 28,7% ;thuéc c¸c ngµnh n«ng ,l©m ,ng­ nghiÖp chiÕm 5,8%.C¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c tØnh ,thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng chiÕm 65,7%,thuéc c¸c Bé, ngµnh trung ­¬ng chiÕm 25,8% ; thuéc c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 8,5% . Trong 2242 DNNN ®· ®­îc cæ phÇn ho¸ ,c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc d­íi 5 tû ®ång chiÕm 59,2%; c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc tõ 5 -10 tû ®ång chiÕm 22,3%; c¸c doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång chiÕm 18,5%.NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 9 ®· chñ tr­¬ng më réng quy m« vµ diÖn doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ nªn ®· triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp quy m« lín ,cã gi¸ trÞ doanh nghiÖp tíi hµng tû ®ång , vèn nhµ n­íc hµng tr¨m tû ®ång nh­ c«ng ty S÷a ViÖt nam ,nhµ m¸y thuû ®iÖn S«ng Hinh –VÜnh S¬n ,c«ng ty b¶o hiÓm Hå ChÝ Minh ... Vèn nhµ n­íc tÝnh chung ®èi víi toµn bé 2242 doanh nghiÖp ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i t¨ng 18,4% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch .Vèn ®iÒu lÖ cña toµn bé c¸c doanh nghiÖp ®¸ cæ phÇn ho¸ lµ 23203 tû ®ång . C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ theo quy ®Þnh ®Òu ®­îc ¸p dông .Trong ®ã, h×nh thøc b¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp kÕt hîp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu chiÕm 43,4%; h×nh thøc b¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp chiÕm 20% ; h×nh thøc b¸n toµn bé vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doang nghiÖp chiÕm 15,5% ;h×nh thøc gi÷ nguyªn vèn nhµ n­íc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu chiÕm 15,1%.Mét sè doanh nghiÖp trªn c¬ së ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn ngµnh nghÒ kinh doanh chÝnh ,lîi Ých cña nhµ n­íc ,doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng ,cã thÓ h¹ch to¸n ®éc lËp ®· t¸ch bé phËn doanh nghiÖp ra ®Ó cæ phÇn ho¸ . 4.2. C¸c môc tiªu cæ phÇn ho¸ ®Òu ®­îc thùc hiÖn §èi chiÕu víi nh÷ng môc tiªu nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ cæ phÇn ho¸ DNNN trong thêi gian qua nh­ sau: Cæ phÇn ho¸ ®· t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, bao gåm nhµ n­íc, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp , cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp , trong ®ã ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp trë thµnh ng­êi chñ thùc sù phÇn gãp vèn cña m×nh trong c«ng ty cæ phÇn . - §èi víi 2242 doanh nghiÖp ®¹t cæ phÇn ho¸ , tõ chç chØ cã mét chñ thùc së h÷u lµ nhµ n­íc ®· h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u .NÕu tÝnh b×nh qu©n kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ trong thêi gian qua th× chñ së h÷u nhµ n­íc n¾m gi÷ 46,5% ;ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 38,1%vµ cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ 15,4% vèn ®iÒu lÖ .Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi chiÕm 29,5% sè l­îng doanh nghiÖp ®· væ phÇn ho¸ .ë mét sè ®Þa ph­¬ng, bé ,ngµnh th× tû lÖ vèn do chñ s¬ h÷u nhµ n­íc còng kh¸c nhau nh­ :Thµnh phè Hå ChÝ Minh ,trong 182 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ ,nhµ n­íc n¾m gi÷ 27%,ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 55% Vµ cæ ®«ng ngoµi doang nghiÖp n¾m gi÷ 18% vèn ®iÒu lÖ. - Cæ phÇn ho¸ ®· trë thµnh gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt trong c¬ cÊu l¹i DNNN ®Ó cã c¬ cÊu thÝch hîp ,quy m« lín ,tËp trung vµo nh÷ng ngµnh then chèt cña nÒn kinh tÕ .Tõ chç DNNN rÊt ph©n t¸n ,dµn tr·i trong c¸c ngµnh ®· tËp trung h¬n vµo 39 ngµnh cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc ,trong ®ã cã nhiªu ngµnh mµ nhµ n­íc cÇn chi phèi ®Ó nhµ n­íc lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m«.Quy m« vèn cña DNNN còng ®­îc t¨ng lªn .N¨m 2004 sè DNNN cã vèn d­íi 5 tû ®ång cßn l¹i kho¶ng 40% vµ hÇu nh­ kh«ng cßn lo¹i d­íi 1 tû ®ång.Tµi chÝnh doanh nghiÖp ®­îc lµnh m¹nh ho¸ h¬n mét b­íc th«ng qua viÖc c¬ cÊu l¹i c¸c kho¶n nî .Lao ®éng cña DNNN ®­îc c¬ cÊu l¹i mét b­íc .TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2004 ®· cã 654 doanh nghiÖp ®­îc cÊp kinh phÝ gi¶i quyÕt cho 27674 lao ®éng d«i d­ víi sè tiÒn trî cÊp lµ 812,113 tû ®ång , b×nh qu©n mçi ng­êi ®­îc 30 triÖu ®ång ... Cæ phÇn ho¸ ®· huy ®éng thªm vèn cña x· héi ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ,thêi gian qua ®· huy ®éng ®­îc 12411 tû ®ång cña c¸c c¸ nh©n tæ chøc ngoµi x· héi vµo kinh doanh ,®Çu t­ ph¸t riÓn s¶n xuÊt .§ång thêi nhµ n­íc còng thu l¹i ®­îc kho¶ng 10169 tû ®ång ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c DNNN vµ sö dông vµo môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN . Cæ phÇn ho¸ t¹o c¬ së thóc ®Èy qu¸ tr×nh ra ®êi ,h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n . Qua gÇn 4 n¨m ho¹t ®éng ,®Õn nay ®· xã 25 c«ng ty niªm yÕt h×nh thµnh tõ cæ phÇn ho¸ DNNN - Cæ phÇn ho¸ mang l¹i cho doanh nghiÖp c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng ,cã hiÖu qu¶ , thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng .ChuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp ho¹t ®éng c¬ b¶n theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ,tù chñ ,tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tr­íc cæ ®«ng . - Cæ phÇn ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ vËt chÊt ®Ó ng­êi lao ®éng n©ng cao vai trß lµm chñ trong doanh nghiÖp .ChÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ cho phÐp ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong DNNN khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn trë thµnh cæ ®«ng . - Cæ phÇn ho¸ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp .Nh×n chung, tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n .Theo b¸o c¸o c¸c bé ngµnh ®Þa ph­¬ng vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña 850 doanh nghiÖp hoµn thµnh cæ phÇn ho¸ ®· ho¹t ®éng trªn mét n¨m cho thÊy :Vèn ®iÒu lÖ b×nh qu©n t¨ng 44%,doanh thu b×nh qu©n t¨ng 23,6%trong ®ã 71,4% sè doanh nghiÖp cã doanh thu t¨ng .Lîi nhuËn thùc hiÖn b×nh qu©n t¨ng 139,76% ,trªn 90% sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ®Òu ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i ,nép ng©n s¸ch b×nh qu©n t¨ng 24,9%.Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng b×nh qu©n t¨ng 12%.Sè lao ®éng kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ b×nh qu©n t¨ng 6,6%,cæ tøc b×nh qu©n ®¹t 17,11%. 4.3. Nh÷ng tån t¹i ,h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ thêi gian qua - Sè l­îng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tuy cã t¨ng nh­ng so víi yªu cÇu ®èi míi cßn h¹n chÕ ,tèc ®é cæ phÊn ho¸ chËm ,thêi gian thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ cßn qu¸ dµi . KÕt qu¶ chung so víi ®Ò ¸n do c¸c bé ngµnh ®Þa ph­¬ng ,tæng c«ng ty 91 tr×nh ®­îc thñ t­íng phª duyÖt míi ®¹t 79%. Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i 934 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ , cho thÊy thêi gian cæ phÇn ho¸ mét doanh nghiÖp tuy ®· ®­îc rót ng¾n tõ 512 ngµy n¨m 2001 xuèng cßn 437 ngµy n¨m 2004 vÉn cßn rÊt dµi .ChØ riªng tÝnh tõ khi thµnh lËp Ban ®æi míi doanh nghiÖp ®Õn khi x¸c ®Þnh xong gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®· mÊt 270 ngµy, trªn 50%thêi gian cæ phÇn ho¸ mét doanh nghiÖp . - ViÖc ®a d¹ng ho¸ së h÷u trong cæ phÇn ho¸ cßn h¹n chÕ .Vèn nhµ n­íc cßn chiÕm tû träng lín trong vèn ®iÒu lÖ ë doanh nghiÖp kh«ng thuéc diÖn cÇn gi÷ cæ phÇn chi phèi .ViÖc thu hót cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp míi ®¹t 15,4% v«n diÒu lÖ .NhiÒu doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ "khÐp kÝn trong néi bé " - Vèn nhµ n­íc trong c¸c DNNN cæ phÇn ho¸ cßn qu¸ nhá vµ viÖc huy ®éng vèn ch­a ®­îc nhiÒu .Tæng sè vèn nhµ n­íc theo sæ s¸ch cña toµn bé c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ chØ míi b»ng 8,2% tæng sè vèn nhµ n­íc cã trong c¸c DNNN. Sè bèn huy ®éng ngoµi x· héi míi chØ cã 53,5% vèn ®iÒu lÖ . - §iÓm h¹n chÕ næi bËt trong qu¶n lý lµ ë nhiÒu c«ng ty cæ phÇn ch­a cã sù ®æi míi ,chuyÓn biÕn thùc sù ,ph­¬ng ph¸p qu¶n lý ,lÒ lèi lµm viÖc ,t­ duy qu¶n lý vÉn tiÕp tôc duy tr× nh­ cßn ë DNNN. - Mét sè c«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m thÊp so víi tr­íc cæ phÇn ho¸ .Do ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh ,lÜnh vùc ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn khã kh¨n ,c«ng nghÖ l¹c hËu ,s¶n phÈm thiÕu søc c¹nh tranh ,chi ph¸i kinh doanh cao h¬n møc trung b×nh 28,6% sè doanh nghiÖp cã doanh thu gi¶m . ch­¬ng 3 : nh÷ng gi¶i ph¸p thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ 1. NhiÖm vô cña cæ phÇn ho¸ trong thêi gian tíi ë ViÖt Nam - TiÕp tôc ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN ,ph¶i coi ®©y lµ h­íng duy nhÊt, lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n chñ yÕu , lµ nhiªm vô träng t©m ®Ó c¬ cÊu l¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. - Më réng diÖn DNNN cæ phÇn ho¸ ,kÓ c¶ c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc .Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi ë c¶ tæng c«ng ty , c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh ,lÜnh vùc b¶o ®¶m ®iÒu tiÕt vÜ m« vµ c©n ®èi nÒn kinh tÕ . - So¸t xÐt ®Ó ®­a ra niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh÷ng c«ng ty cã ®ñ ®iÒu kiÖn . §©y lµ mét nhiÖm vô nÆng nÒ v× tíi ®©y nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ co quy m« lín , nhiÒu doanh nghiÖp ®ang thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ lín , nhiÒu vÊn ®Ò tµi chÝnh cÇn xö lý ë tÇm liªn ngµnh ,®ßi hái sù næ lùc cña c¸c ngµnh ,c¸c cÊp tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp . 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n §Ó hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô cæ phÇn ho¸ nãi trªn ,cÇn thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y : 2.1. N©ng cao h¬n n÷a nhËn thøc cña c¸n bé ,®¶ng viªn vÒ sù cÇn thiÕt cæ phÇn ho¸ DNNN vµ vai trß quyÕt ®Þnh cña chñ së h÷u . TiÕp tôc qu¸n triÖt s©u s¾c NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng vµ NghÞ quyÕt TW 3 vµ 9 ®Ó t¹o ®­îc sù nhÊt trÝ cao trong c¸c ngµnh ,c¸c cÊp , trong c¸n bé ®¶ng viªn vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Kiªn quyÕt s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi hÖ thèng DNNN cã c¬ cÊu hîp lý , tËp trung vµo nh÷ng ngµnh ,lÜnh vùc then chèt ,cè quy m« lín ,c«ng nghÖ tiªn tiÕn . Cæ phÇn ho¸ ph¶i ®­