Tiểu luận Thực trạng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam

. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chØ cã 23,8% doanh nghiÖp cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, 13,7% doanh nghiÖp cã triÓn väng xuÊt khÈu vµ 62,5% doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. ViÖc Trung Quèc, §µi Loan gia nhËp WTO, viÖc 6 n­íc thµnh viªn ASEAN cò thùc hiÖn AFTA tõ 1/1/2002 vµ gÇn ®©y NhËt B¶n kÝ tho¶ thuËn víi Singapo vÒ thµnh lËp khu vùc tù do th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, còng nh­ kÕ ho¹ch thµnh lËp khu vùc tù do th­¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN vµo 2010 sÏ t¹o ra 1 sè tuËn lîi, song sÏ lµm t¨ng c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta vÒ th­¬ng m¹i, ®Çu t­. 4.1.3. M«i tr­êng kinh doanh ®Çu t­ ë ViÖt Nam mÆc dï ®ang ®­îc c¶i tiÕn song nh×n chung cßn ch­a thuËn lîi, cßn nhiÒu khã kh¨n: khu«n khæ ph¸p lý ch­a ®¶m b¶o cho c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sù ®éc quyÒn trong mét sè lÜnh vùc cña mét sè tæng c«ng ti nhµ n­íc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng cßn yÕu kÐm, sù thiÕu minh b¹ch vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, chÕ ®é th­¬ng m¹i cßn nÆng vÒ b¶o hé, thñ tôc hµnh chÝnh cßn r­êm rµ, ch­a th«ng tho¸ng. C¸c thÓ chÕ thÞ tr­êng nh­ thÞ tr­êng vèn, søc lao ®éng, thÞ tr­êng c«ng nghÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n...cßn s¬ khai, ch­a h×nh thµnh ®ång bé. 4.1.4. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam dåi dao nh­ng tay nghÒ kÐm, lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ cã xu h­íng ®ang mÊt dÇn: Tr­íc m¾t, do gi¸ nh©n c«ng cßn rÎ vµ ®ang cã thÞ tr­êng réng lín nªn ngµnh may mÆc vµ giÇy da lµ hai ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao nhÊt trong nhãm n¨m s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tuy nhiªn lîi thÕ vÒ nh©n c«ng rÎ ®ang mÊt dÇn vµ gi¸ nh©n c«ng c¸c ngµnh nµy hiÖn ®ang cao h¬n mét sè n­íc trong khu vùc. H¬n thÕ n÷a, ®Ó ®µo t¹o nghÒ, n©ng cao kÜ n¨ng, tr×nh ®é tay nghÒ cÇn ph¶i chi phÝ ®Çu t­ lín, ®iÒu nµy sÏ lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng lªn, ¶nh h­ëng ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. Nh­ vËy nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm, søc c¹nh tranh thÊp. 4.2. Nh÷ng nguy c¬ cña ViÖt Nam khi tham gia kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc: 4.2.1. NÕu nh­ nh÷ng ­u ®·i vÒ hµng rµo thuÕ quan vµ xo¸ bá phÝ thuÕ quan t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n­íc ta më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ra c¸c n­íc th× nã còng g©y ra nh÷ng th¸ch thøc kh¸ nghiªm träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam: Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, n­íc ta ph¶i gi¶m dÇn thuÕ quan vµ gì bá hµng rµo phi thuÕ quan, th× hµng ho¸ n­íc ngoµi sÏ µo ¹t ®æ vµo n­íc ta, chÌn Ðp nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc, kÐo thoe hÖ qu¶ xÊu vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. Bëi hµng ho¸ ViÖt Nam do kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cßn kÐm nªn chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh l¹i cao. Trong khi ®ã, n­íc ngoµi víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tay nghÒ lao ®éng v÷ng vµng, tr×nh ®é qu¶n lý cao, vèn lín nªn s¶n phÈm lµm ra mÉu m· ®Ñp, chÊt l­îng tèt l¹i kh«ng ph¶i nép thuÕ khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ViÖt Nam nªn gi¸ thµnh phï hîp. Søc c¹nh tranh bÊp bªnh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®­îc thÓ hiÖn râ. VÝ dô ®­êng cña ta xuÊt x­ëng n¨m 1999 lµ 340 – 400 USD/tÊn nh­ng gi¸ nhËp khÈu chØ cã 260 – 300 USD/tÊn (gi¸ nhËp khÈu rÎ h¬n gi¸ xuÊt x­ëng 20 – 30%), gi¸ s¨t thÐp trong n­íc s¶n xuÊt b×nh qu©n 300 USD/tÊn nh­ng nhËp khÈu chØ 285 USD/tÊn, gi¸ xi m¨ng ViÖt Nam lµ 840 ngµn ®ång/tÊn trong khi nhËp khÈu chØ cã 630 ngµn ®ång/tÊn. Víi vÊn ®Ò trªn, nhiÒu doanh nghiÖp trung b×nh vµ yÕu kÐm th­êng ®ßi hái nhµ n­íc thi hµnh chÝnh s¸ch cµng l©u cµng tèt. Tuy nhiªn nÕu ®øng tõ gãc ®é lîi Ých toµn côc vµ l©u dµi cña quèc gia mµ xem xÐt th× nhµ n­íc kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn ®¸p øng ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. Bëi ViÖt Nam cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Khi ®· tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi. H¬n n÷a, viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch lu«n lµ con dao hai l­ìi. Mét chÝnh s¸ch b¶o hé cã chän läc cã ®iÒu kiÖn cã thêi h¹n thÝch hîp th× sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc khÈn tr­¬ng ®æi míi, tÝch cùc v­¬n lªn ®Ó cã søc c¹nh tranh m¹nh h¬n. Tr¸i l¹i, mét chÝnh s¸ch b¶o hé qu¸ møc th× rÊt cã thÓ trë thµnh gËy «ng ®Ëp l­ng «ng g©y thiÖt h¹i c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Ch¼ng h¹n nh­ viÖc h¹n chÕ ®Þnh l­îng nhËp khÈu xi m¨ng n¨m 1999, lµm cho gi¸ xi m¨ng th«ng dông cao h¬n gi¸ xi m¨ng nhËp khÈu ch­a cã thuÕ lµ 50%. Do ®ã n¨m 1999, toµn bé x· héi ph¶i tr¶ thªm 220 triÖu USD ®Ó b¶o hé ngµnh xi m¨ng, trong ®ã gÇn 1/2 sè tiÒn vµo tói c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th­¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t­ c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n­íc kh¸c. Nh­ng hiÖn t¹i chóng ta vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ (nhÊt lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi) so víi c¸c n­íc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ mµ ta sÏ vµ ®· tham gia. Ch¼ng h¹n so v¬i AFTA, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ta ch­a b»ng 1/3 cña Indonexia, 1/100 cña Singapo...§©y lµ mét th¸ch thøc, bÊt lîi lín ®ßi hái ta ph¶i cã nç lùc vµ quyÕt t©m cao. §· vËy, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ta míi chØ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng s¬ chÕ nh­: dÇu th«, g¹o, cµ phª...cßn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn nhÊt lµ s¶n phÈm chÊt l­îng cao cßn Ýt, søc c¹nh tranh yÕu. Trong khi ®ã gi¸ mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng xÊu, bÊt lîi cho n­íc xuÊt khÈu. 4.2.2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn ®éc lËp tù chñ cña mét quèc gia: Kh«ng it ý kiÕn cho r»ng: n­íc ta hiÖn nay víi xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ qu¸ thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, thÞ tr­êng ph¸t triÓn ch­a ®ång bé, mét bé phËn ®¸ng kÓ cña nÒn kinh tÕ ch­a tho¸t khái lèi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. Trong khi ®ã c¸c n­íc ®i tr­íc, nhÊt lµ c¸c c­êng quèc t­ b¶n ph¸t triÓn cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ nhiÒu mÆt. Do ®ã nÕu chóng ta më réng quan hÖ víi c¸c n­íc ®ã th× n­íc ta khã tr¸nh khái sÏ bÞ lÖ thuéc vÒ kinh tÕ, vµ tõ chç lÖ thuéc vÒ mÆt kinh tÕ cã thÓ ®i ®Õn kh«ng gi÷ v÷ng ®­îc quyÒn ®éc lËp tù chñ. §éc lËp tù chñ vÒ thùc chÊt lµ mçi n­íc cÇn cã sù tù lùa chän cßn ®­êng vµ m« h×nh ph¸t triÓn cña m×nh, tù quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi, tù ®Ò ra môc tiªu chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch trong tõng thêi k× vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn môc tiªu ®ã. Nh­ng ®éc lËp tù chñ kh«ng cã nghÜa lµ ®ãng cöa víi thÕ giíi. NÕu ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ng­îc xu thÕ chung cña thêi ®¹i, ®Èy ®Êt n­íc vµo t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn. Khi t×nh tr¹ng chËm ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ kh«ng ®­îc sím kh¾c phôc th× sÏ lµm xãi mßn lßng tin cña nh©n d©n, lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi nan gi¶i, t¹o ra nguy c¬ t­ bªn trong ®èi víi trËt tù an toµn x· héi. Tr¸i l¹i, më réng hîp t¸c kinh tÕ hai bªn cïng cã lîi, n­íc ta víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®an xen lîi Ých víi nhau, chóng ta sÏ cã thªm thÕ lùc ®Ó cñng cè ®éc lËp tù chñ cña ®Êt n­íc. “ Quèc gia nµo muèn ®éc lËp vµ giµu m¹nh th× ph¶i bu«n b¸n víi nhiÒu n­íc, cßn quèc gia nµo chØ bu«n b¸n víi mét n­íc th«i th× khã tr¸nh khái bÞ phô thuéc vµo n­íc duy nhÊt Êy “ (Jose Marti) 4.2.3 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ¶nh h­ëng tíi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc: Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tiÕn tr×nh héi nhËp víi quèc tÕ th«ng qua “ siªu lé “ th«ng tin víi m¹ng internet, mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ch­a tõng cã ®Ó c¸c d©n téc, céng ®ång ë mäi n¬i cã thÓ nhanh chãng trao ®æi víi nhau vÒ hµng ho¸, dÞch vô, kiÕn thøc...Qua ®ã gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, më mang sù hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸ cña nhau. MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh trªn còng lµm n¶y sinh mèi nguy c¬ ghª gím vÒ sù ®ång ho¸ c¸c hÖ thèng gi¸ trÞ vµ tiªu chuÈn, ®e do¹, lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nÒn v¨n ho¸, nh©n tè hÕt søc quan träng ®èi víi sù tån t¹i cña nh©n lo¹i. Nguy c¬ nãi trªn l¹i cµng t¨ng gÊp béi khi mét siªu c­êng nµo ®ã tù xem gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña m×nh lµ ­u viÖt, tõ ®ã n¶y sinh th¸i ®é ng¹o m¹n vµ ý ®å ¸p ®Æt c¸c gi¸ trÞ cña m×nh cho c¸c d©n téc kh¸c b»ng mét chÝnh s¸ch cã thÓ gäi lµ x©m l­îc v¨n ho¸ víi nhiÒu biÖn ph¸p tr¾ng trîn tinh vi. Tr­íc t×nh h×nh ®ã chóng ta kh«ng thÓ lui vÒ chÝnh s¸ch ®ãng cöa, kh­íc tõ giao l­u, trao ®æi, ®èi tho¹i víi bªn ngoµi. Ng­îc l¹i, chóng ta, víi b¶n lÜnh vèn cã cña d©n téc: “ hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan “, tiÕp thu nh÷ng yÕu tè nh©n b¶n, hîp lÝ, khoa häc tiÕn bé cña v¨n ho¸ c¸c n­íc ®Ó lµm giµu b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. §©y sÏ lµ nh©n tè kh¬i dËy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn míi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn chóng ta còng tØnh t¸o ph¶n ®èi nh÷ng v¨n ho¸ ngo¹i lai kh«ng ph©n biÖt tèt hay xÊu dÉn ®Õn mÊt gèc, lai c¨ng vÒ v¨n ho¸ g©y hËu qu¶ xÊu vÒ t­ t­ëng ®¹o ®øc cña c¸c tÇng líp d©n c­. Nh­ vËy chØ cã trªn c¬ së gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ ­u tó cña v¨n ho¸ d©n téc ®i ®«i víi tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i th× v¨n ho¸ ViÖt Nam ngµy nay míi cã thÓ ®ãng ®­îc vai trß võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc vµ sÏ ®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. 5. §iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ : 5.1 Lîi thÕ c¬ b¶n cña n­íc ta khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ : VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi B¶n chÊt kinh tÕ cña vÞ trÝ ®Þa lý lµ ®Þa t« chªnh lÖch. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi sÏ cho phÐp thu ®­îc ®Þa t« chªnh lÖch cao vµ ng­îc l¹i, vÞ trÝ ®Þa lý kh«ng thuËn lîi chØ ®em l¹i ®Þa t« chªnh lÖch thÊp. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi lµ lîi thÕ “ so s¸nh “ – lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. N­íc ta cã mét vÞ trÝ ®Þa lý rÊt thuËn lîi ®ã lµ: ViÖt Nam n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa §«ng Nam ¸, lµ n¬i gÆp gì cña nh÷ng luång giã xuÊt ph¸t tõ c¸c trung t©m lín bao quanh t¹o nªn tù nhiªn ViÖt Nam phong phó vµ ®a d¹ng. §iÒu nµy cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¬ c©u, quy m« vµ h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. ViÖt Nam n»m ë r×a ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D­¬ng, trë thµnh mét ®Çu mèi giao th«ng quan träng tõ Ên §é D­¬ng tíi Th¸i B×nh D­¬ng. VÞ trÝ nµy cho phÐp n­íc ta cã thÓ dÔ dµng ph¸t triÓn c¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i, v¨n ho¸, khoa häc kÜ thuËt víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖt Nam n»m trong khu vùc ®ang diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng nhÊt thÕ giíi. §iÒu nµy t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, chñ ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn giao l­u víi nh÷ng thÞ tr­êng s«i ®éng, häc hái ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c “ con rång Ch©u ¸ “. Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó ®a d¹ng: ViÖt Nam cã nhiÒu lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín nh­ng ch­a ®­îc khai th¸c hoÆc khai th¸c ë møc ®é thÊp, sö dông ch­a hîp lý. §©y lµ nguån lùc bªn trong ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi lµ ®èi t­îng ®Çu t­ cña T­ B¶n n­íc ngoµi. Tµi nguyªn nh©n v¨n phong phó: bao gåm lùc l­îng lao ®éng dåi dµo vµ nh÷ng hÖ thèng gi¸ trÞ do con ng­êi t¹o ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña d©n téc. §©y lµ ®èi t­îng ®Çu t­ ph¸t triÓn rÊt quan träng cña T­ B¶n n­íc ngoµi Nh÷ng lîi thÕ trªn ®· gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam tiÕn vµo thÕ giíi. 5.2. NhiÖm vô cÇn ph¶i thùc hiÖn khi tham gia héi nhËp: Trong nghÞ quyÕt, bé ChÝnh TrÞ ®· nªu 9 nhiÖm vô cô thÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch réng r·i ®Ó ®¹t ®­îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng th«ng nhÊt trong c¸c tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, doanh nghiÖp vµ nh©n d©n. X©y dùng chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp víi mét lé tr×nh cô thÓ. Chñ ®éng vµ khÈn tr­¬ng sö dông c¬ cÊu kinh tÕ. TÝch cùc t¹o lËp ®ång bé c¬ chÕ qu¶n lý nªn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, tinh th«ng nghiÖp vô. KÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®èi ngo¹i víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. G¾n kÕt chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÖm vô cñng cè quèc phßng an ninh. TÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). KiÖn toµn uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam: 1. Quan ®iÓm, môc tiªu cña ®¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 1.1. Quan ®iÓm: NhËn thøc ®­îc xu thÕ vµ yªu cÇu chung vÒ toµn cÇu ho¸ cña thêi ®¹i, ®¹i héi VI cña §¶ng (12/1996) trong khi ký quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN; th× còng ®ång thêi chñ tr­¬ng: ViÖt Nam ph¶i tham gia ngµy cµng réng r·i vµo sù ph©n c«ng lao ®«ng quèc tÕ, tÝch cùc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ vµ khoa häc kÜ thuËt víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ t­ nh©n n­íc ngoµi trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Trong nghÞ quyÕt 07, Bé ChÝnh TrÞ ®· nªu ra quan ®iÓm chØ ®¹o vÒ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i ®¹i héi §¶ng IX: Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c kinh tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp toµn d©n, qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh; võa ®Ò phßng t­ t­ëng thô ®éng võa ph¶i chèng t­ t­ëng ®¬n gi¶n, n«n nãng... §Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. 1.2. Bé ChÝnh TrÞnh: “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ tr­êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN; thùc hiÖn d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh, tr­íc m¾t lµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhiÖm vô ®­a ra trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2001 – 2010 vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005.” 2. Nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu theo nh÷ng quan ®iÓm trªn, chÝnh phñ ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch nh»mm thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp. Nhµ n­íc ban hµnh hÖ thèng luËt ®ång bé bao gåm: luËt ®Çu t­, luËt lao ®éng, luËt th­¬ng m¹i, luËt ng©n hµng, luËt h¶i quan, luËt b­u chÝnh viÔn th«ng, luËt x©y dùng, luËt khoa häc c«ng nghÖ, luËt tµi nguyªn...Söa ®æi vµ bæ sung ph¸p luËt vµ ph¸p lÖnh hiÖn hµnh vÒ thuÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam...C¶i tiÕn viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt... §èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch: Nhµ n­íc ban hµnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ®Çu t­...®Ó kÝch thÝch më réng thÞ tr­êng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp...t¹o ®iÒu kiÖn cho n­íc ta héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam: 3.1. Con ®­êng héi nhËp: Theo quan ®iÓm cña ®¶ng, ViÖt Nam tiÕn hµnh héi nhËp tõng b­íc, dÇn dÇn më cöa thÞ tr­êng víi lé tr×nh hîp lý. Mét lé tr×nh “ qu¸ nãng “ vÒ møc ®é %, thêi h¹n më cña thÞ tr­êng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ sÏ dÉn tíi thua thiÖt, ®æ vì hµng lo¹t doanh nghiÖp, v­ît khái tÇm kiÓm so¸t cña nhµ n­íc, kÐo theo nhiÒu hËu qu¶ khã l­êng. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ lé tr×nh cµng dµi cµng tèt, bëi kÐo dµi qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ ®i liÒn víi duy tr× qu¸ l©u chÝnh s¸ch b¶o hé bao cÊp cña nhµ n­íc, g©y t©m lý tr× trÖ, û l¹i, kh«ng dèc søc c¶i tiÕn qu¶n lý c«ng nghÖ, kÐo dµi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶, yÕu søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. X¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp lµ rÊt quan träng. §©y kh«ng chØ lµ x¸c ®Þnh thêi gian më cöa thÞ tr­êng trong n­íc mµ cßn lµ x¸c ®Þnh môc tiªu nÒn kinh tÕ n­íc ta: ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, chiÕm lÜnh thÞ phÇn ngµy cµng lín trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ, th©m nhËp ngµy cµng nhiÒu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc c¶ vÒ hµng ho¸ vµ ®Çu t­ dÞch vô. Th¸ng 12/1987, Quèc héi n­íc ta th«ng qua luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· më c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó nèi l¹i c¸c quan hÖ víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ ng©n hµng tµi chÝnh thÕ giíi, ®Õn th¸ng 10/1993 ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tÝn dông víi hai tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ lín nhÊt thÕ giíi. Th¸ng 7/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN vµ tõ ngµy 1/1/1996 b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, tøc AFTA. Cïng th¸ng 7/1995 c«ng nghÖ ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c víi c«ng ®ång Ch©u ¢u (EU). §ång thêi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi MÜ. Kho¶ng th¸ng 3/1996, ViÖt Nam tham gia víi t­ c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸ - ¢u (ASEAM). Th¸ng 11/1998, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Th¸ng 7/2000, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®­îc kÝ kÕt. Tr­íc ®ã tõ cuèi n¨m 1994, nhµ n­íc ta ®· göi ®¬n xin gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®­îc kÕt n¹p vµo tæ chøc nµy. 3.1.1. ViÖt Nam gia nhËp ASEAN – HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸: 3.1.1.1.Qu¸ tr×nh gia nhËp: Ngµy 25/7/1995 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Ngµy 15/12/1995 ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia thùc hiÖn AFTA b»ng viÖc kÝ nghÞ ®Þnh th­ tham gia hiÖp ®Þnh CEPT ®Ó thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn hiÖp ®Þnh CEPT tõ ngµy1/1/1996 vµ sÏ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2006. T¹i thêi ®iÓm gia nhËp, ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh víi c¸c n­íc ASEAN bèn danh môc hµng ho¸ theo quy ®Þnh cña CEPT: danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay, danh môc n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµ chÕ biÕn nh¹y c¶m cao. Nh÷ng mÆt hµng ®­a vµo thùc hiÖn CEPT lµ nh÷ng mÆt hµng cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ta hoÆc nh÷ng mÆt hµng ch­a cã trao ®æi bu«n b¸n g× víi ASEAN. 3.1.1.2. Nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng bÊt cËp ®èi víi n­íc ta khi gia nhËp ASEAN/AFTA/CEPT: Nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc trong mèi liªn hÖ víi viÖc thùc hiÖn CEPT cho thÊy sù bÊt lîi cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nÕu ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong n­íc cßn thÊp do sù l¹c hËu trong c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc...C¬ chÕ KHH tËp trung trong thêi gian dµi tr­íc ®©y ®· t¹o cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cã thãi quen û l¹i vµo chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, Ýt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thÞ tr­êng tiªu thô vµ vÊn ®Ò hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®Þnh h­íng cô thÓ vÒ biÖn ph¸p ®iÒu chØnh s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng më cöa kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã ®Þnh h­íng xuÊt khÈu mét c¸ch kh¶ thi, kÕ ho¹ch xuÊt khÈu th× chØ lµ nh÷ng chØ tiªu xuÊt khÈu dùa trªn kÕ ho¹ch vÒ s¶n l­îng so s¸nh víi dù kiÕn vÒ kÕ ho¹ch tiªu dïng trong n­íc mµ kh«ng cã nh÷ng ph©n tÝch so s¸nh cô thÓ dùa trªn tiªu chÝ vÒ gi¸ thµnh, chÊt l­îng, kh¶ n¨ng tiªu thô. Tuy nhiªn còng cã mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc thËt sù cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh, mét sè doanh nghiÖp phÇn nµo n¾m ®­îc mét sè thay ®æi trong m«i tr­êng kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, kÞp thêi ®Çu t­ c«ng nghÖ míi. §èi víi c¸c ngµnh nµy nÕu ®­îc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p, ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ thÝch hîp th× sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Víi thùc tr¹ng ph¸t triÓn hiÖn nay cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc, ph­¬ng ¸n thÝch hîp nhÊt ®Ó thùc hiÖn AFTA/CEPT cÇn ®­îc lùa chän ®èi víi ViÖt Nam lµ ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn AFTA trong khu«n khæ c¸c quy ®Þnh cña CEPT, ®ång thêi ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu phï hîp víi c¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi cña ViÖt Nam trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c n­íc ASEAN; tËp trung ph¸t triÓn nhanh nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ ss. Tuy nhiªn vÉn tiÕp tôc duy tr× b¶o hé cã thêi h¹n hoÆc theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau cho phÇn lín c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh tr­íc khi më cöa thÞ tr­êng trong n­íc theo CEPT, chØ h¹n chÕ s¶n xuÊt víi mét sè Ýt c¸c ngµnh mµ ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §iÒu thuËn lîi lµ hµng xuÊt khÈu cña ta khi nhËp vµo c¸c n­íc ASEAN sÏ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i nh­ng ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò cã nh÷ng th¸ch thøc riªng cña nã. Bëi khi ta ®­îc h­ëng ­u ®·i th× còng ph¶i dµnh ­u ®·i vÒ thuÕ suÊt cho b¹n. Khi ®ã nÕu hµng ho¸ cña ta chÊt l­îng kh«ng b»ng b¹n, gi¸ cao h¬n th× c¸c doanh nghiÖp cña ta rÊt dÔ mÊt ®i thÞ tr­êng trong n­íc. Ch¼ng h¹n nh­ mÆt hµng g¹o, mÆc dï ta lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o thø hai trªn thÕ giíi chØ sau Th¸i Lan. Khi ®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i, kÓ c¶ sau khi ®· nép thuÕ nhËp khÈu, nÕu gi¸ thµnh b¸n lÎ cña g¹o Th¸i Lan vÉn thÊp h¬n gi¸ thµnh b¸n lÎ cña ta (mµ g¹o Th¸i Lan ph¶i ngon h¬n g¹o ta), th× ng­êi tiªu dïng víi møc sèng ngµy cµng t¨ng nh­ hiÖn nay chän mua g¹o Th¸i Lan ®Ó ¨n. Vµ g¹o cña ta lóc ®ã chØ cßn lµ thÞ phÇn cña nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp hoÆc ®Ó xuÊt khÈu. 3.1.2. ViÖt Nam héi nhËp vµo APEC – DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng: Ngµy 15/6/1996 ViÖt Nam ®· lµm ®¬n xin gia nhËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ 11/1998 ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy, mét tæ chøc hiÖn gåm cã 21 thµnh viªn, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi (tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng). Môc tiªu cña APEC còng lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh thóc ®Èy më cöa s¶n xuÊt thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i ®Çu t­ hîp t¸c kinh tÕ kÜ thuËt theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, tù nguyÖn c«nh khai vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh viªn còng nh­ c¸c ®èi t¸c kh«ng lµ thµnh viªn. C¸c cam kÕt mang tÝnh tù nguyÖn nh­ng viÖc thùc hiÖn lµ b¾t buéc, do tuyªn bè ë cÊp cao vµ hµng n¨m ®­îc ®­a ra kiÓm ®iÓm. C¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ tuy ®­îc quan t©m nh­ng th­êng ®­îc bµn mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc. 3.1.3. ViÖt Nam vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU): Trªn lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thuéc Liªn minh Ch©u ¢u (EU) ®· cã mèi quan hÖ kh¸ l©u song chóng ®­îc ph¸t triÓn vµ më réng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sau khi ViÖt Nam vµ EU chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao 2/1990, quan hÖ bu«n b¸n hai chiÒu ViÖt Nam – EU cã b­íc ph¸t triÓn kh¶ quan, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gia t¨ng. N¨m 1993, EU t¨ng gÊp 10 lÇn QUOTA nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam so víi n¨m 1992. TrÞ gi¸ kim ng¹ch 2 chiÒu gi÷a ViÖt Nam – EU ®· ®¹t 1 tØ USD Ngµy 31/5/1995 ViÖt Nam vµ EU ®· kÝ hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU. Ngµy 17/7/1995, hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU ®· ®­îc kÝ chÝnh thøc ë Brucxen. Khi tham gia kÝ kÕt hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i: HiÖp ®Þnh cho ViÖt Nam h­ëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MNF), ®Æc biÖt lµ quy chÕ ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) th­êng ®­îc dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu nµy cã ý nghÜa thùc tÕ lín, v× trong khi ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam vÉn ®­îc h­ëng c¸c quy chÕ ­u ®·i nµy. Sau ®ã, hiÖp ®Þnh ®­a ra mét sè biÖn ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi bu«n b¸n, th­¬ng thuyÕt víi tæ chøc mËu dÞch thÕ giíi. C¶i thiÖn m«i tr­êng kÜ thuËt ViÖt Nam th«ng qua viÖc t¹o thuËn lîi cho ViÖt Nam tiÕp cËn c«ng nghÖ EU. Liªn minh Ch©u ¢u ®ang chuÈn bÞ më mét trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i cña EU t¹i ViÖt Nam. C¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc Ch©u ¢u ®· vµ ®ang cã nhiÒu dù ¸n hîp t¸c víi phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam lËp c¸c trung t©m ®µo t¹o nhµ doanh nghiÖp cho ViÖt Nam, tæ chøc héi chî, triÓn l·m Ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam, t­ vÊn kinh doanh, tho¶ thuËn hîp t¸c, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Cuèi n¨m 1995, phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· kÝ 32 b¶n tho¶ thuËn víi c¸c tæ chøc h÷u quan ë n­íc ngoµi nh»m hîp t¸c, ®Èy m¹nh, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, trong ®ã cã 8 b¶n tho¶ thuËn ®­îc kÝ víi c¸c tæ chøc EU. HiÖn t¹i phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang x©y dùng trung t©m th«ng tin d÷ liÖu, hîp t¸c víi hiÖp héi th­¬ng m¹i n­íc ngoµi míi thµnh lËp t¹i ViÖt Nam. Ngµy 15/12/1992 hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®Õn 1/1/1993 b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. Theo hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu sang EU 151 chñng lo¹i mÆt hµng, tæng sè h¹n ng¹ch theo hiÖp ®Þnh lµ 21298 tÊn víi kim ng¹ch kho¶ng 450 triÖu USD. HiÖp ®Þnh hµng dÖt may ViÖt Nam – EU ®· t¹o cho ViÖt Nam nhiÒu kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang EU h¬n. Trong 3 n¨m qua, kim ng¹ch hµng dÖt may xuÊt vµo EU ®· t¨ng tõ 130 triÖu USD n¨m 1992 lªn 249 triÖu USD n¨m 1993, 285 triÖu USD n¨m 1994 vµ tõ 340 – 350 triÖu USD n¨m 1995. Ngµy 1/8/1995 ViÖt Nam vµ EU ®· kÝ rtao ®æi th­ ®iÒu chØnh hiÖp ®Þnh, t¨ng h¹n ng¹ch vµ biªn b¶n tho¶ thuËn vÒ më réng thÞ tr­êng hµng dÖt may. Nh­ vËy, tõ khi ViÖt Nam kÝ hiÖp ®Þnh dÖt may ViÖt Nam – EU, ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ do ®o ViÖt Nam vÉn ph¶i chÞu nh÷ng h¹n ng¹ch thuÕ quan phi ­u ®·i cña EU. ®©y lµ nh÷ng trë ng¹i lín ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU tõ thêi ®iÓm ®ã ®Õn cuèi n¨m 1995 sau khi hiÖp ®Þnh khung hîp t¸c ViÖt Nam – EU ®­îc kÝ kÕt. 3.1.4. Qu¸ tr×nh héi nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO): Th¸ng 12/1994, ViÖt Nam ®· göi ®¬n xin gia nhËp hiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT), tiÒn th©n cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). N¨m 1995 ViÖt Nam chÝnh thøc ®Ò nghÞ gia nhËp WTO. WTO lµ tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ mang tÝnh chÊt toµn cÇu cã môc ®Ých c¬ b¶n lµ: th­¬ng l­îng ®Ó thiÕt lËp c¸c luËt lÖ chung ®¶m b¶o th«ng tho¸ng cho th­¬ng m¹i còng nh­ cho c¸c lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ kh¸c, vµ mét m«i tr­êng kinh doanh cã thÓ dù ®o¸n ®­îc, theo dâi viÖc thùc hiÖn ca