Tiểu luận Tiến trình thực hiện tự do hóa tài chính ở Việt Nam

hội nhập kinh tế quốc tế là việc Việt Nam đã chủ động hội nhập tài chính và từng bước thực hiện tự do hóa tài chính. Trước hết là việc : - Thiết lập được các mối quan hệ tài chính với các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế: Quỹ tiền tệ thế giới (IMF); Ngân hàng thế giới (WB) kể từ năm 1992. - Gia nhập và trở thành thành viên chính thức của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) năm 1995. - Tham gia các diễn đàn hợp tác kinh tế: Diễn đàn hợp tác Á – Âu năm tháng 3.1996 với tư cách là thành viên sáng lập. Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) từ tháng 11.1998. - Tham gia khu mậu dịch tự do ASEAN (AFTA). - Điều đặc biệt đáng lưu ý là vào tháng 7.2000, Việt Nam đã tiến hành đàm phán và ký kết hiệp định thương mại Việt Mỹ, đến tháng 12.2001 Quốc hội hai nước đã chính thực thông qua hiệp định này. - Và cuối cùng là việc Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức WTO với những cam kết trong lộ trình sẽ tự do hóa hoàn toàn tài chính như: Hầu hết các dịch vụ tài chính đều cam kết mở cửa rộng rãi và các DN nước ngoài có thể tham gia thị trường Việt Nam với hình thức đầu tư 100% vốn trong thời gian tối đa là 5 năm. Lĩnh vực dịch vụ kế toán- kiểm toán, tư vấn thuế đã được mở cửa hoàn toàn cho các bên nước ngoài. Đối với lĩnh vực bảo hiểm, Việt Nam đã cam kết cho phép các công ty bảo hiểm hoạt động tại nước ngoài được cung cấp dịch vụ bảo hiểm cho các DN có vốn đầu tư nước ngoài, người nước ngoài làm việc tại Việt Nam Dịch vụ tái bảo hiểm, dịch vụ bảo hiểm đối với vận tải quốc tế, môi giới bảo hiểm và các dịch vụ hỗ trợ về định phí, tư vấn… Đối với dịch vụ chứng khoán sẽ cho phép thành lập văn phòng đại diện và liên doanh có 49% vốn ĐTNN từ thời điểm gia nhập. Sau 5 năm kể từ khi Việt Nam gia nhập WTO sẽ cho phép thành lập các công ty cung cấp dịch vụ chứng khoán 100% vốn nước ngoài và cho phép thành lập chi nhánh của các công ty cung cấp dịch vụ chứng khoán nước ngoài hoạt động trong các loại hình dịch vụ quản lý tài sản, quản lý quỹ đầu tư, lưu ký, thanh toán bù trừ, cung cấp và chuyển giao thông tin tài chính, tư vấn và các hoạt động môi giới và phụ trợ khác liên quan đến chứng khoán… Việc Việt Nam đã gia nhập vào tổ chức WTO điểu này có nghĩa là việc tự do hóa tài chính hoàn toàn cả tự do trong nước lẫn tự do hóa tài chính với nước ngoài là việc làm sớm muộn, chỉ còn trong tương lai gần.vậy khi việt nam tự do hóa tài chính hoàn toàn thì nội lực của nó đã đủ để hấp thụ những lợi ích nó mang lại. Vậy thì bây giờ nền kinh tế của ta phải như thế nào để có thể theo kip xu thế. Trước khi trả lời câu hỏi này thì ta cần phải biết được là tại sao Việt Nam phải tự do hóa tài chính, nó có lợi ích gì mà để ta phải theo đuổi nó và đi đôi với lợi ích thì nó có những rủi ro gì dể từ đó ta sẽ có những giải pháp cho nền kinh tế Việt Nam đang tiến tới tự do hóa tài chính để tiến tới hội nhập kinh tế quốc tế Lợi ích của tiến trình tự do hóa tài chính Tự do hóa tài chính không chỉ là yêu cầu bắt buộc để có thể tham gia sân chơi thế giới mà còn là xu thế tất yếu của hội nhập kinh tế bởi những lợi ích vô cùng to lớn mà nó mang lại cho các quốc gia. Quá trình tự do hóa tài chính sẽ giúp tạo ra một môi trường minh bạch, linh hoạt và hiệu quả cho hệ thống tài chính, thu hút đầu tư, kích thích sự cạnh tranh lành mạnh, mang lại động lực phát triển, khả năng tiếp cận công nghệ mới cho các tổ chức tài chính trong nước cũng như cơ hội sử dụng các dịch vụ tài chính đa dạng, chất lượng cao cho người dân trong nước… Sau đây chúng ta sẽ phân tích những lợi ích đó: Trước hết ta thấy rằng khi tự do hóa tài chính, sẽ có rất nhiều các tổ chức tài chính nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.Với tính chuyên nghiệp và quy mô của các tổ chức này, để có thể tồn tại và phát triển tự bản thân các tổ chức tài chính trong nước phải nâng cao năng lực quản lý và hoạt động của mình. Các tổ chức này phải làm việc thật sự cật lực nhằm xác định những dự án nào là những dự án mang lại khả năng sinh lợi cao, để quyết định việc cho vay vốn trong khoảng thời gian ngắn nhất với thủ tục nhanh gọn nhất. Như vậy, do áp lực cạnh tranh ngày càng tăng, các định chế tài chính ngày càng nâng khả năng làm việc. Kết quả là việc đánh giá, thẩm định dự án được thực hiện nghiêm túc và đạt hiệu quả cao hơn. Chính vì vậy, vốn đầu tư có thể được đưa vào những dự án mang tính sinh lợi và có hiệu quả cao. Qua đó nâng cao hiệu suất sử dụng vốn đầu tư của toàn xã hội. Ngoài ra chính sự cạnh tranh do tự do hoá mang lại sẽ làm tăng thêm chất lượng các dịch vụ tài chính được cung cấp bởi lúc này sự độc quyền bị loại bỏ. Người tiêu dùng có thể được hưởng những sản phẩm dịch vụ mới, đa dạng, tiện ích với chất lượng tốt nhất, chi phí thấp nhất và thời gian ngắn nhất. Mặt khác như chúng ta đã biết một nhược điểm nổi bật của quá trình luân chuyển tiền tệ là không thể chuyển hết toàn bộ số tiền tiết kiệm huy động được cho đầu tư, mà nó luôn bị tiêu hao một phần cho các giao dịch phát sinh và đọng lại trong các tổ chức kinh doanh tài chính (dưới dạng dự trữ bắt buộc hay tiền mặt chờ luân chuyển...). Việc tự do hoá tài chính như đã nói sẽ cắt giảm đáng kể các khoản chi phí giao dịch, chi phí quản lý và đặc biệt là giảm sự khác biệt giữa lãi suất cho vay và lãi suất vay vốn. Chính điều này làm tỷ trọng tiền tiết kiệm dành cho đầu tư ngày càng gia tăng, giúp tăng thêm nguồn vốn cung ứng cho nền kinh tế. Thứ hai, khi tự do hóa tài chính, nếu môi trường đầu tư trong nước trở nên thuận lợi, cho phép nhà đầu tư có thể tìm kiếm lợi ích, thì lập tức các nguồn tài chính từ bên ngoài sẽ nhanh chóng vận hành vào thị trường trong nước để thỏa mãn các nhu cầu mở rộng, phát triển kinh tế. Do đó tốc độ phát triển kinh tế cũng sẽ nhanh chóng tăng lên. Nguồn tài chính từ thị trường quốc tế xâm nhập vào thị trường nội địa sẽ kéo theo sự xâm nhập của công nghệ, lao động tay nghề cao và sự xâm nhập của các loại nguyên liệu, dịch vụ phục vụ cho quá trình phát triển sản xuất kinh doanh. Có nghĩa là nền kinh tế sẽ hưởng lợi to lớn từ nguồn lực tài chính do bên ngoài đầu tư vào trong nước. Tạo công ăn việc làm, tay nghề công nhân được nâng lên thỏa mãn được nhu cầu thị trường quốc tế, hàng hóa chất lượng cao sẽ được sản xuất, kim ngạch xuất khẩu tăng lên nhanh chóng. Tất cả những điều này sẽ tạo tiền đề và động lực quan trọng cho phát triển kinh tế xã hội. Dẫn chứng: +Bình quân 10 năm lại đây, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đã tạo ra trên 25% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm; sử dụng gần 10% lao động công nghiệp; tham gia hơn 20% tổng đầu tư toàn xã hội bình quân/năm... +Năm 2007, tính chung cả cấp mới và tăng vốn, thu hút nguồn vốn FDI đạt 20,3 tỷ USD, tăng gần 70% so với năm 2006, gần bằng tổng mức FDI trong 20 năm qua Cùng với xu thế mở cửa, giao lưu quốc tế ngày càng tăng, nhu cầu chi trả, thanh toán cho các giao dịch vãng lai ngày càng lớn, nhưng đây chủ yếu là những khoản thanh toán, chi trả cho các nhu cầu thường xuyên cần thiết với kim ngạch không lớn. Việc tự do hoá các giao dịch này sẽ giảm bớt chi phí xã hội, giảm bớt phiền hà cho người dân khi có nhu cầu mua ngoại tệ chuyển ra nước ngoài vì những mục đích hợp pháp, các nhà đầu tư chuyển lợi nhuận về nước khi kinh doanh có lãi; xoá bỏ cơ chế xin-cho (Giấy phép và giấy phép con); làm giảm tâm lý cất giữ ngoại tệ, mang ngoại tệ lậu ra nước ngoài… Ngoài ra việc tự do tài chính còn đẩy mạnh việc sử dụng vốn nhàn rỗi của tư nhân vào tiến trình đầu tư, bởi vì lúc này những ràng buộc về thủ tục vay vốn sẽ được đơn giản hoá, lãi suất huy động tương đối thấp do sự cạnh tranh của các tổ chức đầu tư tài chính. Từ đó nguồn vốn được đưa vào nền kinh tế một cách thuận lợi và hiệu quả góp phần vào việc tạo ra hàng hóa, của cải vật chất cho xã hội Hơn nữa, quá trình tự do tài chính sẽ giúp cho các cá nhân dễ dàng tiếp cận được các nguồn tín dụng. Thông qua việc kinh doanh hoặc học tập bằng các nguồn tín dụng vay mượn được, mỗi cá nhân có thể nâng cao kiến thức của mình. Ngoài ra, hiệu ứng lan tỏa (spillover/external effects) về “vốn tri thức” sẽ làm cho mặt bằng kiến thức của xã hội không ngừng nâng cao. Chính vì vậy, chất lượng nguồn nhân lực của xã hội được cải thiện một cách đáng kể. Việc tự do hoá tài chính sẽ đảm bảo cho lãi suất thực được dương bởi vì sự cân bằng giữa cung và cầu vốn trên thị trường tài chính. Người cho vay sẽ an tâm hơn khi gửi tiền vào các tổ chức tín dụng. Việc mở cửa thị trường dịch vụ tài chính cũng góp phần thúc đẩy chính phủ các nước chủ nhà cải tiến phương pháp quản lý vĩ mô nền kinh tế và thay đổi cách thức can thiệp vào thị trường, đồng thời thúc đẩy việc hoàn thiện hàng lang pháp lý và hệ thống kiểm tra, giám sát của chính phủ đối với những lĩnh vực dịch vụ này. Các nhà nghiên cứu lập luận rằng sở dĩ tự do hoá tài chính có tác động tích cực đến nền kinh tế chính là nhờ tác động lợi thế của kinh tế quy mô (Economy of scale), do vậy các tổ chức tài chính có thể hạ giá thành phục vụ. Bên cạnh đó, việc loại bỏ yếu tố độc quyền, tăng cường sự cạnh tranh là nhân tố có tính quyết định trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ, đa dạng hoá các loại hình sản phẩm và mở rộng cơ hội lựa chọn cho người tiêu dùng. Tóm lại, lợi ích to lớn nhất của tự do hoá tài chính là tạo ra một sự cạnh tranh bình đẳng trong một thị trường trước đây vốn được đặc trưng bằng những yếu tố độc quyền. Cạnh tranh chính là động lực thúc đẩy việc giảm thiểu chi phí, nâng cao chất lượng phục vụ, phân tán rủi ro và tạo cơ hội phát huy lợi thế kinh tế quy mô, tăng cường chuyển giao công nghệ và tạo môi trường thay đổi chính sách quản lý vĩ mô nền kinh tế. Trên cơ sở đó, tăng cường năng lực cạnh tranh và sẵn sàng đối phó với những bất thường có thể xảy ra trên bình diện quốc tế. Vấn đề rủi ro trong tiến trình tự do hóa tài chính Qua những phân tích bên trên thì chúng ta có thể thấy được tiến trình tự do hóa tài chính có thể mang lại cho chúng ta những lợi ích như thế nào. Tự do hóa tài chính là một tiến trình mà bất kỳ quốc gia nào cũng phải thực hiện nếu như muốn tham gia vào sân chơi của thị trường thế giới. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực mà tự do hóa mang lại, thì những rủi ro chứa đựng bên trong cũng là vấn đề hết sức đáng quan tâm Những rủi ro trong tiến trình tự do hóa tài chính thường được nhắc đến như là việc tiếp nhận những khoản đầu tư có rủi ro cao, nguy cơ rút vốn ào ạt ra nước ngoài hay nguy cơ vỡ nợ do sử dụng tiền vay ngắn hạn để đầu tư dài hạn. Từ những vấn đề riêng lẻ, chúng ta có thể tổng kết được hai vấn đề lớn mà Việt Nam phải đối mặt trong tiến trình hội nhập tài chính hiện nay. Những rủi ro từ việc giảm thiểu sự can thiệp nhà nước Như chúng ta đã biết, thị trường tài chính được xem như là một công cụ điều tiết vĩ mô và là một lĩnh vực hết sức đặc biệt mà Nhà nước sử dụng để thực hiện mục tiêu điều hành nền kinh tế của quốc gia. Trong khi đó, tiến trình tự do hóa tài chính là việc giảm dần sự can thiệp của nhà nước vào lĩnh vực tài chính, và đây chính là vấn đề đầu tiên mà chúng ta phải đối mặt trong quá trình tự do hóa. Việc mở cửa thị trường, giảm thiểu sự can thiệp của nhà nước có thể làm hạn chế phần nào chức năng điều tiết vĩ mô của thị trường tài chính. Đặc biệt hơn, nếu như chúng ta thực hiện việc mở cửa thị trường trong điều kiện hệ thống tài chính nội địa chưa được chuẩn bị tốt, khả năng cạnh tranh chưa cao, thì nền tài chính có nguy cơ bị thống trị bởi các tổ chức, doanh nghiệp tài chính nước ngoài, và khi đó quyền kiểm soát và điều tiết thị trường tài chính của Nhà nước sẽ dần bị thu hẹp lại, và do đó có thể làm ảnh hường đến mục tiêu chiến lược của quốc gia. Bên cạnh đó, việc chính phủ thực hiện chính sách quản lý thông thoáng có thể tạo điều kiện cho những hoạt động phi pháp diễn ra, như là tình trạng lừa đảo, buôn lậu và đặc biệt là hoạt động rửa tiền. Tác động tiêu cực của hoạt động rửa tiền Rửa tiền nếu được hiểu một cách khái quát là là những hoạt động nhằm mục đích hợp pháp hóa những tài sản có được từ các hoạt động phi pháp. Một cách rửa tiền phổ biến là việc đầu tư vào những nước đang phát triển thông qua các ngân hàng. Từ những ngân hàng này, lượng “tiền bẩn” này sẽ được đem đi đầu tư vào những công cụ tài chính nhằm là giảm “tính bẩn” của đồng tiền. Và cuối cùng là hội nhập trở lại lượng tiền này vào nền kinh tế như những dòng tiền bình thường khác. Chúng ta có thể thấy những nước đang phát triển như Việt Nam, với sự kiểm soát lỏng lẻo đối với hệ thống tài chính quốc gia sẽ là đối tượng của hoạt động rửa tiền này. Câu hỏi đặt ra ở đây là nền kinh tế của những quốc gia này chịu những ảnh hưởng tiêu cực gì từ hoạt động rửa tiền? Có những lập luận cho rằng nếu như chúng ta bỏ qua nguồn gốc bất chính của những dòng tiền này thì nó vẫn được xem như là những nguồn vốn đầu tư bình thường khác, vẫn có thể góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế của quốc gia nếu chúng ta biết sử dụng nó một cách hợp lý. Tuy nhiên, những dòng vốn có nguồn gốc phí pháp này lại chứa đựng những tác động tiêu cực to lớn khác, làm ảnh hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế: Thứ nhất, hoạt động rửa tiền có thể làm suy yếu hệ thống tài chính quốc gia. Điều này có thể giải thích bằng hai lý do. Lý do trước hết là rửa tiền sẽ làm suy yếu từ bên trong hệ thống tài chính thông qua việc mua chuộc chính những nhân viên trong những tổ chức tài chính này. Từ đó, làm sai lệch đi những quyết định đầu tư và làm giảm tính hiệu quả quá hệ thống tài chính. Nguyên nhân thứ hai xuất phát từ việc làm giảm sự tin tưởng của khách hàng đối với hệ thống ngân hàng. Bất cứ một thông tin nào cho thấy việc các ngân hàng tiếp tay cho những hoạt động phi pháp như là rửa tiền có thể dẫn đến sự mất lòng tin vào hệ thống ngân hàng, từ đó anh hưởng đến sự phát triển của hệ thống này. Trong trường trượng xấu nhất có thể dẫn đến khủng hoảng hệ thống ngân hàng nếu như những khách hàng bị lôi kéo bởi tâm lý bầy đàn và rút vốn ào ạt. Thứ hai là hoạt động rửa tiền sẽ gây ra tác động tiêu cực đến hiệu quả đầu tư của nền kinh tế. Mục đích đầu tư của những nguồn tiển phi pháp không phải là lợi nhuận, do đó chúng chủ yếu sẽ chảy vào những kênh đầu tư ít rủi ro, làm cung nguồn vốn trong những khu vực này tăng cao quá mức và làm giảm tỷ suất sinh lợi trong những lĩnh vực này. Thậm chí những khoản đầu tư từ những nguồn vốn phi pháp này còn không quan tâm đến khả năng sinh lợi của dự án, điều này càng hạ thấp hơn tỷ suất sinh lợi bình quân, ảnh hưởng xấu đến sự tăng trưởng của nền kinh tế. Ngoài ra hoạt động rửa tiền còn có những tác động tiêu cực khác như việc làm giảm các nguồn vốn đầu tư hiệu quả từ nước ngoài, từ đó hạn chế những lợi thế có được từ những đầu tư này như là sự tiếp nhận các công nghệ hiện đại, kỹ thuật lao động hay là những kinh nghiệm quản lý từ những quốc gia phát triển. Bên cạnh đó, hoạt động này còn có thể tạo ra sự cân bằng giả tạo trong cán cân thanh toán, khi chu kỳ rửa tiền hoàn tất, việc rút ra ồ ạt của lượng tiền này sẽ làm thâm hụt cán cân thanh toán, trầm trọng hơn có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính. Từ những phân tích trên chúng ta có thể thấy được hoạt động rửa tiền không những có ảnh hưởng xấu về mặt xã hội mà còn gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế của Việt Nam. Việc mở cửa thị trường, giảm thiểu sự can thiệp của nhà nước là điều chúng phải thực hiện. Tuy nhiên, đi đôi với việc tự do hóa cần phải có những biện pháp phù hợp để tiến trình tự do hóa không làm phương hại đến những mục tiêu của quốc gia và hạn chế những kẽ hở luật pháp tạo điều kiện cho những hoạt động phi pháp diễn ra. Tự do hóa có thể làm tăng khả năng xảy ra khủng hoảng tài chính Khủng hoảng tài chính thường là điều mà các chính phủ lo ngại khi thực hiện mở cửa thị trường. Một nghiên cứu phân tích về các cuộc khủng hoảng tài chính trên thế giới đã cho thấy 18 trong 25 trường hợp được nghiên cứu, khủng hoảng tài chính đã diễn ra theo sau việc tự do hoá tài chính khoảng. Do vậy, nhiều người cho rằng khủng hoảng ngân hàng là sự kiện kéo theo của việc cải cách hệ thống tài chính theo hướng mở cửa. Thậm chí, nhiều chính phủ còn xem đó là cái giá phải trả cho tiến trình tự do hoá. Tuy nhiên, tiến trình tự do hóa tài chính bản thân nó không phải là nguyên nhân thực sự dẫn đến khủng hoảng. Việc mở cửa thị trường chỉ làm bộc lộ những yếu kém sẵn có của hệ thống tài chính trong nước cũng như những thiếu sót trong chính sách tài chính vĩ mô, từ đó làm tăng thêm những rủi ro dẫn đến khủng hoảng tài chính. Nói cách khác, nguyên nhân chính của các cuộc khủng hoảng tài chính lại chính là những yếu kém tiềm ẩn của hệ thống ngân hàng, sự thiếu lành mạnh của hệ thống chính sách quản lý vĩ mô, và sự thiếu vắng của một chế độ giám sát, kiểm tra có hiệu quả, chứ không phải xuất phát từ bản thân quá trình tự do hoá tài chính. Nội dung phần phân tích này sẽ tập trung vào việc phân tích những rủi ro mà Việt Nam có thể sẽ đối mặt trong tiến trình hội nhập, và bằng cách nào những rủi ro này dẫn đến tình trạng khủng hoảng tài chính. Đầu tiên là tình trạng nợ xấu gia tăng có thể đẫn đến nguy cơ vỡ nợ ở các ngân hàng. Khi tiến trình tự do hóa tài chính được thực hiện, chính phủ bắt đầu nới lỏng những quy định đối với thị trường tài chính, điều kiện cho vay tín dụng của các ngân hàng cũng trở nên thông thoáng hơn, và khi đó, hoạt động tín dụng của các ngân hàng bắt đầu được gia tăng. Nếu như trong lúc này việc giám sát, theo dõi của những cơ quan quản lý từ chính phủ không được thực hiện tốt, và chính bản thân các ngân hàng cũng thiếu khả năng trong việc thẩm định các dự án cũng như theo dõi hoạt động sử dụng nguồn vốn của các đối tượng cho vay, thì tất yếu là nhữug khoản nợ xấu bắt đầu gia tăng, ảnh hưởng đến nguồn vốn kinh doanh của các ngân hàng. Một khi tình trạng nợ xấu này kéo dài, nguồn lực từ các ngân hàng bị bào mòn thì khả năng vỡ nợ ở các ngân hàng là hết sức đáng ngại. Hậu quả thứ hai của tình trạng nợ xấu này là việc khả năng cho vay tín dụng của các ngân hàng bị giảm sút. Khi hoạt động cho vay không còn được tiếp tục, thì điều tất yếu là khả năng sản xuất sẽ bị thu hẹp, và làm ảnh hưởng đến tổng thể nền kinh tế. Vấn đề thứ hai mà Việt Nam sẽ phải đối mặt trong tiến trình tự do hóa là nguy cơ khủng hoảng cán cân thanh toán. Như chúng ta đã biết tình trạng thâm hụt đã tồn tại trong suốt những năm vừa qua trong cán cân tài khoản vãng lai của Việt Nam, và sự thâm hụt này được bù đắp bằng những nguồn tài trợ đến từ sự thặng dư trong cán cân tài khoản vốn. Tuy nhiên, vấn đề đáng lưu tâm là tính ổn định của những nguồn tài trợ này. Những nguồn tài trợ có thể kể đến là FDI và FII. Đầu tư trực tiếp FDI từ nhiều năm qua đã là nguồn vốn chủ đạo trong việc bù đắp thâm hụt cán cân tài khoản vãng lai. Tuy nhiên theo dự báo thì xu hướng nhập siêu trong năm 2008 sẽ tăng mạnh và với tốc độ giải ngân FDI hiện nay thì khó có thể bù đắp cho lượng thâm hụt này. Bên cạnh nguồn vốn FDI thì FII cũng là một nguồn vốn quan trọng đóng góp vào cán cân thanh toán. Nguồn vốn này có đặc điểm mới xuất hiện trong những năm gần đây, với tốc độ tăng khá nhanh (năm 2005 là 14,1 triệu USD, năm 2006 là 1.339 triệu USD, năm 2007 là 6.500 triệu USD). Mặc dù vậy, nhưng tính ổn định và khả năng “đảo chiều” của nguồn vốn FII lại chính là rủi ro dẫn đến sự khủng hoảng trong cân cân thanh toán. Dòng vốn FII chảy vào Việt Nam chủ yếu thông qua các quỹ đầu tư nước ngoài và được đầu tư chủ yếu vào những công cụ tài chính và bất động sản trong thời gian qua. Với tính chất nhạy cảm của nguồn vốn này, nếu như nhà đầu tư cảm nhận được những sự suy giảm của thị trường thì khả năng đảo chiều của nguồn vốn này là rất lớn. Và nếu hiện tượng rút vốn ào ạt này diễn ra, thì tình trạng khủng hoảng cán cân thanh toán là điều tất yếu. Một rủi ro tiềm ẩn khác là hiện tượng bong bóng tài sản và tình trạng tăng giảm bất thường của thị trường chứng khoán và bất động sản. Những bong bóng tài sản này hình thành từ mong muốn làm giàu nhanh chóng của các nhà đầu tư. Một hệ lụy tất yếu của vấn đề này là các nguồn lực quốc gia thay vì được sử dụng để đưa vào quá trình sản xuất thì lại đổ vào thị trường chứng khoán hay bất động sản. Và khi quả bóng này xì hơi thì hậu quả để lại là vô cùng đáng ngại. Người đi vay sẽ mất khả năng trả nợ do tiền đã đổ vào những tài sản tài chính mà giá trị đã sụt giảm nặng nề. Khi đó hệ thống ngân hàng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng do những tài sản thế chấp cũng là những chứng khoán hay bất động sản mà giá trị thanh khoản không đủ để bù đắp cho những khoản tín dụng ban đầu. Điều này làm nảy sinh những vấn đề về “rủi ro đạo đức” và “lựa chọn đối nghịch” mà sẽ được phân tích rõ hơn trong phần khủng hoảng tài chính bên dưới. Vấn đề cuối cùng nhưng cũng hết sức đáng ngại trong tiến trình tự do hóa của Việt Nam là khả năng bị tấn công tiền tệ từ các hoạt động đầu cơ. Điều kiện để các hoạt động đầu cơ này diễn ra xuất phát từ những vấn đề rủi ro tiềm ẩn trong nền kinh tế và khi những yếu kém này bộc lộ thì đó là lúc hoạt động tấn công tiền tệ bắt đầu. Một ví dụ về rủi ro tiềm ẩn ở Việt Nam là vấn đề thâm hụt cán cân tài khoản vãng lai. Với tình trạng nhập siêu kéo dài, nhu cầu ngoại tệ vẫn cứ tiếp tục gia tăng thì trước sau gì việc mất giá đồng nội tệ cũng sẽ xảy ra. Nhưng lý do để rủi ro này vẫn còn là tiềm ẩn đến từ việc những nguồn vốn đầu tư nước ngoài vẫn chảy vào Việt Nam, bù đắp lượng cung ngoại tệ trong nước. Tuy nhiên, nếu nguồn vốn này đột ngột đảo chiều, thì chúng ta sẽ mất lượng ngoại tệ bù đắp cho sự thâm hụt này, và một khi đồng nội tệ mất giá chính là lúc hoạt động đầu cơ bắt đầu diễn ra. Sau khi phân tích từng rủi ro riêng lẻ, tiếp theo chúng ta sẽ xem xét bằng cách nào mà những rủi ro này có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính dựa trên những kinh nghiệm quan sát được từ cuộc khủng hoảng tài chính Đông Á năm 1997. Khi thực hiện tiến trình tự do hóa tài chính, thì điều tất yếu phải thực hiện là việc tự do hóa nguồn vốn chảy vào quốc gia. Như đã phân tích bên trên thì nguồn vốn này có một phần quan trọng là nguồn vốn đầu tư gián tiếp FII. Nguồn vốn FII thường là ngắn hạn và mang tính đầu cơ cao với mong muốn thu được lợi nhuận nhanh chóng. Việc sử dụng những nguồn vốn ngắn hạn để tài trợ cho nhu cầu nhập khẩu và mục đích đầu tư trong nước tức là chúng ta đang sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để tài trợ cho đầu tư dài hạn. Điều đó tất yếu sẽ tạo ra những khoản nợ khó thu hồi. Thêm vào đó là những khoản nợ xấu đã hình thành từ quá trình tự do hóa tài chính trong nước, sẽ tạo ra một tình trạng nợ xấu quá mức ở các ngân hàng. Bên cạnh đó, những nguồn vốn FII thay vì được dùng để đầu tư vào sản xuất thì lại đổ vào những thị trường chứng khoán và bất động sản, làm thành nhân tố kích thích, tạo ra những bong bóng tài sản. Và khi những quả bóng này xì hơi thì sẽ tạo ra những đợt suy giảm mạnh mẽ của thị trường. Tự do lưu chuyển dòng vốn Tình trạng nợ xấu gia tăng Hiện tượng bong bóng tài sản Sự suy giảm của thị trường Vấn đề rủi ro đạo đức và lựa chọn đối nghịch Tình trạng đảo chiều dòng vốn Hoạt động đầu cơ xuất hiện Thâm hụt cán cân thanh toán Phá giá đồng nội tệ Hoạt động KT đình trệ Các cty phá sản hàng loạt Lạm phát tăng cao Khủng hoảng tài chính toàn diện Vào thời điểm này, với tình trạng thông tin bất cân xứng, ngân hàng thì không còn tin tưởng để thực hiện việc cho vay, nhà đầu tư thì mất niềm tin vào thị trường. Hệ quả của tình trạng bất cân xứng thông tin này là những vấn đề về rủi ro đạo đức và lựa chọn đối nghịch. Lúc đó, những nhà đầu tư nước ngoài sẽ không còn tin tưởng vào sự tăng trưởng của thị trường, và hiện tượng rút vốn ào ạt diễn ra. Với việc đảo chiều dòng vốn đó, chúng ta sẽ mất đi nguồn bù đắp trong cán cân tài khoản vãng lai, và hệ quả tất yếu là sự thâm hụt trong cán cân thanh toán. Nhu cầu ngoại tệ ngày một gia tăng trong khi chúng ta đã mất đi nguồn cung từ dòng vốn nước ngoài, khi đó đồng nội tệ sẽ có xu hướng mất giá. Đúng lúc này, hoạt động đầu cơ bắt đầu xuất hiện. Nó đẩy mạnh tốc độ mất giá của đồng nội tệ, và khiến chính phủ phải tung dự trữ ngoại hối ra chống đỡ. Tuy nhiên, với mức cầu ngoại tệ ngày một tăng cao, một khi lượng dự trữ ngoại hối này không đủ đáp ứng, thì đồng nội tệ sẽ tiếp tục mất giá. Đến thời điểm nào đó khi không còn đủ sức chống đỡ, thì chính phủ buộc phải tuyên bố phá giá đồng nội tệ. Việc phá giá đồng nội tệ này sẽ gây ra một loạt những vấn đề kéo theo. Lạm phát tăng cao, suy giảm giá trị tài sản, những công ty với những khoản nợ bằng ngoại tệ sẽ không có khả năng hoàn trả và tuyên bố phá sản. Thêm vào đó là hoạt động kinh tế bị trì trệ, dẫn đến một sự khủng hoảng toàn diện trong nội bộ quốc gia. Qua những phân tích bên trên chúng ta có thể thấy được những rủi ro trong tiến trình tự do hóa tài chính là rất đáng quan tâm. Tuy nhiên, nếu như chúng ta có một chính sách điều tiết vĩ mô hợp lý, nền tài chính quốc gia được chuẩn bị đủ mạnh trước khi bước vào tiến trình hội nhập thì những rủi ro này hoàn toàn có thể được tránh khỏi. Khi đó, những lợi ích đạt được là vô cùng to lớn, tạo điều kiện vững mạnh cho sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. Phân tích các biện pháp,chính sách tài chính và sự điều hành hệ thống tài chính của Nhà nước Tuy Ngân hàng nhà Nhà nước đã thực hiện tự do hóa lãi suất nhưng vẫn