Tiểu luận Vụ kiện chất độc da cam giữa các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam và 37 công ty hóa chất Mỹ

Vụ kiện chất độc da cam giữa các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam và 37 công ty hóa chất Mỹ. Tóm lược chung về chất độc da cam tại Việt Nam: Theo số liệu của Bộ Quốc phòng Mỹ, từ 1961 đến 1971 quân đội Mỹ đã rải xuống Việt Nam trên 70 triệu lít chất độc hóa học, trong đó có 44 triệu lít chất da cam, chứa 170 kg dioxin - một chất cực kỳ độc hại, gây ra nhiều loại bệnh ung thư, suy nhược thần kinh, suy giảm hệ thống miễn dịch, tai biến sinh sản, dị tật bẩm sinh v.v... Đây là một sự thật khủng khiếp để lại hậu quả cho nhiều thế hệ. Chất độc dioxin không chỉ nhân dân Việt Nam chịu hậu quả mà ngay lính Mỹ đã từng tham chiến ở Việt Nam, sống trong những khu vực nhiễm độc cũng bị hậu quả. Đó là một thực tế mà nhiều quân nhân, cựu binh Mỹ đã lên tiếng. Theo những cuộc điều tra của nhiều tổ chức xã hội, ở Việt Nam ước tính có tới một triệu người bị tác hại của chất độc da cam, trong đó có trên 150 ngàn trẻ em bị dị tật bẩm sinh. Nhiều gia đình có tới 4-5 con khuyết tật trở lên. Họ đang rất cần và tha thiết mong đợi sự giúp đỡ của xã hội, của cộng đồng. Chất dioxin có thể di truyền qua nhiều thế hệ. Ở Việt Nam nhiều gia đình đã di truyền sang thế hệ thứ 3. Đó là một thực tế nghiêm trọng và đau lòng. Những đứa trẻ sinh ra bẩm sinh quái thai, không có mắt, khoèo tay, chân, không phát triển v.v... thì dễ thấy tác động của di chứng. Nhiều đứa trẻ ở mức độ nhẹ hơn như ngứa mẩn, trí tuệ chậm phát triển ta thường không phát hiện ra. Nhưng khi các cháu lập gia đình, những di chứng gen bộc lộ rõ rệt, nặng nề hơn. Truy nguyên nguồn gốc, ông bà các cháu đã nhiễm chất độc từ những năm ở chiến trường. Theo điều tra mới đây, mỗi năm ở Việt Nam có 1/1000 trẻ em sinh ra bị dị tật. Ở các nước tiên tiến người ta phát hiện sớm từ trong bào thai và chủ động xử lý. Ở Việt Nam chưa làm được điều đó. Bởi vậy Nhà nước phải có chính sách đối với các gia đình nạn nhân chiến tranh. Còn các tổ chức xã hội và cộng đồng cần có nhiều cuộc vận động gây quỹ thường xuyên giúp đỡ. Lời kêu gọi đó chính là tiếng nói từ lương tri con người. Cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam đã kết thúc hơn 1/4 thế kỷ. Nhưng những hậu quả do cuộc chiến tranh đó gây nên vẫn còn là nỗi ám ảnh tàn khốc, nghiêm trọng trong đó có di chứng chất độc da cam gây nên cho nhiều thế hệ người Việt Nam. Những kẻ gây nên tội ác, đến nay vẫn còn lảng tránh, không nhìn nhận nghiêm túc tội lỗi của mình trước bao nhiêu số phận đau thương của các nạn nhân, là một thái độ vô trách nhiệm, phi nhân tính. Chúng ta phải có trách nhiệm làm cho cả thế giới, đặc biệt là nhân dân, công  luận Mỹ biết được hậu quả này để lương tri từ trong mỗi con người thức tỉnh, cùng chia xẻ phần nào nỗi đau vô tận, sự hy sinh mất mát của các nạn nhân chiến tranh Việt Nam. Lợi ích chung và riêng của Việt Nam và Mỹ: Lợi ích chung: Duy trì mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Mỹ. Hậu quả của việc Mỹ rải chất diệt cỏ có chứa dioxin xuống Việt Nam là thấp nhất. Lợi ích riêng: Phía nạn nhân Việt Nam: Đòi lại công lý cho các nạn nhân chất độc da cam. Vạch trần những hậu quả mà bên phía các công ty hóa chất Mỹ đã gián tiếp gây ra. Đòi hỏi các công ty hóa chất này phải bồi thường một khoản tiền xứng đáng cho những thiệt thòi về thể chất và tinh thần và những nạn nhân chất độc da cam Việt Nam đã phải gánh chịu. Phía các công ty hóa chất Mỹ: Không muốn ảnh hưởng đến uy tín và công việc kinh doanh của mình. Không muốn tạo một tiền đề cho việc đòi bồi thường hàng loạt của các nạn nhân khác trong chiến tranh mà chính phủ Mỹ gây ra khi chính phủ sử dụng những hóa chất của các công ty này trong chíên tranh. Lập lụân và cơ sở của các bên: Cơ sở của các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam: Bên A dựa vào các cơ sở pháp lý sau để kiện bên B gồm 37 công ty hóa chất của Mỹ: 1.1. Luật và công ước quốc tế: Vào thời điểm sử dụng chất diệt cỏ ở VN, Mỹ đã ký Nghị định thư Geneva 1925 về việc cấm sử dụng các chất độc và vũ khí sinh học trong chiến tranh. Mặc dù chưa phê chuẩn, nhưng theo luật pháp quốc tế, khi đã ký thì Mỹ vẫn phải tuân thủ các quy định của Nghị định thư đó. Hơn nữa, khi Chính phủ Mỹ tham vấn các luật sư về sử dụng chất diệt cỏ ở VN, thì đã có ý kiến nói rằng chỉ có thể sử dụng mà không vi phạm luật pháp quốc tế khi chất diệt cỏ không gây hại cho con người. Theo điều 21 Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam, Mỹ phải góp phần xóa đi các vết thương chiến tranh và tái thiết nước Việt Nam nhưng sự cam kết này chưa được Mỹ thực hiện. Theo Công ước Paris năm 1993, việc Mỹ sử dụng chất độc da cam phải được coi là vũ khí hóa học. Việc rải chất độc xuống một quốc gia là vi phạm chủ quyền của quốc gia đó và bất hợp pháp, trái với nhân quyền. Mỹ phải có trách nhiệm đền bù mọi thiệt hại. Công ước The Hague năm 1907 về việc cấm sử dụng các chất độc hoặc các vũ khí nhiễm độc trong chiến tranh; luật về tập tục chiến tranh trên bộ ngày 18.10.1907; Công ước Geneva ngày 12.8.1949 về bảo hộ dân thường trong chiến tranh; Hiến chương LHQ, Nghị quyết số 2603-A của Đại hội đồng LHQ năm 1969... Các thông lệ quốc tế về việc xét xử các vụ kiện tương tự. 1.2. Luật của Mỹ : Luật cụ thể của Mỹ có thể áp dụng trong trường hợp này là Alien Tort Statute, còn có tên gọi khác là Alien Tort Claims Act, tức ATCA. (Alien Tort Claims Act được Quốc hội đầu tiên của Mỹ thông qua năm 1789. Luật này quy định rằng toà án Mỹ có thẩm quyền xét xử các vụ kiện của những người nước ngoài, nếu họ chịu thương tổn vì "luật pháp của các nước" hay một hiệp ước của Mỹ bị vi phạm. Các nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam (Nạn nhân VN) đã vận dụng đạo luật ATCA để tiến hành vụ kiện tại Toà án Mỹ với những cơ sở pháp lý như sau: a. Các Công ty hoá chất Hoa kỳ (CTY HCHK) đã sản xuất và bán cho Quân đội Mỹ nhiều loại hoá chất mang các mã danh: chất trắng, chất tím, chất xanh, chất da cam,... gọi chung là chất độc hóa học dioxin để tiến hành cuộc chiến tranh hoá học tại miền Nam Việt Nam trong những năm 1961-1975. Các CTY HCHK, bằng những hành vi của mình, đã vi phạm các Luật pháp quốc tế về cấm sản xuất, sử dụng, lưu trữ, chuyển giao chất độc để tiến hành chiến tranh hoá học; b.  Các CTY HCHK đã vi phạm quy định của luật pháp Mỹ về trách nhiệm đối với sản phẩm. (Product litigation). Mục 402A của Tập Restatement of Torts quy định: b.1. Một người bán bất kỳ một sản phẩm nào trong tình trạng có khiếm khuyết có thể có tính nguy hiểm cao cho người sử dụng, hoặc cho khách hàng, hoặc cho tài sản của họ sẽ phải có trách nhiệm về các thiệt hại thể chất xẩy ra đối với người sử dụng, hoặc khách hàng  hay tài sản cuả họ, nếu: b.1.1. Người bán tham gia vào việc kinh doanh sản phẩm đó; và b.1.2. Sản phẩm đó đã có thể, hoặc đã tới người sử dụng, hoặc khách hàng mà không có sự thay đổi đáng kể nào về điều kiện hay tình trạng của sản phẩm nh lúc bán. b.2. Nguyên tắc quy định tại khoản 1 trên cũng áp dụng trong trường hợp: b.2.1. Người bán đã thực hiện tất cả nhũng sự thận trọng có thể trong việc chuẩn bị và bán sản phẩm, và b.2.2. Người sử dụng hoặc khách hàng đã không mua sản phẩm từ hoặc giao kết bất kỳ một thoả thuận hợp đồng nào với nguời bán. Theo quy định tại mục 402 A, người bán bao gồm người bán lẻ, người bán buôn, hoặc nhà sản xuất. Thiệt hại bao gồm thiệt hại về sức khoẻ, tính mạng và thiệt hại về kinh tế, tài chính. c. Vụ kiện của các nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam là vụ kiện dân sự để đòi bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. 1.3. Căn cứ khoa học: Chất độc da cam mà Mỹ đã rải xuống Việt Nam là một loại độc cực kì nguy hiểm và đã được khoa học minh chứng: Dioxin là một kim loại hình kim, nóng chảy ở 295oC; hàm lượng dioxin có thể làm cho chuột chết là 0,0022 mg/Kg (LD50, lethal dose 50, chết 50%), hàm lượng tương đương có thể làm cho chết người là 0,1 mg/người nặng 50 Kg. Dioxin có công thức hóa học là 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD).. Chất này khi tác dụng lên con người sẽ gây ra quái thai, đột biến gene, đặc biệt gây độc với tế bào não, thận, gan, tim... và tác động gián tiếp lên bộ máy di truyền của tế bào. Cơ sở của bên Mỹ: 2.1. Cơ sở pháp lý: Luaät giôùi haïn veà thôøi gian Luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chính phuû Aùn leä trong vuï kieän Boyle v. United technologies Corp naêm 1988 ñeå chöùng minh raèng luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chính phuû coù theå aùp duïng cho vuï khieáu naïi cuûa Vieät Nam. Luaät Giôùi haïn an toaøn saûn phaåm ñeå yeâu caàu Toøa huûy boû caùc ñôn kieän cuûa hôn 100 naïn nhaân chaát ñoäc da cam/dioxin Vieät Nam nhaèm traùnh traùch nhieäm phaùp lyù boài thöôøng thieät haïi. Luaät sö ñaïi dieän Boä Tö phaùp Myõ ñaõ neâu quyeàn mieãn toá cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu ngaønh haønh phaùp Myõ ñeå yeâu caàu Toøa huûy boû vuï kieän. Lập luận của bên Mỹ: Sau ñaây laø moät soá laäp luaän ñoái ñaùp cuûa hoï ñeå chöùng minh raèng vuï khieáu naïi cuûa Vieät Nam laø khoâng coù cô sôû phaùp lí. - Ñoái vôùi vieäc ñoøi boài thöôøng thöông taät caù nhaân cuûa caùc nguyeân ñôn Vieät Nam, beân bò ñôn ñoái ñaùp: + Beân bò ñôn vaãn duøng luaät giôùi haïn thôøi gian ñeå yeâu caàu toøa baùc boû khieáu naïi cuûa caùc nguyeân ñôn Vieät Nam. Trong phaàn ñoái ñaùp, beân bò ñôn nhaán maïnh ñeán 4 ñieåm chính: Thöù nhaát, beân bò ñôn chöùng minh raèng laäp luaän cuûa nguyeân ñôn cho raèng hoï khoâng theå khôûi kieän tröôùc naêm 1994 vì caùc quy ñònh kieåm soaùt taøi saûn ngoaïi quoác do vieäc caám vaän töø naêm 1975 ñeán naêm 1994 thì khoâng coù cô sôû phaùp lyù. Thöù nhì, laäp luaän cuûa nguyeân ñôn cho raèng khoaûng thôøi gian giôùi haïn 10 naêm thì khoâng aùp duïng cho caùc nguyeân ñôn vò thaønh nieân thì maâu thuaãn vôùi caùc luaät leä hieän haønh. Thöù ba, nguyeân ñôn khoâng phuû nhaän raèng trong suoát vaø nhieàu naêm sau cuoäc chieán, tin töùc lieân quan ñeán vieäc phun chaát da cam vaø nhöõng caùo buoäc veà aûnh höôûng ñoái vôùi söùc khoûe cuûa nhöõng ngöôøi coù tieáp xuùc vôùi chaát da cam, qua baùo chí vaø ñaøi phaùt thanh, ñaõ traøn ngaäp khaép moïi nôi ôû Vieät Nam. Söï kieän naày ñuû ñeå khôûi ñoäng thôøi gian giôùi haïn vaø buoäc nguyeân ñôn coù boån phaän phaûi tìm hieåu nguyeân nhaân gaây ra thöông taät cuûa mình. Sau cuøng, nguyeân ñôn yeâu caàu toøa aùp duïng chuû thuyeát tính toaùn thôøi gian coâng baèng ñeå bieän hoä cho söï chaäm treã trong vieäc khieáu naïi, nhöng khoâng theå ñöa ra lyù do xaùc ñaùng. -Coøn vieäc yeâu caàu baùc ñôn khieáu naïi cuûa Vieät Nam döïa theo luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chính phuû: Luaät sö beân bò ñôn ñaõ duøng aùn leä trong vuï kieän Boyle v. United Technologies Corp. naêm 1988 ñeå minh chöùng raèng luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chaùnh phuû coù theå aùp duïng cho vuï khieáu naïi cuûa Vieät Nam, traùi vôùi laäp luaän cuûa nguyeân ñôn cho raèng luaät naày khoâng theå aùp duïng ñöôïc. Theo luaät sö beân bò ñôn, coù 3 thaønh phaàn baûo veä ñöôïc cöùu xeùt. Nguyeân ñôn ñaõ thöøa nhaän thaønh phaàn thöù ba, raèng caùc coâng ty hoùa chaát vaø chaùnh phuû Hoa Kyø ñaõ bieát veà söï hieän dieän cuûa dioxin trong chaát da cam vaø tính ñoäc haïi cuûa noù ñoái vôùi caây coái, thuù vaät, vaø con ngöôøi. Hai thaønh phaàn coøn laïi coù lieân quan ñeán vieäc aán ñònh phaåm chaát cuûa chaát da cam cuûa chaùnh phuû vaø vieäc tuaân thuû ñieàu kieän saùch cuûa nhaø thaàu. Theo luaät sö beân bò ñôn, nguyeân ñôn caùo buoäc raèng bò ñôn töï yù choïn löïa qui trình saûn xuaát chöù khoâng theo tieâu chuaån cuûa chaùnh phuû, neân môùi taïo ra dioxin; vaø tieâu chuaån veà phaåm chaát cuûa chaùnh phuû cuõng khoâng ñeà caäp ñeán söï hieän dieän cuûa dioxin trong chaát da cam. Nhöng nguyeân ñôn khoâng theå ñöa ra moät döõ kieän hay baèng chöùng naøo ñeå bieän minh cho laäp luaän cuûa hoï. Maët khaùc, bò ñôn coù trích daãn sô löôïc moät vaøi nghieân cöùu khoa hoïc môùi nhaát cho thaáy raèng, cho ñeán giôø phuùt naày, vaãn chöa coù baèng chöùng “ñaày ñuû” ñeå keát luaän dioxin laø moät taùc nhaân gaây ung thö cho con ngöôøi, vaø coù raát ít baèng chöùng cho thaáy moät söï lieân heä trong nhoùm ngöôøi coù tieáp xuùc nhieàu vôùi dioxin qua ngheà nghieäp hoaëc tai naïn (Cole et al., “Dioxin and Cancer: A Critical Review,” Regulatory Toxicilogy and Pharmacology 38 (2003) 378-38). Keát quaû nghieân cöùu treân cöïu chieán binh Ranch Hand vaø caùc nhoùm cöïu chieán binh coù noàng ñoä dioxin raát cao trong maùu vaãn khoâng cho thaáy aûnh höôûng. Maëc duø ñaõ hôn hai thaäp nieân sau phaùn quyeát cuûa toøa Khaùng aùn trong thaäp nieân 1980, caùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø dòch teã hoïc vaãn chöa khaúng ñònh ñöôïc raèng chaát da cam laø nguyeân nhaân cuûa baát cöù moät caên beänh naøo, cho duø ôû moät cöïu chieán binh bò tieáp nhieãm cao (Trichopoulos et al., Affidavit dated January 22, 2004 filed in Isaacson/Stephenson -Beân nguyeân ñôn caùo buoäc caùc coâng ty hoùa chaát Hoa kyø khuyeán khích vaø giuùp ñôõ vieäc söû duïng chaát da cam trong cuoäc chieán Vieät Nam laø vi phaïm luaät phaùp quoác teá.Phía bò ñôn ñaõ ñoái ñaùp: Beân bò ñôn cung caáp theâm nhöõng döõ kieän vaø aùn leänh ñeå minh chöùng raèng vieäc chaùnh phuû ra leänh saûn xuaát chaát da cam vaø caùc loaïi thuoác dieät coû khaùc ñeå duøng vaøo vieäc khai quang röøng raäm hoaëc phaù huûy hoa maøu cuûa ñòch quaân thì khoâng vi phaïm luaät phaùp quoác gia vaø luaät phaùp quoác teá. Lyù do laø vì caùc luaät leä quoác teá khoâng theå ñöôïc aùp duïng moät caùch ñoäc laäp ñeå truy toá chính phuû trong toøa aùn Hoa Kyø; chính phuû ñaõ haønh xöû trong quyeàn haïn cuûa mình trong vieäc ñaët mua chaát da cam neân luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chính phuû phaûi ñöôïc aùp duïng; vaø vieäc aùp duïng luaät baûo veä nhaø thaàu cuûa chính phuû phuø hôïp vôùi nguyeân taéc ñieàu haønh cuûa luaät phaùp quoác teá. -Coøn khieáu naïi veà vieäc ñoøi boài thöôøng do thöông taät caù nhaân thì: Beân bò ñôn ñöa theâm döõ kieän vaø aùn leänh ñeå phaûn baùc laäp luaän cuûa nguyeân ñôn cho raèng bò ñôn ñaõ cung caáp thuoác dieät coû ñeå duøng trong cuoäc chieán Vieät Nam, vaø vieäc söû duïng thuoác dieät coû ñeå phaù huûy hoa maøu vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng laø moät toäi aùc chieán tranh vi phaïm luaät phaùp quoác teá lieân quan ñeán vieäc duøng thuoác ñoäc. Toøa aùn khoâng coù thaåm quyeàn ñeå cöùu xeùt nhöõng hoaït ñoäng cuûa haønh phaùp, nhaát laø trong laõnh vöïc quaân söï vaø ngoaïi giao. Toøa aùn khoâng coù thaåm quyeàn daãm chaân leân haønh phaùp ñeå boài thöôøng moät moùn tieàn khoång loà cho haøng trieäu binh só vaø coâng daân cuûa quoác gia cöïu thuø. Toøa aùn khoâng coù thaåm quyeàn ra leänh taåy xoùa oâ nhieãm nhieàu vuøng roäng lôùn ôû Vieät Nam maø khoâng vi phaïm chuû quyeàn cuûa quoác gia naày. Bò ñôn cuõng phaûn baùc laäp luaän cuûa nguyeân ñôn cho raèng, baûn tuyeân boá cuûa Boä Tö phaùp Hoa Kyø gôûi cho chaùnh aùn Weinstein ngaøy 12 thaùng 1 naêm 2005 ñeå yeâu caàu huûy boû ñôn khieáu naïi cuûa Vieät Nam laø khoâng coù giaù trò, vì baûn tuyeân boá “khoâng ghi roõ laø ñöôïc soaïn thaûo hoaëc ñeä trình thay maët cho haønh phaùp.” Theo bò ñôn, nguyeân ñôn khoâng coù lyù do gì ñeå phaûn ñoái vì Boä Tö phaùp ñöôïc uûy quyeàn thay maët haønh phaùp tröôùc toøa, vaø chính chaùnh aùn Weinstein cuõng yeâu caàu Boä Tö phaùp noäp baûn tuyeân boá cho chaùnh phuû Hoa Kyø qua phaùn quyeát ngaøy 9 thaùng 8 naêm 2004. IV. Tiến trình của vụ kiện: Cấp sơ thẩm: Ngày 31-1-2004, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam và ba nạn nhân đầu tiên là Phan Thị Phi Phi, Nguyễn Văn Quý và Dương Quỳnh Hoa (đại diện cho các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam) đã gửi đơn kiện các công ty hóa chất Mỹ đã sản xuất chất độc hóa học cung cấp cho quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh xâm lược Việt Nam. Đơn kiện được gửi đến Tòa án liên bang Mỹ ở quận Brooklyn (New York), nơi từng xét xử vụ kiện của các cựu chiến binh Mỹ đối với các công ty hóa chất Mỹ đòi bồi thường. Tòa án liên bang Mỹ ở Brooklyn đã tiếp nhận đơn kiện, và ngày 8-3-2004, thẩm phán Weinstein đã triệu tập luật sư bên nguyên, bên bị và luật sự công đến văn phòng Toà án thông báo những việc các bên cần làm để chuẩn bị cho vụ kiện và quyết định dành thời gian sáu tháng cho luật sư hai bên chuẩn bị kiến nghị trình Tòa, cho luật sư bên nguyên hoàn thiện đơn kiện. Trên cơ sở đó, nhằm bảo đảm cho hồ sơ của vụ kiện được đầy đủ và chặt chẽ, từ ngày 29-6 đến 14-7-2004, Đoàn luật sư Mỹ gồm bảy người đã sang Việt Nam làm việc với Hội nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam, gặp gỡ một số nạn nhân để chuẩn bị bổ sung đơn kiện. Chuyến đi này của Đoàn luật sư Mỹ rất thành công, không những hoàn thiện được hồ sơ vụ kiện, còn chứng kiến tận mắt nỗi khổ đau về vật chất và tinh thần của các nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam. Ngày 13-9-2004, luật sư bên nguyên trình Tòa án đơn kiện bổ sung, đồng thời gửi cho bị đơn gồm 37 công ty hóa chất Hoa Kỳ. Ngày 24-9, luật sư bên bị gửi kiến nghị đến Tòa án yêu cầu bác đơn kiện bổ sung của nguyên đơn và cho phép bên bị lùi thời gian gửi kiến nghị thêm ba tuần. Tòa án chỉ cho phép bên bị lùi thời gian gửi kiến nghị thêm ba tuần, không xem xét việc bác đơn kiện bổ sung của nguyên đơn. Ngày 2-11-2004, các luật sư bên bị gửi kiến nghị yêu cầu Tòa án bác đơn kiện của nguyên đơn. Quyết định cuối cùng của Tòa án là luật sư nguyên đơn gửi kiến nghị trả lời kiến nghị của bị đơn vào ngày 18-1-2005. Trong các ngày 5, 6 và 7-1-2005, đoàn luật sư Mỹ sang Việt Nạm làm việc với Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam để hoàn thiện bản kiến nghị trả lời kiến nghị của bị đơn vào ngày 18-1-2005. Sau đó, vào hồi 11 giờ ngày 28-2-2005, luật sư hai bên (nguyên và bị) bắt đầu tranh tụng trước Tòa án, khởi đầu bước xét xử của Tòa án đối với vụ kiện chất độc da cam. Chưa đầy 10 ngày sau phiên tranh tụng công khai vụ kiện chất độc da cam/dioxin Việt Nam tại tòa án Liên bang Hoa Kỳ ở quận Brooklyn (New York), ngày 11-3, chánh án tòa Jack B. Weinstein đã bất ngờ ra phán quyết từ chối việc thụ lý đơn của các nạn nhân nhiễm chất độc da cam/dioxin. Lý do mà ông Weinstein đưa ra là việc quân đội Mỹ sử dụng chất khai quang do các công ty hóa chất Mỹ cung cấp trong chiến tranh Việt Nam không bị cấm theo luật pháp Mỹ và luật quốc tế, vì cho đến thời điểm đầu tháng 4-1975, Chính phủ Mỹ không cấm và chưa tham gia luật quốc tế liên quan đến vấn đề này. Luật sư William H. Goodman – thành viên của đoàn luật sư đại diện cho các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam khẳng định thẩm phán Weinstein đã “sai lầm cơ bản và rõ ràng” khi phán quyết rằng chất da cam không phải là chất độc. Luật sư Goodman cho biết sẽ kháng án và khẳng định vụ kiện này chỉ có thể được quyết định ở Tòa án Tối cao của Mỹ. Trong khi đó luật sư Jonathan Moore, đại diện đoàn luật sư bên nguyên cam kết cùng với các luật sư Mỹ theo đuổi vụ kiện này đến cùng để giành lại công lý cho các nạn nân chất độc da cam/dioxin Việt Nam. Ngày 8-4-2005, đoàn luật sư đại diện cho các nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam kiện 37 công ty hóa chất Mỹ đã nộp đơn yêu cầu Tòa án liên bang khu vực 2 ở Niu Yoóc xét xử lại và phủ quyết phán quyết ngày 10-3 vừa qua của Chánh án Jack Weinstein của Tòa án liên bang tại quận Brooklyn (Niu Yoóc). 2. Quá trình kháng án: Ngày 08/04/2005, các Nguyên đơn đã tiến hành kháng án lên Toà phúc thẩm Hoa  Kỳ Theo quy định của tòa Kháng án, thủ tục kháng án phải trải qua hai giai đoạn: giai đoạn thứ nhất là tiền tranh luận (pre-argument) nhằm tạo cơ hội cho hai bên giàn xếp với nhau, nếu không thể dàn xếp, tòa sẽ tiến hành giai đoạn phân xử để đi đến phán quyết sau cùng. Hầu hết văn bản tóm tắt và những văn kiện cần thiết đã được nộp theo đúng lịch trình mà tòa đã quy định, thí dụ như văn bản tóm tắt (brief) của phía Việt Nam được nộp ngày 30/9/2005, văn bản tóm tắt của các công ty hóa chất được nộp ngày 7/2/2006, và văn bản đối đáp sau cùng (final response) của phía Việt Nam được nộp ngày 16/3/2006. Theo lịch trình do Chánh án Peter Hall đã ấn định thì phiên tiền tranh luận phải được tiến hành trong tuần lễ 17/4/2006. , phiên tiền tranh luận đã được hoãn lại cho đến cuối tháng 5 vì văn bản đối đáp sau cùng của Việt Nam lên trên 18.400 chữ, nhiều hơn con số 14.000 chữ mà tòa đã quy định từ trước. Phía Việt Nam biết rõ việc vi phạm quy định nầy và yêu cầu tòa chấp thuận văn bản, nhưng tòa Kháng án đã ra phán quyết từ chối vào ngày 4/4/2006. Phía Việt Nam đã sửa văn bản và nộp lại cho tòa vào 18/4/2006. Một lý do khác khiến cho phiên tiền tranh luận được hoãn lại có lẽ do phán quyết ngày 31/3/2006 của tòa Kháng án, qua đó, 16 vụ kháng án của cựu chiến binh Hoa Kỳ phải được tranh luận cùng lúc (in tandem) với vụ kháng án của phía Việt Nam. Vụ kháng án của phía Việt Nam dựa trên ba điểm chính như sau: Thứ nhất, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác bỏ khiếu nại của họ về việc vi phạm luật pháp quốc tế với lý do là việc phun thuốc khai quang (defoliants), được biết có chứa chất độc gây độc hại cho con người với số lượng được biết có thể tránh được qua quy trình sản xuất sẳn có và phổ biến, thì không vi phạm thông lệ ngăn cấm việc sử dụng chất độc trong chiến tranh và cũng không vi phạm việc gây thương tích và tàn phá không cần thiết cho mục tiêu quân sự. Thứ nhì, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác bỏ khiếu nại của họ về việc vi phạm luật tiểu bang New York của nguyên đơn với lý do nhà thầu của chính phủ (government contractor defense) mà không quan tâm gì đến bằng chứng cho phép kết luận rằng bị đơn biết nhiều hơn chính phủ về sự nguy hiểm của dioxin hiện diện trong chất Da cam và rằng quy trình sản xuất làm gia tăng chất dioxin thì không được ghi trong bất cứ điều kiện sách (specifications) hay đơn đặt hàng (procurement contract) của chánh phủ gởi cho bị đơn. Sau cùng, phía Việt Nam cho rằng tòa Brooklyn đã sai khi bác bỏ khiếu nại của họ về việc lên án việc sử dụng chất Dam cam trong cuộc chiến, bồi thường thiệt hại, và tẩy xóa ô nhiễm môi trường với lý do vi phạm chủ quyền Việt Nam mà không quan tâm đến bằng chứng hổ trợ cho một phán quyết công bằng và vô tư. 3. Cấp phúc thẩm: Ngày 18/6/07, các nguyên đơn của vụ kiện chất độc màu da cam của Việt Nam và các cựu chiến binh Mỹ đã ra trước phiên toà phúc thẩm để điều trần về vụ kiện đối với 37 công ty sản xuất và cung cấp hóa chất này. Toà phúc thẩm nhóm tại Manhattan, Nữu Ước, để nghe đại diện của nạn nhân da cam và các công ty hoá chất trình bày quan điểm của mình trước khi toà có phán quyết. Phiên toà bắt đầu từ lúc 1g30 với sự chủ toạ của Chánh án Robert Sack và hai phụ tá của ông. Luật sư biện hộ cho nguyên đơn là ông Jonathan Moore. phiên điều trần hôm Thứ Hai được khai mạc với phần khai chứng của 16 cựu binh sĩ Hoa Kỳ, và sau đó là tới phần khai chứng của các nạn nhân Việt Nam. Phía Việt Nam có 4 đại diện bên nguyên, một số người phải ngồi xe lăn, đã được nhà nước CSVN đưa từ Việt Nam qua Mỹ để dự phiên tranh tụng, trong đó có một cựu chiến binh Việt Nam, ông Nguyễn Văn Quý, 52 tuổi, người đã bị ung thư dạ dày và Bà Nguyễn Thị Hồng, 60 tuổi, một cựu y tá quân y đã bị sinh con thiếu tháng và hàng loạt các triệu chứng bệnh khác. Hàng chục người Mỹ gồm các cựu chiến binh và phong trào Hoà Bình đã tụ họp ủng hộ bên nguyên tại phiên điều trần, những người này đã mang theo những dải ruy băng có hàng chữ "Hãy đem lại công lý cho các Nạn nhân Chất độc Màu da cam Việt Nam". Luật sư Moore của phía nguyên đơn cho biết là hiện nay vẫn còn nhiều cựu chiến binh Mỹ, bộ đội CSVN và thường dân 2 miền Nam Bắc tiếp tục chết vì hậu quả của chất khai quang màu da cam Dioxin mà quân lực Hoa Kỳ đã rải tại chiến trường Việt Nam từ năm 1961-1971 trên hàng trăm ngàn hecta. Luật sư Waxman biện hộ cho các công ty hoá chất thì nhấn mạnh trước toà rằng, những hoá chất này dùng để khai quang đều phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Theo hai ông thì chính phủ Hoa Kỳ yêu cầu các công ty làm gì thì họ làm đúng như thế, hơn nữa thuốc khai quang được dùng hồi đó để bảo vệ sinh mạng của binh lính Mỹ ngoài chiến trường Việt Nam. Sau 1 tiếng rưỡi đồng hồ tranh tụng, các thẩm phán lần lượt đặt câu hỏi và lắng nghe giải đáp của các luật sư Moore và Waxman. Đúng 3 giờ trưa thứ hai 18-6, chánh án Sack tuyên bố kết thúc phiên tranh tụng và tòa cho biết sẽ có thông báo gửi cho các bên liên quan.