Tóm tắt Luận án Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

ng xây dựng lối sống cho sinh viên hiện nay. Hệ thống các giải pháp đưa ra sâu sắc và toàn diện, mang tính khả thi. 1.4.2. Những vấn đề đặt ra mà luận án tiếp tục nghiên cứu Tác giả đưa ra một số vấn đề luận án cần tập trung nghiên cứu như sau: - Luận án tiếp tục nghiên cứu, phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận: khái niệm nhân cách thanh niên, nội dung, phương thức xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam. Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. - Luận án tiếp tục nghiên cứu, phân tích tác động của toàn cầu hóa đến vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. Làm rõ thực trạng vai trò giá trị đạo đức 8 truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay và những vấn đề đặt ra. - Luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Chương 2 GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 2.1. NHÂN CÁCH THANH NIÊN, XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN 2.1.1. Nhân cách và cấu trúc nhân cách 2.1.1.1. Nhân cách Nhân cách, đã từ lâu là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và nhân văn, song để giải quyết những vấn đề chung nhất về nhân cách trước hết đó là nhiệm vụ của triết học. Từ quan điểm duy vật lịch sử, tác giả cho rằng: Nhân cách là tổng thể những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần được hình thành một cách cụ thể qui định những giá trị và hành vi xã hội của từng cá nhân được thể hiện và thực hiện trong lao động, học tập, hoạt động giao tiếp, ứng xử, hoạt động xã hội của mỗi cá nhân. 2.1.1.2. Cấu trúc nhân cách Hiện nay khi bàn về cấu trúc của nhân cách, có nhiều cách chia khác nhau do phương pháp tiếp cận khác nhau. Tác giả luận án đồng ý với quan điểm cho rằng cấu trúc của nhân cách là sự thống nhất giữa đức và tài. “Đức” được thể hiện ở những phẩm chất chủ yếu (phẩm chất xã hội, phẩm chất đạo đức cá nhân, tính kỷ luật, tính phê phán) “Tài” là năng lực hình thành các hoạt động được giao với chất lượng, hiệu quả cao (năng lực xã hội hoá, năng lực chủ thể hoá, năng lực hành động, năng lực giao lưu) 2.1.1.3. Tính quy luật của sự hình thành nhân cách Theo Glezecman, tính quy luật cũng là quy luật nhưng nó ở phạm vi hẹp hơn và mức độ thấp hơn. Trong quá trình hình thành nhân cách cũng phải tuân theo những vấn đề có tính quy luật sau: Thứ nhất, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa cá nhân và xã hội. Thứ hai, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan. Thứ ba, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa giáo dục và tự giáo dục. 9 2.1.2. Nhân cách thanh niên và nội dung, phương thức xây dựng nhân cách thanh niên 2.1.2.1. Nhân cách thanh niên Nhân cách ở thanh niên là tổng thể những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần được hình thành một cách lịch sử - cụ thể, qui định giá trị và những hành vi xã hội của thanh niên, được thể hiện và thực hiện trong hoạt động học tập, lao động; hoạt động giao tiếp, ứng xử; hoạt động xã hội của cá nhân mỗi thanh niên. 2.1.2.2. Xây dựng nhân cách thanh niên Xây dựng nhân cách thanh niên là quá trình tác động chủ động, tích cực, có mục tiêu, có kế hoạch với hình thức đa dạng bằng nhiều con đường của các chủ thể tới nhân cách ở thanh niên, nhằm làm cho toàn bộ những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần thanh niên ngày càng tốt hơn, hoàn thiện hơn đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 2.1.2.3. Nội dung và phương thức xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Thứ nhất: Nội dung xây dựng nhân cách thanh niên. Một là, xây dựng thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng cho thanh niên. Hai là, xây dựng cho thanh niên có những phẩm chất đạo đức tiến bộ, phẩm chất chính trị vững vàng, có ý chí, niềm tin và kiên định vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Ba là, giáo dục cho thanh niên sống có lý tưởng, hoài bão, có kỷ cương, tuân thủ pháp luật, hăng say lao động, học tập, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và có cung cách ứng xử tinh tế, nhân văn. Bốn là, cần phải có năng lực, phẩm chất nhất định, cá nhân phát triển toàn diện, nhân cách phong phú, đứng vững trước tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, sự chống phá của các thế lực thù địch. Thứ hai, về phương thức xây dựng nhân cách thanh niên. Phương thức là cách thức mà con người sử dụng để thực hiện nhằm đạt được mục đích đề ra. Đối với thanh niên, phương thức xây dựng nhân cách của họ chính là những công cụ được sử dụng để giải quyết những mục đích và nội dung trong quá trình xây dựng nhân cách thanh niên. 2.2. GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 2.2.1. Giá trị đạo đức truyền thống, phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống 10 2.2.1.1. Giá trị đạo đức Giá trị đạo đức là một trong những yếu tố cấu thành hệ thống các giá trị tinh thần của đời sống xã hội. Giá trị đạo đức gắn với nhu cầu điều chỉnh quan hệ giữa cá nhân và xã hội theo hướng tạo nên sự thống nhất hài hòa giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. 2.2.1.2. Giá trị đạo đức truyền thống Giá trị đạo đức truyền thống là một bộ phận trong hệ giá trị tinh thần của mỗi dân tộc, là toàn bộ những tư tưởng, tình cảm, thói quen đạo đức tốt đẹp mang tính ổn định tương đối và ăn sâu vào tâm lý, tập quán xã hội, có tác động tích cực tới cộng đồng, được truyền từ thế hệ này nối tiếp thế hệ khác và được mọi người tự nguyện noi theo. 2.2.1.3. Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống là làm cho những giá trị ấy tiếp tục tồn tại, thích nghi và phát triển phù hợp với sự biến đổi của thực tiễn. Đây là một hoạt động có tính kế thừa, bao gồm việc bảo tồn những giá trị đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát triển chúng trong điều kiện lịch sử mới và góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng xã hội và con người. 2.2.2. Giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Trong hệ thống giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc ta, giá trị đạo đức chiếm vị trí nổi bật. Vì vậy, khi đề cập đến các giá trị văn hóa, giá trị tinh thần truyền thống, hầu hết các ý kiến đều nhấn mạnh đến giá trị đạo đức. Trong các giá trị đạo đức truyền thống, chủ nghĩa yêu nước được khẳng định là giá trị hàng đầu, cốt lõi, giá trị định hướng các giá trị khác. Một số phẩm chất đạo đức phổ biến của con người Việt Nam như tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, đức tính cần cù, tinh thần lạc quan cũng thường được đề cập và coi đó là những giá trị đạo đức truyền thống quý báu của dân tộc ta. 2.2.3. Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay - Giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở, động lực góp phần hình thành nhân sinh quan tiến bộ trong xây dựng và phát triển nhân cách thanh niên. - Giá trị đạo đức truyền thống là ngọn nguồn dân tộc, tạo nên niềm tin, sức mạnh tinh thần đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa. 11 - Giá trị đạo đức truyền thống góp phần tích cực vào quá trình xây dựng những phẩm chất đạo đức cá nhân trong nhân cách của thanh niên Việt Nam. - Giá trị đạo đức truyền thống có vai trò là "bộ lọc", "kháng thể" chống lại tác động tiêu cực của toàn cầu hóa và kinh tế thị trường - Giá trị đạo đức truyền thống góp phần xây dựng nhân cách mới, gắn lý tưởng, ước mơ hoài bão với hành động trong thanh niên hiện nay. Chương 3 VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 3.1. TOÀN CẦU HÓA VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐỐI VỚI VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN 3.1.1. Khái niệm toàn cầu hóa Toàn cầu hóa là quá trình làm gia tăng mạnh mẽ các mối liên hệ gắn kết, tác động, phụ thuộc lẫn nhau; Là việc mở rộng quy mô và cường độ hoạt động giữa các khu vực, các quốc gia trên phạm vi toàn cầu mà trước hết và chủ yếu là trên lĩnh vực kinh tế. 3.1.2. Những tác động của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay 3.1.2.1. Tác động tích cực của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Thứ nhất, toàn cầu hóa tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng nhân cách mới cho thanh niên vừa kế thừa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Thứ hai, toàn cầu hóa góp phần tích cực cho việc rèn luyện tính cần cù, say mê trong truyền thống dân tộc, kích thích sự tìm tòi, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong lao động, học tập của thanh niên góp phần xây dựng phẩm chất đạo đức cá nhân. Thứ ba, toàn cầu hóa tạo điều kiện cho thanh niên tự khẳng định, đề cao vai trò trách nhiệm cá nhân trong đời sống cộng đồng, trách nhiệm với Tổ quốc và nhân dân. 12 3.1.2.2. Tác động tiêu cực của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách của thanh niên Thứ nhất, toàn cầu hóa mặt trái của nó là môi trường dung dưỡng, nảy sinh chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa lợi kỷ, cực đoan, chủ nghĩa thực dụng làm phai nhạt giá trị đạo đức truyền thống trong đời sống tinh thần cản trở việc xây dựng nhân cách thanh niên. Thứ hai, toàn cầu hóa mặt trái của nó tạo môi trường khuyến khích một bộ phận thanh niên chạy theo thị hiếu phản văn hóa, lai căng trong lối sống mà xa rời các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trong xây dựng nhân cách thanh niên. Thứ ba, toàn cầu hóa mặt trái của nó làm trầm trọng thêm những vấn đề mang tính toàn cầu: ô nhiễm môi trường, bệnh tật, xung đột sắc tộc, tội phạm quốc tế..; góp phần đẩy nhanh sự phân hóa xã hội sâu sắc, phân hóa giàu - nghèo và bất công ngày càng lớn nguy cơ dẫn đến rối loạn chính trị - xã hội, xung đột xã hội ảnh hưởng đến giáo dục giá trị đạo đức truyền thống, ảnh hưởng đến niềm tin và quan niệm sống tích cực của thanh niên. 3.2. NHÂN CÁCH THANH NIÊN VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 3.2.1. Khái quát thực trạng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Sự hình thành, phát triển nhân cách thanh niên chịu sự chi phối của quy luật chung của sự hình thành nhân cách. Nhưng khác biệt ở chỗ, nhân cách thanh niên có sự gắn kết chặt chẽ giữa nhân tố giáo dục và hoạt động. Bởi vì hoạt động chủ yếu của thanh niên là học tập, lao động, nghiên cứu khoa học và đi đầu, trực tiếp tham gia các phong trào hoạt động thực tiễn. Ở đây, tác giả xin làm rõ đặc điểm các yếu tố chủ yếu cấu thành nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay trên hai mặt “đức” và “tài”. Cụ thể là: - Thế giới quan. - Phẩm chất đạo đức cá nhân. - Phẩm chất ý chí, tính kỷ luật, tính phê phán trong nhận thức, lao động và học tập của thanh niên Việt Nam. - Sự phát triển năng lực trong nhân cách thanh niên. 3.2.2. Thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 13 Một là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở, động lực đối với việc xây dựng nhân sinh quan tiến bộ của nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Hai là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc tạo niềm tin, sức mạnh tinh thần, năng lực hành động trong nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Ba là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc góp phần tích cực vào quá trình xây dựng phẩm chất đạo đức cá nhân trong nhân cách của thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay Bốn là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc tạo "bộ lọc", "kháng thể" chống lại tác động tiêu cực của toàn cầu hóa và kinh tế thị trường và sự chống phá của các thế lực thù địch hiện nay Năm là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống góp phần xây dựng nhân cách mới, gắn lý tưởng, ước mơ, hoài bão với hành động cách mạng trong thanh niên hiện nay 3.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TỪ THỰC TRẠNG VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY Mâu thuẫn là xung lực nội tại của mọi sự sống. Nhà triết học Hêghen người Đức đã nói như vậy. Điều đó hoàn toàn đúng khi nói về thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay, có thể khái quát một số mâu thuẫn nảy sinh từ thực trạng này như sau: 3.3.1. Mâu thuẫn giữa yêu cầu nâng cao vai trò và trách nhiệm của các chủ thể giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa với những hạn chế của các chủ thể trong quá trình thực hiện Để nâng cao hiệu quả phát huy giá trị đạo đức truyền thống cho thanh niên, đòi hỏi phải có sự kết hợp giữa các lực lượng giáo dục: gia đình, nhà trường và xã hội. Tuy nhiên trong thời gian qua đã cho thấy sự bất cập của vấn đề này: Có ý kiến cho rằng việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cho thanh niên là trách nhiệm chính của nhà trường nên các gia đình, các tổ chức xã hội rất ít quan tâm. Chúng ta cần nghiêm túc khắc phục những tồn tại này, bởi vì: Trước hết gia đình có ảnh hưởng lớn tới lối sống, nhân cách của cá nhân con người. Gia đình là môi trường đầu tiên cá nhân tiếp nhận những giá trị đạo đức truyền thống. Phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên hiện nay với những phẩm chất như lòng yêu 14 nước, yêu thương những người thân trong gia đình; biết quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ những người xung quanh; có thái độ trung thực, khiêm tốn, có tinh thần dũng cảm; có tinh thần trách nhiệm trong lao động và học tập, nỗ lực vượt khó để lập thân, lập nghiệp. Nhưng, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc truyền dạy giá trị đạo đức truyền thống bị sao nhãng. Hiện nay mô hình gia đình hạt nhân dần thay thế kiểu gia đình truyền thống với 3,4 thế hệ cùng chung sống nên thanh niên ngày nay có ít cơ hội gần gũi và được ông bà truyền dạy những giá trị đạo đức truyền thống. Mặt khác, bị cuốn vào việc mưu sinh, nhiều bậc cha mẹ không còn nhớ đến việc phải rèn, dạy cho con mình những lễ nghĩa, gia phong. thậm chí có những người làm cha, làm mẹ nhưng vì sức hút của đồng tiền, chạy theo lối sống thực dụng đã vi phạm đạo đức xã hội, làm trái với luân thường đạo lý đã ảnh hưởng xấu đến con cái khiến họ quay lưng lại với truyền thống. Thực tế này đang góp phần đẩy thanh niên đến nguy cơ mai một các giá trị truyền thống. Các tổ chức chính trị - xã hội là nơi tập hợp và đoàn kết thanh niên song cũng bộc lộ nhiều hạn chế, thậm chí đôi khi còn đứng ngoài cuộc, không nhận thức được vai trò, trách nhiệm của mình, không có các biện pháp chia sẻ, giúp đỡ nhà trường trong việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống. Một số địa phương, các cấp ủy đảng, chính quyền chưa có chương trình hành động cụ thể cho đối tượng này hoặc nếu có thì cũng chỉ mang tính hình thức. Đảng ta chủ trương: Tăng cường giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống cho thanh niên. Bên cạnh đó là cải tiến việc giảng dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong các nhà trường. Như vậy, mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục đào tạo của nước ta đòi hỏi các nhà trường không chỉ góp phần đào tạo ra những con người có tri thức, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ mà còn phải có đạo đức trong sáng, có lòng yêu nước nồng nàn, yêu chủ nghĩa xã hội, trung thành với sự nghiệp đổi mới của đất nước. Điều đó đòi hỏi phải không ngừng nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho thanh niên nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nói riêng là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của các nhà trường trong hệ thống giáo dục nước ta. Nhưng trong thời gian qua, đã có những hiện 15 tượng coi trọng kiến thức chuyên môn, xem nhẹ việc rèn luyện phẩm chất đạo đức cho thanh niên. Nội dung chương trình và việc giảng dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đạo đức học còn nhiều bất cập. Nội dung chương trình chưa được kịp thời bổ sung, đổi mới cho phù hợp với yêu cầu phát triển của thực tiễn. Điều này ảnh hưởng không tốt đến phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 3.3.2. Mâu thuẫn giữa phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên bối cảnh toàn cầu hóa với hiện thực cuộc sống đang diễn biến phức tạp, nhiều biến động, nhiều nghịch lý, bất công xã hội đang tác động đến họ Đạo đức với tư cách là một hình thái ý thức xã hội được nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội đó. Khi tồn tại xã hội thay đổi, ý thức xã hội (trong đó có đạo đức) sớm hay muộn phải thay đổi theo. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay đã tạo ra tiền đề cơ sở vật chất cho sự phát triển của con người và xã hội. Sự phát triển đó đặt ra những yêu cầu mới ngày càng cao cho việc thực hiện các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức. Từ đó chúng ta thấy sự biến đổi của các giá trị đạo đức nói chung là một tất yếu trong xu thế đổi mới của đất nước. Sự biến đổi đó diễn ra rất phong phú, phức tạp, bao gồm cả mặt tích cực, tiêu cực, thái quá, thậm chí đảo lộn cũng có. Nên thanh niên hiện nay bị ảnh hưởng nhiều về những nghịch lý nảy sinh giữa nội dung giáo dục trong nhà trường và hiện thực cuộc sống. Biểu hiện cụ thế của vấn đề này như sau: Một là, nội dung giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống chưa theo kịp sự biến đổi của hiện thực cuộc sống xã hội. Hai là, hiện thực cuộc sống còn tồn tại nhiều hiện tượng bất bình đẳng, bất công và nhiều tệ nạn xã hội là yếu tố làm giảm lòng tin của thanh niên vào những giá trị đã được học. 3.3.3. Mâu thuẫn giữa yêu cầu phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa với sự suy giảm đạo đức, lối sống, xu hướng xa rời giá trị đạo đức truyền thống của một bộ phận thanh niên hiện nay Sau khi chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu trước đây sụp đổ, các nước trong phe xã hội chủ nghĩa thế giới lâm vào tình trạng thoái trào. Việt Nam vẫn kiên định con đường xây dựng đất 16 nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Với quá trình đổi mới toàn diện, đất nước đã thu được những thành công đáng kể. Nhưng bên cạnh đó chúng ta cũng đang đứng trước nhiều vấn đề xã hội nan giải, đó là sự phân hóa giàu nghèo ngày càng trở nên sâu sắc, môi trường sinh thái bị hủy hoại, tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm chưa được giải quyết triệt để, bất công, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Hiện nay, toàn cầu hóa đang trở thành xu thế tất yếu cho mọi quốc gia muốn hội nhập và phát triển. Với luật chơi sòng phẳng, toàn cầu hóa đang đặt ra bài toán về sự được - mất. Toàn cầu hóa đã đưa lại những cơ hội lớn nhưng cũng không ít những nguy cơ như sự phụ thuộc về kinh tế, sự lai căng văn hóa, mất bản sắc dân tộc Trong điều kiện đó, sự ảnh hưởng của lối sống văn hóa phương tây đối với thanh niên là rất rõ ràng. Tư tưởng sùng ngoại vô hình chung dẫn đến tâm lý tự coi thường những giá trị của bản thân, của dân tộc. Sự ảnh hưởng của văn hóa, lối sống phương Tây đến thanh niên Việt Nam là rất rõ ràng. Sự suy giảm về đạo đức, lệch lạc về nhân cách được thể hiện ở khuynh hướng vật chất hóa các hành vi ứng xử, coi nhẹ các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Do ảnh hưởng của lối sống lai căng, người ta có thể quên đi những khuôn phép đạo đức được giáo dục từ truyền thống gia đình, dòng tộc. Họ đề cao chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, coi thường những đạo lý ngàn đời của cha ông, xem nhẹ các giá trị lễ, hiếu, chung thủy trong gia đình. Những nguyên tắc đối nhân xử thế, nền nếp gia phong trở nên xa lạ và vô nghĩa, họ dần quen với cách sống sòng phẳng theo kiểu "tiền trao, cháo múc". Với quan niệm sống lệch lạc như vậy thì sự mờ nhạt về lý tưởng là điều không thể tránh khỏi. Từ đó, xuất hiện ngày càng nhiều những hiện tượng phản giá trị trong đời sống xã hội. Hiện tượng sống thử trong giới trẻ đã trở thành trào lưu ở một số nơi, trở thành một đề tài nóng, một thứ "mốt" lan truyền. Lối sống thực dụng, ích kỷ, làm cho một bộ phận thanh niên bàng quan, thiếu tinh thần, trách nhiệm trước đời sống chính trị- xã hội, không ý thức được vai trò, vị trí của thế hệ mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Sự xuất hiện ngày càng nhiều những hiện tượng phản giá trị của giới trẻ trong đời sống xã hội, đó là sự gia tăng của tệ nạn ma túy, mại dâm, trộm cắp, băng nhóm xã hội đen, lối sống trụy lạc, biến thái Đó là sự xa rời, đứt đoạn với truyền thống. Đây thực sự là vấn đề nóng bỏng đặt 17 ra trong quá trình xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Chương 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 4.1. PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HOÁ 4.1.1. Quán triệt sự thống nhất giữa truyền thống và hiện đại, kế thừa và đổi mới trong phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay Thực tiễn đã chứng minh, trong lịch sử của mình, bất cứ dân tộc nào biết kết hợp chặt chẽ các giá trị truyền thống và hiện đại, kế thừa và đổi mới tức là biết chắt lọc tinh hoa văn hóa nhân loại kết hợp với giá trị vốn có, biết làm mới và phát triển những giá trị ấy cho phù hợp với tình hình thực tiễn thì dân tộc đó sẽ đứng vững và phát triển. Kế thừa những giá trị đạo đức truyền thống thực chất là chọn lọc, giữ lại, bổ sung và phát triển những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Sự trường tồn của các giá trị đạo đức truyền thống một phần phụ thuộc vào bề dày lịch sử còn một phần phụ thuộc vào khả năng tiếp thu có chọn lọc, phê phán để phát triển những giá trị đạo đức của thời đại. Cho nên các giá trị đạo đức truyền thống dần được "hiện đại hóa", đổi mới, cho phù hợp với thực tiễn trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Bên cạnh việc bổ sung, phát triển các giá trị đạo đức truyền thống cũng cần biết phê phán những cách tiếp cận phiến diện, những hạn chế để dẫn đến quan niệm cực đoan, khi xem xét về các giá trị truyền thống. Tinh thần đoàn kết cộng đồng được hình thành trong quá trình đấu tranh chống thiên tai và chống giặc ngoại xâmđể bảo vệ sự tồn tại của cộng đồng nhưng trong một số trường hợp nó lại bị bó hẹp trong phạm vi làng, xã, dòng họ dẫn đến cục bộ địa phương, bè cánh nên hành xử theo kiểu "dĩ hoà vi quý" vì "một giọt máu đào hơn ao nước lã". Cần mạnh dạn phê phán thái độ bôi đen hoặc tô hồng, phủ định sạch trơn hoặc bê nguyên xi truyền thống, lẫn lộn giữa mặt tích cực và tiêu cực hoặc không thấy hết những hạn chế mang tính lịch sử trong các nội dung 18 của giá trị đạo đức truyền thống đều là thiếu khoa học, không phù hợp với yêu cầu của một xã hội tiến bộ, văn minh. Chỉ trên cơ sở biết "gạn đục, khơi trong" loại bỏ những gì đã trở nên lạc hậu, không còn phù hợp với hoàn cảnh mới, cách tân các giá trị đó thì việc phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống với xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay mới đạt được hiệu quả cao. 4.1.2. Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên gắn với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, chiến lược phát triển con người Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay Thực tiễn chỉ cho chúng ta thấy rằng, trong tất cả các nguồn lực, nguồn lực con người luôn đóng vai trò quyết định sự phát triển nhanh và bền vững, nhất là trong điều kiện cách mạng khoa học-công nghệ hiện đại, phát triển kinh tế tri thức và hội nhập sâu rộng. Xây dựng và phát triển con người Việt Nam toàn diện, hướng đến chân-thiện-mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học và hội nhập đang là đòi hỏi cấp bách của xã hội nước ta hiện nay. Đây là mục tiêu chung, là cơ s