Tóm tắt Luận án Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái học hai loài ruồi ăn rệp Dideopsis aegrota Fabricius và Syrphus ribesii Linnaeus và khả năng sử dụng chúng trong phòng chống rệp muội hại cây ăn quả có múi ở Hà Nội và phụ cận

anada) và được GS.TS. Stephen A. Marshall giám định. 2.5.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái và sinh học của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) 2.5.2.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái, kích thước các pha phát dục của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) - Mẫu ruồi ăn rệp (RAR) và các pha phát dục của chúng được thu trên các vườn CAQ có múi tại Chương Mỹ (Hà Nội), Cao Phong (Hòa Bình) và Văn Giang (Hưng Yên), mang về phòng thí nghiệm, sau đó tiến hành mô tả đặc điểm hình thái, màu sắc, đo kích thước từng pha phát dục như sải cánh, chiều dài cơ thể, chiều rộng cơ thể với n = 30 theo QCVN01-38: 2010/BNNPTNT (BNN&PTNT, 2010). 2.5.2.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) Nghiên cứu đặc điểm sinh học của 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii ) theo Emden (1972). * Tập tính sống, thời gian phát triển của các pha phát dục Thu thập ruồi trưởng thành trên các vườn CAQ có múi ngoài tự nhiên tại Chương Mỹ (Hà Nội) thả vào lồng nuôi sâu (100cm x 100cm x 100cm) với n =30, trong lồng nuôi sâu có sẵn 1 đĩa petri có lộc cam non có nhiều rệp muội xanh A. spiraecola (tuổi 2 và 3) đặt trên giấy lọc ẩm, 1 đĩa petri đựng mật ong 10% để cho trưởng thành ăn thêm. Khi trưởng thành đẻ trứng, dùng bút lông tách từng quả trứng đặt trên lá cam non có nhiều rệp muôi xanh A. spiraecola, phía dưới để giấy lọc ẩm rồi đưa vào hộp 9 nuôi sâu (25cm x 15cm x 15cm) với n = 30. Hàng ngày thay lá cam non có rệp xanh A. spiraecola, theo dõi ngày 2 lần để xác định thời điểm trứng nở. Tương tự, khi trứng nở ra ấu trùng tiến hành nuôi ấu trùng theo phương pháp nuôi cá thể, cho từng ấu trùng non vào hộp nuôi sâu (n = 30) như phần theo dõi trứng nở. Theo dõi ngày 2 lần xác định xác lột để biết thời gian của 1 tuổi ấu trùng hoặc sự hình nhộng và trưởng thành vũ hóa. Khi nhộng vũ hoá, chọn những cá thể vũ hoá cùng ngày để ghép đôi 1 cá thể cái với 1 cá thể đực, thả 2 cá thể này vào lồng nuôi sâu như đã mô tả để theo dõi số lượng trứng đẻ trong ngày, thời điểm trứng nở, tỷ lệ nở của trứng và các chỉ tiêu liên quan đến sự phát triển của thế hệ sau. Theo dõi tiến hành cho đến khi trưởng thành chết sinh lý. Thí nghiệm được tiến hành 2 đợt, đợt 1 nuôi từ ngày 1/4/2011 nhiệt độ trung bình là 25,920C và ẩm độ trung bình là 83,95%, đợt 2 nuôi từ ngày 1/5/2011, ở nhiệt độ trung bình là 26,850C và ẩm độ là 88,29%. Thức ăn thêm cho trưởng thành RAR sau khi vũ hóa là mật ong 10% đựng trong đĩa petri. - Chỉ tiêu theo dõi: thời điểm trứng nở, ấu trùng các tuổi lột xác, ấu trùng vào nhộng và trưởng thành vũ hóa. 2.5.3. Phương pháp nghiên cứu sinh thái học của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) và khẳ năng sử dụng chúng trong phòng chống rệp muội hại CAQ có múi 2.5.3.1. Nghiên cứu sinh thái học của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) * Sự phân bố của ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi Quan sát về sự phân bố của ấu trùng RAR cánh nâu D. aegrota trên cây cam, chanh, quýt, bưởi tại Chương Mỹ (Hà Nội), Cao Phong (Hòa Bình), Văn Giang (Hưng Yên) trong năm 2011 và 2012 theo QCVN01-38: 2010/BNNPTNT (BNN&PTNT, 2010). Số điểm điều tra là 100 điểm/huyện, tiến hành trong năm 2011 và 2012. * Diễn biến mật độ rệp muội và ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi Điều tra diễn biến mật độ rệp muội, mật độ trứng và mật độ ấu trùng RAR được tiến hành tại Chương Mỹ (Hà Nội) theo QCVN01-38: 2010/BNNPTNT (BNN&PTNT, 2010). + Điều tra theo điểm (7 ngày một lần) trên vườn CAQ có múi ở giai đoạn thời kỳ KTCB và thời kỳ KD trong năm 2011 và 2012. Mỗi vườn đánh dấu 10 điểm theo đường chéo góc, điểm điều tra cách bờ 1 hàng CAQ có múi, mỗi điểm điều tra 1 cây, mỗi cây điều tra 3 tầng (trên, giữa, dưới), 4 hướng (Đông, Tây, Nam, Bắc), mỗi cây quan sát 12 lá non. Đếm số lượng rệp muội xanh A. spiraecola, quả trứng và ấu trùng của 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii) trên mỗi lá non điều tra. + Chỉ tiêu theo dõi: số lượng rệp muội xanh A. spiraecola, số lượng quả trứng và 10 số lượng ấu trùng của 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii) trên mỗi lá non. * Các yếu tố ảnh hưởng đến mật độ ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi - Ảnh hưởng của yếu tố ký sinh đến mật độ ấu trùng RAR Nghiên cứu ảnh hưởng của yếu tố ký sinh đến RAR được tiến hành trong năm 2011 tại Chương Mỹ (Hà Nội) theo QCVN01-38: 2010/BNNPTNT (BNN&PTNT, 2010). + Tiến hành thu mẫu ngẫu nhiên các cá thể ấu trùng, nhộng của RAR (n= 30) trên CAQ có múi mang về phòng thí nghiệm. Chuyển chúng vào hộp nuôi sâu (25 cm x 15 cm x 15 cm), trong hộp có sẵn 1 đĩa petri có lộc cam non có nhiều rệp muội (tuổi 2 và 3) đặt trên giấy lọc ẩm để nuôi ấu trùng cho đến khi ấu trùng vào nhộng, hàng ngày thay lá cam non có rệp muội một lần. + Chỉ tiêu theo dõi: số nhộng hóa ra RAR, số nhộng xuất hiện ra ong. - Ảnh hưởng của yếu tố bảo vệ thực vật đến mật độ ấu trùng RAR Nghiên cứu ảnh hưởng của thuốc BVTV đến mật độ ấu trùng RAR dựa theo Tiêu chuẩn bảo vệ thực vật (BNN&PTNT, 2001). * Thí nghiệm ngoài đồng ruộng + Thí nghiệm được tiến hành trên vườn cây cam tại Chương Mỹ (Hà Nội) với 4 công thức (Polytrin 440EC, Supracide 40EC, Dầu khoáng DC-Tron Plus, Phun nước lã), 3 lần nhắc lại. Mỗi công thức phun trên 3 cây cam ở thời kỳ KTCB, cây cam ở các công thức thí nghiệm cách bờ 1 hàng cây cam. + Chỉ tiêu theo dõi: số lượng ấu trùng RAR sống ở các công thức thí nghiệm trước khi phun thuốc 1 ngày, sau khi phun thuốc 1, 3, 5 và 7 ngày. * Nghiên cứu ảnh hưởng của số lần phun Dầu khoáng DC-Tron Plus 98.8EC đến ấu trùng RAR + Thí nghiệm được tiến hành trên vườn cây cam tại Chương Mỹ (Hà Nội) với 4 công thức (Phun 1 lần, 2 lần, 3 lần, 4 lần Dầu khoáng DC-Tron Plus 98.8EC ở nồng độ 0,5% trừ rệp muội). + Điều tra mật độ ấu trùng RAR theo phương pháp điều tra tại mục 2.5.3.1. 2.5.3.2. Khả năng sử dụng ruồi ăn rệp trong phòng chống rệp muội hại cây ăn quả có múi * Khả năng phát triển của rệp muội trên cây đậu đen làm thức ăn nhân nuôi RAR + Thí nghiệm được tiến hành với 2 công thức thả rệp muội (rệp muội xanh, rệp muội đen) trên cây đậu đen (Vigna unguiculata). + Chỉ tiêu theo dõi: đếm số lượng rệp muội xanh và rệp muội đen qua từng thời kì phát triển của cây đậu đen: 2 lá, 5 lá, 11 lá, ra hoa, hình thành quả. * Khả năng ăn mồi của ấu trùng RAR trong phòng thí nghiệm Nghiên cứu khả năng ăn rệp muội của ấu trùng RAR theo Emden (1972). 11 + Ấu trùng RAR (tuổi 1, 2, 3) được lấy từ thí nghiệm mục 2.5.2.2 đặt vào hộp nuôi sâu (25cm x 15cm x 15cm) với n = 30 cho mỗi tuổi, bỏ đói ấu trùng ở các tuổi trong vòng 24 h, sau đó cho vào mỗi hộp nuôi sâu 1 đĩa petri có lá cam non (100 con rệp muội ở tuổi 2 và 3) đặt trên giấy lọc ẩm. Sau 24 giờ đếm số rệp muội còn lại trên lá non ở mỗi hộp nuôi sâu và thay lá cam non mới có 100 con rệp muội ở tuổi 2 và 3. + Chỉ tiêu theo dõi: số lượng rệp muội bị ấu trùng RAR ở các tuổi ăn trong 24 giờ. 2.5.4. Phương pháp tính toán và xử lý số liệu - Các số liệu được tính toán theo phương pháp thống kê sinh học thông dụng, sử dụng phần mềm IRRSTAT 5.0 để so sánh và phân tích. - Vẽ đồ thị và biểu đồ bằng phần mềm Microsoft Excel. CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Thành phần thiên địch của rệp muội hại cây ăn quả có múi ở vùng Hà Nội và phụ cận 3.1.1. Thành phần và mức độ hại của các loài rệp muội 3.1.1.1. Thành phần và mức độ phổ biến của các loài rệp muội Thành phần rệp muội hại trên cây ăn quả (CAQ) có múi ở huyện Chương Mỹ (Hà Nội), Cao Phong (Hoà Bình) và Văn Giang (Hưng Yên) là khá phong phú và có sự tương đồng với nhau về thành phần loài được nêu trong bảng 3.1. Bảng 3.1. Thành phần và mức độ phổ biến của rệp muội (Homoptera: Aphididae) hại cây ăn quả có múi tại vùng Hà Nội và phụ cận (năm 2010 - 2012) S tt Tên Việt Nam Tên khoa học Mức độ phổ biến Chương Mỹ Cao Phong Văn Giang KTCB KD KTCB KD KTCB KD 1 Rệp đào Myzus persicae (Sulzer) - + - - - - 2 Rệp muội đen Toxoptera citricidus (Kirkaldy) - + - - + - 3 Rệp muội bông Aphis gossypii (Glover) - - - - - - 4 Rệp muội nâu đen Toxoptera aurantii (Boyer de Fonscolombe) ++ + ++ + +++ + 5 Rệp muội xanh Aphis spiraecola (Patch) +++ ++ +++ + ++ + Ghi chú : Mức độ phổ biến : +++ : rất phổ biến (ĐTG > 50%), ++ : phổ biến (ĐTG từ 21 - 50% ), + : ít phổ biến (ĐTG từ 5 - 20% ), - : rất ít gặp (ĐTG < 5%)), KTCB: thời kỳ kiến thiết cơ bản, KD: thời kỳ kinh doanh 12 Các loài rệp hại CAQ có múi gồm 5 loài (M. persicae, T. citricidus, A. gossypii, T. aurantii và A. spiraecola). Trong đó loài rệp muội xanh A. spiraecola là loài rất phổ biến và gây hại cao nhất trên vườn CAQ có múi thời kỳ kiến thiết cơ bản (KTCB) tại Chương Mỹ và Cao Phong với độ thường gặp (ĐTG) trên 50%, phổ biến và gây hại trung bình ở thời kỳ KTCB tại Văn Giang, thời kỳ kinh doanh (KD) tại Chương Mỹ (ĐTG từ 21 - 50%), ít phổ biến và gây hại thấp ở thời kỳ KD tại Cao Phong và Văn Giang (ĐTG từ 5 - 20%). Loài rệp muội nâu đen T. aurantii là loài rất phổ biến và gây hại cao trên vườn CAQ có múi thời kỳ KTCB tại Văn Giang (ĐTG > 50%), phổ biến và gây hại trung bình ở thời kỳ KTCB tại Chương Mỹ và Cao Phong (ĐTG từ 21 - 50%), ít phổ biến và gây hại thấp ở thời kỳ KD tại Chương Mỹ, Cao Phong và Văn Giang (ĐTG từ 5 - 20%). 3.1.1.2. Mức độ hại của rệp muội Trong năm 2011 và 2012 rệp muội xanh A. spiraecola gây hại nặng trên cây cam và cây chanh ở cả 2 thời kỳ KTCB và thời kỳ KD, gây hại trung bình trên cây bưởi và gây hại nhẹ trên cây quýt. Mức độ hại của rệp muội xanh A. spiraecola trên CAQ có múi thời kỳ KTCB cao hơn thời kỳ kinh doanh. 3.1.2. Thành phần và mức độ phổ biến của côn trùng bắt mồi rệp muội hại cây ăn quả có múi 3.1.2.1. Thành phần và mức độ phổ biến của côn trùng bắt mồi Thành phần côn trùng bắt mồi rệp muội hại CAQ có múi là 12 loài, trong đó có 6 loài bọ rùa (M. discolor, M. sexmaculatus, L. biplagiata, C. transversalis, Micraspis sp. và H. octomaculata), 1 loài kiến vàng (O. smaragdina) và 5 loài RAR là E. balteatus, D. aegrota, S. ribesii, Paragus sp. và Melangyna sp; 2 loài RAR mới ghi nhận ở vùng nghiên cứu là D. aegrota và Melangyna sp. (bảng 3.4). Loài bọ rùa 6 vằn M. sexmaculatus, RAR cánh nâu D. aegrota và RAR vằn vàng S. ribesii là 3 loài thiên địch rất phổ biến với độ thường gặp (ĐTG) > 50% trên vườn CAQ có múi ở thời kỳ KTCB và phổ biến (ĐTG từ 21 - 50%) ở thời kỳ KD tại Chương Mỹ. Chúng phổ biến (ĐTG từ 21 - 50%) ở thời kỳ KTCB, ít phổ biến (ĐTG từ 5 - 20%) ở thời kỳ KD tại Cao Phong và Văn Giang. Các loài côn trùng bắt mồi và côn trùng ký sinh khác (9 loài) xuất hiện phổ biến và ít phổ biến trên CAQ có múi tại cả 3 vùng nghiên cứu. 13 Bảng 3.4. Thành phần và mức độ phổ biến của côn trùng bắt mồi, côn trùng ký sinh trên cây ăn quả có múi ở vùng Hà Nội và phụ cận (năm 2010 - 2012) S tt Tên Việt Nam Tên khoa học Họ Bộ Mức độ phổ biến Chương Mỹ Cao Phong Văn Giang KTCB KD KTCB KD KTCB KD 1 Bọ rùa da cam Micraspis sp. Coccinellidae Coleoptera + + + + + + 2 Bọ rùa đỏ Micraspis discolor (Fabricius) Coccinellidae Coleoptera ++ + + + + + 3 Bọ rùa 8 chấm Harmonia octomaculata (Fabricius) Coccinellidae Coleoptera + + + + + + 4 Bọ rùa 2 mảnh đỏ Lemnia biplagiata (Swartz) Coccinellidae Coleoptera ++ + ++ + + + 5 Bọ rùa 6 vằn đen Menochilus sexmaculatus (Fabricius) Coccinellidae Coleoptera +++ ++ ++ + ++ + 6 Bọ rùa vằn chữ nhân Coccinella transversalis (Fabricius) Coccinellidae Coleoptera ++ + + + + + 7 Kiến vàng Oecophylla smaragdina (Queen) Formicidae Hymenoptera + + + + + + 8 RAR bụng vàng Episyrphus balteatus (De Geer) Syrphidae Diptera + + + + + + 9 RAR cánh nâu Dideopsis aegrota (Fabricius) Syrphidae Diptera +++ ++ ++ + ++ + 10 RAR vằn vàng Syrphus ribesii (Linnaeus) Syrphidae Diptera +++ ++ ++ + ++ + 11 RAR Paragus sp. Syrphidae Diptera + + + + + + 12 RAR Melangyna sp. Syrphidae Diptera + + + + + + Ghi chú : Mức độ phổ biến : +++ : rất phổ biến (ĐTG > 50%); ++ : phổ biến (ĐTG từ 21 – 50% ); +: ít phổ biến (ĐTG từ 5 – 20% ); - : rất ít gặp (ĐTG < 5%) ; KTCB: thời kỳ kiến thiết cơ bản; KD: thời kỳ kinh doanh 3.1.2.2 Vị trí số lượng của ruồi ăn rệp trên đồng ruộng Trong năm 2010 và 2012 ngoài đồng ruộng trên vườn CAQ có múi, 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii) bắt gặp cao tại 3 điểm điều tra (Chương Mỹ, Cao Phong, Văn Giang) với vị trí số lượng tương ứng cho loài RAR cánh nâu D. aegrota là 36%, 25%, 22% và cho loài RAR vằn vàng S. ribesii là 41%, 46%, 51%. 3.2. Đặc điểm hình thái và sinh học của ruồi ăn rệp cánh nâu Dideopsis aegrota Fabricius và ruồi ăn rệp vằn vàng Syrphus ribesii Linnaeus 3.2.1. Đặc điểm hình thái và sinh học của loài ruồi ăn rệp cánh nâu Dideopsis aegrota Fabricius 3.2.1.1. Đặc điểm hình thái ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota Ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota phát triển trải qua 4 pha phát dục là: Trứng có 14 màu trắng trong, chiều dài 2,03 ± 0,08 mm, chiều rộng 1,32 ± 0,11 mm; Ấu trùng hình thon dài, màu nâu trong, trên lưng có một sọc đen chạy dọc cơ thể, chiều dài 12,62 ± 0,38 mm, chiều rộng 2,63 ± 0,06 mm; Nhộng có màu nâu đến nâu đậm, một đầu phình to, tròn, đầu kia thắt lại có hai mấu nhỏ, trên nhộng có 4 vạch nâu đen chạy dọc cơ thể, chiều dài 6,94 ± 0,16 mm, chiều rộng 2,90 ± 0,08 mm; Trưởng thành có mắt kép lồi to, mầu nâu đen, bụng màu vàng, trên bụng có 3 ngấn màu đen to song song với nhau, toàn thân phủ một lớp xám mốc, hai cánh có 2 phần phân biệt rõ ràng, gốc cánh có màu trong suốt, đầu mút cánh có màu đen. Đây là loài RAR có kích thước lớn, kích thước cơ thể trưởng thành có chiều dài là 13,16 ± 0,36 mm, chiều rộng là 4,85 ± 0,19 mm, dài sải cánh là 26,16 ± 0,68 mm. Điểm khác biệt với loài RAR vằn vàng S. ribessi là RAR cánh nâu D. aegrota có kích thước lớn, hai cánh có 2 phần phân biệt rõ ràng, gốc cánh có màu trong suốt, đầu mút cánh có màu đen. 3.2.1.2. Đặc điểm sinh học của ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota * Thời gian phát triển của các pha phát dục và vòng đời Kết quả nghiên cứu về thời gian phát triển các pha phát dục của RAR cánh nâu D. aegrota cho thấy: thời gian phát dục của pha trứng rất ngắn từ 2,77 - 2,93 ngày, pha ấu trùng từ 7,03 - 7,16 ngày, pha nhộng từ 7,06 - 8,07 ngày, pha trưởng thành từ 7,14 - 7,74 ngày (bảng 3.7). Vòng đời của RAR cánh nâu D. aegrota dao động từ 24,60 - 25,30 ngày, đời 31,80 - 32,43 ngày. Kết quả nghiên cứu này phù hợp với công bố của Nguyễn Văn Huỳnh và Phan Văn Biết (2005) khi nghiên cứu về chu kỳ sinh trưởng của ruồi D. aegrotus với thức ăn là rệp muội T. citricidus có vòng đời khoảng 3 tuần. Bảng 3.7. Thời gian phát dục của ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota Pha phát dục Thời gian phát dục trung bình (ngày) Đợt nuôi 1 Đợt nuôi 2 Trứng 2,77 ± 0,23 2,93 ± 0,26 Ấu trùng tuổi 1 2,03 ± 0,07 2,23 ± 0,16 Ấu trùng tuổi 2 2,70 ± 0,17 2,63 ± 0,18 Ấu trùng tuổi 3 2,30 ± 0,17 2,30 ± 0,17 Nhộng 7,06 ± 0,35 8,07 ± 0,29 Trưởng thành ruồi cái 7,74 ± 0,33 7,14 ± 0,38 Vòng đời 24,60 ± 0,53 25,30 ± 0,56 Đời 33,81 ± 0,73 34,19 ± 0,82 Nhiệt độ trung bình (0C) 25,92 26,85 Ẩm độ trung bình (%) 83,95 88,29 15 3.2.2. Đặc điểm hình thái và sinh học của ruồi ăn rệp vằn vàng Syrphus ribesii Linnaeus 3.2.2.1. Đặc điểm hình thái của ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii Ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii phát triển trải qua 4 pha phát dục là: Trứng có hình bầu dục, có màu trắng, có một lớp lông mỏng phía trên, chiều dài 1,88 ± 0,10 mm, chiều rộng 0,84 ± 0,08 mm; Ấu trùng có 3 tuổi, cơ thể thon dài, phía đầu nhỏ hơn phía sau, toàn thân có màu xanh, trên lưng dọc cơ thể có sọc trắng nhỏ, chiều dài 9,88 ± 0,39 mm, chiều rộng 2,47 ± 0,09 mm; Nhộng màu xanh thẫm, thon đều, một đầu tròn, một đầu hơi thót lại, chiều dài 6,27 ± 0,28 mm, chiều rộng 2,74 ± 0,13 mm; Trưởng thành cơ thể màu sáng, phía cuối bụng có các vân đen và vàng xen lẫn, mắt kép lồi to màu đen. Ruồi trưởng thành có chiều dài cơ thể khoảng 8,43 ± 0,33 mm, chiều rộng 2,25 ± 0,11 mm, độ dài sải cánh 16,07 ± 0,51 mm. 3.2.2.2. Đặc điểm sinh học của ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii * Thời gian phát triển các pha và vòng đời của RAR vằn vàng S. Ribesii Thời gian phát triển các pha phát dục của RAR vằn vàng S. ribesii được nêu trong bảng 3.12. Bảng 3.12. Thời gian phát dục của ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii Pha phát dục Thời gian phát dục trung bình (ngày) Đợt nuôi 1 Đợt nuôi 2 Trứng 2,67 ± 0,20 2,87 ± 0,25 Ấu trùng tuổi 1 2,00 ± 0,10 2,03 ± 0,07 Ấu trùng tuổi 2 2,57 ± 0,18 2,60 ± 0,19 Ấu trùng tuổi 3 2,13 ± 0,13 2,20 ± 0,15 Nhộng 7,43 ± 0,33 7,83 ± 0,31 Trưởng thành ruồi cái 6,60 ± 0,27 6,57 ± 0,25 Vòng đời 23,4 ± 0,54 24,13 ± 0,54 Đời 30,60 ± 0,72 30,73 ± 0,66 Nhiệt độ trung bình (0C) 25,92 26,85 Ẩm độ trung bình (%) 83,95 88,29 Kết quả nghiên cứu về thời gian phát triển các pha phát dục của RAR vằn vàng S. ribesii cho thấy: thời gian phát dục của pha trứng rất ngắn từ 2,67 - 2,87 ngày, pha ấu trùng từ 6,70 - 6,83 ngày, pha nhộng từ 7,43 - 7,83 ngày, pha trưởng thành là 6,57 - 6,60 ngày. Vòng đời của RAR vằn vàng S. ribesii dao động từ 23,40 - 24,13 ngày, đời 30,60 - 30,73 ngày. Tóm lại: Ở nhiệt độ 25,920C đến 26,850C và ẩm độ 83,95% đến 88,29%. Vòng đời của RAR cánh nâu D. aegrota (24,60 - 25,30 ngày) và vòng đời của RAR vằn vàng S. ribesii (23,40 - 24,13 ngày) dài hơn vòng đời của rệp muội xanh A. spiraecola (7,73 - 8,57 ngày) và vòng đời của rệp muội nâu đen T. aurantii (7,83 - 16 8,83 ngày). Do đó tốc độ phát triển của chúng chậm hơn các loài hại đích, đây là nhược điểm của cả 2 loài RAR này. Tuy vậy, trưởng thành cái RAR cánh nâu D. aegrota đẻ trứng trong vòng 7 ngày, sức sinh sản dao động trung bình từ 18,80 ± 4,64 đến 19,73 ± 4,97 quả trứng/trưởng thành cái, tỷ lệ trứng nở đạt 43,33% đến 70,00%, tỷ lệ ấu trùng vào nhộng đạt 54,54% đến 65,89%; Trưởng thành cái RAR vằn vàng S. ribesii đẻ trứng trong vòng 6 ngày, sức đẻ trứng dao động trung bình từ 20,94 ± 3,93 đến 22,30 ± 3,15 quả trứng/trưởng thành cái, tỷ lệ trứng nở đạt 56,82% đến 84,38%, tỷ lệ ấu trùng vào nhộng đạt 60,04% đến 74,47%. Như vậy, 2 loài RAR trên có sức sinh sản khá cao, đây là ưu điểm của 2 loài RAR. 3.3. Đặc điểm sinh thái học của 2 loài ruồi ăn rệp (D. aegrota, S. ribesii) và khả năng sử dụng chúng trong phòng chống rệp muội hại cây ăn quả có múi 3.3.1. Đặc điểm sinh thái học của loài ruồi ăn rệp D. aegrota 3.3.1.1 Sự phân bố của ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi Tại 3 địa điểm (Chương Mỹ, Cao Phong, Văn Giang) ấu trùng RAR cánh nâu D. aegrota phân bố cao trên cây cam, trung bình trên cây chanh và thấp, rất thấp trên cây quýt và cây bưởi. 3.3.1.2. Diễn biến mật độ ruồi ăn rệp và yếu tố ảnh hưởng đến số lượng ruồi ăn rệp trên cây ăn quả có múi. + Mật độ trứng của RAR ngoài tự nhiên Kết quả phân tích tương quan giữa mật độ trứng của RAR và mật độ rệp muội ngoài tự nhiên năm 2011 cho thấy trên cây cam giữa rệp muội xanh A. spiraecola và trứng của RAR cánh nâu D. aegrota có mối tương quan thuận cao theo phương trình hồi quy y = 0,0054x + 0,6853 với hệ số tương quan r = 0,64; giữa rệp muội xanh A. spiraecola và trứng của RAR vằn vàng S. ribesii có mối tương quan thuận cao theo phương trình hồi quy y = 0,0048x + 0,7675 với hệ số tương quan r = 0,79. Tương tự, năm 2012 giữa rệp muội xanh A. spiraecola và trứng của RAR cánh nâu D. aegrota có mối tương quan thuận cao theo phương trình hồi quy y = 0,0059x + 0,9569 với hệ số tương quan r = 0,69; giữa rệp muội xanh A. spiraecola và trứng của RAR vằn vàng S. ribesii có mối tương quan thuận trung bình theo phương trình hồi quy y = 0,0051x + 0,7961 với hệ số tương quan r = 0,56. Như vậy trứng của RAR cánh nâu D. aegrota và trứng của RAR vằn vàng S. ribesii có mối tương quan thuận cao và trung bình với rệp muội xanh A. spiraecola ngoài đồng ruộng. + Diễn biến mật độ ấu trùng của RAR và rệp muội ngoài đồng ruộng Diễn biến mật độ ấu trùng của 2 loài RAR (D. aegrota, S. ribesii ) và rệp muội xanh A. spiraecola ngoài đồng ruộng được nêu ở hình 3.21, 3.22, 3.23, 3.24. 17 0 100 200 300 400 500 600 2/ 1/ 11 9/ 1/ 11 16 /1 /1 1 23 /1 /1 1 30 /1 /1 1 6/ 2/ 11 13 /2 /1 1 20 /2 /1 1 27 /2 /1 1 5/ 3/ 11 12 /3 /1 1 19 /3 /1 1 26 /3 /1 1 2/ 4/ 11 9/ 4/ 11 16 /4 /1 1 23 /4 /1 1 30 /4 /1 1 7/ 5/ 11 14 /5 /1 1 21 /5 /1 1 28 /5 /1 1 4/ 6/ 11 11 /6 /1 1 18 /6 /1 1 25 /6 /1 1 2/ 7/ 11 9/ 7/ 11 16 /7 /1 1 23 /7 /1 1 30 /7 /1 1 6/ 8/ 11 13 /8 /1 1 20 /8 /1 1 27 /8 /1 1 3/ 9/ 11 10 /9 /1 1 17 /9 /1 1 24 /9 /1 1 1/ 10 /1 1 8/ 10 /1 1 15 /1 0/ 11 22 /1 0/ 11 27 /1 0/ 11 3/ 11 /1 1 10 /1 1/ 11 17 /1 1/ 11 24 /1 1/ 11 1/ 12 /1 1 8/ 12 /1 1 15 /1 2/ 11 22 /1 2/ 11 27 /1 2/ 11 Ngày điều tra M ật đ ộ rệ p m uộ i xa n h A .s pi ra ec ol a ( co n/ lá n on ) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 M ật đ ộ ấu t rù ng r uồ i ă n rệ p c án h nâ u D . a eg ro ta ( co n/ lá n on ) A. spiraecola D. aegrota Hình 3.21. Diễn biến mật độ ấu trùng của ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota và rệp muội xanh A. spiraecola trên cây cam tại Chương Mỹ (Hà Nội), năm 2011 Trong năm 2011 và 2012 tại Chương Mỹ (Hà Nội) khi cây cam chưa xuất hiện lộc non thì chưa xuất hiện rệp muội và ấu trùng của RAR. Khi lộc non cây cam xuất hiện rộ, cùng thời điểm này rệp muội xanh A. spiraecola xuất hiện mật độ cao (khoảng 200 đến 300 con/lá non), tương ứng mật độ ấu trùng của RAR cánh nâu D. aegrota là thấp (0,78 ± 0,09 ấu trùng/lá non) và mật độ ấu trùng của RAR vằn vàng S. ribesii là trung bình (1,04 ± 0,24 ấu trùng/lá non). Khi rệp muội xanh A. spiraecola xuất hiện với mật độ cao nhất (khoảng 350 đến 450 con/lá non) thì ấu trùng của RAR cánh nâu D. aegrota và RAR vằn vàng S. ribesii đạt mật độ cao tương ứng là 2,95 ± 2,01 ấu trùng/lá non và 2,73 ± 1,62 ấu trùng/lá non. Sau đó mật độ ấu trùng của RAR giảm khi mật độ rệp muội ngoài đồng ruộng giảm. 0 100 200 300 400 500 600 2/ 1/ 11 9/ 1/ 11 16 /1 /1 1 23 /1 /1 1 30 /1 /1 1 6/ 2/ 11 13 /2 /1 1 20 /2 /1 1 27 /2 /1 1 5/ 3/ 11 12 /3 /1 1 19 /3 /1 1 26 /3 /1 1 2/ 4/ 11 9/ 4/ 11 16 /4 /1 1 23 /4 /1 1 30 /4 /1 1 7/ 5/ 11 14 /5 /1 1 21 /5 /1 1 28 /5 /1 1 4/ 6/ 11 11 /6 /1 1 18 /6 /1 1 25 /6 /1 1 2/ 7/ 11 9/ 7/ 11 16 /7 /1 1 23 /7 /1 1 30 /7 /1 1 6/ 8/ 11 13 /8 /1 1 20 /8 /1 1 27 /8 /1 1 3/ 9/ 11 10 /9 /1 1 17 /9 /1 1 24 /9 /1 1 1/ 10 /1 1 8/ 10 /1 1 15 /1 0/ 11 22 /1 0/ 11 27 /1 0/ 11 3/ 11 /1 1 10 /1 1/ 11 17 /1 1/ 11 24 /1 1/ 11 1/ 12 /1 1 8/ 12 /1 1 15 /1 2/ 11 22 /1 2/ 11 27 /1 2/ 11 Ngày điều tra M ật đ ộ rệ p m uộ i x an h A . s pi ra ec ol a ( co n/ lá n on ) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 M ật đ ộ ấu t rù ng r uồ i ăn r ệp v ằn v àn g S. r ib es ii ( co n/ lá n on ) A. spiraecola S. ribesii Hình 3.22. Diễn biến mật độ ấu trùng của ruồi ăn rệp vằn vàng S. ribesii và rệp muội xanh A. spiraecola trên cây cam tại Chương Mỹ (Hà Nội), năm 2011 18 0 100 200 300 400 500 600 4/ 1/ 12 11 /1 /1 2 18 /1 /1 2 25 /1 /1 2 1/ 1/ 12 8/ 2/ 12 15 /2 /1 2 22 /2 /1 2 1/ 3/ 12 7/ 3/ 12 14 /3 /2 01 2 21 /3 /1 2 28 /3 /1 2 4/ 4/ 12 11 /4 /1 2 18 /4 /1 2 25 /4 /1 2 2/ 4/ 12 9/ 5/ 12 16 /5 /1 2 23 /5 /1 2 30 /5 /1 2 6/ 6/ 12 13 /6 /2 01 2 20 /6 /1 2 27 /6 /1 2 4/ 7/ 12 11 /7 /1 2 18 /7 /1 2 25 /7 /1 2 1/ 8/ 12 8/ 8/ 12 15 /8 /1 2 22 /8 /1 2 29 /8 /1 2 5/ 9/ 12 12 /9 /1 2 19 /9 /1 2 26 /9 /1 2 3/ 10 /1 2 10 /1 0/ 12 17 /1 0/ 12 24 /1 0/ 12 29 /1 0/ 12 5/ 11 /1 2 12 /1 1/ 12 19 /1 1/ 12 26 /1 1/ 12 3/ 12 /1 2 10 /1 2/ 12 17 /1 2/ 12 24 /1 2/ 12 29 /1 2/ 12 Ngày điều tra M ật đ ộ rệ p m u ội x an h A . s pi ra ec ol a ( co n /l á n on ) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 M ật đ ộ ấu t rù n g ru ồi ă n r ệp c án h n âu D . a eg ro ta ( co n /l á n on ) A. spiraecola D. aegrota Hình 3.23. Diễn biến mật độ ấu trùng của ruồi ăn rệp cánh nâu D. aegrota và rệp muội xanh A. spiraecola trên cây cam tại Chương Mỹ (Hà Nội), năm 2012 0 100 200 300 400 500 600 4/ 1/ 12 11 /1 /1 2 18 /1 /1 2 25 /1 /1 2 1/ 1/ 12 8/ 2/ 12 15 /2 /1 2 22 /2 /1 2 1/ 3/ 12 7/ 3/ 1