Tóm tắt Luận án Nghiên cứu sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La phục vụ quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội

không chỉ bảo đảm lãnh thổ nghiên cứu được đánh giá trong mối quan hệ với các lãnh thổ kề cận, mà còn cho phép bảo đảm các đặc trưng riêng của tỉnh Sơn La. 6 2.2.4. Quan điểm lịch sử Mỗi đơn vị lãnh thổ, thực thể địa lí bất kì đều phải trải qua các quá trình hình thành, phát triển và tiến hóa theo thời gian. Do đó, quá trình đánh giá và nhìn nhận lãnh thổ trên quan điểm Lịch sử là tiếp cận đầy đủ mọi phương diện của lãnh thổ trong quá khứ và dự đoán những biến đổi của chúng trong tương lai. 2.2.5. Quan điểm Liên ngành và phát triển bền vững Phát triển bền vững (PTBV) là khía cạnh toàn diện, mới được quan tâm khi nền kinh tế phát triển gây ảnh hưởng nhiều tới môi trường sống của con người và nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nghiên cứu, đánh giá STCQ trên quan điểm PTBV được hiểu là đánh giá cho mỗi cấp phân vị phải dựa trên cơ sở đánh giá tổng hợp các nhân tố thành tạo và cấu trúc, chức năng của các đơn vị STCQ, việc định hướng sử dụng đơn vị STCQ sao cho đảm bảo yếu tố kinh tế, môi trường và xã hội khi ứng dụng trong thực tiễn. 2.3. Phương pháp nghiên cứu 2.3.1. Phương pháp khảo sát ngoài thực địa Phương pháp khảo sát ngoài thực địa được tiến hành dựa trên việc khảo sát chi tiết các nhân tố thành tạo và theo lát cắt cảnh quan. Các tuyến khảo sát chính và thời gian thực hiện bao gồm: - Tuyến 1: thành phố Sơn La - Bắc Yên - Phù Yên: Thời gian từ ngày 15 đến ngày 22 tháng 4 năm 2014. - Tuyến 2: thành phố Sơn La - Thuận Châu - Mường La - Quỳnh Nhai: Thời gian từ ngày 20 đến ngày 27 tháng 5 năm 2015. - Tuyến 3: thành phố Sơn La - Mai Sơn - Yên Châu - Mộc Châu: Thời gian từ ngày 01 đến ngày 08 tháng 03 năm 2016. 2.3.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Tài liệu, dữ liệu có liên quan tới hướng nghiên cứu, khu vực nghiên cứu được thu thập, sàng lọc, xử lí và hệ thống hóa. 2.3.3. Phương pháp bản đồ và hệ thông tin địa lí Bản đồ là ngôn ngữ thứ 2 của khoa học địa lí, vì chúng có khả năng thể hiện rõ nhất, trực quan nhất các đặc trưng không gian của các đối tượng nghiên cứu. Bản đồ số có đầy đủ thông tin không gian và thuộc tính của các đối tượng địa lí cần quan tâm, giúp quá trình phân tích liên hợp các bản đồ thành phần được thực hiện chính xác, khách quan. Phương pháp Bản đồ và Hệ thông tin địa lí được sử dụng tại nhiều nội dung khác nhau trong quá trình nghiên cứu. 2.3.4. Phương pháp chuyên gia Trong quá trình thực hiện luận án, nghiên cứu sinh đã tham vấn ý kiến của các Chuyên gia, các nhà khoa học thuộc nhiều chuyên ngành ở Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật, Viện Địa lí - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La; Chi cục kiểm lâm Sơn La, Ban quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên tỉnh Sơn La, Trường Đại học KHTN - ĐHQGHN, Trường Đại học Tây Bắc 2.3.5. Nhóm phương pháp nghiên cứu, đánh giá sinh thái cảnh quan Nhóm phương pháp này bao gồm: - Phương pháp phân tích liên hợp các bản đồ thành phần - Phương pháp phân tích nhân tố trội - Phương pháp xây dựng bản đồ STCQ - Phương pháp phân vùng CQ 7 2.4. Các bước nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện theo các bước chính sau: Bước 1. Xác định mục tiêu, nhiệm vụ, giới hạn tỉ lệ và nội dung nghiên cứu của đề tài luận án. Bước 2. Thu thập, tổng luận các vấn đề nghiên cứu tiêu biểu có liên quan đến đề tài luận án. đồng thời, khảo sát thực địa, xác định đặc điểm phân hoá của nhân tố thành tạo và vai trò của chúng đối với STCQ tỉnh Sơn La. Bước 3. Nghiên cứu các hệ thống phân loại cảnh quan, phân loại hệ thống STCQ, thành lập Bản đồ STCQ tỉnh Sơn La tỉ lệ 1:100.000. Bước 4. Tính diện tích từng loại STCQ tỉnh Sơn La theo thời gian, từ đó, tính được biến động từng loại STCQ. Bước 5. Đưa ra các đinh hướng khai thác, sử dụng hợp lý lãnh thổ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Điều kiện tự nhiên, các yếu tố sinh thái nhân văn - nhân tố hình thành sinh thái cảnh quan 3.1.1. Điều kiện tự nhiên  Vị trí địa lý Sơn La là một tỉnh miền núi thuộc vùng Tây Bắc Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội 280 km về phía Đông Nam, có tổng diện tích đất tự nhiên là 14.125,0 km2, nằm trên hai lưu vực sông lớn là trung lưu sông Đà và thượng lưu sông Mã. Sơn La là tỉnh nằm sâu trong lục địa, có tọa độ địa lý từ 20°39’ đến 22°02’ vĩ độ Bắc, 103°11’ đến 105°02’ kinh độ Đông. Phía bắc giáp tỉnh Yên Bái, Lào Cai, phía đông giáp tỉnh Phú Thọ, Hòa Bình, phía nam giáp tỉnh Thanh Hóa và nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, phía tây giáp tỉnh Lai Châu.  Địa chất - Địa hình Địa chất: Sơn La thuộc đới địa máng sông Đà, nằm giữa 2 phức hệ kiến tạo Hoàng Liên Sơn và Sông Mã với trầm tích biển sâu đá vôi, phiến thạch biến chất và nhiều khối xâm nhập macma siêu bazơ và axit. Địa hình: Sự sắp xếp của các hướng núi, các kiểu địa hình cộng với chế độ nhiệt đới gió mùa đã chia Sơn La ra thành các vùng tự nhiên: Vùng cao, vùng giữa và vùng thấp với những nét đặc trưng riêng về khí hậu. Dải núi đá vôi lớn nhất miền Bắc chạy qua Sơn La theo hướng Tây Bắc - Đông Nam xen vào các trầm tích sét đã tạo thành hệ thống cao nguyên Sơn La - Mộc Châu. Đây là dạng địa hình có những nét đặc biệt riêng của tỉnh.  Khí hậu - thủy văn Khí hậu: Khí hậu có tác động mạnh mẽ đến các quá trình phong hoá lý, hoá, sinh vật học trong đất, đá. Sơn La có khí hậu vùng núi kiểu nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông hơi lạnh và một mùa khô. Thủy văn: Đặc điểm của địa hình lãnh thổ đã tạo cho Sơn La có một mạng lưới sông, suối dày đặc, song đều tập trung lưu lượng vào 2 sông Đà và sông Mã. Bởi vậy đặc điểm thuỷ văn của Sơn La nói chung hai hệ thống sông này đồng thời cũng là đặc điểm thuỷ văn của Sơn La chung với ranh giới tự nhiên là đường phân thuỷ khổng lồ của dãy Xu Xen Chao Chai. 8  Thổ nhưỡng Kết quả phúc tra, chỉnh lý, biên tập, xây dựng bản đồ đất tỷ lệ 1/100.000 (theo hệ thống phân loại 1976-1984) năm 2004 của Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp cho thấy tài nguyên đất tỉnh Sơn La gồm 7 nhóm đất với 24 loại đất (đơn vị chú dẫn bản đồ) với 1.329.644,1 ha, chiếm 94,61% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh.  Thảm thực vật Do vị trí địa lí, đặc điểm địa hình, khí hậu và đất đai nên tỉnh Sơn La có các khu hệ sinh thái khác nhau rất rõ rệt. Tại các khu bảo tồn, rừng đặc dụng, rừng sản xuất và các loài thực vật được gieo trồng cũng có sự khác biệt nhất định so với các tỉnh Vùng Đông Bắc, Đồng bằng Bắc Bộ và nhiều nơi khác. Trải qua thời gian, diện tích rừng tự nhiên, rừng trồng diễn biến theo nhu cầu của từng thời kì phục vụ chiến đấu, xây dựng kinh tế và dân sinh. Nhìn chung, rừng tự nhiên ở tỉnh Sơn La đã bị thu hẹp đáng kể, diện tích đất trống, đồi núi trọc khá lớn. Tuy đã có sự đầu tư của tỉnh, nhằm phục hồi rừng, tạo ra nguồn nguyên liệu đáp ứng các nhu cầu thiết yếu, nhưng sự tác động cả tích cực và tiêu cực của con người đã làm thay đổi diện mạo của rừng núi tỉnh Sơn La. Rừng tự nhiên đã lùi xa vào các khu vực có địa hình hiểm trở, ít người ở, hoặc chỉ được bảo vệ tại các khu bảo tồn thiên nhiên, thay vào đó là rừng tái sinh, rừng trồng, cây công nghiệp, cây ăn quả, nương rẫy. Công tác trồng rừng, khoanh nuôi bảo vệ, phục hồi đã có nhiều cố gắng song vẫn còn diện tích đồi núi trọc khá lớn, phân bố rộng khắp trên tất cả các kiểu, dạng địa hình Thảm thực vật tỉnh Sơn La được xếp vào 4 lớp quần hệ theo khung phân loại của UNESCO 1973 Lớp quần hệ I: Lớp quần hệ rừng kín. Nó được xác định bởi độ che phủ của lớp cây gỗ > 60%, chiều cao của cây gỗ từ 5m trở lên. Lớp quần hệ II: Lớp quần hệ rừng thưa Rừng thưa được xác định bởi độ tàn che (k) của cây gỗ từ 0.3 - 0.6. Một số tác giả cho rằng loại rừng này tồn tại ở một số khu hẹp ở Mộc Châu, Thuận Châu, Yên Châu (Sơn La). Qua khảo sát chúng tôi thấy rằng, loài rừng trên ở Sơn La đã bị khai thác gần hết hoặc bị chặt đốt đã biến thành các thảm cây bụi hoặc thảm cỏ. Lớp quần hệ III: Lớp quần hệ cây bụi Chúng bao gồm các thảm cây thân gỗ có chiều cao từ 0.5 - 5m, có thể có cây gỗ mọc rải rác nhưng độ che phủ của cây gỗ < 0.3. Thảm cây bụi ở đây đều có nguồn gốc thứ sinh. Nó được hình thành sau khi rừng bị khai thác kiệt hoặc rừng bị đốt làm nương rẫy rồi bỏ hoang. Chỉ thảm cây bụi ở núi cao có tính chất nguyên sinh. Lớp quần hệ IV: Lớp quần hệ cỏ Hầu hết các trảng cỏ dạng lúa ở Sơn La có nguồn gốc thứ sinh, nó được hình thành sau khi rừng hay cây bụi bị chặt, đốt tạo thành các khoảng trống thì cỏ mới xuất hiện. 3.1.2. Các yếu tố sinh thái nhân văn  Về dân số, dân tộc Sơn La có 12 dân tộc chính cùng chung sống, trong đó dân tộc dân tộc Thái có số lượng đông nhất. Các dân tộc có số dân đông tiếp theo là dân tộc Kinh; dân tộc Mông; dân tộc Mường; dân tộc Dao; dân tộc Khơ Mú; các dân tộc khác (Kháng, La Ha, Lào, hoa, Xinh Mun...).  Về tình hình xóa đói giảm nghèo và giải quyết việc làm Trong những năm qua với chương trình Quốc gia xoá đói giảm nghèo, các chương trình dự án phát triển kinh tế - xã hội như chương trình 135; 134; chương 9 trình định canh định cư; chương trình nước sạch nông thôn và vệ sinh môi trường... cùng với các chính sách như chính sách 120; chính sách trợ cước, trợ giá...  Về cơ cấu kinh tế Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) năm 2014 cao hơn so với mức tăng của năm 2013 (năm 2013 tăng 10,26%, năm 2014 tăng 11,28%). Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực: chiếm tỷ trọng cao và tiếp tục đóng góp nhiều nhất cho nền kinh tế là khu vực dịch vụ tăng từ 40,92% năm 2013 lên 42,3% năm 2014; khu vực công nghiệp - xây dựng tăng từ 24,92% năm 2013 lên 26,65% năm 2014; khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản giảm từ 34,16% năm 2013 xuống 31,05% năm 2014.  Các tác động nhân sinh tới môi trường tự nhiên Môi trường nước: Nguồn nước mặt và nước ngầm trong tỉnh Sơn La bị ô nhiễm chủ yếu là do các hoạt động canh tác nông nghiệp, nước thải đô thị và khu công nghiệp, suy giảm rừng đầu nguồn và do quá trình di dân, tái định cư. Môi trường không khí: Các hoạt động nhân sinh gây ô nhiễm môi trường không khí bao gồm xây dựng, giao thông, sản xuất công nghiệp, cháy rừng và khai thác mỏ. Môi trường đất: Môi trường đất ở tỉnh Sơn La đang bị ô nhiễm và suy thoái do quá trình di dân, tái định cư, sản xuất nông nghiệp, sản xuất công nghiệp, do thiên tai và các sự cố môi trường 3.2. Hệ thống phân loại sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La Trên cơ sở phân tích các yếu tố cấu thành hệ thống STCQ tỉnh Sơn La, chúng tôi xây dựng hệ thống phân loại STCQ tỉnh Sơn La như sau: Sơn La nằm trong Hệ STCQ nhiệt đới gió mùa, phụ hệ STCQ nhiệt đới gió mùa có mùa đông hơi lạnh và một mùa khô. Hình thành 4 lớp STCQ, 5 phụ lớp STCQ, 13 kiểu STCQ, 33 hạng STCQ và 63 loại STCQ (Bảng 3.2). Bảng 3.2. Thống kê các đơn vị STCQ tỉnh Sơn La Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) Hệ STCQ nhiệt đới gió mùa, Phụ hệ STCQ nhiệt đới gió mùa, có mùa đông hơi lạnh và một Lớp STCQ núi (SLI) Phụ lớp STCQ núi cao (SLI -1) 1. Kiểu STCQ rừng thường xanh ôn đới và á nhiệt đới trên núi cao, tổng nhiệt độ năm < 5.500 oC, nhiệt độ trung bình năm < 10 oC, mưa vừa - nhiều, mùa lạnh ≥ 8 tháng, mùa khô 3 - 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn (SLI-1-K1) 1. Hạng STCQ rừng trên mùn alít, phát triển trên đá macma, gồm loại STCQ 1a, 1b. 2.172,56 2. Kiểu STCQ thảm cây bụi ôn đới và á nhiệt đới núi cao. Tổng 2. Hạng STCQ thảm cây bụi trên đất mùn alit, gồm loại STCQ 2g 35,21 10 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) mùa khô nhiệt độ năm < 5.500 oC, nhiệt độ trung bình năm nhỏ hơn 10 oC, mùa lạnh 8 tháng (SLI-1-K2) Phụ lớp STCQ núi trung bình (SLI-2) 3. Kiểu STCQ rừng thường xanh ôn đới trên núi trung bình, tổng nhiệt độ năm < 5.500 oC, nhiệt độ trung bình năm 10 -15 oC, mưa vừa - nhiều, mùa lạnh ≥ 8 tháng, mùa khô 5 - 6 tháng, 0 - 3 tháng hạn (SLI-2-K1) 3. Hạng STCQ rừng kín thường xanh trên đất mùn alit, gồm loại STCQ 3c 745,90 4. Hạng STCQ rừng trên đất mùn đỏ vàng trên đá macma axit, gồm loại STCQ 4c 21.925,52 4. Kiểu STCQ thảm cây bụi và thảm cỏ á nhiệt đới. Tổng nhiệt năm < 5.500 oC, nhiệt độ trung bình năm 10 - 15 oC, mưa vừa. Mùa lạnh ≤ 8 tháng, mùa khô 5 - 6 tháng. Thành phần thực vật chủ yếu là các taxon á nhiệt đới (SLI-2- K2) 5. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit mùn trên núi, gồm loại STCQ 5g. 1.189,71 6. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit vàng đỏ trên đá macma, gồm loại STCQ 6g 852,37 Phụ lớp STCQ núi thấp (SLI-3) 5. Kiểu STCQ rừng kín thường xanh á nhiệt đới trên núi, tổng nhiệt độ năm 5.500 - 7.300 o C, nhiệt độ trung bình năm 15 - 20 oC, mưa nhiều, mùa lạnh 4 - 7 tháng, mùa khô từ 3 - 7. Hạng STCQ rừng trên đất feralit vàng đỏ trên đá vôi, gồm loại STCQ 7c 172.591,01 8. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới thường xanh mưa mùa trên đất feralit đỏ vàng trên đá macma, gồm loại 96.940,17 11 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn (SLI-3-K1) STCQ 8c 9. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới thường xanh mưa mùa trên đất feralit vàng đỏ trên đá phiến thạch sét, gồm loại STCQ 9c, 9e, 9f, 9k 63.845,74 10. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới thường xanh mưa mùa trên đất feralit được hình thành trên các loại đá khác nhau, gồm loại STCQ 10c 18.553,47 11. Hạng STCQ rừng hỗn giao tre nứa trên đất feralit được hình thành trên các đá khác nhau, gồm loại STCQ 11e 5.341,79 6. Kiểu STCQ rừng kín nhiệt đới mưa mùa rụng lá và nửa rụng lá vào mùa khô (SLI-3-K2) 12. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới mưa mùa rụng lá và nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit đỏ vàng trên đá macma, gồm loại STCQ 12d 4.376,52 7. Kiểu STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ nhiệt đới (SLI-3-K3) 13. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit đỏ vàng trên đá macma, gồm các loại STCQ 13g, 13i, 13k 43.383,45 14. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit vàng đỏ trên đá phiến thạch sét, 103.482,64 12 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) gồm các loại STCQ 14g, 14i, 14k 15. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit được hình thành trên các loại đá khác nhau, gồm các loại STCQ 15i, 15k 78.271,41 16. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên các đất dốc tụ chân núi, gồm các loại 16i, 16k 3.620,75 17. Hạng STCQ thảm cây bụi trên đất vàng đỏ trên đá vôi, gồm các loại STCQ 17g, 17i, 17k 32.556,56 Lớp STCQ cao nguyên (SLII) Phụ lớp STCQ cao nguyên Sơn La 8. Kiểu STCQ rừng kín thường xanh, mưa mùa nhiệt đới, ở độ cao 500 - 900 m (1000 m). Tổng nhiệt hàng năm > 7.300 oC. Lượng mưa hàng năm 1.500 - 2.500 mm. Mùa lạnh < 4 tháng. Nhiệt độ trung bình năm > 20 oC. Mùa khô 3 - 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn. Thành phần thực vật chủ yếu là các taxon nhiệt đới (SLII-K1) 18. Hạng STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới trên đất vàng đỏ trên đá vôi, gồm các loại STCQ 18c, 18e, 18f 37.314,74 19. Hạng STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới trên đất feralit được hình thành trên các loại đá khác nhau, gồm các loại STCQ 19c, 19f 32.720,81 9. Kiểu STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô, ở độ cao 500 - 900 m. 20. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá 917,49 13 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) Tổng nhiệt hàng năm > 7.300 oC. Lượng mưa hàng năm 1.500 - 2.500 mm. Mùa lạnh < 4 tháng. Nhiệt độ trung bình năm > 20 oC. Mùa khô 3 - 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn. (SLII-K2) vôi, gồm STCQ 20f 21. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá cát, gồm loại STCQ 21i 57.103,79 10. Kiểu STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ nhiệt đới (SLII-K3) 22. Hạng STCQ thảm cây bụi, thảm cỏ trên đất feralit vàng đỏ trên đá vôi, gồm các loại STCQ 22g, 22i, 22k 125.837,86 Lớp STCQ đồi và đất thấp cao dưới 500m (SLIII) 11. Kiểu STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới. Tổng nhiệt hàng năm > 7.300 oC. Lượng mưa hàng năm hàng năm 1.500 - 2.500 mm. Mùa lạnh < 4 tháng. Nhiệt độ trung bình > 20 o C. Mùa khô 3 - 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn. Thành phần thực vật chủ yếu là các taxon nhiệt đới. (SLIII-K1) 23. Hạng STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới trên đất feralit vàng đỏ trên đá macma, gồm loại STCQ 23e 5.539,85 24. Hạng STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới trên đất feralit vàng đỏ trên đá vôi, gồm các loại STCQ 24c, 24f, 24k 133.088,76 25. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá sét và biến chất, gồm các loại 25c, 25e 12.697,82 26. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất 1.943,37 14 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) feralit vàng đỏ trên đá macma axit gồm loại STCQ 26e 12. Kiểu STCQ rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới. Tổng nhiệt hàng năm > 7.300 oC. Lượng mưa hàng năm hàng năm 1.500 - 2.500 mm. Mùa lạnh < 4 tháng. Nhiệt độ trung bình > 20 o C. Mùa khô 3 - 4 tháng, 0 - 1 tháng hạn. Thành phần thực vật chủ yếu là các taxon nhiệt đới, nhiều loài từ phía tây di cư sang (SLIII-K2) 27. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá sét và biến chất, gồm các loại STCQ 27c, 27e 25.541,54 28. Hạng STCQ rừng kín nhiệt đới, mưa mùa rụng lá hay nửa rụng lá vào mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá vôi, gồm loại STCQ 28d 263,07 29. Hạng STCQ thảm cây bụi và thảm cỏ nhiệt đới trên đất feralit vàng đỏ trên đá sét và biến chất, gồm các loại STCQ 29g, 29i, 29k 87.688,30 13. Kiểu STCQ thảm cây bụi và thảm cỏ nhiệt đới (SLIII-K3) 30. Hạng STCQ thảm cây bụi và thảm có nhiệt đới trên đất faralit vàng đỏ trên đá vôi, gồm các loại STCQ 30i 3.263,44 31. Hạng STCQ thảm cây bụi và thảm có nhiệt đới trên đất faralit vàng đỏ trên đá sét và biến chất, gồm loại STCQ 31i, 31k 187.967,04 15 Hệ, Phụ Hệ STCQ Lớp STCQ Phụ lớp STCQ Kiểu STCQ Hạng STCQ Diện tích (ha) 32. Hạng STCQ thảm cây bụi và thảm có nhiệt đới trên đất vàng nhạt trên đá cát, gồm loại STCQ 32g, 32i, 32k 24.144,93 33. Hạng STCQ thảm cây bụi và thảm có nhiệt đới trên đất phù sa, gồm loại 33i 1.041,84 Lớp STCQ sông, suối, ao hồ (SLIV) Phụ lớp STCQ sông, suối, ao, hồ 25.490,64 Tổng 1.412.500,0 3.3. Biến động sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La Dựa trên kết quả nghiên cứu các yếu tố thành tạo STCQ (địa hình, thổ nhưỡng, khí hậu) thuỷ văn, đặc biệt là kết quả điều tra khảo sát thảm thực vật năm 2015 và các tài liệu, thu thập được từ năm 2005, luận án đã thành lập bản đồ STCQ 2 thời kì 2005 và 2015, từ đó đánh giá biến động các loại STCQ tỉnh Sơn La. 3.3.1. Bản đồ sinh thái cảnh quan năm 2005 Qua phân tích, tổng hợp, xây dựng bản đồ STCQ của tỉnh Sơn La năm 2005 (Hình 3.16), từ đó xác định diện tích, vị trí của từng loại STCQ. Diện tích các loại STCQ của tỉnh Sơn La năm 2005 thể hiện ở bảng 3.5 và hình 3.17 Diện tích (ha) Các loại sinh thái cảnh quan Hình 3.17. Biểu đồ diện tích các loại sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La năm 2005 16 Ở thời điểm năm 2005 các loại STCQ chủ yếu ở Sơn La là 7c, 24c với diện tích tương ứng khoảng 225.515,33 ha và 154.397,95 ha. Tiếp đến là loại STCQ 31i với diện tích 149.101,44 ha và 22i với diện tích 126.196,90 ha. Một số loại STCQ có diện tích nhỏ hơn là 8c, 18c và 9c với diện tích khoảng 240.029,69 ha. Các loại STCQ chiếm diện tích ít nhất là loại STCQ cây bụi thảm cỏ trên đất mùn alit trên núi cao (2g) với 35,24 ha; loại STCQ đất thổ cư trên núi thấp (13k) với 59,79 ha, loại STCQ cây lá rộng rụng lá và nửa rụng lá vào mùa khô phát triển trên đất feralit vàng đỏ trên đá sét và biến chất trên lớp STCQ đồi và đất thấp (27d) với 51,22 ha; loại STCQ đất thổ cư trên lớp STCQ đồi và đất thấp (32k) với 63,16ha; loại STCQ rừng hỗn giao cây lá rộng - lá kim trên đất mùn alít phát triển trên đá macma axít trên núi cao (1b) với diện tích 269,25 ha. 3.3.2. Bản đồ sinh thái cảnh quan năm 2015 Qua phân tích, tổng hợp, xây dựng bản đồ STCQ của tỉnh Sơn La năm 2015 (Hình 3.18), từ đó xác định diện tích, vị trí của từng loại STCQ. Diện tích các loại STCQ của tỉnh Sơn La năm 2015 được thể hiện ở bảng 3.5 và hình 3.19. Hình 3.19. Biểu đồ diện tích các loại sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La năm 2015 Đến năm 2015 các loại STCQ chủ yếu ở Sơn La vẫn là 7c với diện tích 172.591,01 ha, 31i với diện tích tương ứng khoảng 155.293,45 ha. Tiếp đến là loại STCQ 24c với diện tích 128.613,93 ha và 22i với diện tích 104.795,24 ha. Một số loại STCQ có diện tích nhỏ hơn là 8c, 9c và 14g với diện tích khoảng 211.110,95 ha. Các loại STCQ chiếm diện tích ít nhất là loại STCQ cây bụi thảm cỏ trên đất mùn alit trên núi cao (2g) với 35,21 ha; loại STCQ cây lá rộng rụng lá và nửa rụng lá mùa khô trên đất feralit vàng đỏ trên đá vôi (28d) với diện tích 263,07 ha; loại STCQ rừng hỗn giao cây lá rộng – lá kim trên đất mùn alít phát triển trên đá macma axít trên núi cao (1b) với diện tích 268,98 ha. 3.3.3. Biến động sinh thái cảnh quan tỉnh Sơn La theo thời gian Dựa vào số liệu diện tích các loại STCQ của tỉnh Sơn La trong các năm 2005 và 2015, diện tích biến động các loại STCQ 2005 – 2015 được trình bày trong bảng 3.5 và hình 3.20. Bảng 3.5. Biến động diện tích các đơn vị STCQ năm 2005 - 2015 (Đơn vị: ha) STT Ký hiệu loại STCQ Diện tích các loại STCQ 2005 Diện tích các loại STCQ 2015 Biến động 2005 – 2015 1 1a 1.905,50 1.903,58 -1,92 2 1b 269,25 268,98 -0,27 3 2g 35,24 35,21 -0,03 17 STT Ký hiệu loại STCQ Diện tích các loại STCQ 2005 Diện tích các loại STCQ 2015 Biến động 2005 – 2015 4 3c 746,66 745,90 -0,76 5 4c 22.330,56 21.925,52 -405,04 6 5g 1.190,91 1.189,71 -1,20 7 6g 853,23 852,37 -0,86 8 7c 225.515,33 172.591,01 -52.924,32 9 8c 102.901,40 96.940,17 -5.961,23 10 9c 65.702,57 59.107,08 -6.595,49 11 9e 133,76 133,62 -0,14 12 9f 3.749,50 1.912,24 -1.837,26 13 9k - 2.692,80 2.692,80 14 10c 21.641,40 18.553,47 -3.087,93 15 11e 5.567,10 5.341,79 -225,31 16 12d 4.380,95 4.376,52 -4,43 17 13g 5.530,24 8.747,37 3.217,13 18 13i 22.196,71 33.437,08 11.240,37 19 13k 59,79 1.199,00 1.139,21 20 14g 33.609,97 55.063,70 21.453,73 21 14i 26.212,11 45.738,75 19.526,64 22 14k 912,05 2.680,19 1.768,14 23 15g 21.175,06 21.959,09 784,03 24 15i 59.685,44 50.666,54 -9.018,90 25 15k 6.163,54 5.645,78 -517,76 26 16i 2.649,09 2.646,42 -2,67 27 16k 372,54 974,33 601,79 28 17g 8.645,78 8.629,80 -15,98 29 17i 20.175,52 17.160,58 -3.014,94 30 17k 2.927,74 6.766,18 3.838,44 31 18c 71.425,72 33.455,82 -37.969,90 32 18e 2.470,05 547,39 -1.922,66 33 18f 1.972,82 3.311,53 1.338,71 34 19c 21.082,33 29.477,79 8.395,46 35 19f 2.121,67 3.243,02 1.121,35 36 20f 918,41 917,49 -0,92 37 21i 1.241,73 57.103,79 55.862,06 38 22g 17.012,97 16593,36 -419,61 39 22i 126.196,90 104.795,24 -21.401,66 40 22k 4.827,12 4.449,23 -377,89 41 23e 5.407,59 5.539,85 132,26 42 24c 154.397,95 128.613,93 -25.784,02 43 24e 962,80 964,66 1,86 44 24f 1.835,76 2.945,67 1.109,91 45 24k - 564,50 564,50 46 25c 10.249,44 9.232,27 -1.017,17 47 25e 3.800,54 3.465,55 -334,99 18 -60000 -40000 -20000 0 20000 40000 60000 80000 1a 3c 6g 9c 9k 12d 13k 14k 15k 17g 18c 19c 21i 22k 24e 25c 27c 28d 29k 31k 32k Loại cảnh quan Diện tích (ha) Các loại sinh thái cảnh quan STT Ký hiệu loại STCQ Diện tích các loại STCQ 2005 Diện tích các loại STCQ 2015 Biến động 2005 – 2015 48 26e 2.202,95 1.943,37 -259,58 49 27c 31.299,49 23.925,28 -7.374,21 50 27d 51,22 0 -51,22 51 27e 1.752,85 1.616,26 -136,59 52 28d 212,11 263,07 50,96 53 29g 52.418,83 50.964,86 -1.453,97 54 29i 20.616,71 20.724,18 107,47 55 29k 3.131,90 15.999,26 12.867,36 56 30i 1.723,80 3.263,44 1.539,64 57 31i 149.101,44 155.293,45 6.192,01 58 31k 22.775,38 32.673,59 9.898,21 59 32g 17.452,49 22.320,89 4.868,4