Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1. QUYỀN HÀNH PHÁP VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1.1. Quyền hành pháp
Quyền hành pháp cốt lõi là quyền tổ chức thực hiện các văn bản của lập
pháp, đưa pháp luật vào cuộc sống, tác động lên hành vi của các chủ thể bị
quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm
quyền. Việc tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp có thể bao gồm việc
cụ thể hóa các luật và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cuộc sống.
2.1.2. Kiểm soát quyền hành pháp: mục đích và nội dung
Căn cứ vào các tài liệu nghiên cứu, Luận án phân tích làm rõ khái
niệm kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, theo đó thì:
Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là hoạt động kiểm tra, xem
xét và xử lý của chủ thể có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân là
đối tượng bị kiểm soát trong việc ban hành văn bản hướng dẫn luật và tổ
chức thực hiện pháp luật, nhằm đảm bảo các chủ thể là đối tượng bị kiểm
soát thực thi đúng pháp luật.
Mục đích của việc kiểm soát quyền hành pháp trước hết cũng giống
như mục đích của việc kiểm soát quyền lực nhà nước nói chung là để tránh
tình trạng quyền lực bị tha hóa, hạn chế sự độc đoán, chuyên quyền, lạm dụng
quyền lực. Và cái đích hướng tới là làm cho quyền lực nhà nước được sử
dụng đúng mục đích, hiệu quả phục vụ lợi ích của người dân và của xã hội.
Luận án đã chỉ ra các hình thức kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp bao gồm: kiểm soát từ bên ngoài vào hệ thống hành pháp là kiểm soát
của Đảng với hành pháp; của Quốc hội với hành pháp; của cơ quan tư pháp
với hành pháp; của Kiểm toán với hành pháp; của công dân, tổ chức chính
trị - xã hội, tổ chức xã hội với hành pháp. Kiểm soán từ bên trong, nội bộ
của hệ thống hành pháp là của thủ trưởng cơ quan quản lý với cơ quan cấp
dưới và của cơ quan thanh tra với các cơ quan quản lý nhà nước.
27 trang |
Chia sẻ: lavie11 | Lượt xem: 517 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tóm tắt Luận án Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ra; đảm bảo các
điều kiện hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước; nâng cao hiệu quả
quản lý nhà nước về công tác thanh tra.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án có ý nghĩa tham khảo về lý luận và thực tiễn cho quá trình
hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong giai đoạn hiện nay, cho việc nghiên cứu và xây dựng Chiến lược phát
triển ngành thanh tra trong thời gian tới. Luận án cũng có thể làm tài liệu
tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu pháp lý, sinh viên pháp lý khi
nghiên cứu về các cơ quan thanh tra nhà nước, về khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam, làm tài liệu tham khảo cho những
người hoạt động trong ngành thanh tra nghiên cứu, tham khảo, góp phần
nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng; cung cấp các luận cứ khoa học cho việc đề xuất
các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thanh tra.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận án
được thiết kế gồm 4 chương, 13 tiết.
8Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VỀ CÁC CƠ
QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
Luận án đã khái quát những công trình nghiên cứu trong nước về tổ
chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, những công trình
nghiên cứu, bài nghiên cứu đề cập đến vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong kiểm soát quyền lực nhà nước. Các công trình nghiên cứu được
sắp xếp theo thứ tự: các đề tài khoa học cấp bộ, các sách nghiên cứu chuyên
đề, luận án tiến sỹ và các bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí khoa học.
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÁC CƠ QUAN THANH
TRA NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC NGOÀI
Luận án trình bày kết quả nghiên cứu của một số công trình nghiên
cứu về vai trò của cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà nước nói chung và
trong việc đảm nền hành chính hoạt động có hiệu quả nói riêng; về vai trò
của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền công dân và
quyền con người; vai trò của các cơ quan thanh tra trong phòng, chống
tham nhũng; giám sát bộ máy hành chính; mô hình tổ chức các cơ quan
thanh tra ở một số nước trên thế giới. Một số bài nghiên cứu được sưu tầm
từ các báo cáo hàng năm của cơ quan thanh tra quốc hội Hồng Kông, Đan
Mạch, Thụy điển; một số tham luận trong Hội nghị thanh tra châu Á, các
bài nghiên cứu về thanh tra của các giáo sư, nhà nghiên cứu, thanh tra viên
của một số nước như Mỹ, Canada, New Zealand...
1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Trên cơ sở kế thừa những kết quả nghiên cứu tại các công trình nghiên
cứu như đã trình bày ở trên, chúng ta nhận thấy còn có những nội dung cần
tiếp tục được nghiên cứu để làm rõ hơn một cách có hệ thống, sâu sắc và
toàn diện về vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp ở Việt Nam. Cụ thể là:
Về mặt lý luận
Cần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp
và vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp; vị trí pháp lý của các cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà
9nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước và
nội dung thể hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của cơ
quan thanh tra trong việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
Về mặt thực tiễn
Đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng thực hiện vai trò kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra nhà nước thông
qua những kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trên các
lĩnh vực công tác. Chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập
trong quá trình thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Đồng
thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc
thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Về định hướng phát huy vai trò của của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp
Làm rõ bối cảnh kinh tế - xã hội trong và ngoài nước đặt ra yêu cầu khách
quan của việc phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp trong giai đoạn hiện nay. Đưa ra quan
điểm phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc
thực hiện quyền hành pháp. Từ đó, đề xuất các giải pháp phát huy vai trò của
các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong tình hình mới.
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1. QUYỀN HÀNH PHÁP VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1.1. Quyền hành pháp
Quyền hành pháp cốt lõi là quyền tổ chức thực hiện các văn bản của lập
pháp, đưa pháp luật vào cuộc sống, tác động lên hành vi của các chủ thể bị
quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm
quyền. Việc tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp có thể bao gồm việc
cụ thể hóa các luật và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cuộc sống.
2.1.2. Kiểm soát quyền hành pháp: mục đích và nội dung
Căn cứ vào các tài liệu nghiên cứu, Luận án phân tích làm rõ khái
niệm kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, theo đó thì:
10
Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là hoạt động kiểm tra, xem
xét và xử lý của chủ thể có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân là
đối tượng bị kiểm soát trong việc ban hành văn bản hướng dẫn luật và tổ
chức thực hiện pháp luật, nhằm đảm bảo các chủ thể là đối tượng bị kiểm
soát thực thi đúng pháp luật.
Mục đích của việc kiểm soát quyền hành pháp trước hết cũng giống
như mục đích của việc kiểm soát quyền lực nhà nước nói chung là để tránh
tình trạng quyền lực bị tha hóa, hạn chế sự độc đoán, chuyên quyền, lạm dụng
quyền lực. Và cái đích hướng tới là làm cho quyền lực nhà nước được sử
dụng đúng mục đích, hiệu quả phục vụ lợi ích của người dân và của xã hội.
Luận án đã chỉ ra các hình thức kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp bao gồm: kiểm soát từ bên ngoài vào hệ thống hành pháp là kiểm soát
của Đảng với hành pháp; của Quốc hội với hành pháp; của cơ quan tư pháp
với hành pháp; của Kiểm toán với hành pháp; của công dân, tổ chức chính
trị - xã hội, tổ chức xã hội với hành pháp. Kiểm soán từ bên trong, nội bộ
của hệ thống hành pháp là của thủ trưởng cơ quan quản lý với cơ quan cấp
dưới và của cơ quan thanh tra với các cơ quan quản lý nhà nước.
2.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ
QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp là những tác động, ảnh hưởng và đóng góp của các
cơ quan thanh tra nhà nước bao gồm Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh,
Thanh tra huyện, Thanh tra bộ, Thanh tra sở trong việc xem xét, đánh giá
và xử lý theo thẩm quyền đối với việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp
luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền
trong cơ quan hành chính nhà nước thông qua việc thực hiện chức năng
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
Bên cạnh việc làm rõ khái niệm các cơ quan thanh tra nhà nước, vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, Luận án cũng làm rõ vị trí của các
cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy Nhà nước; chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước.
2.3. NỘI DUNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN
HÀNH PHÁP
2.3.1. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt
động thanh tra
- Các cơ quan thanh tra tiến hành thanh tra giúp các cơ quan hành
chính nhà nước thực thi chính sách, pháp luật một cách thống nhất.
11
- Các cơ quan thanh tra giúp đánh giá việc tổ chức thực hiện chính sách,
pháp luật; phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật
và tăng cường mối quan hệ chỉ đạo, điều hành của hệ thống hành chính.
- Các cơ quan thanh tra phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật theo
thẩm quyền, phát huy nhân tố tích cực góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu
quả quản lý nhà nước.
2.3.2. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc
thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền các
khiếu nại, tố cáo
Với chức năng có từ ngày mới thành lập và kinh nghiệm hàng chục
năm các cơ quan thanh tra tiến hành việc xác minh, kết luận những nội
dung khiếu nại, tố cáo. Những kết luận, kiến nghị của các cơ quan thanh tra
làm rõ đúng, sai, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên
quan, đề xuất phương án xử lý đối với các khiếu nại, tố cáo. Kết quả xác
minh, kết luận của các cơ quan thanh tra sẽ giúp thủ trưởng cơ quan quản lý
nhà nước cùng cấp nắm bắt được những việc thực hiện chức trách, nhiệm
vụ của cơ quan cấp dưới và người có thẩm quyền trong các cơ quan Nhà
nước cấp dưới cũng như nắm được những thông tin, kiến nghị của người
dân trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước và của
địa phương từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời và chấn chỉnh hoạt động
quản lý nhà nước của cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới.
3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc tổ
chức thực hiện các biện pháp phòng chống tham nhũng trong hệ thống
các cơ quan hành pháp
Các cơ quan thanh tra nhà nước là một trong những cơ quan được giao
chức năng phòng, chống tham nhũng trong bộ máy Nhà nước nói chung và
hệ thống hành pháp nói riêng. Hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong phòng, chống tham nhũng là xây dựng và tổ chức thực hiện các
biện pháp phòng, chống tham nhũng thể hiện qua việc xây dựng các văn
bản trình cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc tự mình ban hành theo
thẩm quyền các văn bản về phòng, chống tham nhũng; tổ chức thực hiện
các biện pháp phòng ngừa tham nhũng như kê khai tài sản, thu nhập; kiểm
tra việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức; thanh tra, kiểm tra
việc công khai, minh bạch tổ chức và hoạt động của các cơ quan Nhà nước;
tiếp nhận và giải quyết các tố cáo tham nhũng theo thẩm quyền; thanh tra
trách nhiệm cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tổ chức thực hiện các biện
pháp phòng, chống tham nhũng.
12
3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt
động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng
Thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu
nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng là biện pháp đảm bảo thực hiện có
hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng. Công tác này giúp cho các cơ quan thanh tra, người có thẩm
quyền trong cơ quan thanh tra nhận thức đúng và thực hiện đúng chức
trách, nhiệm vụ của mình, tăng cường kiểm soát nội bộ hệ thống cơ quan có
vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, từ đó nâng cao hiệu quả
việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
2.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN VAI
TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG
KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn cho thấy một số yếu tố ảnh hưởng đến
việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp, cụ thể là:
Thứ nhất, vị trí của các cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy
Nhà nước.
Thứ hai, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra.
Thứ ba, tổ chức của bộ máy thanh tra nhà nước và năng lực, trình độ
đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra.
Thứ tư, mối quan hệ, tác động của các cơ quan Nhà nước khác.
Thứ năm, các điều kiện đảm bảo về tổ chức và hoạt động của các cơ
quan thanh tra nhà nước (cơ sở pháp lý; cơ sở vật chất, bảo đảm chính trị).
Thứ sáu, phương pháp thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan
thanh tra nhà nước.
Chương 3
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP Ở VIỆT NAM
3.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
Luận án khái quát quá trình hình thành và phát triển về mặt tổ chức
chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra nhà nước từ năm 1945 đến
nay. Quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra trải qua
13
nhiều thăng trầm. Tuy nhiên, sau mỗi bước thăng trầm càng cho thấy vai trò
quan trọng của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc kiểm soát quyền
lực hành pháp, đảm bảo trật tự, kỷ luật, kỷ cương hành chính, nâng cao hiệu
quả quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính Nhà nước.
3.2. VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
Luận án đánh giá việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong
kiểm soát quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra; qua hoạt động giải
quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; qua hoạt động quản lý
nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng. Luận án đã minh họa kết quả việc thực hiện vai trò của các cơ
quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua kết
quả hoạt động của các cơ quan thanh tra trên các lĩnh vực.
3.3. ĐÁNH GIÁ VỀ VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC
CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
3.3.1. Kết quả đạt được và ưu điểm
- Trong hoạt động thanh tra;
- Trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo;
- Trong hoạt động phòng, chống tham nhũng;
- Trong hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết
khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng;
Từ những kết quả hoạt động trên từng lĩnh vực cụ thể có thể thấy,
hoạt động kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh
tra đạt được nhiều tiến bộ, đã góp phần tổ chức thực hiện tốt các chủ
trương, chính sách, pháp luật; sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển
kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh
vực đời sống kinh tế - xã hội.
3.3.2. Hạn chế, bất cập
Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, các cơ quan thanh tra nhà
nước trong quá trình thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Cụ thể như sau:
- Trong hoạt động thanh tra có lúc, có nơi chưa kịp thời, nhiều vụ việc
vi phạm pháp luật chậm bị phát hiện và xử lý gây thiệt hại lớn cho nhà
nước, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức; hoạt động thanh tra còn tập trung nhiều vào thanh tra các doanh
14
nghiệp, chương trình, dự án; chưa chú trọng đúng mức tới hoạt động thanh
tra trách nhiệm của các chủ thể quản lý nhà nước;
- Hoạt động tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo còn tồn đọng; tỷ lệ
khiếu nại đúng của công dân lớn nhưng xử lý trách nhiệm của cán bộ, công
chức còn hạn chế;
- Hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan
thanh tra nhà nước chưa cao.
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập
3.3.3.1. Nguyên nhân khách quan
- Cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh nhà
nước tồn tại những hạn chế, bất cập, thường xuyên thay đổi.
- Quá trình chuyển đổi nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm phát sinh nhiều
quan hệ mới chưa được pháp luật điều chỉnh hoặc chậm được điều chỉnh,
hoạt động quản lý nhà nước còn nhiều yếu kém nên làm phát sinh nhiều
tiêu cực, tham nhũng; khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, căn cứ để xử lý trách
nhiệm tập thể, cá nhân để xẩy ra sai phạm thiếu hoặc không rõ ràng. Do
vậy, hiệu quả của công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,
chống tham nhũng không cao.
- Quá trình hoàn thiện bộ máy Nhà nước có sự điều chỉnh chức năng,
nhiệm vụ của các cơ quan Nhà nước, có tình trạng chồng chéo trong hoạt
động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, nhưng sự
phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chưa
thực sự tích cực. Dẫn đến không cơ quan nào chịu trách nhiệm trong việc
để xẩy ra các sai phạm.
- Quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước chưa tương xứng với
chức năng, nhiệm vụ được giao.
3.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan
- Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước chưa ý thức đầy đủ về vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
- Năng lực, trình độ của đội ngũ công chức làm công tác thanh tra
trong các cơ quan thanh tra nhà nước còn hạn chế.
- Một số cơ quan thanh tra chưa thực sự tích cực, chủ động trong hoạt
động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
- Hoạt động thanh tra của các cơ quan thanh tra có lúc, có nơi chưa có
trọng tâm, trọng điểm.
15
- Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về thanh tra, giải
quyết khiếu nại, tố cáo chưa được thực hiện có hiệu quả.
Chương 4
YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA
CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT
VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP, QUAN ĐIỂM VÀ
GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
4.1. YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ
CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM
SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
4.1.1. Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
Nhà nước pháp quyền đề cao vai trò quan trọng của pháp luật và
việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, đặt ra yêu cầu
đối với việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước phải
tăng cường phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật đối với cán bộ, công chức
trong bộ máy hành chính nhà nước, đảm bảo pháp chế, nâng cao hiệu lực,
hiệu quả quản lý nhà nước.
4.1.2. Yêu cầu cải cách hành chính, tăng cường phân cấp quản lý nhà
nước và điều chỉnh chức năng của các cơ quan trong bộ máy Nhà nước
Quá trình cải cách hành chính và thực hiện phân cấp quản lý bộc lộ
một số hạn chế, bất cập. Cải cách hành chính, tăng cường phân cấp chưa
được kiểm soát hiệu quả bởi các công cụ thanh tra, kiểm tra, dẫn tới việc
buông lỏng quản lý của các cơ quan trung ương đối với ngành, lĩnh vực của
mình quản lý.
Với sự ra đời của Kiểm toán nhà nước và điều chỉnh thẩm quyền giải
quyết khiếu kiện của Toà hình chính thuộc Tòa án nhân dân, tác động tới
phạm vi thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động
thanh tra, hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính.
4.1.3. Yêu cầu khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức,
hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước
Thời gian qua, các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của mình bộc lộ một số hạn chế, bất cập như bất cập trong việc xây
dựng định hướng chương trình, kế hoạch thanh tra thiếu căn cứ; cơ chế ra
quyết định thanh tra, kiểm tra, kiểm soát hoạt động của Đoàn thanh tra chưa
16
chặt chẽ; việc ra kết luận thanh tra còn chậm, còn tình trạng can thiệp vào việc
kết luận thanh tra; việc công khai kết luận thanh tra chưa thực sự nghiêm túc.
Nhưng hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan
thanh tra nhà nước ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động quả các cơ quan
thanh tra nhà nước.
4.1.4. Yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa
Thực hiện công cuộc đổi mới kinh tế từ Đại hội Đảng lần thứ VI năm
1986, nền kinh tế của nước ta có bước chuyển từ nền kinh tế quản lý theo
cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp với các khâu từ sản xuất, phân phối
hàng hoá do Nhà nước quyết định sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành
phần theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.
Sự chuyển đổi này đòi hỏi hoạt động quản lý nhà nước phải có bước
chuyển mình, thay đổi để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tình hình
mới. Họat động quản lý nhà nước thay đổi đòi hỏi các cơ quan thanh tra
cũng phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Tuy nhiên, tổ
chức của các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng thanh tra hành chính
hiện nay về cơ bản chưa có sự thay đổi so với mô hình tổ chức các cơ quan
thanh tra theo Pháp lệnh thanh tra năm 1990. Vì vậy, đặt ra yêu cầu phải
đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước để đáp
ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần
theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.
4.1.5. Yêu cầu của tiến trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế
Quá trình toàn cầu hóa đã, đang và sẽ tác động đến Việt Nam theo cả
hướng tích cực và tiêu cực. Với các cơ quan thanh tra nhà nước chịu tác
động trực tiếp từ những cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia,
ký kết liên quan trực tiếp đến lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng. Một trong những vấn đề phát sinh thời
gian qua, đó là quá trình tham gia các điều ước quốc tế, nhất là tham gia tổ
chức thương mại thế giới, ký kết các hiệp định thương mại, bảo hộ đầu tư
song phương, các cơ quan Nhà nước Việt Nam đang đối mặt với những vụ
kiện quốc tế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, điển hình là
những vụ kiện liên quan đến đất đai khi nhà đầu tư không thực hiện cam
kết đầu tư theo tiến độ bị cơ quan Nhà nước Việt Nam thu hồi đất, các
doanh nghiệp nước ngoài trốn thuế, chuyển giá sang nước khác để thu lợi
bất chính các loại thuế của Nhà nước...
17
Vấn đề này đặt ra vai trò của các cơ quan thanh tra phối hợp với các
cơ quan Nhà nước trong việc giúp các cơ quan quản lý nhà nước có những
cảnh báo nhằm hạn chế những sai sót, cẩu thả hay thậm chí là sai lầm trong
quá trình quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư, gây thiệt hại về mặt kinh
tế cho nhà nước. Các cơ quan thanh tra nhà nước giúp cơ quan quản lý nhà
nước quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng cần
phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức cá nhân, đồng thời hạn chế
những thiệt hại hay rắc rối cho nhà nước khi quản lý các doanh nghiệp
nước ngoài, hạn chế những vụ kiện hay những tranh chấp quốc tế mà Chính
phủ Việt Nam là đối tượng của vụ kiện, vai trò ở đây là vai trò tháo gỡ, hoà
giải giữa các cơ quan Nhà nước với các cơ quan, doanh nghiệp nước ngoài
làm hạn chế những vụ kiện có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước.
4.2. QUAN ĐIỂM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
- Phát huy vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp phải nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý
nhà nước.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp phải đặt trong tổng thể đổi mới bộ máy Nhà
nước và trong mối liên hệ với các cơ chế kiểm soát quyền hành pháp khác.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp phải quán triệt quan điểm của Đảng về
công tác thanh tra.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp phải khắc phục những hạn chế, bất
cập trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước thời
gian qua.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc thực
hiện quyền hành pháp đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ
quan, tổ chức.
4.3. GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
4.3.1. Tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo
cấp hành chính, tăng tính hệ thống của các cơ quan thanh tra nhà nước
18
Cần tăng cường phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
theo cấp hành chính (Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện)
trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Xác định các cơ quan
thanh tra theo cấp có vai trò chính trong việc kiểm soát nội bộ hệ thống
hành chính. Từ đó, nghiên cứu sắp xếp lại các cơ quan thanh tra nhà nước
đảm bảo cơ cấu hợp lý, tập trung, tăng cường biên chế cho các cơ quan
thanh tra theo cấp hành chính. Đồng thời, làm rõ phạm vi nhiệm vụ, quyền
hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, làm rõ đối tượng chịu
sự thanh tra của các cơ quan thanh tra.
Song song với đó, cần tiếp tục làm rõ mối quan hệ giữa các cơ quan
thanh tra đặc biệt là mối quan hệ giữa Thanh tra Chính phủ với Thanh tra
tỉnh, Thanh tra huyện. Tăng cường tính hệ thống giữa các cơ quan thanh tra
nhà nước, để các cơ quan thanh tra nhà nước cấp trên có thẩm quyền lớn
hơn trong việc chỉ đạo cơ quan thanh tra nhà nước cấp dưới, thẩm quyền bổ
nhiệm Chánh thanh tra, các chức danh chuyên môn như thanh tra viên,
thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp. Làm rõ hơn thẩm quyền của
các cơ quan thanh tra, hạn chế sự chồng chéo trong hoạt động thanh tra của
các cơ quan thanh tra nhà nước như hiện nay.
Bên cạnh đó, cần có quy định đảm bảo tính độc lập tương đối với của cơ
quan thanh tra với cơ quan quản lý nhà n
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- tt_vai_tro_cua_cac_co_quan_thanh_tra_nha_nuoc_trong_kiem_soat_viec_thuc_hien_quyen_hanh_phap_o_viet.pdf