Tóm tắt Luận văn Thực trạng đời sống của lao động nữ ở khu công nghiệp Đình Trám, Bắc Giang hiện nay

§¹i häc quèc gia hµ néi Tr-êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n ------------------- phÝ H¶I Anh Thùc tr¹ng ®êi sèng cña lao ®éng n÷ ë khu c«ng nghiÖp ®×nh tr¸m, b¾c giang hiÖn nay luËn v¨n th¹c sü x· héi häc Hµ néi - 2009 LỜI CẢM ƠN Luậ n vă n tố t nghiệ p “ Thực trạ ng đ ờ i số ng củ a lao đ ộ ng nữ ở khu công nghiệ p Đình Trám, Bắ c Giang hiệ n nay” đ ượ c hoà n thà nh sau ba năm họ c tậ p, nghiên cứu. Nhân dị p luậ n vă n đ ượ c hoà n thà nh, tôi xin bà y tỏ lòng biế t ơn đ ố i vớ i PGS. TS Trầ n Vă n Chiế n (Tổ ng Cụ c Dân số - Kế hoạ ch hoá gia đ ình, Bộ Y tế ) - ngườ i đ ã tậ n tình giúp đ ỡ , hướng dẫ n tôi trong suố t quá trình thực hiệ n luậ n vă n nà y. Tôi cũ ng xin chân thà nh cảm ơn sâu sắ c tớ i các thầ y giáo, cô giáo trong và ngoà i Khoa Xã hộ i họ c (Đạ i họ c Khoa họ c Xã hộ i và Nhân Vă n), phòng Quả n lý Đà o tạ o sau đ ạ i họ c - những ngườ i đ ã dạ y dỗ , giúp đ ỡ tôi trong những năm qua, cho tôi có đ ượ c kiế n thức đ ể có thể hoà n thà nh luậ n vă n nà y. Nhân đ ây, tôi xin cảm ơn các lao đ ộ ng nữ cũ ng như lãnh đ ạ o củ a hai công ty TNHH may Tín Trực và công ty TNHH Hoa Hạ Việ t Nam - những ngườ i đ ã rấ t nhiệ t tình giúp đ ỡ tôi trong quá trình khả o sát, thu thậ p số liệ u đ ể thực hiệ n luậ n vă n nà y. Cuố i cùng, tôi xin bà y tỏ sự biế t ơn đ ố i vớ i gia đ ình, bạ n bè và ngườ i thân - những ngườ i đ ã luôn đ ộ ng viên, giúp đ ỡ tôi trong suố t quá trình họ c tậ p cũ ng như thực hiệ n luậ n vă n nà y. Hà Nộ i, ngà y 16 tháng 5 năm 2009 Người thực hiện Phí Hả i Anh MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... 2 MỤC LỤC ......................................................................................................... 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... 8 DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................... 9 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ......................................................................... 10 DANH MỤC CÁC BẢN ĐỒ ......................................................................... 11 MỞ ĐẦU ........................................................ Error! Bookmark not defined. 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................... Error! Bookmark not defined. 2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Error! Bookmark not defined. 2.1. Ý nghĩa lý luận ............................. Error! Bookmark not defined. 2.2. Ý nghĩa thực tiễn .......................... Error! Bookmark not defined. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ......... Error! Bookmark not defined. 3.1. Mục đích nghiên cứu ................... Error! Bookmark not defined. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................... Error! Bookmark not defined. 4. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu .... Error! Bookmark not defined. 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined. 4.2. Khách thể nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined. 4.3. Phạm vi nghiên cứu ..................... Error! Bookmark not defined. 5. Giả thuyết nghiên cứu, hệ biến số và khung lý thuyếtError! Bookmark not defined. 5.1. Giả thuyết nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined. 5.2. Hệ biến số và khung lý thuyết ..... Error! Bookmark not defined. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu .................... Error! Bookmark not defined. 6.1. Phƣơng pháp chọn mẫu ................ Error! Bookmark not defined. 6.2. Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợngError! Bookmark not defined. 6.3. Phƣơng pháp nghiên cứu định tínhError! Bookmark not defined. 6.4. Phƣơng pháp phân tích tài liệu .... Error! Bookmark not defined. 7. Một số đặc điểm của mẫu đƣợc điều tra ............................................. 10 8. Kết cấu của luận văn ........................................................................... 13 NỘI DUNG .................................................................................................... 14 CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........... 14 1.1. Cơ sở lý luận .................................................................................... 14 1.1.1. Phƣơng pháp luận nghiên cứu .................................................. 14 1.1.2. Quan điểm về giới ..................................................................... 15 1.1.3. Lý thuyết lựa chọn hợp lý ......................................................... 20 1.1.4. Lý thuyết về bậc thang nhu cầu ................................................ 22 1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......................................................... 23 1.3. Một số khái niệm công cụ ................................................................ 27 1.3.1. Đời sống .................................................................................... 27 1.3.2. Lao động, việc làm .................................................................... 31 1.3.2.1. Lao động ............................................................................ 31 1.3.2.2. Việc làm ............................................................................. 32 1.3.2.3. Lao động nữ ....................................................................... 33 1.3.3. Khu công nghiệp ....................................................................... 34 1.3.4. Bình đẳng giới ........................................................................... 36 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG ĐỜI SỐNG CỦA LAO ĐỘNG NỮ Ở KHU CÔNG NGHIỆP ĐÌNH TRÁM, BẮC GIANGError! Bookmark not defined. 2.1. Sơ lƣợc vài nét về đặc điểm tự nhiên - Kinh tế - Văn hoá - Xã hội tỉnh Bắc Giang ................................................ Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ..................... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Đặc điểm kinh tế ....................................................................... 42 2.1.3. Đặc điểm văn hóa – xã hội ........................................................ 45 2.1.4. Đánh giá chung ......................................................................... 47 2.2. Tổng quan về khu công nghiệp Đình Trám ..................................... 48 2.3. Thực trạng đời sống của lao động nữ ở khu công nghiệp Đình Trám, Bắc Giang ....................................................................................................... 51 2.3.1. Về đời sống vật chất.................................................................. 51 2.3.1.1. Về thu nhập ........................................................................ 51 2.3.1.2. Về chi tiêu .......................................................................... 55 2.3.1.3. Về nhà ở ............................................................................. 58 2.3.1.4. Về phƣơng tiện đi lại ......................................................... 61 2.3.1.5. Về chăm sóc sức khỏe........................................................ 63 2.3.2. Về đời sống tinh thần ................................................................ 66 2.3.2.1. Về chế độ chính sách ......................................................... 66 2.3.2.2. Về tham gia hoạt động giải trí ........................................... 75 2.3.2.3. Về tham gia hoạt động xã hội ............................................ 77 CHƯƠNG III: NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐỜI SỐNG CỦA LAO ĐỘNG NỮ Ở KHU CÔNG NGHIỆP ĐÌNH TRÁM, BẮC GIANG Error! Bookmark not defined. 3.1. Yếu tố cá nhân.................................. Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Ảnh hƣởng của nhóm tuổi ngƣời trả lời đến đời sống lao động nữ ............................................................. Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Ảnh hƣởng của tình trạng hôn nhân đến đời sống lao động nữError! Bookmark not defined. 3.1.3. Ảnh hƣởng của trình độ học vấn đến đời sống lao động nữ ..... 81 3.2. Cơ hội đào tạo .................................................................................. 81 3.3. Vai trò của Công đoàn, lãnh đạo nhà máy ....................................... 84 3.3.1. Vai trò của Công đoàn .............................................................. 84 3.3.2. Vai trò của lãnh đạo nhà máy ................................................... 86 3.4. Môi trƣờng văn hóa - xã hội của khu công nghiệp và địa phƣơng .. 88 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 90 1. Kết luận ............................................................................................... 90 2. Khuyến nghị các giải pháp .................................................................. 91 2.1. Các chính sách của Nhà nƣớc, của địa phƣơng, của các doanh nghiệp ............................................................................................................. 91 2.1.1. Chính sách của Nhà nƣớc ..................................................... 91 2.1.2. Chính sách của tỉnh Bắc Giang ............................................. 92 2.1.3. Chính sách của doanh nghiệp ở khu công nghiệp ................ 93 2.2. Các tổ chức Đảng, Công đoàn, Đoàn thanh niên ......................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 97 PHỤ LỤC I: PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN Error! Bookmark not defined. PHỤ LỤC II: GỢI Ý PHỎNG VẤN SÂU ..... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT KCN: Khu công nghiệ p KCX: Khu chế xuấ t CNH – HĐH: Công nghiệ p hoá - hiệ n đ ạ i hoá KT – XH: Kinh tế - xã hộ i BHLĐ: Bả o hộ lao đ ộ ng TNHH: Trách nhiệm hữu hạ n Hoa Hạ VN: Hoa Hạ Việ t Nam DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Mẫu nghiên cứu ................................................................................. 12 Bảng 2: Tình hình sử dụng lao động của KCN Đình Trám, Bắc Giang ......... 50 Bảng 3: Nhóm thu nhập của lao động nữ KCN Đình Trám, Bắc Giang ........ 51 Bảng 4: Chi tiêu bình quân trong 1 tháng ....................................................... 56 Bảng 5: Bảng tƣơng quan giữa phƣơng tiện đi lại đến cơ quan và nhóm thu nhập ......................................................................................................................... 62 Bảng 6: Thông tin tuyển dụng của KCN các lao động nữ biết đƣợc thông qua các nguồn ............................................................................................................... 68 Bảng 7: Công việc các lao động nữ làm vào thời gian rỗi .............................. 76 Bảng 8: Lý do lao động nữ không muốn học nâng cao tay nghề ................... 83 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1: Cơ cấu kinh tế của tỉnh Bắc Giang 6 tháng đầu năm 2008 ........... 43 Biểu đồ 2: Đánh giá sự hài lòng với mức lƣơng của lao động nữ ở KCN ..... 52 Biểu đồ 3: Tƣơng quan giữa nơi làm việc với sự hài lòng với mức lƣơng .... 54 Biểu đồ 4: Tƣơng quan giữa tình trạng hôn nhân và nhóm chi tiêu cho ăn uống trong 1 tháng của lao động nữ ở KCN ............................................................ 57 Biểu đồ 5: Đối tƣợng mà các lao động nữ ở KCN Đình Trám sống cùng ..... 60 Biểu đồ 6: Các vật dụng sinh hoạt của lao động nữ ở KCN Đình Trám ........ 60 Biểu đồ 7: Địa điểm lao động nữ ở KCN đến khám khi gặp ốm đau ............. 65 Biểu đồ 8: Thời gian lao động trong một ngày của lao động nữ ................... 70 Biểu đồ 9: Tƣơng quan giữa nhóm thu nhập và nhóm thời gian làm việc 1 ngày ......................................................................................................................... 71 Biểu đồ 10. Vấn đề thực hiện mặc bảo hộ lao động ...................................... 72 Biểu đồ 11: Đánh giá mức độ ồn của môi trƣờng làm việc ở KCN ............... 74 Biểu đồ 12: Đánh giá mức độ ồn của môi trƣờng làm việc giữa hai công ty TNHH may Tín Trực và TNHH Hoa Hạ Việt Nam ................................................... 74 Biểu đồ 13: Đánh giá mức độ độc hại của môi trƣờng làm việc giữa hai công ty TNHH may Tín Trực và TNHH Hoa Hạ Việt Nam ....................................... 75 Biểu đồ 14: Mức độ tham gia hoạt động xã hội của lao động nữ ở KCN ...... 77 Biểu đồ 15: Số con của các lao động nữ ở KCN ............................................ 80 Biểu đồ 16: Trình độ học vấn của lao động nữ ở KCN .................................. 81 Biểu đồ 16: Các lớp lao động nữ KCN muốn học để nâng cao tay nghề ....... 82 Biểu đồ 18: Mức độ quan tâm của lãnh đạo KCN đến lao động nữ ............... 87 Biểu đồ 19: Đánh giá tình hình an ninh trật tự nơi lao động nữ ở .................. 89 DANH MỤC CÁC BẢN ĐỒ Bản đồ 1: Bản đồ hành chính tỉnh Bắc Giang. Error! Bookmark not defined. Bản đồ 2: Bản đồ chi tiết KCN Đình Trám, tỉnh Bắc GiangError! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chung Á, Nguyễn Đình Tấn (1998), Nghiên cứu xã hội học, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 2. Tony Bilton - Kevin Bonnett - Philip Jones, Phạm Thủy Ba dịch (1993), Nhập môn Xã hội học, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. 3. Đỗ Thị Bình (2007), Vài nét về điều kiện lao động, việc làm và thu nhập của nữ công nhân công nghiệp, Tạp chí Nghiên cứu gia đình và giới, (số 4). 4. Bộ Giáo dục và đào tạo (2005), Giáo trình triết học Mác – Lênin (dùng trong các trường đại học, cao đẳng), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 5. Bộ Lao động Thƣơng binh và Xã hội, Viện Khoa học Lao động và các vấn đề xã hội, Trung tâm nghiên cứu khoa học về lao động nữ (1995), Lao động nữ Việt Nam 1993, Nhà xuất bản phụ nữ, Hà Nội. 6. Bộ Luật lao động nước cộng hoà XHCN Việt Nam (1994), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 7. Các quy định về lao động đặc thù – lao động nữ (1997), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 8. Tôn Thiện Chiếu (1996), Quan hệ xã hội trong xí nghiệp của công nhân công nghiệp, Tạp chí Xã hội học, số 2. 9. Nguyễn Thế Công (2003), Điều kiện làm việc và sức khỏe nghề nghiệp của lao động nữ, NXB Lao động, Hà Nội. 10. Công đoàn các Khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang (2007), Báo cáo tình hình sử dụng lao động quý IV năm 2007. 11. Công đoàn các Khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang (2007), Báo cáo của Ban chấp hành công đoàn các khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang tại đại hội công đoàn các khu công nghiệp tỉnh lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2008-2013). 12. Cục Thống kê Bắc Giang (2008), Một số chỉ tiêu tổng hợp về kinh tế, xã hội, môi trường tỉnh Bắc Giang năm 2007. 13. Cục Thống kê Bắc Giang (2008), Thực hiện các chỉ tiêu về xã hội và xóa đói giảm nghèo tỉnh Bắc Giang tỉnh Bắc Giang năm 2007. 14. Phạm Tất Dong, Lê Ngọc Hùng (1999), Xã hội học, NXB Đại học Quốc Gia, Hà Nội. 15. Đảng bộ tỉnh Bắc Giang (2008), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI. 16. Vũ Quang Hà (2001), Các lý thuyết xã hội học Tập 1, NXB Đại học quốc gia, Hà Nội. 17. Bùi Thị Thanh Hà (2003), Di động xã hội và vị thế của nữ công nhân trong doanh nghiệp tại Hà Nội, Tạp chí Khoa học về phụ nữ, (số 1). 18. Lê Ngọc Hùng (2002), Lịch sử và lý thuyết xã hội học, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội. 19. Lê Ngọc Hùng (2004), Xã hội học kinh tế, NXB Lý luận chính trị, Hà Nội. 20. Herman Korte (1997), Nguyễn Liên Hƣơng dịch, Nhập môn Lịch sử xã hội học, NXB Thế Giới, Hà Nội. 21. Trần Thị Ngọc Lan (2004), Đánh giá điều kiện lao động sức khỏe của lao động nữ trong sản xuất nông nghiệp và giải pháp can thiệp, Luận án Tiến sỹ Y học, Bộ Y tế. 22. Luật bình đẳng giới (2008), NXB Hồng Đức. 23. Nguyễn Tín Nhiệm (2003), Thời giờ làm việc và nghỉ ngơi của nữ công nhân, Tạp chí Khoa học về phụ nữ, (số 1). 24. Hoàng Phê chủ biên (1988), Từ điển Tiếng Việt, Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam – Viện Ngôn ngữ học, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội. 25. Trần Văn Phùng (2007), Nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội của các Khu công nghiệp Việt Nam, Luận án Tiến sỹ, Học viện Quốc gia Hồ Chí Minh. 26. Bùi Đình Thanh (1990), Chính sách xã hội đối với giai cấp công nhân, Viện Xã hội học, Hà Nội. 27. Vi Quang Thọ (1998), Đời sống tinh thần của cá nhân, Khái niệm và nguyên tắc nghiên cứu, Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội. 28. Nguyễn Văn Trình - Nguyễn Tiến Dũng - Vũ Văn Nghinh (2000), Lịch sử các học thuyết kinh tế, NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. 29. Đặng Ngọc Tùng (2007), Báo cáo kết quả khảo sát, điều tra xã hội học thực trạng giai cấp công nhân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Viện công nhân và công đoàn, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam. 30. Trung tâm Nghiên cứu Khoa học phụ nữ - Uỷ ban Khoa học xã hội Việt Nam (1986), Mấy vấn đề về phân bổ, sử dụng, đào tạo và điều kiện lao động nữ, Hà Nội. 31. Trung tâm Nghiên cứu Khoa học về Gia đình và Phụ nữ - Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia (2001), Dự án "Nữ công nhân khu vực công nghiệp tư nhân và dịch vụ trợ giúp pháp lý ở Việt Nam” 32. Nguyễn Khắc Viện (1994), Từ điển Xã hội học, NXB Thế giới, Hà Nội. CÁC TRANG WEB 33. 34. Thuc/Ban_chat_va_quy_luat_cua_doi_song_tinh_than/ 35. 36. 37. 38. 39. 1&IDN=1887&lang=vn 40. http:// www.mofa.gov.vn 41. http:// www.ubqgphunu.org.vn