Vấn đề viện trợ đối với Việt Nam

èi víi lÜnh vùc nµy cÇn ph¶i chó träng ®Õn viÖc x©y dùng c¸c mèi liªn kÕt víi khu vùc t­ nh©n, vµ vai trß cña khu vùc t­ nh©n víi c«ng t¸c c¶i thiÖn m«i tr­êng. TÝnh hiÖu qu¶ cña ODA ViÖn trî ODA dµnh cho m«i tr­êng béc lé mét sè c¸c th¸ch thøc vµ nghÞch lý. HiÖn t¹i cßn t×nh tr¹ng n¬i gi¶i ng©n qu¸ nhiÒu vµ n¬i th× qu¸ Ýt. §ång thêi cã nhu cÇu bøc b¸ch ph¶i thùc hiÖn nhanh c¸c dù ¸n, vµ ng­îc l¹i lµ ph¶i x©y dùng dÇn dÇn tõng b­íc c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n. "QuyÒn lµm chñ" vµ viÖc thùc thi cña phÝa ViÖt Nam cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi thµnh c«ng l©u dµi, song l¹i mang trong nã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i. Trong mét hçn hîp c¸c m©u thuÉn vµ nh÷ng phøc t¹p ®ã, x¸c ®Þnh ®­îc c¸c dù ¸n thÊt b¹i vµ liÖt kª ra nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c dù ¸n ODA gÆp ph¶i t¹i ViÖt Nam lµ kh«ng khã. §iÒu khã h¬n- vµ theo chóng t«i, cã t¸c dông h¬n - lµ ph©n tÝch khi nµo vµ t¹i sao c¸c dù ¸n thùc sù ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Ò ra. ODA dµnh cho lÜnh vùc m«i tr­êng tuy vÉn chØ chiÕm mét tû lÖ nhá trong toµn bé viÖn trî (kho¶ng 10%), song ®ang t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Do vËy, ®óc kÕt c¸c thµnh tùu còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc cña c¸c dù ¸n tr­íc ®©y lµ cã ý nghÜa rÊt quan träng vµ tõ ®ã b¾t ®Çu th¶o luËn c¸c chiÕn l­îc cung cÊp viÖn trî m«i tr­êng cã hiÖu qu¶ h¬n. 536*$7/8$9:;$*1$1>?$.@7$$?"A*$B#)*$7/C*1$7/D*1$-E*"$%&'$.F3$7/GH*1I §¸nh gi¸ toµn bé viÖn trî ODA m«i tr­êng, chóng ta võa cã c¸c tin tøc tèt ®Ñp võa cã nh÷ng ®iÒu kh«ng hay. Nh÷ng tin tøc tèt ®Ñp ë ®©y lµ, viÖn trî ph¸t triÓn ®· ®ãng gãp rÊt quan träng vµ rÊt tÝch cùc trong lÜnh vùc nµy. Thùc tÕ lµ hÇu hÕt c¸c tiÕn bé chñ yÕu trong lÜnh vùc m«i tr­êng chØ cã thÓ ®¹t ®­îc, khi cã sù hç trî quèc tÕ. Trong mét thêi gian ng¾n víi kho¶n ®Çu t­ t­¬ng ®èi Ýt, song c¸c kÕt qu¶ ®em l¹i rÊt cao. ¶nh h­ëng râ nhÊt lµ trong c«ng t¸c x©y dùng chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ. §ång thêi, ∗ Chó thÝch cña ng­êi dÞch: Ng­êi ta th­êng dïng "xanh" ®Ó chØ lÜnh vùc m«i tr­êng, tµi nguyªn sinh häc, "lam" lµ nãi vÒ biÓn vµ "n©u" lµ lÜnh vùc c«ng nghiÖp viÖn trî ODA ®· n©ng cao ®¸ng kÓ nhËn thøc vµ c¸c kÜ n¨ng qu¶n lý m«i tr­êng trong ®éi ngò c¸n bé nhµ n­íc. J#K$.F$'L'$(#$7"M$*N*$-O.$-#$.H$'L'$"36#$B#P$9:;I Nh÷ng ®iÒu kh«ng hay ë ®©y lµ kh«ng dÔ g× t¹o lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tùu ODA víi viÖc duy tr× c¸c nguån tµi nguyªn, hoÆc víi chÊt l­îng m«i tr­êng. Tuy cã c¸c tr­êng hîp cô thÓ lµ víi sù hç trî cña quèc tÕ, ®· c¶i thiÖn ®­îc c«ng t¸c qu¶n lý tµi nguyªn, song trong nhiÒu tr­êng hîp, khã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc ¶nh h­ëng l©u dµi. Qu¸ tr×nh cung cÊp viÖn trî ODA qu¸ ng¾n ngñi ®Ó vÏ nªn bøc tranh chÝnh x¸c vÒ c¸c ¶nh h­ëng cña ODA ®èi víi c¸c hÖ thèng thiªn nhiªn. VÒ lÜnh vùc nµy, cã t×nh tr¹ng chËm trÔ ®¸ng kÓ gi÷a thêi ®iÓm ®Çu t­ vµ khi biÓu hiÖn kÕt qu¶. Ngoµi ra, nh÷ng xu thÕ chung vÒ ®iÒu kiÖn c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn l¹i tiªu cùc ®Õn nçi kh«ng dÔ g× cã thÓ ®o ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng cã lîi t¨ng dÇn, mµ viÖn trî ODA (vµ dÜ nhiªn c¶ nç lùc cña ChÝnh phñ) cã thÓ ®em l¹i cho viÖc lµm chËm qu¸ tr×nh suy tho¸i. ODA dµnh cho khu vùc Tµi nguyªn thiªn nhiªn J#L$'"Q$7/C*1$<M*$RP*$-G8*1$%O$!"F*1$B#)*$7,.$<AK$<S$<M*$7T*"$2N*$%U*1I C¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ®· tËp trung vµo c¸c dù ¸n ODA víi träng t©m cao nhÊt lµ t¨ng s¶n l­îng, h¬n lµ c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý c¸c nguån TNTN - nghÜa lµ sö dông tèi ®a thay v× sö dông bÒn v÷ng. C¸c xu thÕ trong c¸c ngµnh TNTN vµ c¸c hµnh ®éng øng phã cña ChÝnh phñ th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch chÝnh s¸ch chñ yÕu ®· cho thÊy râ c¸c nguy c¬ cè h÷u vÒ m«i tr­êng cña viÖc chó träng t¨ng s¶n l­îng vµ t¸ch rêi môc ®Ých nµy víi c¸c khung chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ x©y dùng hîp lý, cã kh¶ n¨ng ®èi phã víi c¸c ph­¬ng thøc sö dông kh«ng bÒn v÷ng ®ang diÔn ra. Qu¸ tËp trung vµo c¸c dù ¸n ODA ®Þnh h­íng s¶n l­îng, c¶ nhµ tµi trî lÉn ChÝnh phñ ch­a x©y dùng ®­îc c¸c yÕu tè b¶o vÖ an toµn m«i tr­êng trong c¸c hÖ thèng ph¸t triÓn tµi nguyªn cña ViÖt Nam. VL'$"6$7"W*1$7"3X*$*"3X*$B#)*$7/C*1$<)*1$2Y$-=*1$B#X*I C¸c khu vùc giÇu vÒ ®a d¹ng sinh häc ë møc ®é cao cßn l¹i cña ViÖt Nam, ch­a nhËn ®­îc sù quan t©m cÇn thiÕt cña ChÝnh phñ hoÆc c¸c nhµ tµi trî. V× thÕ, c¸c khu vùc nµy ®ang bÞ khai th¸c bõa b·i vµ thiÕu qu¶n lý. CÇn ph¶i chó träng nhiÒu h¬n n÷a ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý bÒn v÷ng c¸c hÖ thèng thiªn nhiªn, nh»m c©n b»ng gi÷a t×nh tr¹ng chiÕm dông hiÖn nay víi c«ng t¸c phôc håi c¸c ®Þa ®iÓm ®· suy tho¸i. §Æc biÖt, m«i tr­êng biÓn vµ ven biÓn ®· bÞ quªn l·ng trong thêi gian qua. Còng nh­ vËy, c¸c diÖn tÝch rõng bÞ ph¸ hiÖn nay vÉn ch­a nhËn ®­îc viÖn trî ODA m«i tr­êng mét c¸ch tháa ®¸ng. C¸c khu b¶o tån vµ vïng ®Öm cã vai trß ®Æc biÖt vµ cÇn ®­îc hç trî víi c¸c møc ®é cao h¬n. Z[7$',*$<W3$*1"3X.$7/C*1$7/D*1$'L'$'"3M*$-G8'$<A#$7G$ 7/D*1$-E*"$%&'$\]\]I Kho¶ng 80% viÖn trî ODA m«i tr­êng ®­îc rãt qua Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (NN&PTNT). Tuy nhiªn, trong tæng viÖn trî ODA dµnh cho Bé NN&PTNT (®ang thùc hiÖn vµ ®ang duyÖt), chØ cã 11,2% cung cÊp d­íi d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho m«i tr­êng. Trong tÊt c¶ c¸c kho¶n tÝn dông vay, Bé chØ gi¶i ng©n ®­îc 4,9%, dµnh cho c¸c dù ¸n m«i tr­êng. Quan träng h¬n c¶ lµ chØ cã 4% tÊt c¶ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña ChÝnh phñ cho c¸c dù ¸n ODA cña Bé ®­îc dµnh trùc tiÕp cho m«i tr­êng. J#L$*"3N#$%36*$7/8$9:;$^$'[?$7/#*1$G_*1$'>$7"4$-O.$R#K$KM#$'L'$*`*1$-&'I Cã nguy c¬ lµ viÖn trî ODA m«i tr­êng ®ang c¶n trë viÖc thay ®æi thÓ chÕ - mét môc tiªu mµ ODA m«i tr­êng cè g¾ng thóc ®Èy - do hÇu hÕt c¸c kho¶n ODA ®Òu rãt qua mét Bé NN&PTNT. CÇn ph¶i ph©n cÊp c¸c dù ¸n cho cÊp tØnh, hoÆc c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng. VA*$?"P3$13P3$B#KM7$'L'$.,#$7"#a*$-83$T'"$13U)$'L'$*1O*". Nh÷ng ­u tiªn cña ChÝnh phñ th­êng cã m©u thuÉn trong tÊt c¶ c¸c ngµnh TNTN (vÝ dô, t¸i trång rõng ngËp mÆn m©u thuÉn víi nu«i t«m, nu«i t«m m©u thuÉn víi b¶o vÖ vïng ven biÓn ; hoÆc c¸c khu b¶o tån m©u thuÉn víi ph¸t triÓn n«ng th«n). C¸c dù ¸n ODA nµo cè g¾ng nhËn diÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c lîi Ých liªn ngµnh nµy, sÏ tèi ­u hãa ®­îc c¸c c¬ héi thµnh c«ng. b3X*$!M7$13U)$'"T*"$RL'"$%c3$"C'$"d3$!3*"$*1"36.$70$'_$R^I C¸c dù ¸n sÏ hiÖu qu¶ h¬n khi kÕt hîp ®­îc c¸c cÊu thµnh thÓ chÕ/chÝnh s¸ch cña dù ¸n víi c¸c cÊu thµnh cña c¬ së, sao cho nh÷ng ®æi míi cña cÊu thµnh nµy sÏ ph¶n håi ®­îc cho cÊu thµnh kh¸c. C¸c côm s¸ng kiÕn vÒ dù ¸n ODA- trong danh môc dù ¸n viÖn trî cña mét nhµ tµi trî ®¬n lÎ, hay gi÷a c¸c nhµ tµi trî víi nhau - nÕu ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c bµi häc kinh nghiÖm vµ viÖc truyÒn th«ng c¸c bµi häc ®ã, ch¾c ch¾n sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c dù ¸n ®¬n lÎ ho¹t ®éng riªng rÏ. \3*$'eK$%OD$'L'$'_$'[#$'_$R^I QuyÒn lµm chñ cña ViÖt Nam vµ cuèi cïng lµ tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n, sÏ ®­îc t¨ng c­êng th«ng qua viÖc sö dông c¸c c¬ cÊu vµ c¸n bé ViÖt Nam. §èi víi c¸c dù ¸n t¹i c¬ së, c¸c c¸ch tiÕp cËn linh ho¹t, cã sù tham gia cña céng ®ång, h­íng vµo c¸c cÊp lµng b¶n vµ x· ®ang chøng tá cã hiÖu qu¶. $]"U*1$').$!M7$*"[7$B#L*$^$'[?$7"[?$?"L7$"#K$7L'$fg*1$*"[7I ViÖc x©y dùng lßng tin b»ng nh÷ng cam kÕt nhÊt qu¸n còng nh­ c¸c dù ¸n nhiÒu giai ®o¹n víi thêi h¹n thùc hiÖn l©u dµi lµ c¸c c¬ chÕ hiÖu qu¶ trong viÖc cung cÊp ODA m«i tr­êng. Ng­îc l¹i, nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp cã quy m« lín vµ ng¾n h¹n h¬n th­êng gÆp ph¶i nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i. Nh÷ng ­u tiªn kh¸c lµ: Thùc hiÖn tr­íc hÕt tÊt c¶ dù ¸n ODA cã quy m« lín, cã giai ®o¹n chuÈn bÞ dµi vÒ t¨ng c­êng thÓ chÕ, x©y dùng n¨ng lùc vµ ®a d¹ng hãa c¸c ho¹t ®éng tr×nh diÔn quy m« nhá; G¾n kÕt c¸c dù ¸n t¹i c¬ së víi sù hç trî qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë cÊp tØnh vµ trung ­¬ng; Qu¶n lý hîp lý h¬n c¸c hÖ thèng thiªn nhiªn, ®Ó thu hót ng­êi d©n kÕt hîp ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng th«n víi phôc håi c¸c diÖn tÝch ®Êt trèng bá hoang; vµ T¨ng c­êng ODA cho c¸c vïng ®a d¹ng sinh häc (§DSH) ®­îc ­u tiªn cao trong c«ng t¸c b¶o tån. ODA cho khu vùc n©u T7$ '"Q$h$ 7O3$ 7/8$ '"D$'L'$!"#$%&'$ <F$ 7"Y$ %O$ 'F*1$*1"36?. VÝ dô, c¸c Bé C«ng nghiÖp vµ X©y dùng chØ nhËn ®­îc cã 2,7 % tæng ODA m«i tr­êng. Nh÷ng g× ®­îc hç trî cho khu vùc nµy chØ tËp trung vµo c«ng nghÖ, víi mét sè Ýt c¸c nguån lùc ®­îc giµnh cho viÖc gi÷ cho bèi c¶nh chÝnh s¸ch ®i ®óng h­íng. Tr­êng hîp ngo¹i lÖ lµ Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) ®· ®Çu t­ vµo chÝnh s¸ch n¨ng l­îng vµ « nhiÔm. HÖ qu¶ lµ, ODA chØ ¶nh h­ëng ®­îc chót Ýt ®Õn qu¸ tr×nh lång ghÐp c¸c mèi quan t©m vÒ tÝnh bÒn v÷ng vµo c¸c qu¸ tr×nh quy ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ. Còng gièng nh­ trong c¸c khu vùc kh¸c, cßn qu¸ chó träng ®Çu t­ cho viÖc sö dông vµ t¨ng s¶n l­îng, vµ chØ quan t©m tho¸ng qua ®èi víi viÖc qu¶n lý bÒn v÷ng TNTN vµ chÊt l­îng m«i tr­êng. ODA còng chØ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ rÊt h¹n chÕ trong viÖc nu«i d­ìng qu¸ tr×nh tham gia cña c¸c céng ®ång vµ cña khu vùc t­ nh©n ®ang ph¸t triÓn, hoÆc trong viÖc khuyÕn khÝch truy nhËp nhiÒu h¬n th«ng tin vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh m«i tr­êng c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ. Nãi tãm l¹i, trong khu vùc nµy, cã qu¸ nhiÒu dù ¸n b¾t ®Çu víi quy m« lín vµ triÓn khai qu¸ nhanh, song kh«ng quan t©m tho¶ ®¸ng tr­íc hÕt ®Õn c«ng t¸c x©y dùng c¸c khung chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ cÇn thiÕt nh»m tiÕp thu viÖn trî mét c¸ch cã hiÖu qu¶. \`*1$'GH*1$R&$7").$13)$'S)$'@*1$<i*1I C¸c kinh nghiÖm ë ViÖt Nam cho thÊy, sù tham gia cña céng ®ång ®· n©ng cao ®¸ng kÓ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n cÊp n­íc vµ c¸c dù ¸n m«i tr­êng ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp kh¸c. C¸c dù ¸n ODA sÏ thu ®­îc lîi Ých b»ng rÊt nhiÒu c¸ch, nÕu t¨ng c­êng quan t©m ®Õn c¸c c¬ chÕ tham gia cña céng ®ång. Kh¶ n¨ng tiÒm tµng hiÖn cã cßn ch­a ®­îc khai th¸c ®Ó huy ®éng c¸c mèi quan t©m vµ søc lùc cña c¸c thµnh viªn céng ®ång vµo c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp, th«ng qua c¸c tæ chøc ngoµi chÝnh phñ (NGO) vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng. j"F*1$!"#KM*$!"T'"$L?$fg*1$!34.$RDL7$.F3$7/GH*1. Trong thêi kú khã kh¨n kinh tÕ, c¸c nhµ qu¶n lý nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng gÆp ph¶i c¸c ¸p lùc ®¸ng kÓ lµ ph¶i xóc tiÕn ph¸t triÓn, kh«ng ®­îc c¶n trë b»ng biÖn ph¸p b¾t buéc ¸p dông c¸c quy ®Þnh m«i tr­êng, nh­ ph¹t hµnh chÝnh vµ c¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng (§TM). C¸c dù ¸n ODA cÇn chó ý h¬n ®Õn viÖc hç trî c«ng t¸c hµng ngµy cho c¸c c¬ quan m«i tr­êng, nhÊt lµ ë cÊp tØnh, ®Ó n©ng cao kü n¨ng cña hä trong qu¸ tr×nh xem xÐt c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ®ang thùc hiÖn vµ ®ang ®­îc ®Ò xuÊt. Trang thiÕt bÞ vµ c¸c c¬ héi ngo¹i lÖ vÒ ®µo t¹o tuy cã ý nghÜa cèt yÕu, song cÇn ph¶i ®­îc gióp ®ì vµo ®óng thêi ®iÓm vµ ®óng n¬i ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh. V"3)$Rk$ 7"F*1$ 73*$'"G)$ 7"DP$ <L*1 • gi÷a c¸c c¬ quan vµ cho d©n chóng • lµ ch­íng ng¹i vËt chñ yÕu, c¶n trë qu¸ tr×nh t¨ng c­êng viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh m«i tr­êng ë ViÖt Nam. C¸c dù ¸n ODA cÇn t¨ng c­êng c¸c qui tr×nh th«ng tin cho c«ng chóng, nh­ phæ biÕn c¸c b¸o c¸o §TM ch¼ng h¹n. ViÖc c«ng chóng cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi th«ng tin trong c¸c b¸o c¸o §TM vµ c¸c th«ng tin m«i tr­êng kh¸c ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra c¸c biÖn ph¸p kÝch thÝch c¶i thiÖn chÊt l­îng cña c¸c tµi liÖu nµy, ®ång thêi t¨ng c­êng tÝch luü kiÕn thøc vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp, còng nh­ n©ng cao nhËn thøc chung vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng. VL'$'"3M*$-G8'$?"l*1$*10)$.F3$7/GH*1, vÝ dô nh­ c¸c s¸ng kiÕn s¶n xuÊt s¹ch h¬n vµ phßng ngõa « nhiÔm, nªn lµ nh÷ng ­u tiªn hµng ®Çu cña c¸c nhµ tµi trî. Nh÷ng s¸ng kiÕn ®ã, tuy rÊt tÝch cùc trong khu vùc chÕ t¹o, song l¹i thiÕu g¾n kÕt víi c¸c khu vùc n¨ng l­îng vµ TNTN. ODA cã vai trß quan träng gióp gi¶i quyÕt th¸ch thøc cña c¸c xÝ nghiÖp cò trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn m«i tr­êng cña hä. NhiÒu c¬ së ho¹t ®éng kh«ng cã l·i ch¾c ch¾n sÏ bÞ ®ãng cöa, tuy nhiªn khi c¸c xÝ nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ vµ g©y « nhiÔm tiÕp tôc ho¹t ®éng v× c¸c lý do c«ng ¨n viÖc lµm th× ChÝnh phñ cÇn ®¶m b¶o cung cÊp trî gióp ®Æc biÖt, nh»m gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ vÒ bÖnh nghÒ nghiÖp vµ chi phÝ m«i tr­êng. CÇn ®iÒu phèi hîp lý h¬n trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi mét chiÕn l­îc lång ghÐp, dµi h¹n vÒ s¶n xuÊt s¹ch ë ViÖt Nam. Bé C«ng nghiÖp cÇn ®­îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng nµy, còng nh­ cÇn ®­îc hç trî ®Ó x©y dùng n¨ng lùc cña Bé. §Ó ®¸p øng tho¶ ®¸ng t×nh h×nh nµy ®ßi hái ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî nªn: ! X¸c ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî ODA m«i tr­êng cho Bé C«ng nghiÖp vµ Bé X©y dùng; ! §¸nh gi¸ vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc thÓ chÕ cña c¸c c¬ quan thùc hiÖn tr­íc khi b¾t ®Çu c¸c dù ¸n ODA cã quy m« lín; vµ ! Hç trî qu¸ tr×nh lång ghÐp cã hÖ thèng c¸c mèi quan t©m m«i tr­êng víi c«ng cuéc c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. ODA dµnh cho B¶o vÖ M«i tr­êng m",*$'[?$%36'$'#*1$'[?$9:;$<)*1$'"D$*"U*1$!M7$B#P$7W7I Tuy sè c¸c dù ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc ph©n cÊp ®iÒu hµnh cßn thÊp, song kinh nghiÖm b­íc ®Çu trong c¸ch thøc lµm viÖc trùc tiÕp víi mét sè c¸c tØnh ®­îc lùa chän ®· tá ra rÊt kh¶ quan. Z[7$'L'$'_$"@3$'S)$J#n$ZF3$ 7/GH*1$ 7DO*$'A#$ opqrsI NÕu ViÖt Nam muèn tËn dông GEF cã hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i tæ chøc ®µo t¹o nhiÒu h¬n vÒ c¸c thñ tôc vµ viÖc hç trî x©y dùng dù ¸n cña GEF sao cho tèi ­u ho¸ viÖc ®Þnh h­íng vµ sù tham gia cña ViÖt Nam. t@$juV]vZ\+$'L'$R^$juV]vZ\+$%O$'L'$<_*$%Y$.F3$ 7/GH*1$'S)$'L'$*1O*" '"G)$<G8'$"w$7/8$<AK$<SI Tr¸i víi c¸c gØa ®Þnh hiÖn t¹i, cßn cã qu¸ Ýt dù ¸n ODA dµi h¹n víi c¸c môc tiªu hîp lý, ®­îc dµnh cho c«ng t¸c x©y dùng Côc M«i tr­êng (MT) vµ m¹ng l­íi c¸c së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng (KHCN&MT) c¸c tØnh. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng nhËn ®­îc kho¶ng 5% tæng ODA m«i tr­êng. Tuy c¸c vÊn ®Ò vÒ tiÕp thu viÖn trî lµ cã thùc, song l¹i thiÕu mét lo¹t c¸c hç trî cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh vµ x©y dùng n¨ng lùc tiÕp thu ®ã. MÆc dï cã rÊt Ýt ODA viÖn trî trùc tiÕp cho c¸c ngµnh thuéc khu vùc n©u, song phÇn lín viÖn trî dµnh cho" khu vùc" b¶o vÖ m«i tr­êng - mét khu vùc tuy nhá nh­ng ®ang ph¸t triÓn lµ Bé KHCN&MT víi Côc MT vµ c¸c së KHCN&MT - ®· tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc n©u. Träng t©m ®ã ph¶n ¸nh c¸c giai ®o¹n th«ng th­êng trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý hµnh chÝnh m«i tr­êng. C¸c c¬ quan m«i tr­êng cÊp quèc gia th­êng b¾t ®Çu tõ kh©u gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò « nhiÔm "cuèi ®­êng èng", hoÆc "nguån th¶i", råi míi më réng ph¹m vi sang c¸c nguån kh«ng x¸c ®Þnh, hoÆc « nhiÔm khuyÕch t¸n, c¸c mèi quan t©m m«i tr­êng xanh vµ c«ng t¸c quy ho¹ch lång ghÐp. ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ theo ®uæi c¸c giai ®o¹n nµy. C¸c giai ®o¹n ®ã th­êng g¾n kÕt víi qu¸ tr×nh trao dÇn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý m«i tr­êng cho c¸c tØnh vµ c¸c ngµnh. ]`.$'[#$7"O*"$'S)$.@7$"6$7"W*1$2PD$%6$.F3$7/GH*1$'>$"36#$B#P$'A*$<G8'$G# 73X*$"w$7/8$9:;I ViÖt Nam ®¹t ®­îc tiÕn bé tèt trong 2 cÊu thµnh ®Çu, song míi chØ b¾t ®Çu gi¶i quyÕt 3 cÊu thµnh cßn l¹i. Cã thÓ tãm l­îc sù ®ãng gãp cña ODA cho c¸c tiÕn bé ®ã, nh­ sau: ! C¬ quan m«i tr­êng trung ­¬ng vµ khung luËt ph¸p - ¶nh h­ëng lín ë b­íc nµy ! C¬ cÊu ph©n cÊp vÒ thÓ chÓ trong b¶o vÖ m«i tr­êng - ¶nh h­ëng ®ang t¨ng lªn ! N¨ng lùc b¶o vÖ m«i tr­êng cña ngµnh, cÊp trung ­¬ng - ¶nh h­ëng rÊt h¹n chÕ ! N¨ng lùc b¶o vÖ m«i tr­êng cña ngµnh, cÊp tØnh - ¶nh h­ëng rÊt h¹n chÕ ! Khung chÝnh s¸ch vµ s¾p xÕp tæ chøc qui ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng - ¶nh h­ëng rÊt h¹n chÕ Còng nh­ c¸c khu vùc kh¸c ®­îc xem xÐt trong b¸o c¸o, viÖc cã ®­îc c¸c chÝnh s¸ch ®óng vµ c¸c n¨ng lùc thÓ chÕ trong " khu vùc" nµy cÇn ®­îc coi lµ ­u tiªn cao nhÊt cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. C¸c hÖ thèng ph©n tÝch vµ qu¶n lý chÝnh s¸ch cña Côc M«i Tr­êng cÇn ®­îc t¨ng c­êng h¬n n÷a, còng nh­ t¨ng c­êng cho c¸c së KHCN&MT c¸c tØnh vµ c¸c ®¬n vÞ m«i tr­êng cña c¸c ngµnh, l©u nay ch­a ®­îc chó ý ®Õn. VÒ mÆt chÝnh s¸ch, cã mét sè ­u tiªn cÇn cã ngay hç trî ODA ®Ó so¹n th¶o: ! ChiÕn l­îc Quèc gia vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng (2000-2010); ! C¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng §a d¹ng sinh häc vïng; vµ ! Khung chÝnh s¸ch phôc vô quy ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng. VA*$'>$!"#*1$B#K$"Dx'"$-i*1$1"y?. B­íc tiÕn quan träng ®Çu tiªn trong hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng cña ®Êt n­íc ®· diÔn ra vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1990, víi c¸c luËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ sù ®æi míi thÓ chÕ. B­íc quan träng tiÕp theo trong qu¶n lý vµ b¶o vÖ m«i tr­êng ë ViÖt Nam sÏ lµ ph¶i x¸c ®Þnh mét khung c¸c chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p hç trî cho c«ng t¸c quy ho¹ch tæng hîp vïng vµ sö dông ®Êt (nghÜa lµ, quy ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng). C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng hiÖu qu¶ vµ ODA m«i tr­êng cã thÓ ®­îc ph©n bæ tèt nhÊt, th«ng qua hÖ thèng quy ho¹ch cã ®iÒu phèi vµ ®­îc ph©n cÊp hîp lý. HiÖn nay, mèi quan t©m chÝnh nµy nhËn ®­îc rÊt Ýt ODA mÆc dï ®iÒu nµy ®· ®­îc khuyÕn nghÞ lµ mét hµnh ®éng ­u tiªn trong KÕ ho¹ch Quèc gia vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn BÒn v÷ng, do ChÝnh phñ th«ng qua n¨m 1991. HiÖn cßn tån t¹i hai vÊn ®Ò chñ chèt cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong hÖ thèng c¶i c¸ch: g¾n kÕt c¸ch tiÕp cËn quy ho¹ch tæng thÓ víi ®Þnh h­íng thÞ tr­êng lµ yÕu tè ngµy cµng ®Þnh h×nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn; vµ hµi hßa qu¸ tr×nh quy ho¹ch kinh tÕ-x· héi (KT-XH) (do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®iÒu phèi), víi c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt mµ hiÖn ®ang ®­îc Bé X©y dùng qu¶n lý ®èi víi qui ho¹ch ®« thÞ, Bé NN &PTNN ®èi víi qui ho¹ch n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ Tæng côc §Þa chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm trªn ph¹m vi toµn quèc. ODA cho gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ nghiªn cøu z=$'>$R&$73M*$2@$7/D*1$%36'$-i*1$1"y?$'L'$%[*$<N$.F3$7/GH*1$%OD$13LD$fg'$2e' 734#$"C'$%O$7/#*1$"C'. ODA cã thÓ hç trî h¬n n÷a qu¸ tr×nh nµy, vµ ®ång thêi hç trî viÖc x©y dùng gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o gi¸o viªn. Më réng ra ngoµi ph¹m vi tr­êng häc, ®Ó g¾n kÕt víi nh÷ng h¹n chÕ thùc sù vÒ m«i tr­êng mµ ng­êi d©n ®ang gÆp ph¶i, sÏ t¨ng c­êng ®­îc c«ng t¸c gi¸o dôc m«i tr­êng c¬ b¶n. p3LD$fg'$.F3$7/GH*1$^$2e'$<x3$"C'$'S)$5367$]).$"36*$/[7$.)*"$.Q*$7"{D$'L' '"#KX*$*1O*"$"C'+ thiÕu hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt ®an xen cña c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng. Nªn t¨ng c­êng c¸c c¬ héi thiÕt lËp c¸c trung t©m liªn ngµnh t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc cña ViÖt Nam. Trong khi ®ang cã nhiÒu c¬ héi gi¸o dôc sinh viªn ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, nªn chó träng vµ ­u tiªn cho c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc nµo cã c¸c c¸ch tiÕp cËn m«i tr­êng liªn ngµnh. Tuy vËy, vÉn cÇn kiÓm tra chÊt l­îng mét sè ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc n­íc ngoµi, ®­îc thiÕt kÕ vµ dµnh cho sinh viªn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ]"U*1$*"O$ /)$B#KM7$ <Y*"$'S)$'L'$2@$%O$'L'$'_$B#)*$5367$]).$<F3$ !"3$'l* 7"3M#$'L'"$*"|*$*"e*$'L'$%[*$<N$.F3$7/GH*1$-3X*$*1O*". C¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh cÇn cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi nh÷ng kh¸i niÖm nµy th«ng qua c¸c kho¸ huÊn luyÖn ng¾n h¹n, hoÆc c¸c chuyÕn tham quan c¸c dù ¸n ODA cã ¸p dông c¸c c¸ch tiÕp cËn liªn ngµnh. p3U)$'L'$"Dx7$<@*1$13LD$fg'$%O$*1"3X*$'}#$'"G)$2~$R#*1$<AK$<S$'"D$*")#$7x3 'L'$7/GH*1$<x$"C'$%O$'L'$'_$B#)*$*1"3X*$'}#$'S)$5367$]).. CÇn ph¶i t­¬ng t¸c tèt h¬n vµ mèi t­¬ng t¸c nµy cã thÓ ®­îc hç trî b»ng nguån ODA. B­íc ®Çu tiªn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy lµ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc cña ViÖt nam tiÕp xóc víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu gi¸o dôc n­íc ngoµi cã kinh nghiÖm thùc tiÔn vÒ viÖc céng n¨ng gi÷a nghiªn cøu vµ gi¸o dôc. VA*$'>$'L'$.W3$ -3X*$ !M7$ 'F*1$ 7L'$ 13U)$ '"T*"$ RL'"+$ *1"3X*$ '}#$ %O$ <OD$ 7xDI Còng nh­ vËy, vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng ph©n ®«i bÊt lîi gi÷a c¸c viÖn ph¸t triÓn chÝnh s¸ch vµ nghiªn cøu "øng dông" trong c¸c ngµnh qu¶n lý, c¸c viÖn nghiªn cøu ®µo t¹o víi Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (GD&§T) vµ Trung t©m Khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia (KHTN&CN). Nªn t¨ng c­êng m¹nh mÏ c¸c mèi céng t¸c gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý, nghiªn cøu vµ ®µo t¹o, th«ng qua c¸c dù ¸n ODA. VL'$.W3$B#)*$"6$!M7$*1"E)$<=$?"L7$"#K$7L'$fg*1$7W7$%O$*X*$<G8'$7`*1$'GH*1I Mét sè nhµ tµi trî nhËn thÊy, kh«ng dÔ g× t¹o lËp ®­îc c¸c mèi liªn kÕt c«ng t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ quan ®µo t¹o vµ nghiªn cøu ë ViÖt Nam víi n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, ë c¬ quan nµo ®· ph¸t triÓn ®­îc c¸c mèi quan hÖ ®ã b»ng c¸c s¸ng kiÕn cña chÝnh hä, th× c¸c mèi quan hÖ nµy ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc vµ l©u dµi. §Ó x©y dùng c¸c mèi quan hÖ kÕt nghÜa, b­íc ®Çu tiªn ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî cÇn khuyÕn khÝch c¸c ch­¬ng tr×nh trao ®æi, qua ®ã c¸c c¸n bé ViÖt Nam ra n­íc ngoµi vµ c¸c nh©n viªn n­íc ngoµi ®Õn ViÖt Nam, gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu. Hai ­u tiªn tr­íc m¾t cÇn hç trî ODA m«i tr­êng cã liªn quan ®Õn nhu cÇu nµy lµ: ! tÝch cùc t×m kiÕm nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ h¬n cho c¸c viÖn m«i tr­êng cña Trung t©m KHTN&CNQuèc gia, vµ ! thµnh lËp vµ duy tr× mét "Nhãm hç trî quèc tÕ" vÒ gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ nghiªn cøu m«i tr­êng trong Bé GD&§$% Nh÷ng bµi häc ®an xen VA*$?"P3$ 7`*1$1[?$<F3$%36*$ 7/8$.F3$ 7/GH*1I C¨n cø vµo quy m« thay ®æi ®ang diÔn ra trong c¸c nguån TNTN, th× tû lÖ tæng vèn ODA (vµ c¸c nguån vèn Nhµ n­íc) dµnh cho c«ng t¸c duy tr× c¸c nguån tµi nguyªn lµ ch­a tháa ®¸ng mét c¸ch nghiªm träng. NÕu muèn cã thay ®æi thùc sù ®Ó ®¶o ng­îc t×nh tr¹ng suy tho¸i m«i tr­êng trong 10 n¨m tíi, ChÝnh phñ vµ c¸c ®èi t¸c quèc tÕ, cÇn ph¶i t¨ng tû lÖ ODA vÒ m«i tr­êng tõ 10 ®Õn 20 % tæng vèn ODA ch¶y vµo ViÖt Nam. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chØ lËp kÕ ho¹ch vµ cung cÊp ODA víi quy m« lín h¬n, cßn c«ng viÖc vÉn nh­ cò. Mµ thùc ra cÇn ph¶i ®Þnh h­íng l¹i mét c¸ch c¨n b¶n c¸c lo¹i h×nh viÖn trî, nh­ ®­îc th¶o luËn trong b¸o c¸o nµy. ChÊt l­îng ODA cÇn ®­îc thay ®æi. :3$'G-5[*$<N$*)*$13P3$'"T*"$<W3$%c3$'L'$*"O$B#P*$-h$.F3$7/GH*1: T¨ng d©n sè d­êng nh­ ®ang ®­îc kiÓm so¸t vµ dù kiÕn sÏ ®¹t ®­îc t×nh h×nh æn ®Þnh vµo n¨m 2050. Trong 10 n¨m n÷a, di c­ trong n­íc ch¾c ch¾n sÏ trë thµnh mét yÕu tè cã ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc ®Þnh h×nh sö dông TNTN vµ chÊt l­îng m«i tr­êng. Nh÷ng mèi liªn can vÒ m«i tr­êng cña t×nh tr¹ng di c­ ch­a ®­îc hiÓu thÊu ®¸o, hoÆc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ b»ng nguån vèn ODA. Mét sè c«ng viÖc ®ang ®­îc triÓn khai, nh­ng cÇn ph¶i cã trî gióp nhiÒu h¬n, nh»m x©y dùng vµ b¾t tay vµo thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc lång ghÐp vµ c«ng b»ng cho c¸c vïng d©n di c­ ®i vµ cho c¸c vïng d©n di c­ ®Õn. \"3M#$?",*$7T'"$7"DP$<L*1$'L'$'"3M*$-G8'$9:;$'S)$V"T*"$?"S. Ngµy cµng cã nhiÒu chiÕn l­îc ODA cña ChÝnh phñ ®­îc x©y dùng (vÝ dô, kÕ ho¹ch ®Çu t­ n¨m 1998 cña Bé NN&PTNT), song c¸c chiÕn l­îc nµy cã xu thÕ thiÕu ph©n tÝch s©u vµ s¾p xÕp ­u tiªn cã hÖ thèng cÇn thiÕt cho viÖc thuyÕt phôc c¸c nhµ tµi trî ph©n bæ viÖn trî. bO.$ '"D$ !"#*1$ 'P*"$ '"T*"$ RL'"$ <Q*1$ "Gc*1I C¸c ho¹t ®éng ODA cÇn b¾t nguån tõ khung chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc réng lín cña ChÝnh phñ. Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸c mèi liªn kÕt nµy hoµn toµn kh«ng râ rµng, hoÆc do khung chÝnh s¸ch kh«ng ®­îc x©y dùng hîp lý, hoÆc do dù ¸n ®­îc ®Ò ra tõ c¸c ­u tiªn cña nhµ tµi trî, chø kh«ng ph¶i ­u tiªn cña ChÝnh phñ. C¸c dù ¸n viÖn trî cô thÓ, ®­îc ¸p dông trong mét khung c¶nh chÝnh s¸ch yÕu kÐm, ®Òu cã Ýt c¬ héi ®¸p øng ®­îc c¸c môc tiªu l©u dµi cña c¸c dù ¸n, trõ phi c¸c dù ¸n ®ã gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng yÕu kÐm ngay tr­íc m¾t. CÇn ph¶i hç trî nhiÒu h¬n n÷a, ®Ó triÓn khai x©y dùng khung c¸c chÝnh s¸ch ®Ó tõ ®ã, c¸c dù ¸n cã thÓ bÐn rÔ. VL'$'"3M*$-G8'$7"3M7$!M$7"{D$'L'$<3N#$!36*$<Y)$?"G_*1$?"L7$"#K$<G8'$7W7$*"[7I C¸c kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ nh÷ng chiÕn l­îc cã sù hç trî vèn ODA, dùa vµo viÖc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vµ hiÓu t­êng tËn nh÷ng g× cã tÝnh kh¶ thi, ®· ph¸t huy t¸c dông tèt nhÊt. Nh÷ng kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc nµo x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng g× tèt nhÊt hiÖn cã, vµ nh÷ng kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc nµo quan t©m ®Õn nh÷ng h¹n chÕ thùc tiÔn vµ c¸c tiÒm n¨ng cña c¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn, ®Òu ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua. Nh÷ng kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc nµo thiÕu thùc tÕ vÒ nh÷ng g× mong muèn cña hÖ thèng, cho dï cã ®­îc to¸n c«ng t¸c quèc gia hay quèc tÕ so¹n th¶o, th× còng chØ xÕp trªn gi¸ s¸ch. Cã thÓ nh÷ng kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc nµy cã t¸c dông lµm tµi liÖu tham kh¶o, ¶nh h­ëng ®Õn xu h­íng quan ®iÓm ®èi víi c¸c vÊn ®Ò, song kh«ng thÓ trë thµnh chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®­îc. ]"Y?$<@$%O$'GH*1$<@$9:;I §èi víi nhiÒu tæ chøc cña ViÖt Nam, thô h­ëng c¸c dù ¸n viÖn trî m«i tr­êng quy m« lín, gièng nh­ uèng n­íc tõ vßi n­íc cøu háa. C¸c tæ chøc kh«ng cã c¬ cÊu, thñ tôc vµ c¸c n¨ng lùc qu¶n lý ®Ó cung cÊp nh÷ng g× cÇn ph¶i cã cho c¸c môc ®Ých cña dù ¸n. Rãt qu¸ nhiÒu tiÒn vµ qu¸ nhanh th× kh«ng hiÖu qu¶ vµ cã thÓ g©y ph­¬ng h¹i, chø ch¼ng ph¶i lµ tèt. C¸c mèi quan t©m lín cña dù ¸n cã thÓ lµm cho c¸c c¬ quan bÞ bèi rèi, do c¸c g¸nh nÆng vÒ c¸c thñ tôc quy ®Þnh liªn quan ®Õn qu¶n lý hµnh chÝnh vµ tµi chÝnh. C¸c dù ¸n, b¾t ®Çu víi quy m« nhá vµ gióp ®­îc c¸c tæ chøc ViÖt Nam dÇn dÇn t¨ng c­êng ®­îc n¨ng lùc cña hä, chøng tá cã kh¶ n¨ng dÔ ®¹t ®­îc thµnh c«ng h¬n. uw$ 7/8$'"G)$ 7"DP$ <L*1$'"D$'F*1$ 7L'$ 7`*1$'GH*1$ 7"4$'"MI C¸c dù ¸n th­êng kh«ng ®­îc x©y dùng sao cho phï hîp víi c¸c n¨ng lùc thÓ chÕ vµ gióp x©y dùng c¸c n¨ng lùc thÓ chÕ mµ c¸c tæ chøc nhËn viÖn trî cÇn cã ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. Th­êng th× c¸c kh¸i niÖm dù ¸n cÇn ph¶i gi¶m quy m« vµ lµm l¹i, ®Ó ®­a vµo nhiÒu ho¹t ®éng t¨ng c­êng thÓ chÕ cÊp b¸ch h¬n. C¸c dù ¸n ODA th­êng bao gåm c¸c ý t­ëng vµ c¸c c¸ch tiÕp cËn míi ®èi víi c¸c c¬ quan tham gia, mµ nh÷ng ®iÒu nµy ch­a cã c¸c tiÒn lÖ vÒ chÝnh s¸ch hoÆc thñ tôc, ®ång thêi c¸c c¸ch tiÕp cËn nµy®ßi hái viÖc h×nh thµnh c¸c lo¹i h×nh quan hÖ lµm viÖc míi víi c¸c tæ chøc vµ c¸c céng ®ång kh¸c. Mét sè Ýt nhµ tµi trî cã c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ph©n tÝch thÓ chÕ ®Ó ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm cña