Tóm tắt Luận án Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh

hướng tới mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân, đồng thời là một trong các yếu tố tạo nên sự phát triển bền vững cho xã hội. Ý nghĩa của các giải pháp: Các giải pháp trên hướng đến giải quyết những hạn chế của cơ chế kiểm tra văn bản QPPL trên tất cả các nội dung: thể chế về kiểm tra văn bản QPPL, chủ thể thực hiện kiểm tra, phương thức thực hiện và các điều kiện đảm bảo cho cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh. Điều kiện để thực hiện các giải pháp: Để đảm bảo giải quyết những hạn chế của cơ chế kiểm tra văn bản QPPL trên tất cả các nội dung được thực hiện, cần các điều kiện cụ thể gồm: Quy định thống nhất và đồng bộ về thể chế kiểm tra và xử lý văn bản QPPL trong các văn bản liên quan của các chủ thể có thẩm quyền ban hành; Quan trọng nhất, để hoàn thiện cơ chế đó là đội ngũ kiểm tra có năng lực để đảm bảo việc xây dựng và hoàn thiện thể chế kiểm tra và xử lý văn bản, thể chế quy định cụ thể việc kiện toàn bộ máy cơ quan có thẩm quyền kiểm tra văn bản QPPL; Trách nhiệm của chủ thể có thẩm quyền thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL; Đảm bảo các điều kiện thực hiện thể chế kiểm tra và xử lý văn bản QPPL. Đảm bảo kinh phí cho đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, kỹ năng kiểm tra của đội ngũ cán bộ, công chức có thẩm quyền kiểm tra và các điều kiện đảm bảo cho các chủ thể thực hiện cơ chế kiểm tra và xử lý văn bản QPPL hiệu quả; Phải có phương thức và trình tự khi thực hiện thẩm quyền xử lý văn bản trái luật, đồng thời, có căn cứ thực tế rõ ràng và xử lý kịp thời, nhanh chóng các chủ thể có thẩm quyền ban hành văn bản trái luật, để hạn chế những hậu quả không mong muốn. Sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu để phân tích, đánh giá cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh ở nước 6 hoạch định chính sách, các nhà quản lý nghiên cứu, tham khảo và có khả năng áp dụng cho các cấp chính quyền trong việc xây dựng và thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL, cũng như có thể được dùng để phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập. 7. Cấu trúc của Luận án: Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, và Danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm có bốn chương với kết cấu như sau: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Chương 2. Cơ sở khoa học về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Chương 3. Thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Chương 4. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh. CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Các công trình nghiên cứu, bài viết được công bố trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở ngoài nước: trong phạm vi những công trình mà tác giả đã tiếp cận được cho thấy, hầu như không có nghiên cứu về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh tương tự Việt Nam, vì vậy, có thể nói, cơ chế kiểm tra văn bản QPPL ở Việt Nam là đặc thù. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước: Ngoài những quy định của pháp luật về kiểm tra văn bản QPPL, liên quan đến nội dung này có rất nhiều công trình, ấn phẩm khoa học đã đề cập đến. 1.2. Đánh giá các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án: Thứ nhất, các cuốn sách, đề tài, luận án nêu trên đã bàn và nghiên cứu tương đối chuyên sâu về lý luận văn bản, kiểm tra và xử lý văn bản QPPL tuy nhiên, những tác phẩm này chưa đề cập đến lý luận về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL; Thứ hai, các công trình nghiên cứu khoa học đã nêu trên đây đã bàn và nghiên cứu tương đối chuyên sâu về lý luận văn bản. Tuy nhiên, những vấn đề sau các tác phẩm 7 chưa làm rõ: Chính quyền cấp tỉnh trong hoạt động kiểm tra văn bản QPPL; Cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Các yếu tố tác động đối với việc kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Thứ ba, các tác phẩm nêu trên, mặt khác do chưa đề cập đến lý luận về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL, nên về thực trạng cũng chưa đề cập đến, chưa thực sự đánh giá những nội dung cụ thể sau: Chưa hệ thống hóa được hệ thống văn bản để làm cơ sở pháp lý cho việc kiểm tra văn bản; Chưa đánh giá việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của Chính quyền cấp tỉnh nhằm làm rõ những ưu điểm, hạn chế và những nguyên nhân của nó; Tập hợp các đề tài, công trình nghiên cứu khoa học nêu trên đều có những giải pháp về hoàn thiện ban hành văn bản nhưng giải pháp về hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL chưa làm rõ. Thứ tư, các công trình trên chủ yếu tập trung nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức bộ máy nhà nước hoặc chính quyền địa phương nói chung, mà chưa có công trình nào nghiên cứu toàn diện về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh. 1.3. Những nội dung cơ bản cần giải quyết trong luận án: Một là, khái niệm, đặc điểm, sự cần thiết và yêu cầu của việc xây dựng, thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Hai là, về thể chế cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh, hệ thống hóa và phân tích các quy định pháp luật hiện hành về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Ba là, về chủ thể kiểm tra gồm việc tổ chức bộ máy và đội ngũ thực thi, sự phối hợp giữa các chủ thể có thẩm quyền trong kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh, nhằm đưa ra các kết luận về ưu điểm, hạn chế của công tác này cũng như nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế; Bốn là, về phương thức vận hành và các điều kiện đảm bảo thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Năm là, đề xuất xây dựng một số giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh. 24 QPPL, cơ quan có thẩm quyền kiểm tra văn bản QPPL. Luận án đã khẳng định hoạt động kiểm tra văn bản QPPL nói chung và văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh nói riêng có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của văn bản QPPL, góp phần thiết lập trật tự, kỷ cương trong công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Về thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL, luận án đã phân tích, đánh giá những thành tựu đạt được của hoạt động này trong thời gian qua. Cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh đã đạt được những kết quả đáng khả quan, nhiều văn bản QPPL có dấu hiệu bất hợp pháp đã được phát hiện và xử lý; các phương thức kiểm tra được tiến hành một cách linh hoạt; quy trình và nguyên tắc kiểm tra được tuân thủ; nhiều cơ quan ban hành văn bản QPPL đã tích cực vào cuộc để chủ động tự xử lý văn bản bất hợp pháp của mình. Với những kết quả này cơ chế kiểm tra văn bản QPPL đã tạo được lòng tin của người dân đối với nhà nước, góp phần bảo đảm kỉ cương, nề nếp trong công tác xây dựng cũng như thực hiện văn bản, phần nào đã bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Tuy nhiên, do quy định của pháp luật hiện hành về kiểm tra văn bản QPPL còn chưa hoàn thiện; đội ngũ cán bộ, công chức kiểm tra còn thiếu, trình độ pháp lý cũng như nghiệp vụ còn chưa đáp ứng yêu cầu tính chất công việc; sự phối hợp của các cơ quan nhà nước trong quá trình triển khai hoạt động kiểm tra, nhất là hoạt động xử lý văn bản QPPL có dấu hiệu bất hợp pháp còn chưa đồng bộ, kịp thời; các điều kiện bảo đảm cho công tác này còn chưa đáp ứng, nên hiệu quả của cơ chế kiểm tra văn bản QPPL chưa cao. Từ lý luận và thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh, luận án đề xuất một số giải pháp trước mắt cũng như lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh trong thời gian tới. Những giải pháp 23 trình kiểm tra và xử lý văn bản QPPL, hạn chế sự tùy tiện trong quá trình thực hiện, nhằm góp phần cho việc ban hành các văn bản QPPL có chất lượng, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở khung pháp lý, khảo sát đánh giá thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh tại một số địa phương trên cả nước, từ đó, đưa ra các giải pháp hoàn thiện cơ chế tự kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh một cách toàn diện, khoa học, khách quan và khả thi. PHẦN KẾT LUẬN Kiểm tra văn bản QPPL nói chung và kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh nói riêng, là một trong các hoạt động nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật thông qua việc loại bỏ những văn bản QPPL mâu thuẫn, không hợp hiến, không hợp pháp, làm cho hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi trong áp dụng văn bản vào thực tiễn. Để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của công tác này, cần phải có một cơ chế hoàn chỉnh. Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở khung pháp lý, khảo sát đánh giá thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh tại một số địa phương trên cả nước, để rút ra những ưu, nhược điểm của công tác này, từ đó có thể đưa ra các giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh một cách toàn diện, khoa học, khách quan và khả thi. Luận án đã giải quyết được những vấn đề cơ bản sau: Về lý luận, trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu trước đây, luận án đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản nhất của cơ chế kiểm tra văn bản QPPL như đối tượng của hoạt động này là văn bản QPPL, tiêu chí văn bản QPPL hợp pháp cho đến mục đích, phương thức, thẩm quyền và trình tự thực hiện. Luận án đã tiếp cận thẩm quyền kiểm tra văn bản QPPL thuộc về cơ quan ban hành văn bản 8 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Qua nghiên cứu các công trình khoa học nêu trên, ở những khía cạnh về kiểm tra văn bản QPPL, các tác giả đã đề cập, nhưng mới chỉ dừng lại ở từng nội dung cụ thể mà không có điều kiện để giải quyết toàn diện và sâu sắc về mọi khía cạnh của kiểm tra văn bản, đặc biệt là chưa đề cập nhiều đến cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh. Vì vậy, nghiên cứu một cách chuyên sâu hơn, đầy đủ, toàn diện và có hệ thống hơn về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh trong giai đoạn hiện nay là thực sự cần thiết. Đề tài luận án “Cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh” so với các công trình nghiên cứu khác, tiếp cận dưới góc độ QLHCNN một cách toàn diện, đồng thời, nghiên cứu đánh giá thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh nhằm đưa ra các kết luận về ưu điểm, cũng như hạn chế của công tác này, từ đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh, không bị trùng lắp với các công trình nghiên cứu đã công bố trước đây. CHƯƠNG 2. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA CHÍNH QUYỀN CẤP TỈNH 2.1. Chính quyền cấp tỉnh và văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh 2.1.1. Chính quyền cấp tỉnh Hiến pháp và pháp luật nước ta khi quy định về chính quyền địa phương, thường đề cập đến hai cơ quan là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương tức là HĐND và cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương tức là UBND. Như vậy, chính quyền cấp tỉnh gồm có 9 HĐND và UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. 2.1.2. Văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh Khái niệm văn bản QPPL: Trong hoạt động QLNN, chủ thể quản lý cần phải giải quyết rất nhiều vấn đề cụ thể, để giải quyết vấn đề đòi hỏi phải ra các quyết định. Hiểu một cách chung nhất, quyết định là giải pháp, phương án được lựa chọn để giải quyết một vấn đề (hoặc một nhóm vấn đề) trong hoạt động quản lý, hình thức thể hiện của quyết định QLHC là văn bản, bao gồm quyết định hành chính quy phạm và quyết định hành chính cá biệt. Luật năm 2015 đã tách khái niệm văn bản QPPL và khái niệm QPPL. Cụ thể: “Văn bản QPPL là văn bản có chứa QPPL, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này”; còn “QPPL là quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi cả nước hoặc đơn vị hành chính nhất định, do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định trong Luật này ban hành và được Nhà nước bảo đảm thực hiện.” Khái niệm văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh:“Văn bản QPPL của HĐND, UBND cấp tỉnh là văn bản có quy tắc xử sự, có hiệu lực bắt buộc chung, được áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi đơn vị hành chính cấp tỉnh, do HĐND, UBND ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật ban hành văn bản QPPL và được Nhà nước bảo đảm thực hiện” Hình thức văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh: Luật năm 2015 quy định hình thức văn bản QPPL của HĐND, UBND tỉnh: “Nghị quyết của HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Quyết định của UBND cấp tỉnh”. 2.2. Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh 22 tra văn bản QPPL. Hợp nhất Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Văn phòng HĐND và UBND tỉnh (gọi tắt là Văn phòng HĐND và UBND). Hai là, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các chủ thể có thẩm quyền kiểm tra văn bản QPPL. Ba là, xây dựng mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan kiểm tra với cơ quan ban hành văn bản QPPL. Bốn là, phát huy có hiệu quả mối quan hệ giữa cơ quan kiểm tra, xử lý văn bản với các cơ quan thông tin đại chúng. 4.2.3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, Bộ Tư pháp xây dựng đội ngũ kiểm tra văn bản có đủ năng lực, trình độ chuyên môn, có phẩm chất đạo đức. Hai là, hoàn thiện cơ chế thực hiện việc xây dựng các chức danh tư pháp. Ba là, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực, kỹ năng kiểm tra của đội ngũ cán bộ, công chức kiểm tra văn bản QPPL. Bốn là, xây dựng đội ngũ cộng tác viên kiểm tra văn bản QPPL cấp tỉnh. Năm là, xây dựng thể chế quy định, cũng như cơ chế thực hiện việc xã hội hóa kiểm tra. Sáu là, thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm trách nhiệm hành chính trong thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL. 4.2.4. Đảm bảo các điều kiện thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật: Một là, xây dựng và hoàn thiện hệ cơ sở dữ liệu phục vụ kiểm tra văn bản QPPL. Hai là, đảm bảo kinh phí cho công tác kiểm tra văn bản QPPL. Ba là, quy định và đảm bảo các điều kiện tối thiểu cho cơ chế kiểm tra văn bản QPPL được tiến hành. 4.2.5. Hoàn thiện phương thức kiểm tra và chuẩn hóa quy trình kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật: Trên cơ sở của giải pháp giao cho Văn phòng HĐND và UBND tỉnh tự kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh ban hành, việc kiểm tra này được thực hiện trên cách thức: dự thảo văn bản QPPL phải được đăng trên cổng thông tin điện tử của UBND tỉnh trong thời hạn 05 ngày, để các cơ quan, cá nhân có trách nhiệm, đặc biệt là các chuyên gia có chuyên môn, sẽ góp ý dự thảo văn bản, nhằm đảm bảo tính khả thi của văn bản được ban hành. Bộ Tư pháp ban hành quy định về quy 21 quyền cấp tỉnh; Ba là, bảo đảm tính khách quan và khoa học trong thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL; Bốn là, việc hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL phải bảo đảm sự tham gia của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan theo quy định của pháp luật; Năm là, cơ chế kiểm tra phải đưa đến hành động; Sáu là, cơ chế kiểm tra văn bản QPPL phải gắn với yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền. 4.2. Giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh 4.2.1. Hoàn thiện thể chế cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, hoàn thiện và thống nhất các quy định mang tính thể chế: Hoàn thiện cơ sở pháp lý về thẩm quyền kiểm tra, xử lý văn bản; Hoàn thiện thể chế pháp lý về: đối tượng, nội dung, thủ tục, quy trình kiểm tra, và về trách nhiệm bồi thường đối với cá nhân, tổ chức bị thiệt hại cả về vật chất và tinh thần do văn bản QPPL trái pháp luật gây ra; Ban hành quy trình chuẩn trong kiểm tra văn bản QPPL. Hai là, Bộ Tư pháp tham mưu cho Chính phủ ban hành văn bản quy định về tiêu chuẩn tuyển dụng, tiếp nhận công chức có kinh nghiệm trong công tác xây dựng pháp luật làm công tác kiểm tra văn bản QPPL. Ba là, ban hành văn bản quy định cụ thể việc xử lý trách nhiệm đối với cơ quan, người có thẩm quyền không xử lý hoặc xử lý không đúng quy định pháp luật đối với văn bản trái pháp luật. Bốn là, Bộ Tư pháp tham mưu cho Chính phủ ban hành văn bản quy định về bố trí kinh phí cho công tác kiểm tra, xử lý văn bản thay cho thông tư liên tịch số 122/2011/TTLT-BTC-BTP ngày 17/8/2011 về lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí ngân sách nhà nước bảo đảm cho công tác kiểm tra, xử lý, rà soát, hệ thống hóa văn bản QPPL đảm bảo đồng bộ, phù hợp với quy định của Nghị định số 34/2016/NĐ-CP và tình hình thực tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai thực hiện các công tác này. 4.2.2. Hoàn thiện tổ chức bộ máy thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, kiện toàn tổ chức và kịp thời bố trí biên chế kiểm 10 2.2.1. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh 2.2.1.1. Khái niệm kiểm tra, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật: “Kiểm tra là quá trình đo lường kết quả thực tế và so sánh với những tiêu chuẩn nhằm phát hiện sự sai lệch và nguyên nhân sự sai lệch, trên cơ sở đó đưa ra biện pháp điều chỉnh kịp thời nhằm khắc phục sự sai lệch, đảm bảo tổ chức đạt được mục tiêu của nó.” Có thể hiểu kiểm tra văn bản QPPL:“là việc xem xét, đánh giá về hình thức, nội dung và thẩm quyền của văn bản để kết luận về tính hợp hiến, hợp pháp, và tính thống nhất của văn bản QPPL được kiểm tra, nhằm phát hiện những nội dung trái pháp luật, kịp thời đình chỉ, sửa đổi, hủy bỏ hoặc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật đó”. 2.2.1.2. Cơ chế kiểm tra, cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật Về cơ chế kiểm tra: “là hệ thống các nguyên tắc, thể chế, thiết chế (tổ chức), phương thức vận hành để các cơ quan có thẩm quyền dựa vào đó triển khai hoạt động của mình, nhằm góp phần làm cho quá trình tổ chức hoạt động có hiệu quả, tuân thủ theo đúng các quy định của Hiến pháp và pháp luật” Về cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài luận án, từ khái niệm về kiểm tra, và với những phân tích về kiểm tra văn bản QPPL như trên, có thể hiểu: “Cơ chế kiểm tra văn bản QPPL là tổng hợp các nguyên tắc, thể chế, tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động do pháp luật quy định làm căn cứ cho các chủ thể kiểm tra xem xét, đánh giá, kết luận về tính hợp hiến, tính hợp pháp, tính thống nhất của các văn bản QPPL đã ban hành và xử lý văn bản trái pháp luật” 2.2.1.3. Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh: “Cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh là tổng hợp các yếu tố cấu thành như thể chế, chủ thể, các 11 điều kiện đảm bảo và phương thức hoạt động của các yếu tố do pháp luật quy định làm căn cứ cho các chủ thể xem xét, đánh giá, kết luận về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất đối với nghị quyết của HĐND và quyết định của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã ban hành, nhằm phát hiện và xử lý những văn bản trái pháp luật” Về thẩm quyền của chính quyền cấp tỉnh trong việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Trong phạm vi nghiên cứu, luận án chỉ xem xét HĐND, UBND cấp tỉnh trong tự kiểm tra văn bản QPPL do mình ban hành: “HĐND, UBND các cấp có trách nhiệm tự kiểm tra văn bản QPPL do mình ban hành... Khi phát hiện văn bản QPPL do mình ban hành trái pháp luật thì HĐND, UBND có trách nhiệm tự mình bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản.” [dẫn theo 16, 19, 61]. 2.2.2. Sự cần thiết phải xây dựng và thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh Trong hoạt động QLNN, chính quyền địa phương phải thực hiện chức năng của mình thông qua ban hành văn bản QPPL nhằm điều chỉnh các quan hệ phát sinh trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trong phạm vi địa phương. Để chính quyền cấp tỉnh xây dựng hệ thống văn bản QPPL bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, việc xây dựng và thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL là rất cần thiết. 2.2.3. Yêu cầu của việc xây dựng và thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật 2.2.3.1. Về yêu cầu của việc xây dựng cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, đảm bảo đầy đủ các quy định pháp lý về kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh; Hai là, điều chỉnh được mối quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình kiểm tra văn bản QPPL, đảm bảo tính khả thi của văn bản QPPL; Ba là, cơ chế kiểm tra văn bản QPPL bảo đảm tính toàn diện, thống nhất, đơn giản, dễ hiểu và dễ thực hiện, cũng như bảo đảm quyền được phản ánh, kiến nghị của các 20 xử lý trách nhiệm đối với cơ quan, cá nhân trong việc tham mưu soạn thảo, và ký ban hành văn bản trái pháp luật; Bốn là, việc quy định về bố trí kinh phí cho công tác kiểm tra, xử lý văn bản QPPL trở ngại, khó khăn; Năm là, thể chế kiểm tra văn bản QPPL chưa quy định một quy trình chuẩn trong kiểm tra văn bản QPPL. 3.2.2.2. Đối với việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: thể chế chưa đầy đủ, chưa hoàn thiện về tổ chức bộ máy kiểm tra, năng lực đội ngũ kiểm tra chưa đáp ứng yêu cầu, và cả điều kiện đảm bảo thực hiện cơ chế chưa đáp ứng. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 Nghiên cứu thực trạng thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh cho thấy bên cạnh những kết quả đạt được, cơ chế kiểm tra văn bản QPPL còn có những hạn chế: thể chế cơ chế kiểm tra văn bản chưa thống nhất và đầy đủ; tổ chức bộ máy thực hiện kiểm tra chưa hoàn thiện; đội ngũ kiểm tra còn thiếu về số lượng, yếu về chuyên môn nghiệp vụ, và cả kỹ năng; chưa quy định đầy đủ việc xử lý trách nhiệm của chủ thể ban hành văn bản bất hợp pháp; các điều kiện thực hiện kiểm tra văn bản chưa được đảm bảo đầy đủ. Tất cả các yếu tố này được khảo sát cả trước và sau khi Luật năm 2015 có hiệu lực, để có cái nhìn tổng thể trong giai đoạn chuyển tiếp. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh trong chương sau. CHƯƠNG 4. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA CHÍNH QUYỀN CẤP TỈNH 4.1. Phương hướng hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh Một là, quán triệt và thể chế hóa các đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước trong công tác QLNN ở địa phương; Hai là, hoàn thiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính 19 Về sự phối hợp của các chủ thể thực hiện kiểm tra văn bản QPPL: Thực tế, cơ chế phối hợp giữa Ban pháp chế, Sở Tư pháp với các Sở, ngành trong quá trình kiểm tra, xử lý văn bản QPPL còn chưa được chú trọng, dẫn đến hiệu quả của các công tác này chưa cao. 3.1.3. Về phương thức và quy trình kiểm tra văn bản QPPL 3.1.3.1. Kết quả kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật 3.1.3.2. Quy trình thực hiện kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật: Trong thực tế, quy trình kiểm tra văn bản QPPL chưa được ban hành cụ thể, thống nhất, nên các địa phương đã tự nghiên cứu và ban hành quy trình kiểm tra văn bản của địa phương mình. 3.1.4. Về điều kiện đảm bảo thực hiện kiểm tra văn bản QPPL Đánh giá thực tiễn việc cung cấp các điều kiện bảo đảm cho công tác kiểm tra văn bản QPPL gồm: Kinh phí, hệ cơ sở dữ liệu phục vụ kiểm tra, xử lý văn bản; cơ sở vật chất, trang thiết bị. 3.2. Đánh giá chung việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp tỉnh 3.2.1. Ưu điểm 3.2.1.1. Đối với xây dựng cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: trên cơ sở các văn bản QPPL của các cơ quan Trung ương, các địa phương đã cụ thể hóa cho phù hợp đặc điểm, tình hình của địa phương. 3.2.1.2. Đối với việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: đã tổ chức bộ máy và bố trí nguồn nhân lực thực hiện kiểm tra; Đảm bảo điều kiện cho việc thực hiện kiểm tra và thực hiện tốt việc gửi văn bản QPPL đến cơ quan, đơn vị để kiểm tra. 3.2.2. Hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế 3.2.2.1. Đối với xây dựng cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, các văn bản hướng dẫn, đảm bảo cho công tác kiểm tra, xử lý văn bản của chính quyền địa phương chưa được ban hành kịp thời, đầy đủ; Hai là, chưa quy định về tiêu chuẩn tuyển dụng, tiếp nhận công chức có kinh nghiệm trong công tác xây dựng pháp luật làm công tác kiểm tra văn bản QPPL; Ba là, chưa quy định đầy đủ việc xem xét, 12 cá nhân, tổ chức đối với cơ chế; Bốn là, sự phù hợp giữa cơ chế kiểm tra văn bản QPPL của chính quyền cấp tỉnh với điều kiện và nguồn lực của từng địa phương. 2.2.3.2. Về yêu cầu của việc thực hiện cơ chế kiểm tra văn bản QPPL: Một là, cơ chế kiểm tra văn bản QPPL quy định việc các cán bộ, công chức của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, phải tiến hành thường xuyên và kịp thời; Hai là, cơ ch